________________
૧૧૦
આત્મવિજ્ઞાન
આત્માઓ અને તજ્ઞાન તિમય છતાં, માટી જેવા બની ગયા છે. આત્માને શુદ્ધ ચૈતન્યમય પ્રકાશ લગભગ હીનદશાને પામે છે.
આત્માની દુર્દશા કરનાર જો કોઈ હોય તે મેહનીય જન્ય મિથ્યાત્વ તથા અજ્ઞાન અને અવિરતિ સિવાય કોઈ નથી. એ મિથ્યાત્વ, અજ્ઞાન અને અવિરતિ, તે આત્માના કટ્ટર શત્રુઓ છે. આત્માની સંપત્તિનું લીલામ કરનારા જાલીમ દુશ્મનો છે. એમ છતાં એમને દુશ્મન તરીકે હજુ આત્માએ ઓળખ્યા નથી. બલકે એ શત્રુઓમાં મિત્રતાની બુદ્ધિ આત્મા રાખે છે. અને પિતાના મન, વાણી અને કાયાના વ્યાપારે, તે મિત્ર મનાએલા શત્રુઓને પોષણ માટે જ મેટે ભાગે ચાલ્યા કરે છે.
સંસારી જીવને કેવલજ્ઞાન પ્રાપ્ત ન થાય, ત્યાં સુધીમાં પ્રત્યેક જીવના જ્ઞાનમાં પૂર્ણતા નથી. પરંતુ ઓછા કે વધુ જ્ઞાનને ઉઘાડ તો હોય જ છે. તે ઉઘાડ પિતાના સ્વરૂપે નિર્મળ અને જે ભાવે જે સ્વરૂપે હોય, તેને તે પ્રમાણે જણાવનાર અને મનાવનાર છે.
જે કઈ જ્ઞાન પ્રકાશ છે, તે અવિકારી હોવા છતાં, તે જ્ઞાનપ્રકાશની સાથે મિથ્યાત્વમેહનીય નામે કર્મને 1 ઉદય મળવાથી અવિકારી જ્ઞાનપ્રકાશ પણ વિકારી બની ગયે છે. તેથી આત્માની દશા, કારમી અંધારા જેવી થાય છે. અને જે કંઈ જાણે છે, જુવે છે, તેમાં પણ અવળાઈ હોય છે. માદક મદિરાનું પાન કરનાર ઉમાદી મનુષ્ય જેવી
