________________
- આત્મવિજ્ઞાન પુનર્જન્મને સ્વીકૃતિ નથી આપી એવા એ પશ્ચિમના દેશમાં પણ આ અંગેના સંશોધનના નિશ્ચયાત્મક પરિણામેના કારણે હવે પુનર્જન્મને સિદ્ધાન્ત ઝડપભેર માન્ય બની રહ્યો છે.
ખરેખર ! પુનર્જન્મ જેવું કંઈક છે તે ખરૂં, એવી હકીકતમાં વિચારમગ્ન બની રહેલા વિજ્ઞાનીઓ એમાં રસ લેતા તે થયા જ છે. પરંતુ પુનર્જન્મની સ્મૃતિમાં સ્મૃતિ પામતા વ્યક્તિ દ્વારા કહેવાતી હકીક્ત, સત્ય સ્વરૂપ સાબિત થતી હોવા છતાં તે અમુક જ ભવની અને તે પણ અમુક ટાઈમના જ સંજોગોની હોવાના કારણે તેઓ વૈજ્ઞાનિક ખુલાસે કરી શક્યા નથી. પરંતુ અહિં સમજવું જરૂરી છે કે કોઈ વતુ યા કિસ્સા અંગે અમુક પ્રમાણમાં પણ તેનું અસ્તિત્વ નક્કી થઈ શકતું હોય, પછી તે વસ્તુ અગર કિસ્સે નકકી થયા છતાં વધુ પ્રમાણમાં પણ હોઈ શકવાનું વિચારશીલ માણસથી નકારી શકાય નહિં.
પુનર્જન્મની થેડી પણ હકીક્તના મૃતિકારકને પૂર્વકાળમાં થઈ ગયેલા દરેક જન્મની દરેક હકીકત સંપૂર્ણપણે
સ્મૃતિમાં નહિં આવવામાં કંઈક બાધક તત્વ હેવું જોઈએ. જેમ અમુક માણસને પિતાના પૂર્વજન્મો પૈકી અમુક જન્મની જ સ્મૃતિ થવા પામે છે, જયારે અન્ય માણસોને બિલકુલ મૃતિ થતી જ નથી. તે પણ ઋતિકારની હકીકત સત્યરૂપે સાબિત થતી હોવાના કારણે સ્મૃતિ નહિ પામી શકનારથી પુનર્જન્મને ઈન્કાર થઈ શકતો નથી. તેવી રીતે સંપૂર્ણ
