Book Title: Mewadna Anmol Jawahir Yane Aatmbalidan
Author(s): Bhogilal Ratanchand Vora
Publisher: Saraswati Sahitya
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034558/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yAne Atma balidAna * saMzodhaka * vorA bhogIlAla ratana rAjakavi dharamapura sTeTa - kiM. rUA. 10-0-0 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka sarasvati sAhitya graMthAvalinA saMcAlaka vArA bhAgIlAla ratanacaMda rAjakavi dharamapura sTeTa- che. khaDakhoTaDIno pADe, pATaNa. [ gujarAta ] saMvat 2003] AvRtti 2 jI. [ sane 1947 maNilAla chaganalAla zAha dhI navaprabhAta prinTIMga presa dhIkAMTA reDa - amadAvAda. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina tirthoddhAraka bALa brahmacArI zAzana ziromaNI AcArya zrI 108 zrI vijayanItisUrizvarajI. janma : saMvata 1930 nA poSa sudI 11 svargavAsa : saMvata 1998 nA poSa vada 3 (ekalIMgajI) t; gaNapada : saMvata 1961 mAgazara suda 5 dIkSA : saMvata 1949 nA azADa sudI 11 F panyAsapada : saMvata 1962nA kArtaka vada 11 vaDI dIkSA : - saMvata 1950 nA mahA sudI 4 AcAryapada : saMvata 1976 nA mAgazara suda 11 jeozrI mArA parama upakArI gurUdeva hatA. ane e cAritra zALI mahApurUSe jaina zAsananA ghaNAM tirthonA jIrNoddhAra karAvyA, jJAnanI seMkaDo para besADI apUrva cAritra baLathI pitAnA jIvanane dhanya banAvyuM, cittoDanA uddhAra mATe prANanI paravA rAkhyA sivAya kAma upADayuM, bhakatoe kAma dipAvyuM A pustakanI zarUAta teozrInI preraNAthI ja thaI hatI Aje teozrInA ja AzIvAdathI mevADanI zi95kaLA ane ajoDa jaina maMdirane zobhArUpa itihAsika granya janatA samakSa raju karavA bhAgyazALI bane chuM, zAzanadeva sadA svargavAsI gurUdevane zAnti arpe. lI. Apane bALaka, bhegIlAla kavinI, 108 vAra vaMdaNu. ( sarasvati sAhitya ratna graMnyAvali ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.urfaragyanbhandar.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijJAnavarya 1008 sUrIzvarajI mahArAja vijayakalyANasUrijI. jeezrIe mArA pustakamAM peAtAnAthI banatI sahAya apAvI mArA utsAha vegava Mte banAvyA che. ane pote ghaNAja sAhitya rasIka hovAthI avAranavAra mArA kArya mAM dhaNIja kiMmatI salAha ApI mArU kA saraLa karI ApyuM che, sva. gurUmahArAjanI apUrva IcchA pAra pADavA mane dhaNu Mja prAtsAhana ApyuM che, tethI teozrIneA phATA mUkI mArI pharaja adA karUM chuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat lI. bhAgIlAla vi. www.umaragyanbhandar.com Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharamapura sTeTa rAjakavi bhegIlAla ratanacaMda vorA (pATaNavALA) hAla amadAvAda. jeoe potAnI kAvyakaLAthI ane zighrakavitAnI zakti vaDe rAjA mahArAjAonA jalasAomAM ane jIvadayAnI sevA karavA nimitte kAvya zaktithI seMkaDo padaka meLavyA che ane jAhera janatAne apUrva prema saMpAdana karyo che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAMcakone be bola.. kavi bhogIlAla ratanacaMda verA. . - jagatanA ItihAsamAM ghaNuM ghaNA avanavA pheraphAra thaI gayA che, thAya che ane bhaviSyamAM thaze. paNa jyAre atihAsIka vastuo vAMcavAmAM Ave ane teno vicAra karavAmAM Ave tyAre ghaNI ja navina ane satya vastu jANavAmAM mAve che. ' . . - jyAMra jaina dharma ane buddha avaze zAtA siMDAvAnA itihAsa vAMcatAM manamAM emaja thAya che ke te vakhate paNa vAdavAda-pakSApIne sthAna hatuM ane e sthAna ghaNuM agrapaNuM lAgatuM hatuM. tethI na dharmanA nAme moTo vinAza ane trAsa levAmAM AvatuM hoM. te chatAM paNa je mULa vahuno khuba vicAra karavAmAM Ave te jarUra sAcI vastune khyAla AvI zake jemake rAja vikamasiMhanA vakhatamAM siddhasenadIvAkara sUrIzvare potAnI Atmazakti, vaDe rAjA vikramasiMhane jene banAvyA hatA. . . zrImAna mAnatuMgAcArye AtmabaLanA pratApe ane zAsananI zobhA vadhAravA teDavA beThIo bhaktAmara stotra banAvyuM. A to badhI AgaLanI vAta karI paNa saMpratirAjA jyAre traNa khaMDa dharatI jatI AvyA tyAre temanI mAtAe potAnI buddhi vaDe sAcA rastA (dha)nuM bhAna karAvyuM hatuM ane jaina dharma zuM vastu che teno khyAla pavitra mAtAe saMpratirAjAne samajAvyo hato, tethI e saMpratirAjAe jena dharmano pracAra eTale badhe karyo ke jenA samaraNe Aje tAjA ane majAda che. kALikALanA jamAnAmAM rAjA siddharAjanA vakhatamAM AcArya mahAjazrI hemacaMdrAcArye pitAnA cAritranA prabhAvathI vidyAnA baLe jaina dharmanI cAra dizAe dhvaja pharakAvIne bhalabhalA rAjAone mahAta karyA. vaLI padamasUri AcArya jevAe pitAnI agAdha zakita vaDe jagaDuzAhane bodha ApI duHkhI AtmAone anAja ApavA sArU baMdha ApyuM hatuM traNa varSane duSkALa paDaze tevuM bhaviSya bhAkhIne jagatamAM jaina dharmane prabhAva pADaze. jagatane tAraNahAra jagaDuzAha jagatanI jIbha upara Aje ramI rahela che. A badhA pratApa konA? ApaNA dharma dhuraMdhara AcAryonA zAthI ke samayanA jANakAra hatA. AvA aneka dAkhalAo itihAsamAM Aje maLI Ave che ane te jagatane dhake ApanArA che. vaLI jena kemanA vaibhavanI hakIkata eka aMgreje Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ peAtAnA pustakamAM lakhI che ke " AkhA jagatanI milkata ne ekaThI karIe tA traNa bhAga jenA pAsethI ane eka bhAga jagata pAsethI nIkaLe eTale ke traNa bhAganI milakta phakta tenA pAse ja che." te zrotAjana ! jarA gAla karI ke jenA kaI sthitimAM hatA ane zuM zuM kAryo karatAM hatAM AvA aneka dAkhalAo che ke jene vicAra karatAM paNa pAra Ave tema nathI. kALacakranI paDatI dazAnA vakhatamAM pazu jainAe dharmanA mATe zanya sevA mATe temaja pAtAnA deza mATe je amUlya phALA tana, mana ane dhanathI mApyA che te khAjanA A jamAnAmAM koI paNa vyakita (jaina hAya thAne tara kema thayI zake tema nathI. dAkhalA rUpe mevADanuM nAka, mevADanA rANA pratApanA jamaNA hAtha vaLI mevADa mATe potAnI tamAma milkata ane potAnA prANa samarpaNu karanAra te vIra bhAmAzAha eka ja hatA AvA mahApurUSAnA amArA sadA vadana hai| ema svabhAvika kahevAI jAya che. kAhInUra rANA pratApathI cAthI peDhIe mahArANA rAjasiMhanA vakhatamAM eka navu. yuvAnanI ALakhANa thAya che jenuM nAma vIra dayALazAha che, pAte eka gheADAnA khAsadAranI jagAmethI mahAmaMtrI pade pahoMccA hatA ane dilhI jevI jaththarajasta saltanatane dhrujAvI zAha aura gaemane temA tAmA pArAvanAra paNa eka jaina hatA. ane te mAja vIra cALazAhe ja hatA. te garbhazrImaMta hatA, gharanA sukho hatA paNa jene svataMtratA hravyathI pyArI hatI tethI ja jenuM nAma Aje cIkItIthI theAlI rahyuM che. temaja RSi mAnasUrinA sadbhASathI dayALe mevADanI du:khI janatAnI sevA bajAvavA sArU jaina tIrtha aMdhAvavAnI ceAjanA hAtha dharo ane te ceAjanA amalamAM mUkI dIdhI. Aje paNa e dayALa killA' mAda che ne jenAM maNNA tAjA che AvA aneka bhaDavIra jaina khiAdAne ApelAM AtmagavidyAnA je jagatane mAMgaNe mukavAmAM AAve te dharmanI zraddhA vadhe jethI jagatane ghaNA ja lAbha thAya. aksAsa ! Aje nathI paDI koI zrAvakane ke nathI paDI kAi sAdhune sau saune pota potAnA nAmanI ghelachA lAgI che ane te ghelachAmAM ne ghelachAmAM ApaNe matya vastu bhUlI gayA chIe tethI te ghaNI mAThI dazAmAM sakhaDIe chIe. Aje jyAM juo tyAM jainAnI purAtana vastue eTalI badhI paDI che ke jenI zeAdha 'bALa karavAmAM Ave te jainAmAM kaMIka era cetana Ave paNa. te thAyakhALanA mATe AjanA kahevAtA gRhasthAnI nathI sahAyatA ke nathI premanI lAgaNI, kAraNa ke jyAM bhAvi pratikULa haiAya tyA khI zuM ane tema chatAM prabhunA sarAsA para AdhAra rAkhI kAma karanArAonA hradayathI bhAvanA phaktaprabhu bhAse soMpI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aje junA purAtana itihAsa upara jagatanI jhAMkhI paDe tevA AzayathI meM mArI alpa mati anusAra eka pustaka bahAra pADavA nizcaya karyo, temAM mane kudarate purAtana jaina maMdira, kirti sta, tathA jaina birAdaranA ApelA -AtmabalidAnane khyAla rAkhI " mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna " nAmanuM pustaka pragaTa karavA saMketa karyo ane te meM mArA AtmAthI vadhAvI lIdhe. hAlamAM mevADamAM lagabhaga 3500) pAMtrIso mahirinI hAramALA hayAta che, temAMthI khAsa khAsa mAhirAne jotAM AtmAne AlhAra ane jamI pedA - thALe tevA pheTAo levAnuM sAhasa karI lagabhaga 50 TATAeno Aha karI A pustakamAM pragaTa karavA mArA AtmAe sucAgya mA. mathIe zuM che? ane mevADe sArAya dezanI temaja janatAnI kevI sevA bajAvI che tenuM samagra bhAna pragaTa karAvavA mane IcchAthaI ane te mArI IcchA prabhue pAra pADI. dareka samaju ane vicAraka sajanene mArI namratApUrvaka vinati che ke jenA kemanuM aNuela sAhitya tathA zipakaLAnI bhavya kRtio Aje ApaNe be kALajI tathA bhAva vagaranI bhAvanAthI nisteja thavA pAmI che. te te bAbata vicArake jarUra potAnI zaktine Atmasega ApI tene punarUddhAra karaze to jagatamAM eka mahAna kaSAyukArI kArya karyuM kahevAze. - jema kemanA agragaNya zrImaMte ane dhArmika lAgaNIvALA grahaththAne mArI khAsa bhalAmaNa che ke Apa ApanI lahamIne AvA junA purAtana tIrthone amUlya ItihAsa meLavavA ane tenI AkhI hakIkata jena janatAne jANa ApI jAgrata karavA pita pitAnAthI banane ApI AbhArI karaze.. hAlamAM mevADamAM mArI musApharI avAra navAra thavAthI A vastunuM mane bhAna thayuM ane te vastu mATe ghaNuM mArA dhanavAna mitro sAthe vAta karI paNa tenuM pariNAma mane zUnya dekhAyuM. chatAM nirAza na thatAM AzAvAdI tarIke kArya karavA meM nizcaya karyo, kAraNa A kArya pAchaLa mArI bhAvanA kevaLa bhUtakALanA jenenI dhAmIka lAgaNI, bhAvanA, tyAga ane dAna kevA prakAranuM hatuM te jagatane jaNAvavA mArI abhilASA dinapratidina tika banatI gaI ane te abhilASAne ravI te mArI zakti bahAranI vAta hatI tethI bhAvI upara vastuno bhAra mUkI kAryano prAraMbha karyo ane janatAe sAtha Apyo jethI meM mArI hadayanI bhAva bharelI jIjJAsAo vAcakenI sevAmAM raju karI huM kRtArtha thaye. , AMca pharI pharIne yAda ApuM chuM ke jagatamAM jIvavuM te badhuM che. ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maravuM te paNa javuM che, thatAM jIvavuM te jagatanA bhalA mATe ane maravuM te paNa jagatanA bhalA mATe A bhAvanA je ApanA jIvanamAM ota preta thAya te avazaya ApaNe ApaNu AtmAnuM te bhalu karI zakIe ja. ane paranA AtmAne paNa sArI vastunuM bhAna karAvI zakIe. tethI A vastune utsAha ApI mane cetana ApyuM hoya te svargavAsI bALa brahmacArI tIrNoddhAraka AcArya zrI 1008 zrI vijaya nitisUrizvarazrInA huM haNI chuM. kAraNa ke lAgaNI bharelA haDayathI mevADanI paristhitinuM jene saMpUrNa jJAna che tevA mahApurUSanA hRdayanA zuddha bhAvathI AkarSAI sanadevanI kRpAthI A pustaka banAvavAnuM jAhera karyuM, ane te sAhasa eja pUjya gurUjInA AzirvAdathI ja phatehabaMdhathI mAra paDyuM eja mArA bhAgyanI vAta che. tethI te gurUvaryane mArA sahA keTavAra vaMdana he! ane sadAkALa jaina dharma jayavaMta rahe eja aMtaranI bhAvanA. - lI saMghane bALaka kavi bhegIlAla ratanacaMda AbhAra. A etihAsikanA saMzodhana mATe parama sanehIMrArA zeTha babalacaMdakezavalAla gAdI. e sArAmAM sArI sahAya ApI mane je protsAhana ApyuM che tenA mATe zeTha babalacaMdabhAIne huM sadA rUNI chuM. 1. A sivAya ra rA bhAIzrI lAlabhAI vADIlAle paNa pitAnA pitAzrInI yAdagIrI mATe sArA kAryamAM protsAhana ApI AbhArI karyo che. A sivAya zeTha zrI bhagubhAI cunIlAla tathA zeTha zrI trIkamabhAI maganalAla - tathA zeTha bhegIlAlabhAI maganalAla tathA sa. rA. bhAI jamanAdAsa hIrAcaMda tathA rA. rA. bhAI zrI budhAbhAI sAkaracaMda sutarIyAe mArA A graMthamAM je premabharyo utsAha dharAvI mane je protsAhana ApyuM che tenA mATe sutarIyA kuTuMbane sadA AbhArI chuM, A sivAya je je graha etemaja mie AgaLathI grAhaka thaI potAnA je mubAraka nAma ApyA che tenA mATe te sarva gRhastho temaja mitrone sadA AbhArI chuM. ane A pramANe mArA kAryamAM harahaMmeza protsAhana Apaze evI AzA rAkhuM chuM. paramAtmA sarvane sukhI ane dIrdhAyu rAkhe. . dA. Apano nA . . . . . . legIlAla kavI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (svargastha) rA. rA. praphulacaMdra babalacaMda medI. janma: sa. 1980 nA zrAvaNa sudI 4 tA. 4-8-1924 avasAna: saM. 2002nA phAgaNa sudI 5 tA. 8-3-46 zukravAra, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaganiyatA paramAtmA e svargastha AtmAne sadA zAMtI a ane teozrInA kuTuMbane sadA sukhI ane Arogya rAkhe-eja prabhu pratye prArthanA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. praphulacaMdra babalacaMda meAdInuM TuMka jIvana sa'bhAraNa bhAiphUlacaMdranA janma savata 1980 zrAvaNa zukala caturthI tA. 4 agasTa 1924 nA rAja rAjanagara mukAme mhena kAMntAbvenanI kukSIye thayeA hateA. . teezrInA dAdA suprasiddha dhArAzAstrI vakIla kezavalAla premacaMda zAha eka prakhara vidvAna ane sevAbhAvI hatA. teezrIe jainadharmanI temaja jaina janatAnI apUrva sevA bajAvI peAtAnA jIvanane dhanya banAvyuM hatuM. teeAzrInA pitA amacaMdabhAI paNa peAtAnA pitAnA pagale cAtrI sevAbhAvI tarIke jaina samAjamAM ghaNA ja phALA ApyA che. ane Ape che teezrI pAtAnA purUSArthathI ane svabaLathI peAtAnA sAyakalanA vahepAramAM eka sArAmAM sArA vhepArI tarIke muMbai jevA pacara'gI zaheramAM sArAmAM sArI nAmanA meLavI che, eTaluM ja nahi paNa jaina samAjanI ghaNI ja dhArmika temaja vahevArIka saMsthAomAM saMcAlaka tarIke tema trI tarIke paNa pete hAla sevA apI rahyA che ane arpe che. evA anubhavI vaDIleAnA hastaka bhAI praphUlacaMdranA abhyAsanI zarUAta thai. dhAmIka temaja vahevArIka vIgerenuM sArI rIte jJAna meLavyuM hatuM ane meTrIka sudhI abhyAsa karyo hateA, temaja vaDIle pratyenA prema ane AdarabhAva ghaNA ja dharAvatA hatA, vaLI vaDIleAnI AjJAne pAte zire mAnya hatA. te pachI vahepArI kSetramAM anubhava levAnI teene tIvrabhAvanA jAgRta thatAM hIndustAnanA ghaNA dezeAnI musApharI karI ghaNA ja bahALeA anubhava meLavI peAtAnA pitAzrInA cAlatA sAyakalanA temaja rabaranA vahepAramAM jhukAvyuM. vecANu temaja banAvaTanA kAryamAM paNa nAnI vayamAM ghaNI ja sArI tAlIma meLavI peAtAnA pitAne satASa ApyA hatA. samajatA teonI nAnI uMmara hAvA chatAM ghaNA ja majabuta mananA temaja nIDara hatA, tethI teone vahepAramAM aheALeA anubhava levAnI bhAvanA jAgRta thatAnI sAthe peAtAnA pitAzrInA AzIvAda lai dakSiNa hIndustAnamAM koimbaturanI najIka elAvakATa ( pAlaghATamAM) peAtAnI rabaranI khetIvADInA kAmanI tamAma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dekharekhane je pite saMbhALI lIdhuM ane tyAMnA khetIvADI esesiezananA tamAma sArAsArA membarane pitAnI zakti vaDe darekane prema chatI potAnA karI lIdhA hatA. pitAnA mIlanasAra svabhAvathI dareka vahepArI teonA pratye ghaNAM ja premathI ane AdarathI cahAtA hatA. ATalI nAnI umaramAM bhAI praphulacaMdravahepArI tarIke bahoLo anubhava meLavavAmAM pheDamaMda thayA ane temanA pitA babalacaMdabhAI paNa manamAM saMteSa pAmyA ane potAne vizvAsa Avyo ke bhaviSyamAM mArI tamAma vahepAranI javAbadArI upADI leze. teozrInuM lagna paNa amadAvAdanA jANItA suprasiddha vahepArI temaja jaina samAjamAM prakhara AgevAna tarIke gaNAtA. zeTha bhagubhAI cunIlAla (sutarIyA)nA suputra rA. rA. bhAI surajamalabhAInA suputrI nIrUpamAM bahena sAthe saM. 2001 nA mahA vadI 5 nA tA. 2-2-45 nA zukravAranA roja ghaNuja sArA ThAThathI karavAmAM AvyAM hatAM ane te banne daMpatiyugaLa rAma sitAnI mAphaka pratijJA pAlaka hatA. (narUpamA bahene paNa sArI keLavaNuM lIdhI hatI.) paNa bhAvInI bhItaramAM zuM zuM chupAyuM che tenI ghaTanA te kaI jJAnI hoya te ja jANI zake. bhAI praphulacaMdrane acAnaka bhayaMkara mAMdagI AvI ane te mAMdagI jIvasaTosaTanI hatI tethI yamarAje paNa potAnA niSphara svabhAvathI bhAI praphUlacaMdrane jIvana dIpaka saMvata 2002 na. phAgaNa suda 5 tA. 8 mArca 1946 zukravAranA roja bujhAvI nAMkhyo ane A loka cheDI paralekanA amara kAmamAM tene AtmA cAle gaye. ane teonI AzA bharI dharmapatnI nIrUpamAne temaja temanA mAtA pitA temaja svajana ane mitramaMDaLane raDatA mukI gayA ane pitAnA TuMka jIvananI suvAsanA suMdara saMbhAraNuM ApatA gayA. prabhu e pavitra AtmAne haMmezAM zAntI Ape e pachI TUMka samayamAM henanIrUpamAe eka putrane janma Apyo te paNa mAtAnI premabharI gAdane tyAga karI pitAnA paMthe tA. 22 mI agasTanA roja A loka chaDI paraleka sidhAvI gaye ane pitAnI AzAbharI mAtAne temaja tenA vaDIlone haMmezanA mATe vilApa karatAM mukI gaya karmanI zuM vicitratA che. paramAtmA tenA AtmAne paNa zAntI arpe. bhegIlAla kavi. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ItihAsanI praNAlikA zeTha cImanalAla vADIlAla zAha, muMbaI bhAratabhUminA prAcIna gauravamAM jeno hisso nAnAsane nahota- AjanA ItihAsa tarIke oLakhAtAM ane goThavAtAM aneka pustako chatAM A vAtane-hakIktane joIe te nyAya maLyo nathI Ama chatAM te tarapha ApaNI daSTi gaI nathI te ApaNuM zaramane nahI te dIlagIrIne viSaya te avazya lekhAya. jainadharmanA umadA siddhAMtemAM upadezAyela tyAge zaurya vIratA purUSArtha ane dAna sAthe vivekanI mUrti samI aneka vyaktio A pavitra bhAratabhUmi upara janma laI potAnuM jIvana mAtra ja nahi paraMtu dezanuM jIvana ujALI gaI che. pitAnI karoDo-abajonI milakatane dezadAjhanA yajJamAM udAratA dAkhavavAnI daSTie-moTA gaNAvavAnI daSTie nahI paraMtu mAtra dharma samajI, pharaja samajI hemI denAra bhAmAzA, dezanI Ijajata-Teka ane gaurava sAcavavA mATe prANanejIvanane muThThImAM laI ghumanAra dayAla zAha; ane anya mahArathIonAM jIvano haju ApaNAthI-ApaNA samAjathI aparicita ja rahyAM che. mAtra puruSe ja zA mATe dharmapAlanamAM strIo paNa kayAM pAchaLa rahI che? virAganA pATIde jevI strIonAM jIvana caritre AjanI prajAmAM pharatAM karavAmAM Ave te keNa kahI zakaze ke jaina dharma kAyarane dharma che ? A badhAM jaina ranene paricaya karAve eTale eka rIte te jaina dharmane punarUddhAra karavAno prayatna ja lekhAya AvAM paricaya ApatAM pustaka je Aje dharmathI sAcA dharmathI vimukha banatAM ApaNuM dhamabhAIone upadezAtmaka ja nahI paraMtu preraNAdAyI nIvaDI zake. paraMtu A dizA tarapha ApaNuM kamabhAgye ApaNe koI paNa saMsthAe bahu ja ochuM lakSa ApyuM jaNAya che. AvA samaye pitAnAM parimita sAdhana sahita zrIyuta kavi bhegIlAlabhAI A dizAe daSTi deDAve che, te kharekhara AzA, AnaMda ane saMteSane viSaya lekhAya. rAjakavi zrI bhegIlAlabhAIne paricaya na samAjane Aje chellA