________________
૧૨
આત્મવિજ્ઞાન જેમ અનેક પૌષ્ટિક વસ્તુથી મિશ્ર દુધપાકનું ભજન તે લેશમાત્ર વિષના બિંદુથી દુષિત બની ગયું હોય તે, તે જમવા ટાઈમે સ્વાદ આપતું હોવા છતાં અન્ત જીવલેણનું અર્થાત્ મૃત્યુનું કારણ બની જાય છે. તેવી રીતે અશુભ ઉપગ–અધ્યવસાય યા લક્ષ્યવાળા પુણ્ય કૃત્યનું ફળ તેના વિપાક ટાઈમે અમુક સમય પુરતું સુખકારી હોવા છતાં અને મહાન દુઃખના સર્જક એવા પાપાનુબંધનું કારણ બની જીવને દુઃખની દીર્ઘ પરંપરામાં ધકેલનારું થાય છે. - જૈન દર્શન કહે છે કે અંતરની શુભ ભાવનાના પ્રયનમાં મેહનીય કર્મની મંદતા છે. અને અશુભ ભાવનાના પ્રવર્તનમાં મેહનીય કર્મની તીવ્રતા છે. દાન તપ આદિ ધર્મ કૃત્યે માં ફળની આકાંક્ષા રહિતપણું ય વિશુદ્ધ પરિણામ તે મેહનીય કર્મની મંદતાથી, અને ફળની આકાંક્ષા યા અશુદ્ધ પરિણામ તે મેહનીય કર્મની તીવ્રતાથી હોય છે. મોહનીય કમની મંદતાએ બંધાતુ પુણ્ય તે “પુજાનુબલ્પિ પુણ્ય અને મેહનીયકર્મની તીવ્રતાએ બંધાતુ પુણ્ય તે “પાપાનુબંધિ પુણ્ય” કહેવાય છે. - દાન, શીલ, તપ વગેરે કેઈપણ સુવિહિત ધર્માચરણ, આત્મહિતને લક્ષમાં રાખીને કરવામાં આવે ત્યારે, મન-વાણી અને કાયાના વેગમાં જેમ શુભપણું હોય છે, તેમ ઉપગઅધ્યવસાયમાં પણ અમુક પ્રમાણમાં વિશુદ્ધિ હોય છે. આમાં શુભગ તે પુણ્યબંધનું કારણ છે, જયારે ઉપગની વિશુદ્ધિ તે મેહનીય કર્મની સ્થિતિ અને રસની પ્રબલ મંદતાનું કારણ હોવાથી તે સમયે બંધાતા પુણ્યાનુબંધિ પુણ્યના,
