________________
२६
આત્મવિજ્ઞાન જૈનેતર દર્શનકારેનું લક્ષણ:न साम्परायः प्रतिभातिबालं, प्रमाद्यन्तं वित्तमोहेन मूढम् ।। अयं लोको नास्ति एर इतिमानी, पुनः पुनर्वशमा पद्यते ॥
(कठोपनिषद्) ભાવાર્થ–ધનના મેહથી અંધ બનેલ અને પ્રમાદ કરવાવાળા તે મૂર્ખને પરલોકનું સાધન સૂઝતું નથી. આ લેક છે, પરલેક નથી. એમ વારંવાર માનવાવાળા પુરૂષે, વારંવાર મારા વશ (મૃત્યુ)ને પ્રાપ્ત કરે છે. न जायते म्रियते वा विषश्चि, न्नायंकुतश्चिन्न बभूव कश्चित् । अजो नित्यः शाश्वतोऽयं पुराणो न हन्यते इन्यमाने शरीरे ॥
(कठोपनिषद्) ભાવાર્થ–આ આત્મા નથી ઉત્પન્ન થતે, નથી મરતે, આ આત્મા ન કેઈ બીજા કારણથી ઉત્પન્ન થયે છે, કે ન સ્વતઃ કઈ બન્યા છે. આ આત્મા, અજન્મા–નિત્ય-શાશ્વત અને પુરાતન છે. તથા શરીર હણાતે છતે પણ તે આત્મા હણાતું નથી. तद य इह रमणीय चरणा अभ्याशो हयत् रमणीयां योनि आपरन् ब्राह्मणयोनि वा क्षत्रीययोनि वा वैश्ययोनि वा । अथ य इह कपूय चरणा अभ्याशो हयत ते कपूयांयोनि आपोरन श्वयोनि वा शूकरयोनि वा चाण्डालयोनि वा ॥
(छान्दोग्य ५-१०-७)
