________________
આત્મવિજ્ઞાન ભવાંતરીય અન્ય દુશ્મનાવટના સંસ્કારી જ વર્તમાન ભવમાં અન્ય દુશ્મનાઈવાળા સંગમાં જ જન્મ પામે, કે ભવાંતરીય અન્ય મિત્રતાવંત સંસ્કારી છ વર્તમાન ભવમાં અન્ય મિત્રતાઈવાળા સંગમાં જ જન્મ પામે એવું એકાંત નથી. તે રીતે પણ હોય, અને વિપરીત સંગી પણ હેય. કારણ કે માતાના હાથે પુત્રને કે પુત્રના હાથે માતાને યા પિતાને, સ્ત્રીના હાથે પતિને કે પતિના - હાથે સ્ત્રીને વધ થવાના પ્રસંગોમાં પ્રથમ તે મિત્રતાઈવાળો સંબંધ હોવા છતાં પણ કોઈ એવું બાહ્યનિમિત્ત ઉપસ્થીત - થતાં ભવાંતરીય વમનસ્યવૃત્તિની જાગૃતિ થવા વડે સંબંધી- જનેના હાથે પણ પિતાનું મૃત્યુ થવા પામે છે. એ રીતે મૃત્યુ થવામાં બાહ્યરીતે તે તત્કાલીન સંગ જ નિમિત્ત રૂપે આપણને જણાય છે. પરંતુ વાસ્તવિક રીતે આંતરીક કારણરૂપે તો જ માંતરીય વિરભાવના સંસ્કારના જ આવિ- કારે છે.
ઉપક્ત ઈડિપસના પ્રસંગમાં આપણને વિચાર ઉત્પન્ન થાય કે આમ કેમ બન્યું ? ભવિષ્યવાણી મિથ્યા કરવાને પ્રયત્ન કરવા છતાં પણ બનવાનું હતું તે જ કેમ બન્યું ? આના સમાધાનમાં તત્ત્વદ્રષ્ટિએ આપણે વિચાર કરીશું તે આપણને સ્પષ્ટ સમજાશે કે આમાં જન્માંતરીય વરવૃત્તિના સંસ્કારે એ જ ભાગ ભજવ્ય ગણાય.
