________________
પુનર્જન્મની સાબિતિ સિદ્ધ કરતા પ્રત્યક્ષ પ્રસંગે ૮૭ ભગવેલી તથા પ્રસૂતિ ટાઈમે વેઠેલી અસહ્ય વેદના, સ્મૃતિમાં નહિ હેવાથી, તે વેદના પિતે ભેગવી જ નથી એમ કઈ સુજ્ઞ મનુષ્ય કહી શકશે જ નહિ. એ રીતે પ્રત્યેક પ્રકારના શરીરને આ જીવે પૃથ–પૃથક સમયે પણ અનંતીવાર પ્રાપ્ત કર્યાને ઈન્કાર થઈ શકે જ નહિં.
પશુ-પક્ષી–જતુ-દેવ–નારક-પુરૂષ–સ્ત્રી આદિ સંજ્ઞાએથી દરેક જીવને આપણે ઓળખીએ છીએ, તે તેના તે તે ટાઈમના શરીરના હિસાબે જ વ્યવહારાય છે. જાનવરના શરીરમાંથી મુક્ત બની મનુષ્યને લાયક શરીરમાં જન્મ લે, તે તે આત્મા, જાનવરની સંજ્ઞાથી મુક્ત બની મનુષ્ય સંજ્ઞાને ધારક બનશે. એ રીતે દરેક જીવઅંગે દરેક જાતની સંજ્ઞાબાબત સમજી લેવું. વળી પુરૂષ મરીને પુરૂષ જ થાય કે સ્ત્રી કરીને સ્ત્રી જ થાય તેવું પણ એકાંતે નથી. પુરૂષ કે સ્ત્રી સંજ્ઞા, તે શરીરની આકૃતિને જ આશ્રયી હોવાથી જેમ વિવિધ જાતના શરીરો આ જીવે અનેકવાર ધારણ કર્યા છે, તેમ-પુરુષ-સ્ત્રી અને નપુંસકપણું પણ આ જવે વિવિધ સમયે અનેકવાર પ્રાપ્ત કર્યું છે.
આ હકીકત ઉપરથી સમજી શકાય છે કે પ્રત્યેક જીવ, આ સંસાર ચક્રમાં ભ્રમણ કરતી આત્મ વણઝાર પૈકીને એક જીવ છે. અનાદિ કાળથી ભ્રમણ કરતા આ જીને હજુ. સુધી ક્યારેય પણ કઈ સ્થળે કાયમી વસવાટનું ઠેકાણું પડયું નથી. એક ઠેકાણે જીવાતા જીવનને અનુકૂળ એવી.