be dazakA karatAM vadhu samayathI che. teonI dharma pratyenI lAgaNa, aneka jAhera saMsthAo pratyenI mamatA ane sevA uparAMta pratyeya hAtha dharavAmAM AvatAM viSayamAM otaprota thaI javAnI dhagaza jANItI ja che. prasaMgane anurUpa kAvya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI paNa jAtane samaya lIdhA sivAya zIghra kavitA banAvI zakvAnI teonI zaktie teonuM sthAna samAjamAM uMce caDhAvyuM che. A temanI zaktinI kadara kare te jena haju zodha ja rahyo cheAma chatAM kadara ane badalAnI lAlasA sivAya ja jene kartavyane paMtha nakkI karI e raste AgaLa cAlavuM che tene utsAha sadAya eka sarakhe ja rahe che. A pustakanuM nAma tenI aMdaranA viSayone khyAla ApI zake che. bhArata bhUminI IjajatanA hArdarUpa mevADane ane te mevADanuM nAma ane Teka TakAvI rAkhanAra rANA pratApane karyo ItihAsakAra bhUlI zake tema che ? paraMtu A TekanA nibhAva pAchaLa, A TekIlAone prANa, preraNA ane purUSArtha ApanAra ghaNae vyaktione ItihAsa DhaMkAe paDe che. A vyaktiomAMnI meTe bhAganI jaina ja hatI je teonA jIvananI saheja paNa jhAMkhI thAya temAMthI preraNA meLavavAnA prayAsa pustaka dvArA zrI bhegIlAlabhAIe saphaLatApUrvaka karyo che. AvAM pustaka banAvatAM ke ane keTale kharcA, kevI ane keTalI muzkelIo temaja pAdhinatAe sagavavI paDatI haze tene khyAla to AvAM kArya hAtha dharanArane ja AvI zake. A ane AvAM pustakane pAtra vAMcavA khAtara ja nahI paraMtu ApaNA samAja pratyenI pharaja khAtara paNa upADI levAM joIepratyeka saMsthA, lAyabrerI ane gharamAM vasAvI levA joIe ema mAruM mAnavuM che. tA. 5-5-1940 muMbaI cImanalAla vADIlAla zAha taMtrI zrI 'jaina banyuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADamAM yAtrAe jatA yAtrALuone mArI LOL namra vinatI zrI kezarIyAjInI yAtrAe ghaNuM yAtrAnA bhAvike jAya che che. ane darzana karI kRtArtha thAya che ane vaLatI moTaramAM ravAnA thaI jAya che. AvI dhAgaDIA yAtrA Aja kAla ghaNI vadhI gaI che. jANe bIlakula vakhata ja na hoya tevI rIte potAnI jAtanuM pradarzana kare che ane karAve che. paNa mArI namra bhAve sUcanA e 1 che ke jarA TAIma-vakhata laI mevADanA purAtana jaina maMdiro jozo ane vicAraze te jarUrI tamArA AtmAne khyAla Avaze ke mevADa zuM che? ane mevADanA bahAdura jene kevA hatA. tenuM jarUra bhAna karAvaze. L | mevADamAM ghaNA ja purAtana hilAo, savare tIrthasthA na, kirtistaMbhe, vagere ghaNuM ghaNuM jovA lAyaka che. te kusada laI jarA joze ane vicAraze. ane te uddhAra karavA amara karAvavA madada karaze. chevaTe kAMI na bane te lAgaNI bhaya be azruo pADI AzvAsana leze. bhUtakALanA bhAgyazALIoe potAnA jIvanamAM dharma ane premane ke otapreta banAvyA che te je hoya te mevADa, Abu gIrIrAja, gIranAra, pAlItANA, tAraMgAjI vigere AvA aneka jana tirthasthAnomAM joI zakaze. jenoe Apele tana, mana, ane dhanane bhega draSTIgocara thaze. te tene bhegavI laI AtmAne ujajavala karo eja bhAvanA. lI. bhegIlAla vi. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sisodIyA kula ziromaNi neka nAmadAra zrImaMta mahArAjAdhirAja zrI zrI zrI 108 zrI sara bhopALasiMhajI sAheba bahAdura. saMsthAna - udayapura (mebADa). mane jaNAvatAM AnaMda thAya che ke Apa nAmadAra zrInA pavitra mevADabhUmimAM aneka mahApuruSo utpanna thayA jeonA nAma Aje amara che. te bhUmino itihAsa lakhavAnuM sadbhAgya mane prApta thayuM ane te sadbhAgya Apa nAmadAra zrInI pUrNa kRpAthI phaLIbhUta thayuM che. AzA che ke Ape A mArA pavitra kAryamA je utsAha bharyo AvakAra Apyo che tevo haMmezA mAnabharyo AvakAra Apazo. evI prArthanA sAthe Apa nAmadAra zrI sadA dIrghAyu raho ane ApazrIno tAja avicaLa amara raho ane sisodIA vaMzanI sadA yaza kIrtti kAyama raho eja bhAvanA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat lI. bhogIlAla rAjakavi dharamapura, sTeTa. www.umaragyanbhandar.com Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmabalidAna. vartamAna neka nAmadAra mahArAjAdhirAja mahArANAzrI 108 zrI bhASALasiMhajI mahAdura jI. sI. esa. AI ke. sI. Ai. i. udayapura (mevADa). (sarasvatI sAhitya ratna graMthAvali.) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ neka nAmadAra zrImaMta mahArAjA zrI vijayadevajI sAheba bahAdura sasthAna dharamapura (surata) vi. vi. Apa nAmadAre mArA aitihAsIka pustakamAM je udAratA batAvI ane mArA kAne je uttejana Apyu che tenA mATe Apa nAmadArazrInA jeTalA AbhAra mAnu teTalA Ache ja che. Apa nAmadArazrI eka sAhitya rasIka che. temaja itihAsIka bhAvanAvALA che. vaLI Apa nAmadAre ApazrInAM rAjyanA itihAsa chapAvI bahAra pADI Ape itihAsIka vastuAmAM eka ghaNA ja upayAgI grantha pUrA pADI che. temaja saMgItanA sIkeAne temaja saMgItanI dhagazavALAonA mATe Ape eka ghaNuMja kiMmatI bheravI-rAganuM purata suMdara prakAzanavALuM chapAvI ahAra pADayuM che. te uparathI ja Apa eka sArA vidvAna temaja vidyApremI che. vaLI mArA jevA sAdhAraNa jJAnavALAne Ape 'rAjakavi 'nI padavI enAyata karI Ape eka rAjavi tarIkenuM nAma jagatanA tarkatA para rAzana karyuM che. A madhA guNAnu' avalAkana karatAM mArA AtmAne ghaNA ja AnaMda ane prema Ave che. vaLI Apa eka Adarza rAjavi tarIke majA prema jItI Ape ApanI rAjya kArakIrdIne ghaNI ja zAbhAvI che. paramAtmA ! ApazrIne tathA ApanA sahakuTu ane sadA dIrSAyu rAkho ? ane Apa nAmadArazrInA tAja avicaLa tA ? eja hradayanI aMtima bhAvanA bhAvI viramuM chuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 10 lI. ApazrInA khALaka bhAgIlAla kavi. www.umaragyanbhandar.com Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asala phaTAnA nabara nice pramANe che. je A pustakamAM mukavAmAM AvyA che. ' (1) 121 G (12) 2291 W. C. (23) 2490 W. c. (ra) 148 GIT (13) 229ra (24) ra713 che () 15ra GI7. (14) 2297 , (25) ra714 (4) 153 G (15) 2311 , (26) 2311 (5) 2278 W. C. (16) 2312 (27) 2716 (6) 2279 , (17) 2456 (28) 3003 (7) 2286 , (18) 2457 (29) 3007 2287, i (19) 2471 (30) 3008 2288 4 (20) 2476 (1) 233 (10) 2289 , (21) 2478 , (32) ka675 (11) 2290 , (22) 2489 , (33) 0678 , (34) 3681 , uparAkTa naMbaravALA phaTAo mArA pustakamAM mukavAmAM AvyA che tethI pharI briTIza sarakAraza purAtana saMzodhana khAtAnA vaDA epIsare aMtaH karaNa . pUrvaka AbhAra mAnuM chuM. tA. ka--AcAryazrI 1008 zrI vijayanItisUrizvarajI upara A puratakamAM phoTA ApavA ra. rA. sArAbhAI navAbe je udAratA batAvI che te mATe teozrIne paNa AbhAra mAnuM chuM. lI. bhogIlAla vi. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aroDA sAhityasabhA taraphathI baroDA kolejamAM thaelA meLAvaDA prasage apAyelu sarTiphikeTa BARODA COLKEGE. BARODA 24th July 1935. TESTIMONIAL I have great pleasure in testifying to the abilities of Mr. Bhogilal Ratanchand Vora, Shighra Kavi, who is a Raj-Kavi of the Dharampur State. He can entertain an audience very well by his knack at prompt Extempore metrical compositions. He offered a lyrical treat to a meeting arranged by the Baroda Sahitya Sabha. He has a fine atr of adjusting his store of musical words and elegant thoughts to any subject suggested on the spot. While he was treating the audience in his own pre-arranged way, he was asked by some people from the audience to sing some fresh compositions on (1) The College Hall (2) An Ideal professor, and so on, and he could Immediately prepare the required compositions and sing them. It was delightful to have attended his performance, and we hardly tealised that two hours have passed away when he finished his siuging. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat A. K. Trivedi. Professor, Boroda College, and President, Baroda Sahitya Sabha. www.umaragyanbhandar.com Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ItihAsanA mulya. jhaverI muLacaMda AzArAma vairATI. durbhAgye ItihAsanA mulya hajI ApaNane samajAyAM nathI. ane ItihAsanI avagaNanA karIne keI prajA uMce jaI zakI nathI. e sAmAnya satya paNa haju ApaNane barAbara samajAyuM nathI, kharekhara ! ApaNane ApaNuM vartamAna sthitithI asaMtuSTa hoIe ane ApaNe ApaNI prajAne tenI Adhunika sthiti, mAMthI uMce laI javAnI abhilASA sevatA hoIe. te ItihAsanA aneka vividha sAdhane ApaNe ApaNI bhAvI prajAnA hAthamAM mUkavA joIe. ' eka prajA pragatinA kALamAM kevI rIte uMce jaI zakI ane teNe enA utkarSanI sAdhanA kevI rIte karI, kyA kyA dhIra vIra ane saMta puruSoe enI pragatInA sAdhanamAM ke ane keTalo phALe Ave. eja prajAnI paDatI kema thavA lAgI. enA vikAsa ane unnatinA pUra kema osAravA mAMDayA. enI pragatine aTakAvavA kaI kaI zaktio sAme AvI. ane e kALanA AgevAnee zaktinI sAme thavAmAM kema niSphaLa gayA ane kevA saMjogo vacce kaI bhUlo thavA pAmI ke jethI e prajA veraNa cheraNa thaI avanatInI dazAne pAmI. AvI sAcI sthitinuM darzana karAvatA ItihAsanA pAnA jyAM sudhI ApaNe ApaNI bhAvI prajAnA hAthamAM mukIzuM nahIM ane ApaNe ApaNuM abhyAsakramamAM ItihAsanI guMthaNa karIzuM nahIM tyAM sudhI ApaNI pragattinI sAdhanane sAco vega maLavAnuM nathI. A jotA sAcA ItihAsanA prakAzanenI kIMmata keTalI moTI che e ApaNe samajavuM joIe. mevADa e to