________________
૧૧૮
આત્મવિજ્ઞાન. ત્યારે તેને તેજસ અને કામણ આ બે શરીર તે સાથે જ રહે છે.
મનુષ્ય અને પશુ-પક્ષીપણામાં જન્મ પામેલ છે. મરણ ટાઈમે દારિક નામે બાહ્ય સ્થલ શરીરમાંથી, અને દેવ-નારકીપણામાં જન્મ પામેલ છે, મરણ ટાઈમે ક્રિય નામે બાહ્ય સ્થવ શરીરમાંથી, મુક્ત બને છે. ત્યારબાદ ફરી ફરી જન્મ લેવા ટાઈમે, દેવ-નારકીને ભવ પામવા ટાઈમ વેદિય શરીરની અને મનુષ્ય તથા તિર્યચપણને ભવ પામવા ટાઈમે ઔદારિક શરીરની પ્રાપ્તિ કરે છે. પરંતુ આ બધા
છ પૈકી કોઈ પણ જીવને મરણ થયા છતાં તેજસ અને કામણ શરીર તે આત્માની સાથે જ બરાબર લાગ્યાં જ રહે છે. આ રીતે આ શરીરમાં દરેક જીવને એક ભવથી છૂટી બીજા ભવમાં ઉત્પન્ન થતાં સુધીમાં બે, અને ઉત્પન્ન થયા બાદ ત્રણ શરીર હોય છે.
તૈજસ અને કાર્મણ શરીરમાંથી સર્વથા મુક્ત નહિ બનેલે આત્મા, ઔદારિક અને વૈક્રિય શરીરરૂપી કેથળીની અંદર જ્યાં સુધી રહે છે, ત્યાં સુધી તેને જીવન કહેવાય છે. અને તે કેથળીને છોડવાથી મરણ કહેવાય છે. નવી થેલીરૂપ ઔદારિક ક ક્રિય શરીરને ધારણ કરવાથી જન્મ થયો કહેવાય છે. તે નવા પ્રાપ્ત શરીરમાં જીવ જ્યાં સુધી ટકી રહે છે, તેટલા કાળને આયુષ્ય કહેવાય છે. આ શરીર કારાગૃહવાસ છે, આયુષ્ય તે હાથકડી છે. વૃદ્ધાવસ્થા, જન્મ, મરણ, આદિ અનેક અવસ્થાઓ ત્યાં કષ્ટરૂપ છે.
