________________
જીવની વિવિધ દશાસક તત્વ
૧૨૯ એ રીતે તેમાં અનુકૂલ સંગ પ્રાપ્ત થવામાં કારણભૂત જે કર્મ બને છે, તે કર્મને “પુણ્ય” અને પ્રતિકૂલે સંયોગ પ્રાપ્ત થવામાં કારણભૂત બનનાર કર્મને “પાપ” કહેવાય છે.
માણસ, રાત દિવસ ગમે તેટલી મહેનત ઉઠાવે, અનીતિ પ્રપંચ કરે, પરંતુ ભૌતિક અનુકુળતાના સંગો ટકી રહેવાને આધારે તે તેના પુણ્યસ્વરૂપ શુભકર્મને અનુલક્ષીને જ હોય છે. મદાંધ માનવી આ વાતને અવિશ્વાસુ બની પોતાની અક્કલ હોશિયારી અને તાકાતથી જ બધું પ્રાપ્ત કરવા દ્વારા બીજાને પરાજીત બનાવી શકવાની માન્યતાવાળે હેવા છતાં, જ્યારે તેનું પૂર્વકૃત કર્મ ખલાસ થઈ જાય છે, ત્યારે કીડા પડેલા કુતરાને ઘેરઘેરથી હડસેલી કાઢવા જેવી સ્થિતિ, તેની પણ સર્જાય છે.
આ કર્મ શાસ્ત્રને ઉપદેશ કેઈને પણ અરૂચિકર હેય, છતાં તેની સચ્ચાઈમાં જરાપણ અંતર પડી શકતું નથી. બૂરા વિચાર અને બૂરી પ્રવૃત્તિની અનર્થતાને તે કર્મશાસ્ત્ર જ બતાવી શકશે. માટે કેઈપણ મનુષ્યને કર્મનું અસ્તિત્વ માન્યા વિના ચાલે એમ જ નથી. કર્મના અસ્તિત્વ વિષે શંકા ધરાવતા વર્ગને પણ તેમના જીવનમાં કેટલીક વખતે ઈચ્છિત સંગ માટે અનેકવિધ પ્રયત્ન કરવા છતાંય જ્યારે વિપરીતપણું પામે છે, ત્યારે યેનકેન પ્રકારે પણ તેમના હૃદયમાં કર્મ અંગેની શ્રદ્ધા જરૂર ઉદ્દભવે છે.