bhAratavarSanuM gauravavaMtuM tirthasthAna che. prajAnA jIvanamAM prANu puranAra aneka vIre ane vIrAMganAonI e janmabhUmi che. ene ItihAsa dezabhakta raNavIra ane balIdAna pAchaLa sarvasva heminAra vIrAnA ItihAsamAM mokhare che. eNe dharma Teka ene vahAlo bhUminI Ijajata mATe je balIdAna dIdhAM che e vAMcatAM te e bhUmi pratye AzamAM zIra namI jAya che. hiMdu saMsakRtI ane hiMdustAnanuM nAma jyAM sudhI belAtuM haze tyAM sudhI mahArANuM pratApasiMha ane aNunA vakhate enA caraNe sarvasavanI bheTa dharanAra jAmazAhanAM nAma bhUlavAnA nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e mevADI prajA ekalI vIratA ane balIdAnane Adarza laIne ja jIvanArI prajA nahotI. paraMtu kaLA kauzalya ane zIlpanA Adarzo enA jIvanamAM otaprota thaelA hatA. ene jhAMkhe khyAla to A mevADanA aNumola javAhira nA pAnA pheravatAM ApaNane AvyA sivAya raheze nahIM. kaLA, kArIgarI ane bhavyatAnuM darzana detAM aneka vividha jaina maMdironA phoTAone je saMgraha A pustakamAM raju thayela che te jotAMja ApaNane samajAze ke kaLA ane kArIgarI pratyene e prajAne prema keTalo uMcI kakSAe pahoMcyA hate. A grantha prasiddha karavAnuM je moTuM kAma kavi bhegIlAla ratanacaMde upADeluM joI mane ema lAgyA karatu ke temaNe upADeluM kAma emanI zakti bahAranuM kAma che. chatAM e kAma purU karavA pAchaLano emane utsAha ane khaMta vaDe e kAma purU thatuM joI mane khuba AnaMda thAya che. emaNe A itihAsane lagatI mAhitIo bhegI karavA pAchaLa ane aneka kaLA pUrNa zIpaLAnA namunAnA phaTAone je saMgraha bhege karyo che e jotAM have ema lAgyA sivAya nathI rahetuM ke A pustaka kharekhara kavi bhogIlAlanA jIvananuM eka saMbhAraNuM banI raheze. emanI tAtkAlIka kavitA banAvavAnI zakti ane sabhA raMjana karate temane kaMTha temanuM sthAna uMce laI Avyo che. zrIpALa mahArAjAne rAsa ane bIja kavitAnAM pustako paNa temaNe racIne prasiddha karyA che dharamapura rAjyanA rAjakavi tarIkenuM mAna teone maLela che. kAgaLanI eMghavArInA A kALamAM pustakane lagatI mAhitIo bhegI karavAmAM ane pheTAone saMgraha karavA pAchaLa temanI keTalI zakti ane kharacIne vyaya thayo haze. e te pustaka hAthamAM laI tenAM pAnA pheravyA sivAya ApaNane tene khyAla Avo muzkela che. lAyabrerIe ane mevADane ItihAsa jANavAnI IchAvALA pratyeka manuSyane A pustaka gharamAM vasAvavAnI bhalAmaNa karI zakAya tema che. everIvADa, varATI nIketana naM. 1 ) lI. | jhaverI muLacaMda AzArAma rANI amadAvAda Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArI bhAvanA A aitihAsIka pustaka huM mArI zakti ane buddhi anusAra bahAra pADavA bhAgyazALI bane. janatAe mArA pustakane dIle jAnathI AvakAra ApI utsAhIta karyo tenA mATe huM jeTalAM vakhANa karUM teTalAM ochAM che. mArI bhAvanA haju ATalethI aTakatI nathI. paNa haju mArA vicArone pravAha jagatanI janatAne caNe navI navI vastuo dvArA mukavAne mArA manane niradhAra che. ane mAruM jIvana e bhAvanA purI karavA tamannA rAkhe che. ghaNI ghaNI vakhata huM AthIka muMjhavaNamAM muMjhAI mArI bhAvanAne kAyama sajIvana rAkhI zakatA nathI. chatAM AtmAnA vizvAsa upara ja jyAre kAryanuM AraMbhapaNuM karuM chuM. tyAre kudaratI zakin mane gebI madada Ape che. ane e gebI zaktinA AdhAre ja thoDI ghaNI paNa mArI bhAvanA purI karavA zaktizALI banyo chuM. hajI huM jagatanA caNe sArA sAmAjIka ane dhAmIka evA sacItra pustake bahAra pADavAnI abhilASA sevuM chuM. ane meM mArA AtmA sAthe nizcaya karI paNa dIdho che. paramAtmAnA Azare jhukAvyuM che. ane sadA jhukAvIza. mane khAtrI che. ke mArA satya zubha kAryamAM mArA mitre tathA saddagRhastho mArI bhAvanA jarUra pUrI karaze ja. AbhAra A pustaka chApavAmAM dhI navaprabhAta pri. presanA mAlIka zA. maNIlAla chaganalAle athAga parizrama veThI pitAnI dekharekhathI kAma karyuM che. te badala huM temane AbhAra mAnuM chuM. lI. galAla kavi. tA. ka. dhAmaka, sAmAjIka, atihAsIka ane komIka vigere saMgIta sAthe pravacana karI jAhera prajA temaja rAjA mahArAjAo taraphathI ghaNuM sUvarNapadake ane sarTiphikeTa meLavyA che. te zubha prasaMge uparokta lAbha levA dareka jaina-jainetara bhAIone mArI namra vinaMtI che dhAmaka prasaMge koIpaNa jAtanI phI levAmAM AvatI nathI. lI. bhegIlAla ratanacaMda kavi.' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgaLathI grAhaka thanArA gRhasthonA mubAraka nAma verAvaLa nAma 2) 1) zeTha vahAvana mANekacaMda divAna zeTha jagajIvana gaNeza zeTha devIdAsa haMsarAja garIba zeTha Atapura (pAlItANA) ThAkora zrI. sujANasiMha sAheba, 1) 2) 21) zeTha phUlacaMda maNIlAla - zIvagaMja (mAravA) Adarza jaina vAMcanAlaya amadAvAda dezIvADAnI piLamAM surajamAthInA upAzrayanA vahIvaTa karanAra pArI maMgaLadAsa nagInadAsa tathA jhaverI ramaNalAla DAhyAbhAI. pArI maMgaLadAsa nagInadAsa zeTha jagatacaMda nemacaMdra (sI. ke, verAvAlA) zeTha premacaMda bAlAbhAI zeTha jIvAbhAI cunIlAla (zera chAkara) zeTha indravadana sAMkaLacaMda mahetA zeTha puMjAbhAI bhulAbhAI vIravijaya mahArAjane upAzraya, ha. camanalAla maNIlAla zeTha lAlabhAI vADIlAla zeTha IzvaralAla parazotamadAsa, 1) 2) 11) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 dara 0 0 2 A . nAma zeTha ratanalAha chavAbhAI (khaMbhAtavALA) zeTha ratIlAla nagInadAsa lavAranI poLanA upAzraya taraphathI, hA. zeTha bhagubhAI tathA zeTha mohanalAlabhAI zeTha jamanAdAsa hIrAcaMda sutarIyA zeTha trIkamabhAI maganalAla sutarIyA che hIrAcaMda ratanacaMda hA. zeTha sArAbhAI kAntIlAla bhogIlAla jhaverI 9 budhAbhAI saracaMda sutarIyA zrI pAyacaMda gacachanA upAzrayanA vahIvaTa karanAra zeTha camanalAla bAlAbhAI zeTha subAjI ravacaMda jecaMda hA. zeTha jIvanabhAI jhaverI (vIdyAzALA) zrI junA mahAjanavADAnA upAzraya taraphathI hA. zeTha vADIlAla sAMkaLacaMda, zeTha dhoLIdAsa DuMgarazI eka sadagRhastha taraphathI hA. sI. sI. zAha zeTha maNIlAla kALIdAsa , vADIlAla devacaMda , kAntIlAla lalubhAI 0 ka 0 0 1) 1) madrAsa madrAsanA mi tarasthI * . khaMbhAta zeTha mulacaMdabhAI bulAkhIdAsa >> nagInadAsa maganalAla , mahanalAla IcchAcaMda ko 1) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma - muMbaI de - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 zrI devasura saMgha taraphathI hA. zeTha bhAIcaMdabhAI pramukha eDIjI derAzaranA. jhaverI lallubhAI gulAbacaMda zeTha mohanalAla tArAcaMda, (ramaNIkalAla mohanalAlanI kuM.) , chabIladAsa jezIMgabhAI , lAlajI rAmajI, hA. zeTha lakhamIdAsabhAI , meghajI sojapAla meghajI mANasI , nAnasI dhArazI (dAdara) lIlAdhara ravajI (pahela) jAdavajI velajI (pahela) : , khImajI ravajInI kuM. (cIca baMdara) zeTha AnaMdajI lAlajI (ghATakopara) , bacubhAI ThAkarazI e dhanajI velajI (dAdara) harasI narasI (dAdara) che nenasI ThAkarasI (lAda2) che vasanajI narasI che kAnajI bAvA che bhagavAnajI bAghA senI 4 bhANajI ravajI (zIvI) zeTha karamasI vIrapAla * talakasI velachA , bhagavAna devajI kelAsa TI. kuM. hA. hIrAlAla zeTha vasaMtalAla vRjalAla gAMdhI (malaja) 5) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2) nAma che jeThAlAla devasIbhAI mulajIbhAI devasIbhAI , zyAmajI velajInI kuM. vahAlAjI lA jeThAlAla zAha A ziva megharaja >> mulajIbhAI hA. khImajIbhAi che devarAjabhAI puMNasI 1). haidrAbAda ( dakSINa) che. rUvanAthamala beMkara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maNiko : viSaya S is 4 pa 64 88 100 111 175 prakaraNa 1 huM mahArANA zrI kuMbhAsaNanuM vRttAMta - , 2 DuM. mahArANAzrI rAyamalla 8 . mahArANI saMgrAmasiMha 4 thuM. mahArAra zrI ratnahi 5 muM mahAsaNA vanavIra , 6 huM. mahArANA pratArika zrI halakIlA yuddha mahArANA pratApanI pAchaLa mAnasiha ..... jene ziromaNI vIra bhAmAzAha - 1. muM. mahArANAzrI amarasiMha - 11 muM. mahArANA zrI karNasiMha ... mahArAjazrI aMgata muM. mahArANazI rAtri vIra kezarI hayALazAha mahArANAzrI jayasiMha mahArANAzrI amarasiMha (dvitIya) mahArANAzrI saMgrAmasiMha : mahArANAzrI jagatasiha che mahArANAzrI pratApasiMha , mahAmaMtrI amaracaMda (13) mahArANAzrI limasiMha che 22 muM. mahArANA javAbarvi mahArANAzrI saraskAThi 24 muM. mahArANAzrI svarUpasiMha 25 muM mahArANAzrI zaMbhursiha .. , 29 muM. mahArANAzro sajanahi ... , ra7 muM mahArANAzrI phatehasiMha 28 muM dareka moTA dezI rAjyonI yAdI 29 muM upasaMhAra citraparicaya * 197, 212 # # 2 2224 231 248 rI 275 280 287 282 290 ghara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanI ... maaLA caraNa sarasvatinI stuti prAcIna jaineAnI aitihAsIka noMdha zeTha karmAMzAhanA TuMkasAra zrI karmAMzAhanI vaMzAvaLI mevADanA mahArANAonA rAjyAbhiSekanI yAdI mevADanA mahArANAonI janma mRtyunI cAdI aitihAsIka noMdha viSaya www. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 1930 1100 wap.. ajoDa mevADa kezarIyAjIno pratimAnI prAcinatA mevADanI paMcatIthI dayALazAhane, kIle udayapuranA madinA pazciya udayapuranuM varNana. ( kavirAja hemakanuM celuM kavita ) cItrakuTa ( cittoDanA ) buDhDhA yA khimaSinA pazciya dharamapura ane udayapuranA saba dha cittoDane jIrNoddhAra wwww 6006 4006 1800 .... 9900 ... ...... 6000 .... *** 1936 --- .... .... 