________________
૧૮
આત્મવિજ્ઞાન
જડ આ મસ્તિષ્ક નથી, પણ આત્મા છે. મસ્તિષ્ક તા જ્ઞાનના આવિર્ભાવાનું સાધન માત્ર છે.”
આ રીતે તેઓએ ચેતન તત્ત્વને જડથી જુદું માની ઘણી જ સાવધાનીવાળી વિચારશ્રેણીથી જડવાદીઓની યુક્તિએનું ખંડન કર્યુ. છે.
આત્માના અસ્તિત્વ અંગે “હું છુ ” એ રીતે રહેતા જ્ઞાનની હકીકત ઉપરથી સ્પષ્ટ રીતે સમજી શકાય છે કે “ હું ” એટલે કાંઇક છું, તે વાત સિદ્ધ છે. એ “હું” એ એજ આત્મા. આ રીતે શરીરથી ભિન્ન એવા આત્મદ્રવ્યની સિદ્ધિ તા સ્પષ્ટ છે.
