________________
૧૦૬
આત્મવિજ્ઞાન
તેનું તેજ હોય, ગાંસડીમાં બાંધ્યું ન હોય અને છૂટું પડેલું હોય ત્યારે ઘણી જગ્યા રોકે છે. એનું એજ રૂ, પ્રેસમાં દબાય એટલે નાની ગાંસડીમાં સમાઈ જાય. એકને એક દીપક નાના ઓરડામાં હોય, તે તે ઓરડામાં સ્વચ્છ પ્રકાશ આપે છે. અને તેને તેજ દીપક, મેટા ઓરડામાં વચ્ચે મૂકાય તે તે મોટા ઓરડામાં ઓછો એ પણ સર્વત્ર પ્રકાશ આપે છે. - કીડી, મંકડી વગેરેનું શરીર નાનું અને તેના અંગોપાંગમાં આત્મપ્રદેશનું સઘનપણું વધારે હોય છે. કીડી– મંકેડીના કેઈપણ (પગ સિવાય) અવયવોને નુકસાન પહોંચે એટલે પ્રાયઃ તુરત તે મૃત્યુ પામે છે. કારણ કે તે અવયવમાં આત્મા પ્રદેશને જ વધારે હોય છે. તેના ઉપર આઘાત લાગવાથી તેનું મરણ થાય છે. મોટા શરીરવાળા માટે એમ નથી બનતું. મર્મસ્થાન ઉપર ઘા વાગે તે જ મોટાં શરીરવાળાનું મરણ થાય છે. પણ મર્મસ્થાન સિવાયના અવયવે ઉપર આઘાત-પ્રત્યાઘાત લાગવા માત્રથી પ્રાયઃ મૃત્યુ થવાને પ્રસંગ આવતો નથી. તાત્પર્ય એ છે કે શરીર સ્થૂલ હોય કે સૂક્ષ્મ હોય, અને કર્મચે ગમે તે જવાનિમાં આત્મા વર્તતે હોય, પરંતુ આત્માના પ્રદેશની સંખ્યા, ત્રણેય કાળમાં સમાન છે. એટલે સદાના માટે સર્વ જીવના આત્મપ્રદેશની સંખ્યા અસંખ્યાતી હતી. અસંખ્યાતી છે, અને અસંખ્યાતી રહેવાની. જેથી એ અસંખ્ય આત્મ પ્રદેશોમાં એક પણ આત્મપ્રદેશને નથી વધારે થતો, કે