8100 10000 9884 .... .... ---- 800 .... www. ... 4606 8866 www. **** pRSTha 305 306 300 350 para 354 358 35 368 HIS 31 382 383 380 395 401 www.umaragyanbhandar.com Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svastha zeTha vADIlAla harIlAla. (rAjanagara nivAsI) teozrIe peAtAnI jAta mahenata ane purUSArtha karI eka sArA vyApArI tarIkenI nAmanA meLavI peAtAnA vananI suvAsa vadhArI hatI. te sadguNune laIne teozrInA suputra rA. rA. lAlabhAie peAtAnA pitAnA smAraka tarIke A itihAsIka granthamAM phoTA mukI putra tarIkenI pharaja bajAvI che. prabhu svargastha AtmAne zAnti arpe. ane teozrInA pUtra pautra vIgerene paramAtmA sadA sukhI ane dIrghAyu rAkheA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat lI. bhAgIlAla vi. www.umaragyanbhandar.com Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yAne Atma balidAna. prakaraNa 1 lu. mahArANA zrI kuMbhArANAnuM vRttAMta, jagatamAM jyAre jyAre samayanuM parivartana thAya che. tyAre tyAre kudaratanI kevI akaLa ghaTanA ane che, tenI kAIne paNa khakhara paDatI nathI. sa'vata 1490 (I. sa. 1433) nA vakhatamAM jayAre kumbhArANA siMhAsana ArUDha thayA tyAre cittaDa eka unnattinA zikhare zeAbhI rahyuM hatuM. ane rANAjI pAtAnI prajAnuM pAlana paNa ghaNA ja premathI karatA hatA. tathA rAjyamAM hunnara udyoga ane samRddhi kema vadhe tenI-yeAjanAnuM rAta divasa ciMtavana karI prajAne kema sukhI karavI teja temanA AtmAnA aMtima dhyeya hatA. jyAre rANAjInI uMmara nAnI hatI tyAre temanA upara sAMkaTo paDavAmAM AAkI rahI nahAtI. te vakhate je mAravADa dezanA rAjAoe temane madada na karI hAta tA Aje mevADanA chaMtihAsa kevA lakhAta, te teA jJAnI kalpI zake, ane te sahAya karanAra rAThADa vaMzanA rAjAo ja hatA. kAraNa ke rANA kuMbhAe rADhIDanI sahAyatA mAgI hatI. ane temane jo sahAyatA na ApI hAta te rADhATAnI apakIrtinA pAra raheta nahiM. vaLI khIjuM kAraNa e hatuM ke rANA kumbhA rATheADanA bhANeja hatA. bhANeja kerI sahAyamAM, rAThADe hiMmata bharI, sevADanI bhUmI sadA, svataMtra tene karI. rANA kumbhAnA vakhatamAM mevADa vaN ja tejasvI ane samRdrivAna banyuM hatuM. kAraNa ke jene rAjA, prajA para sadA premALa hAya, tenAM bhagavAna paNa sadA kRpALu haiAya. AgaLanA vakhatamAM hindu musalamAnanA rAgadveSamAM jema mevADanA gAma-nagarA nAza thaI gayA hatA. devamaMdira khaDIera manI gayA hatA. paNa mahArANA kumbhAnA vakhatamAM teja mevADa pAchuM AbAda ane Ada khanI gayuM hatuM. viravara samarasiMhanI sAthe hajArA siseAdI peAtAnI mAtRbhUmI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra mevADanA aNumAla javAhira yAne aamalikAna mATe prANanA baLodAna ApI bhasmIbhUta thayA hatA. te bhramamAMthI bIjA hujArI * sisodIA utpanna thayA te A sAthe kahevuM bIlakula kheTu nathI. kAraNa ke rANA kumbhAnA vakhatamAM aLa, virya, udyama ane saMpa dareka mevADIonA hRdayamAM Ata prAta khanI premanI siA vahAvI hatI. ne rANA kumbhA jyAre mevADanuM bhAvI ghaDavA lAgyA tyAre kesa parvatanA mALAonA uMcA zikhara parathI ane tenI vahetI keAkasasa nadInA kinArA parathI bhayaMkara vAdaLa bhArata para A jaNAyuM. ane A bhayaMkara vAdaLanI vijaLI acAnaka mevADa para truTI paDaze ema temanA AtmAne lAgyuM, tyAre AvatI Aphata rakavA mATe rANAzrIe ghaNuMAja parizrama veThayA, ane peAtAnI maheAzi, niDaratA, cANuca buddhi va peAtAnA uttama guNNAnA paricaya karAvyA te eTale sudhI ke rANA samarasiMhanI saMgrAmabhUmI kagara nadInA kinArA para mevADanA lAla jhuDI pharakAvI dIdhA. je divase yavanavira zAhabuddhine bhAratanI svAdhinatAne khucavI lIdhI te vakhate samarakezarI rAmasiMha peAtAnA prANunu maLidAna ApyuM ane te vakhatamAM mahAra!NA kussAnA samaya sudhImAM 226) varasamAM te rAjya vaziemAM cAvIsa mahArANA thayA. temAM eka begama sihAsana para kheDI hatI; ATalA vakhatamAM mevADamAM agIAra rAjAe thayA hatAM. temAMnA keTalAke peAtAnI bhUmI mATe peAtAnA prANunA khaLidAna ApyA hatA. ane prAcIna tIrtho peAtAnA prANanA bhAge sAcavyA hatA. AvI AvI aneka ghaTanAo mevADa para AvI hatI paNa mevADa te mevADa ja, tenuM kAraNa ekaja hatu ke jyAM corya, viSaeN ane cAritra hatuM je vakhate dilhImAM khIlajIvaMzanA aMtIma adazAha rAjya karatA hatA, te vakhate vijayapura, geAlakAMDA, mALavA, gujarAta, juvAnapura, kalpI pradezeAmAMnA rAjAe e dilhI pAdazAhane ayeAgya pAdazAha jANI, peAtAnA svataMtra 2 jye sthApyA hatA. je vakhate rANA kumbhAne siMhAsana prApta thayuM. tevakhate mALavA ane gujarAtanA navAbe pAta potAnI senA (sainya) vadhArI peAtAnA rAjyanA vistAra ghaNA moTA pramANamAM vadhAratA hatA. te vakhate mevADanI jAheAjalAlI eTalI badhI hatI ke mevADa para uparanA rAjAe dveSa ane duzmanatAthI jotAM hatAM. ane te rAjAe Apasa ApasamAM maLI jaI saMvata 1496 I. sa. 1440 mAM ghaNuM meTu sainya lai mevADa upara caDAI karI. rANA kumbhAne A vAtanI khabara paDatAM tenA krodhaneA pAra rahyo nahi. tethI te bahAdura mahArAzuAe peAtAnA mana sAthe nizcaya karyo ke AvelA duzmaneAne saddAmAM sArI rIte nIyata ApI svAgata karavuM. (kAraNa ke te peAte sAhasIka, zUvIra ane eka ajoDa laDavaiyA hatA, temanA zurAtananuM jeTaluM vakhANu karIe teTaluM ochuM che.) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANAzrI kuMbhArANanuM vRttAMta A vakhate pite eka lAkha ghoDA, 1400 hAthI ane sainya laI teo duzmanonA sAme thayA, paNa rANA kumyAnA sinya AgaLa musalamAne TakI zakyA. nahi. te vakhate rANA kumbhAe mALavAnA mahamada khIlajIne bAMdhIne cittoDa lAvyA. ane sUryavaMzInA nAmane pote ghaNuM ja ujajavala karyuM. abulaphajale paNa pitAnA lakhelA ItIhAsamAM rANA mATe ghaNuM ja suMdara lakhANa lakhyuM che. ane rANAjInI zUravIratA ane nIDaratA pharI pharIne tene pitAnA ItihAsamAM vakhANI che. rANA kumbhAmAM jevI rIte zUravIratA hatI tevI ja rIte temanAma udAratAnuM paNa mahAna lakSaNa hatuM. tene eja ke mahamada khIlajIne cha mahinA jelamAM rAkhI pote mahamada khIlajInA pitAnA mAna martabA sAthe mukta karyo, vaLI rANAjIe vijayanI nizAnI tarIkhe mahamada khIlajInI anya vastuenI sAthe tenA tAjane pote rAkhe. A parAkrama rANA kummAnuM sAdhAraNa na kahevAya AvI aneka zUravIratA bhareluM jenuM jIvana rasamaya che. zUravIra rANAjI hatA, tevA rasika zRMgAre zobhatA; saraLatA jIvana taNuM, zuddha premamAM te arpatA. jevA sAhasIka hatA tevA rasIka ane premALa paNa hatA. tenuM kAraNa e hatuM ke jhAlAvADanA svAminI rAjakumArInuM sagapaNa rAThoDanA kumAra sAthe thayuM hatuM. paNa tenuM lagna thatAM pahelAM te rAjakumArInuM pote haraNa karyuM hatuM, AvA vartanathI rADa ane suryavaMzIne je mitrAcArI hatI te tadana tuTI gaI ane baMne vacce moTuM vera ubhuM thayuM. karmanI ghaTanA vicitra che! zuM dhAre ane zuM thAya, paraMtu jhAlAkumArIne prema cheka sudhI roDanA rAjakumAra sAthe kAyama sudhI rahyo hato, paNa nasIbanA vege ane jaNa eka ekane maLI zakayA na hatA, chevaTe rANA kumbhA potAnA prabhAva vaDe rAjya jogavI potAnA parAkramathI ghaNu kikalAo ane ghaNuM maMdira baMdhAvI pitAnuM rAjya ghaNuM zebhAyamAna karyuM. ane pitAnI kIrti cAre tarapha prasarAvI dIdhI A vakhate mevADamAM atula zAMtI ane sukha ane vaibhava hatA ane prajAmAM aneka jAtano AnaMda tathA prema taravaratAM, AvA sArA prasaMganA vakhatamAM paNa vidhAtAe eka navina ghaTanA UbhI karI AvA naMdanavana gaNAtA mevADanA AnaMdamAM eka nara rAkSase kuhADInA hAthAnuM kAma karI pitAnI jAtane dhIkkAravA lAyaka banAvI. A kukarma evuM banyuM che ke bhAratanA ItihAsamAM eka zrApa rUpa ane kalaMka rUpa gaNavAmAM Ave che. jyAre rANuM potAnI vRddhAvasthAmAM potAnA jIvanamAM zAnti bhogavatA hatA ane pitAnA vabhavamAM koI jAtanI sunatA nahotI tyAre mahArANA kuMbhA apUrva zAntithI nidrA letA hatA te takane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna lAbha laI A nara rAkSase potAnI pizAcIka bhAvanA purI karavAne rANA kumbhAnI chAtImAM khaMjara mArI tene prANa lIdhe. A prANa lenAra keNa hato? pitAne ja putra hatA, nara rAkSasa, zayatAna hatA. ane rAkSasa kuLa kalakeja AvuM ghera ghAtakI kAma karyuM hatuM. A pramANe saM. 1535 (I. sa. 1468) mAM A bhayaMkara kRtya thayuM ane pitAnA ja hAthathI pitAnA janmadAtA pitAne saMhAra karyo e pApInuM nAma ApaNane ucAravAmAM doSa che. ane tenuM nAma belI ApaNe pApamAM paDavuM nathI. e pApI patRghAtaka te ude (udayakaraNa) ja hato. ghaNuM ItihAsakAroe A narapIcAzane halAgI, narahaMtA vigerenI upamA ApI che. paraMtu AvA duSTa kRtyathI pApI lAMbA kALa rAjya bhogavI zakatA nathI kAraNuMke pitAnA duSTa kRtyathI potAnI prajAmAM paNa te eka narapIcAsa tarIke oLakhAto hate ane tenA mATe koIne paNa mAna nahotuM, chevaTe pitAnA bacAvane raste eka paNa tenI pAse rahyo nahIM tyAre eka nIca mANasanI mitrAcArI karI, ka5Tamaya mitrAcArIthI potAnI jALamAM phasAvavA mATe e pApI udAe devaDA nAmanA mAMDalika rAjAne Abu parvata upara svataMtra rAjA karI sthA. vaLI teNe jodhapuranA rAjAne sAMbhara, ajamera tathA nIkaTanA keTalAka pragaNuM ApI dIdhAM chatAM paNa te duSTane khaTake gaye nahIM, pitAnI lAlasA purI pADavA paisA ApI mitrAcArI vecAtI levA prayatna karyA paNa temAMya te phAvyuM nahIM ane pitAnI murAda pAra paDI nahIM, kahyuM che, ke- duSTa karmane badale kadi, kaI divasa maLatuM nathI, kukarmonI jyAM bhAvanA, Azaya kadi phaLatA nathI. pitA taNI karI ghAta, ne rAjya saMpati meLavI, paNa bhAgyamAM nahiM tyAM, juo saMpatti nahiM bhogavI. bhAgya kuTe, so khUTe, zArUM jagata badalAya che, sArA naThArA kRtyane, badala jarUra samajAya che. ATalI paristhitimAM paNa e nIca pApI chevaTe potAnI asala jAta para AvI prajA para atyAcAra karavA mAMDe, ane ghaNuM jAtanA julmo karI satAvavA mAMDa, Akhare tenA julamathI rAjyanI saMpattine nAza thavA mAMDe. ane prajAnI pAyamAlI thavAmAM bAkI rahI nahIM. A duSTa e phakta pAMca varasanI pitAnI nIca kArakIdanA lIdhe kSaNa paNa zAMtI bhegavI zake nahIM. Akhare saghaLA sarajAe tene tyAga karyo jyAre e hatabhAgIne koI raste na jaDa tyAre yavana dilhI bAdazAha pAse gaye ane te nAlAyake pitAnI putrI ApavAnuM vacana ApI bAdazAhanI sahAya mAgI, paraMtu bhagavAne A durAcArIne dUra karI bhayaMkara kalaMkathI bApA rAvalanA kuLane bacAvI lIdhuM ane te kuLanuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI kuMbhArANAnuM vRttAMta svamAna sacavAyuM. Akhare ude bAdazAhanA mahelamAMtho nIkaLatAM ja tenA upara vijaLI paDI ane te pApI maraNa pAmyA tene tenA pApanA madalA kudarate ApyAM kahyuM che, ke-- pe pAyI hateA kumAra, pitAnuM jInaja kIdhuM, rAjya taNeA e lAla, kharekhara duSkarma kIdhuM. gumAvye sahakAra, peAtAnA jJAtIjananA, hatA pizAcIka duSTa, mahA e melA matA, sUryavaMzInI AkharU, nAza jeNe te karI, kahe lAgI tene prabhue, zikSA te evI karI. chagyeH jyAM sattAnA lAbha, madhuM tyAM bhAna bhule che. nahi DhacA maya dila, chevaTa tyAM satya sUke che. mAta pitAnA sneha taNI, nahIM paravA ja kare che. dhare nahIM prabhu mIka, dharma uMce ja dhare che. eveAja pApI jagatamAM, ekaja uddA thaI gayA. kahe lAgI itihAsamAM, pitR ghAtaka e thayA. chappA pApa taNuM e muLa, sadA pApI kahevAtuM, pApI ne kadi pApa, nahIM dilathI samajAtuM. karI pApa nA kAma, sadA e puNya mAne che. karelA je pApa, jarUra te daze ja ke che. mATe jagatanA mAninaM, pAya kada karaze niha. kahe bhAgIlAla eTaluM, udA jevA manazeA nahi. A pramANe udAnA jIvananA aMta AvyA ane tenA dAkhaveA jagatane eTaleA ja zikhavAnA che ke pApI mANusa kadI jo sukha levA mAgatA hAya te te potAnA jIvanamAM mATI bhUla kare che, kAraNa ke phAI paNa vyakti pApa karI sukha bhAgavI ja zakatA nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna A pramANe rANA kumbhA tathA udAne sAdhAraNa ItihAsa jagatanA caNe batAvyo che ane rANu kuMbhAe jaina dharmanA maMdiro para ghaNuja zraddhA dharAvI hatI, tenI noMdha jevAthI ApazrIne khAtrI thaze. kuMbha rANe hADathI jaina hato. rANAzrI kakSAe dhAmIka kAmo karyA tenI TUMka nedha. 1 Abu para paramArane kIle hato tyAM paNa kuMbhArANAe jaina maMdira banAvyuM, ane te Aje majuda che jenuM nAma Aje avacaLa gaDha kahevAya che. kuMbhazApama tathA aTArIyA ImArata ghaNI vizALa ane pracaMDa bAMdhI, temAM lagabhaga daza karoDa rUpIA kharcANa haze, ane ATha lAkha rUpIyA pitAnA padarathI ApyA he A aTArInI ImArata mevAThamAM AvelA pazcima bhAgamAM AvelA mAdvI nAmane pahADa Ave che te rastAmAM che. uparanI aTArI rANA kuMbhe zrI RSabhadevanA nAma para samarpaNa karI hatI. AvA ghaNA dAkhalAonI sAbitI mojuda che, jaina tIrthopara keTalI zraddhA dharAvatA. te A uparathI sapajAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2 ju rANA zrI rAyamala jagatanA avanavA saMcegeAmAM jyAre paDatInA saMcAga anubhavavAmAM Ave che tyAre ja manuSyanA jIvanamAM ghaNA palaTA thAya che. A vArtAnI zarUAta saMvata 1530 (i. sa. 1473) thI thAya che te vakhate jANe mevADamAM senAnA sUraja ugyA hatA, prajA bicArI jImI rANAnA pAsamAMthI chuTI ane Aje vAtsalya rANI rAyamallanA rAjyAbhiSakamAM AnaMda meLavI rahI che. jyAre rANA rAyamalla gAdI upara AvyA tyAre mevADanI paristhitI udayasihanA vanathI ghaNIja kharAma thaI gaI hatI ane vaibhava badhA nisteja thayA hatA. AvA vakhatamAM rANA rAyamalle dhaNI ja kALajIpUrvaka rAjyanI lagAma hAtha dharI kevaLa peAtAnA ja mAhubaLa upara vizvAsa rAkhI AgaLa dhapAvye rAkhyuM. paNa kudaratanI kaMI judI ja marajI haiAya tyAM DAhyA mANasanuM kaI divasa kazuM ja cAlatuM nathI. jyAre udA upara vijaLI paDIne maraNa pAmyA tyAre udAnA be dikarAe mAdazAhanI sAme phrIja laI mevADa para caDhI AvyA. A vakhate mahAdhAra yuddha thayuM. udAnA e dikarAomAM ekanuM nAma sihAsamala ane bIjAnuM nAma suraja mala hatuM. tee A vakhate cittoDanA rANA rAyamallane tyAMnA saradArA rAjyanA kharI hakkadAra samajatA hatA. tethIja save saradvArA tathA prajAjanA rANAnI saradArI heThaLa peAtAnI mAtRbhUmine parava'zInA hAthamAMthI khacAvavA sarva eka mate taiyAra thayA. A vakhate rANA rAyamallanI saradArI nIce eka lAkha sainya ane aThAvaNu hajAra gheADesvAra hAjara hatA. rANA rAyamallu ghAsA nAmanA thANA upara khAdazAhUnA sAme caDAI karI, ghaNuM ja dArUNlR yuddha jAmyuM. ane asaMkhya mANasA mAryA gayA tathA keTalIka leAhInI nadi vahevA mAMDI ane keTalAka ghavAyA. A vakhate mAtrunA rAjA tathA khIjA ghaNA rAjAe tathA saradArA rANA rAyamallane sahAya ApavA AvyA hatA. ane rANAne cheka sudhI sahAya ApI hatI A vakhate pitRdghAtaka udArANAnA ane putrA rAyamallanI sAme ghaNI ja bahu durI pUrvaka laDayA, paNa rANA rAyamallanA asaMkhya sainye musalamAnA para eTale! badhA AkramaNa karyA ke Akhare bAhughADunA parAjaya thayA ane bAdazAha rANAne zaraNe Avyo te vakhate rANAe tenA sa` aparAdha kSamA karI tenA Adara satkAra karI tenA svIkAra karyo. mAdazAhu A vakhate eTaleA badhA parAjya pAmyA ke jIMdagI sudhI mevADanA sAmu jovAnI pote hIMmata karI nahIM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna A pramANe rANA rAyamale bahAdurI batAvI AkhA mevADamAM zAnti prasarAvI ane jyAre jyAre sArA naThArA anubhavanA khyAla Ave tyAre jIvanamAM kaMI paNa vastu meLavavAnI abhilASA jAge ane te abhilASA e hatI ke pitAne sauthI priya vastu eka dhArmika " hatI te vastu vaDe pite pitAnuM jIvana sArI rIte dIpAvatA hatA. rANAzrIne gRhasthAzrama paNa ghaNe ja surikSIta ane Adarza hatuM. teozrIne saMtAnamAM be putrI ane traNa mahA parAkramI putra hatA. te badhA zuravIra tathA bahAdura hatA. teoe pitAnI kanyAone giranAramAM yaduvaMzI rAjA surajI sAthe ane bIjI sirohInA devarI rAjyanA jayamala sAthe paraNAvI hatI. rANAzrIe kanyAdAnamAM (paherAmaNImAM) Abu parvata paNa ApI dIdhuM hatuM. ane potAnA pUrvajonuM uttamamAM uttama gaurava vadhArI potAnI pharaja bajAvI hatI. cha zUraviratAnI chApa kadi na DhAMkI rahetI, sadA DhAla talavAra kamara para nitya laTakatI. zUravIra kSatriya nitya sadA raNamAMja jajhume, de duzamana ne trADa sadA e yudhe ghume. sAcA kSatriya eja ke, svamAna gumAve nahIM, kahe bhagI sUryavaMzIne duzamana kaI pace nahI! 5 chape khare kSatriya te eja prajAnI sevA karate, Ave kadi je duHkha kadi nahiM pAchA paData. khAMDAnA kheDI khela, sadA e masta rahe, prajA taNA e duHkha, prANute pote harato. sAce kSatriya eja ke, prajA pitAnI prANa che, kahe logI kSatriya eja ke, para duHkhe jIva kurabAna che. A pramANe sAcA kSatriyone dharma rAjA rAyamale saMpUrNa rIte bajAve ane mevADanuM saMpUrNa paNe rakSaNa karyuM. chatAM jIvanamAM aneka jAtanI ghaTanA banavAnI hoya tyAM keI mithyA karI zakatuM nathI. ane sAcA zUravIrone yuddha ane raNasaMgrAma vinA gamatuM nathI. tevI ja rIte mALavAnA sulatAna gyAsudIna sAthe rANA rAyamalane mahA bhiSaNa vaira baMdhAyuM. banne jaNamAM verano kodhAgni eTale badhe prajatilatha ke ekaekane pAyamAla karavAne lAga zedhavA mAMDayo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rANA zrI rAyamala mALavAnA sulatAna sAthe rANAne ghaNIvAra yuddhamAM utaravAnA prasaMgeA anyA ane ghaNA vikTa yuddhanA sajogAmAM utaravAnA rANAe mAracA mAMDayA, mAkhare vijaya tA rANAnAja thayA tenuM kAraNa eja ke satyanA jaya" ane "pApanA kSaya" A pramANe rANAjI jevA bahAdura hatA tevA udAra paNa hatA. temane potAnA e bhatrIjAne (pitRghAtaka rANA udyAnA dIkarAne) beunA aparAdhane kSamA karI peAtAnI pAse rAkhyA hatA. paNa mane kumArA eTalA badhA sAhasIka ane zUravIra hatA ke jyAre jyAre sulatAna sAthe laDAInA prasaMga AvyA tyAre tyAre A baMne kumAranA zUrAtanathIja ANA rAyamallane vijaya maLyA hatA. A vakhate samagrabhArata varSamAM evA eka paNa bAdazAha ke rAjA nahAtA ke je zaNA rAyamallanA pracaMDa pratApanI AgaLa TakI zake. have dilhInA siMhAsana upara jyAre leAddIvazanA bAdazAhAne adhiSThAya thavA lAgyA te vakhate mevADanA uttara bhAgane mATe rANAne keTalIkavAra sa`grAmamAM utaravuM paDayuM hatuM. AgaLa jAvI gayA chIe ke rAyamallanA traNa putrI hatA. tenA nAma zuMMga. pRthvIrAja, jayamalla hatA. A traNe putrA mahA parAkrama ane sAhasIka hatA. te vakhate bhAratamAM A traNe kumAra ajoDa vIra gaNAtA hatA. nAnA jayamaltha vitAmAM kAIthI utare evA naheAtA paratu A traNe kumAre jo sa`pa karI janmabhUminI sevA karI hAta tA Aje bhAratanuM bhAgya kaI dizAe hAta te kahI zakAya nahIM. paraMtu bhAvI jyAM pratikuLa hAya tyAM koI zuM kare ? Akhare traNe bhAiomAM kusa'pa vadhavA mAMDayA ane te eTale sudhI ke eka ekanA lAhInA tarasyA traNe bhAIe anyA. saMpa gayA limA gaI, gayuM Arya azimAna, kusaMpanI kaDavAsathI Dubyu hiMdustAna, zuM karyuM e A karyuM. e mAnavi mithyA make, IzanI AjJA vinA na pAna paNa hAlI zake. A pramANe traNe bhAIonA kusaMpathI rANI rAyamalla eTalA badhA du:khI thayA ke jyAM tyAM peAtAnA mATe bhaviSyamAM AvanArI ApattionA digdarzananA bhAsa thavA lAgyA ane pAte ghaNA ja du:khI thavA lAgyA. Akhare krodhIta thaI traNe putrAne peAtAnA dezamAM zAnti rAkhavA mATe dezapAra karavAnA nizcaya karyo. za MgakumAra pAtAnuM rakSaNu karavA sArU ane kalezathI khacavA mATe straca mevADa choDI cAlyA gayA ane pRthvIrAjane dezanikAla karyA, ane jayamalanA kaMIka aparAdha thavAthI mRtyu thayuM. ghaNI vakhate jyAre kSatriyAmAM aMdara aMdara klezanuM vAtAvaraNa jAme che, tyAre keTalIka vakhate eTalI badhI mUrkhatA kare che 2 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna ke teone pita pitAnA bhaviSyanuM paNa bhAna rahetuM nathI. saMga ane pRthvIrAjanI mAtA jhAlAvaMzanI hatI. ane jyadeva sAvake bhAI hato. paNa saMga ane pRthvIrAja eTalA badhA zUravIra hatA ke temanI zUraviratAnI vAta jyAre mevADanI prajA sAMbhaLatI hatI, tyAre mevADanI prajA pitAnuM duHkha bhulI jatI hatI. kAraNa ke-zUraviratAnA haMmezA pUjana thAya che. kaI kaI vakhata sAhasIka pRthvIrAja bolatA hatA ke mane prabhue zA mATe janma Ape che? ke mevADanuM zAsana calAvavA mATe ja jyAre potAne vaDIla badhu hayAta hoya ane A zabda bele, teja bhAvI batAvI Ape che ke sattAne le e che ke jemAM bApa, dikarA vacce ke bhAI, bhAI vacce kadI zAnti saMbhave ja nahi. - evI rIte A baMne bhAIo phakta sattAnA ja le takarAra karavA lAgyA ane potAnI abhilASA pAra pADavA mATe upAya javA lAgyA. A pramANe ubhaya baMdhuo potAnA kAkA surajamala sAthe vivAda karatA hatA te vakhate saMge pitAnA kAkA surajamalane kahyuM ke mevADanA daza hajAra nagnane uttarAdhikArI te kAyadA pramANe huM ja chuM paNa Apaja jyAre mArA virodhI thAo che, tethI A jhagaDAne aMta sahejamAM AvI zakaze nahIM, paNa jo tame " nAharA mugarAnI cAraNa devI" nI vAta para zraddhA rAkhatA ho te hamaNuM ja A bAbatane phaDa thaI jAya tema che. tamArI marajI hoya te cAle, kAkAe kahyuM tyAre sarve jaNAe e vAtane svIkAra karyo. ane sarve cAraNI devInA makAna para gayA. A makAna nirjana parvata kaMdarAmAM AveluM hatuM. te vakhate pRthvIrAja ane jayamala baMne jaNa eka khurasI upara besI gayA, ane saMga vAgha carma upara beTho. ane puchayuM, he cAraNadevI, mevADanA siMhAsanane adhipati kaNa thaze? tyAre AMgaLInA TeravA parathI samajAvyuM ke je vAghacarma para beThela che te thaze. tethI joyuM ke saMgakumAra adhipati banaze. ane tenA kAkA surajamala paNa mevADanA thoDA pragaNA para potAno adhikAra bhegavaze. A vakhate pRthvIrAje potAnA sagA bhAI saMgakumArane ziraccheda karavA talavAra ugAmI, paNa tenA kAkA surajamale tene prayatna niSphaLa karyo. cAraNIdevInI sevIkAo pitAnuM rakSaNa karavA nAzI gaI saMgakumAra, pRthvIrAja ane surajamalanI vacamAM dArUNu yuddha thavA mAMDayuM. keme karatAM yuddha zAnta thayuM nahI, saMga ane jayamaane agaNita ghA lAgyA, tethI teo nirbaLa thaI gayA. ane temanA zarIra mAMthI puSkaLa lohI nIkaLavA mAMDayuM. ane saMgakumAranI AMkhamAM tIra vAgavAthI te sadAne mATe aMdha banyA. Akhare teo pRthvIrAjane mAra sahana nahIM karI thavAthI teo caturbhuja devInA maMdira tarapha nAThA. ane zivati nAmanA nagaramAMthI nIkaLatAM vidA nAmanA eka rajaputane tyAM Azraya lIdho. A rAjaputa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rANA zrI rAyamala 11 * janma udAta vaMzamAM thayA hatA. 'vidyA' videza javAnI taiyArImAM hatA, tevAmAM ghAyala thaelA saMge tenI sahAya mAgo. te vinde rajaputa tarata gheADA uparathI utarI madada ApavA mATe vAta kare che tyAM tA eTalAmAM jayamala peAtAnA azva dADAvatA AvI paheAMcce. ane tene saMga para AkramaNa karyuM. paNa zaraNAMgatane Azaro ApavA te siddhAMtane laI vidyA rajapute jayamala sAthe yuddha karavA mAMDayuM. temAM vidyAe peAtAnA prANu cheADayA. A daramyAnamAM sa`ga tyAMthI cAlyA gayA. yuddhamAM pRthvIrAja paNa ghAyala thayA hatA. ane jyAre tene sAdhAraNu sArUM thayuM tyAre tene saMganI zeAdha karavA mAMDI, saMgane A vAtanI jAtru thatAM pAtAnA prANanuM rakSaNu karavA pAte grAmegrAma bhaTakavA mAMDayA, ane anAtha garIbanI mAphaka potAnuM chatrana vitAvavA lAgyA. jyAre tene peAtAnA prANa acavAnA upAya kaI paNa na sujhace!, tyAre nirUpAye eka bharavADanI pAse gayA ane tenA akarAnA geAvALa manyA, paNa bakarA cAravAnI AvaData nahIM haiAvAthI bharavADa gusse thaI saMgane kADhI mukatA hatA. tyAre saMga tene dInatA pUrvaka AjIjI karatA hatA. jyAre saMga bakarA carAvavAmAM pravINa nahAtA tethI tene roTalA ghaDavAnuM tathA pakavavAnuM kAma eTale rasAinuM kAma soMpavAmAM AvatuM hatuM. (mevADanA adhipati pATavI kuMvaranI zuM A dazA ?) bhAvIkAIthI mithyA thatuM nathI eTalA badhA apamAna bharyA zabdo sAMbhaLavA paDatA hatA ke * khAtAM AvaDe che teA rAMdhatA kema AvaDatu nathI. ' AvA vanA kahI tene tiraskAra karatAM hatAM. AvI garIbI hAlatamAM kuMvara potAnA samaya vyatita karatA hatAM. eka vakhata keTalAMka rajaputA tyAM AvyA. saMgane keTalAM zasro tathA anya AkhyA teTaluM sAdhana laI teo zrInagaranA rAya karamacaMda nAmanA saradAranI pAse gayA. A saradAra pramAra vaMzanA hatA ane te luMTaphATa karI peAtAnuM gujarAna karatA hatA. saMgakumArane paNa peAtAnA daLamAM lai lIdheA. have saMga luMTaphATa karavA temanI sAthe gayA. eka vakhata saMge luMTaphATa AkhA divasa karelI, tethI thAkI javAthI ja galamAM vizrAMti levA peAtAnA azva parathI utarI eka vRkSa nice peAtAnI talavAra mastaka nIce rAkhIne suI gayA ke tarata ja niMdrAdhina thaI gayA. thAya che. jayazidAlIyA ane jaima nAmanA temanA vizvAsu sevake temanA mATe leAjananI taiyArI karavA rokAyA hatA. te traNenA azvo najIkamAM caravA mAMDayA sUryanuM eka tIkSNa kIraNu vRkSanI chAyA bhedI saMganA sukha kamaLa para sheja Avatu hetu A prasaMge eka pracaMDa sarpe AvI saMganA mukha para pheNu vatI chAyA karI. A dekhAva joi devI nAmanA pakSIe joratho TahukA karavA mAMDayA. A pakSInA zabdo zubha zukanavALA gaNAya che, mArU nAmanA eka bharavADe A ghaTanA te Ane zukana jANatA hatA tethI sa`ga uThyAM ke tarata te mArU nAmanA bharavADe saMgane rAja sanmAna ApyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamela javAhira thAne AtmabalidAna saMgrAmasIhane janma saM. 1538 mAM vaizAkha vada 9 rAjyArohaNa saM. 1565 nA jeTha suda pa. mRtyu saM. 1584 nA vaizAkha mAsamAM. paNa catura saMge tenA para aprasaMda thavAno DoLa karI tenuM sanmAna svIkAryuM, mArUe karamacaMdane A vRtAMta kahI saMbhaLAvyuM. saradAra karamacaMde A sarva vAta gupta rAkhI, ane saMganI sAthe potAnI putrIne vivAha karyo, ane jyAM sudhI saMgane rAjya prApta thayuM nahIM tyAM sudhI saMgane karamacaMde potAnI pAse ja rAkhyo, Ama keTalAka divaso pasAra thayA tyAre rAyamallarANu je saMganA pitA hatA teoe sAMbhaLyuM ke pRthvIrAja tenA bhAI saMganuM ja khunA karavA taiyAra thayo che. ane tene mAravA tenI pAchaLa paDe che. tethI rANAe pRthvIrAjane bolAvI sakhta Thapake Apyo ane kahyuM ke tuM mArA rAjyamAMthI cAle jA, tAruM tuM nabhAvI le. AthI pRthvIrAja ghaNI gaMbhiratAthI kaMI paNa bolyA vagara phakta pAMcaja ghoDA laI ekAeka gAma choDI cAlI nIkaLe. ane potAnA pitAnA rAjyane parityAga karIne "bAlIha" nAmanA nagara tarapha thAya. A nagara gokAra dezamAM AveluM hatuM. eka te rANA kumbhAnA akALa mRtyuthI mevADamAM azAti thaI hatI, temAM A pramANe gRhakaleza jAgavAthI AkhA mevADamAM azAnti thaI gaI ane samasta rAjyamAM khaLabhaLATa thavA lAgyA, vastutaH mevADanA sarva gAmaDAo arakSIta dazAmAM hatA temAM khAsa karIne gohAra deza tadana arakSIta dazAmAM hatA, aravallI parvatanI najadIkamAMja A deza che. ane te parvatamAM vasatA jaMgalI mIna leko A dezanI vastImAM AvIne tene luMTatA hatA. dvAranI rAjadhAnI "nola" nagaramAM je senA hatI tene hIsAba mIna lekAne nAte. A sinya mInAonI pracaMDa zakti rokI zakI nahIM. pRthvIrAje A hakIkata sAMbhaLI tethI bAlIha" tarapha jatI vakhata gheDA kALa sudhI "nola" mAM rahevA vicAra karyo. ane kharaca mATe joItu dhana lAvavA potAnI pAse eka kiMmatI vIMTI hatI te tyAMnA ejhA nAmanA vepArIne tyAM mukavA gaye, IzvaranI mahimAne pAra kAI pAmI zake ja nahIM. A vepArIeja kumArane vIMTI ApI hatI tethI te tene tatkALa oLakhI zake ane tene veza dhAraNa karavAnuM gusa kAraNa jANI lIdhuM. ane pratijJA karI ke ApazrIne huM badhI jAtanI sahAya ApIza. pRthvIrAje vepArIne paNa pitAnA ThaLamAM lIdhe. ane teo tenI salAhathI mInAkapara damana karI goDhAradezamAM zAti sthApavAnA prayAso karavA mAMDayA, vIra pRthvIrAjane tenA pitAe rAjayamAMthI kADhI mukyA tethI zuM temanI zuraviratA ane sahAsIkatA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa zrI rAyamala nAza pAmI hatI ? teo vIra hatA, ane tenA pitA paNa jANatA hatA ke pitAnA putra puSarthathI rAjya mugaTa meLavaze. A vakhate pRthvIrAje potAnA bAhubaLathI temaja ojhA vepArInI salAhathI ghaNuM mANasane sahakAra meLavI gaddhara dezane uddhAra karavAnuM vicAra karyo. mIna loke prathamathIja parvatamAM ja rahetA hatA, A sarva pragaNuo prathamathI ja te lekenA adhikAramAM hatA. paNa pAchaLathI rAjaputenI saMdhI thatAM te para AkramaNa karI potAnA adhikAramAM meLavyA hatA. je vakhate pRthvIrAja nodela nagare pahoMcyA. te vakhate "rAva" upAdhidhArI mIna rAjA narAlaya nAmanA nagarane pitAnI rAjadhAnI banAvI tyAM rAjya karato hatuM. te eTalo badho prabhAvazALI hatA ke keTalAka rAjaputo tenI sevA karatA hatA. ejhAnI salAha mujaba pRthvIrAje potAnA daLa sahita yukta mInarAjAne tyAM nokarI svIkArI rAjaputa hovA chatAM teNe potAnI jAta chupAvI ane teo eka asabhya rAjAnI nokarI karavA lAgyA teo dvArA rAjyane uddhAra karavAne saMdhI tapAsatA hatA. subhAgyavasAt A saMdhI ApoApa AvI maLI. jyAre mIna leke zavarAtsava nAmane eka mATe etsava kare che. A utsava prasaMgamAM nokara cAkarane keTalAka divasaparyata rajA maLe che. A pramANe jyAre etsava Avyo, tyAre pRthvIrAjane paNa keTalAka divasanI rajA maLI. A avasarane lAbha laI kumAre pitAnI abhilASA pUrNa karavAno nizcaya karyo. nagaranI bahAra jaine pitAnA daLanA tamAma rAjaputene bolAvyA ane temane te vakhate mIna rAjya para AkramaNa karavAno hukama Ape. hukama thatAM ja sarva rAjapUto siMhanAda peThe siMha jema mRgayA upara tUTI paDe tema mane para tUTI paDayA. tethI nagaramAM hAhAkAra vata rahyo. rAjapUtene mAra khAIne mIna leke bhayagrasta banI gayA. kumAra pRthvIrAja guptapaNe saMgrAma joyA karate hato. dhIme dhIme saMgrAme bhayaMkara svarUpa dhAraNa karyuM. jyAre mInAno rAjA bhayabhIta banI gaye, tyAre pote ghoDA para besI nAsI jato hato te vakhate pRthvIrAje tenI pAchaLa paDIne tene pakaDI lIdho ane jaMgalamAM eka vRkSanI sAthe bAMgyo ane pitAnA hAthe ja tene ziraccheda karyo. mInA rAjAne tenA atyAcAranuM yathocitta phaLa makaryuM. te uparAMta rAjakumAra pRthvIrAje narAlaya ane tenI pAsenA nagara, gAmo tathA nAnI nAnI vastIomAM Aga lagADI ane mInene saMhAra karyo. mane agnimAM bhasmibhUta thaI javAnA DarathI cAre tarapha nAsabhAga karavA lAgyA. paraMtu kaI paNa prakAre tenA prANa bacyA nahIM. pRthvIrAja tathA temanA parAkramI rAjaputAe sarva mInAne nAza karyo. A prakAre kevaLa eka kilA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna sivAyano sarva pradeza pRthvIrAjanA adhikAramAM AvyuM. A zeSa rahelA kilAnuM nAma desIDI hatuM. A vakhate e kilAmAM cauhANa tathA mAdvaicA leke rAjya karatA hatA. mInA lokonA hAthamAMthI gaMddhara rAjyane uddhAra karIne te rAjya pRthvIrAje ejhA tathA sadA nAmanA eka solaMkIne ApI dIdhuM. sadA solaMkIe A vakhate sAdagaDha para pitAne adhikAra sthApita karyo hate. pATaNa nagarane vaMza thayA pachI sadA solaMkInA keI kuTuMbIe A parvatane Azare lIdhe hato. sadAne vivAha mAdvaicA cauhANanI kanyA sAthe thaye hato, AthI teNe potAnA zvasuranuM gAma cheDI pRthvIrAjanI sAthe AvavA pasaMda karyuM nahIM. paraMtu vijayI rAjakumAre tyAre tene desIDI nagara tathA tenA tAbAnA pragaNae tenA nirvAha mATe ApI dIdhAM tyAre nirUpAye rAjakumAranI sAthe AvavuM paDyuM kumAra pRthvIrAjanI bahAdurInI ane zuravIratAnI vAte jyAre rANA rAyamallane kAne sAMbhaLavAmAM AvI tyAre rANAzrIne AtmAne ghaNAja AnaMda Avyo ane tene ghaNAja Adara sahita pitAnA rAjyamAM pAcho bolAvI lIdhA. pRthvIrAja jyAre cittoDa pahoMcyA tyAre kumAra jayamallanuM avasAna thaeluM hovAthI A vakhate temane mArga taddana niSkaTaka thaI gaye. ahIM A vastunI AvazyaktAnA lIdhe jayamallanA mRtyunuM varNana karavAnuM ucita dhAruM chuM. prAcIna takSazIlA nagarIne hAlamAM teDAtaMka kahevAmAM Ave che. te vakhate A nagarI rAya zUrathAna nAmanA eka rAjaputanA adhikAramAM hatI. je caulukayavaMzanA rAjAoe dIrtha kALa paryata aNahilapura pATaNamAM rAjya karyuM hatuM te vaMzamAM rAya zUrathAnane janma thayo hato. I. sa. teramI zatAbdImAM yavanavIra alAudInanA prapaMca bAhubaLanA prabhAvathI zUrathAnanA pUrvajone pATaNano tyAga karavo paDayo hate. temaNe madhya dezamAM jaIne Azraya lIdhe tyAM vAsa karI temaNe prAcIna takSazIlA nagaramAM pitAnI sattA jamAvI. paraMtu tenA vaMzajo dIrghakALa paryata sudhI rAja jogavI zakayA nahIM. lIla aphaghAne rAya zUrathAnane tyAMthI hAMkI kADho. zUrathAna nirUpAye aravallInI taLeTImAM bedAra nagaramAM Avyo. tyAM sukhe dukhe pitAnA divase pasAra karavA lAgyo. tene tArAbAI nAmanI eka parama suMdara rUpavAna kanyA hatI. A kanyA mATe pite deha dhAraNa karI rahyo hato. keI koI vakhata jyAre te mAnasika duHkhathI kAyara thatuM tyAre A kanyAnuM mukhakamaLa joI AtmAne zAnti Apato. tArAbAI te tenA prANu athavA tenI AzA kahevAmAM Ave to anucitta gaNAze nahIM. tArAbAInuM sarva jIvana duHkhamAMja vyatIta gayuM hatuM. ane tenA zarIra para koI paNa jAtanuM zArIrika nura agara teja, ratuM nahotuM. tArAne godamAM laI zUrathAna pitAnA pUrvajonI sAhasIka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rANA zrI rAyamala pa kathAe saMbhaLAvatA, tArA A kathAne lakSapUrvaka rIte sAMbhaLatI hatI. mAlyAvasthAmAM teNIe sAMbhaLelI kathAo te khIlakula bhulI nahatI. A pramANe jyAre pote pAtAnI hakIkata purepurI samajI zakavA zaktivAna thai tyAre tene peAtAnA pUrvajonI vAta cAda AvatI hatI ane ADaMbara pratye dhRNuA upajatI hatI. peAte khALaka chatAM azva para svArI karatI hatI. ane tene khANu vidyAnuM jJAna sArUM meLavyuM hatuM. vaLI pAte sAhasIka hatI. zthAna jeTalIvAra tADAta'kanA uddhAra karavA jyAre yudhdhe jatA tyAre vIrabALA paNu kAThIyAvADI gheADI upara svAra thaI pAtAnA pitAnI sAthe yuddhamAM jatI hatI. tenuM parAkrama ane khahAdurI joine meTA meTA vIza paNa peAtAnA mastaka namAvatAM hatAM. aneka musalamAne tenA tIkSNa mANunA bheLa thayA hatA. dhIme dhIme samasta rAjasthAnamAM A mALAnI vIratA prasarI gaI. aneka rAjaputAne A viramALA prApta karavAnI abhilASA utpanna thaI, paNa zUrathAnanI bhISaNa pratijJA sAMbhaLI madhA rAjaputA hatAsa thayA. rAya zUrathAne pratijJA karI hatI ke "je teADAtaka musalamAneAnA hAthamAM che tenA je kAI uddhAra karaze tenA vivAha rAjakumArI tArAnI sAthe karavAmAM Avaze." A vAta sAMbhaLI kumAra jayamalla pekaneAramAM AvyA ne tArAnA hAthanI mAMgaNI karI, paraMtu vIramALA tArAe abhimAnathI kahI dIdhuM ke " prathama tADAtakanA uddhAra karA, pachI mArA hAthanI mAMgaNI karA." jayamalle A vAtanA svIkAra karyAM, paraMtu jayamalla tArAkulArInA rUpa upara meAhita thayA hatA jethI teNe pratijJA purI karavA agAuja tenA hAthanI mAMgaNI karI tethI zUrathAna tenA upara krodhita thayA. te jayamalke A kukarma karyuM che, ema mAnI jayamallanA vadha karyA. jayamallanu mRtyu thayuM tyAre sagakumAra gupta veSamAM rahetA hatA, pRthvIzaja paNa A samaye dezanikAlanI sajA bheLavatA hatA. rANAnI IcchA jayamallane ja uttarAdhikArI nimavAnI hatI. paraMtu durbhAgye zUradhAnanA hAthe jayamallanuM mRtyuM thayuM. paNa rANA rAyamalle sApha kIdhuM ke tene tenA kukarma nA badale jarUra maLI cukayeA che.' paraMtu nyAyI rAhyA ATaluM elI besI na rahyo paNa te sAlakI saradArane beDhanAranA pradeza pAritASika tarIke ApI dIdheA. pRthvIrAjanA yaza sArA dezamAM prasarI rahyo ane rAte svamAna sahita cittoDa AvyA jANI, tArAkumArInA AnaMdanA pAra rahyo nahIM. pRthvIrAje paNa tArAkumArInA rUpa ane guNanI prazaMsA sAMbhaLI hatI, tArAkumArI .paNa pRthvIrAjane peAtAnA prANanAtha tarIke ravIkAravAnI abhilASA karatI hatI ane te manamAM temanA ja nAmanA jApa karyA karatI. pRthvIrAjane paNa tArAkumArI prApta karavAnI prabaLa icchA utpanna thaI. ane peAtAnI prANezvarInA dana mATe pAte eDhanAra padhAryAM. rAya zUrasthAne atyaMta AdarapUrvaka tenuM sanmAna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmabalidAna karyuM. tyAM maneAhara tArA pazu teonI samakSa AvIne UbhI rahI. ane mane jaNAe mananI tRpti thAya tyAM sudhI eka bIjAnA sAma sAmA ubhA rahyA. have atene ciMtA thavA lAgI tethI pRthvIrAje zUracAnane kahyuM ke 'tame kAI jAtanI cIMtA rAkhazeA nahIM tAyAta kramAMthI musalamAnane ATha divasamAM ja hAMkI kADhIza ne musalamAnanuM nAma nizAna rahevA daIza nahIM.' vidAya thatI vakhate kumAra tArAkumArIne malyA ane premathI kahyuM ke huM suMdarI ? tamane prAsa karavAne mATe ja Aje huM bhiSaNa pratijJA karavA ubhA thayA chuM. te mane Apa nirAza karaze! nahIM' AvI tArAkumArIe namratAthI uttara ApyA ke 34 naravIra ! AA hRdaya have AApanuM ja che. phakta ApanI ja AzAthI mA hRdaya ApazrInA jApathI TakI rahela che, ane TakI raheze.' prema taNI aNumAla cIja, lakSmI thakI maLatI nathI, yuddha premIone jagatamAM, vaibhava taNI paravA nathI; hAya pizAcIka prema, tyAM nahIM prabhune vAsa che, zuddha hRdayanA premIomAM, devanA zivabeMka che. premanA pathI kadI, prANAMte prema tajajJatA nathI, Ave kaddhi vikaTa patha tA, zUrA premI DaratA nathI; eja pRthvI eja tArA, judA kadi paDaze nahIM, zuddha premIone bhegI kahe, kAI vipatti naDaze nahIM. . ane premIo judA paDayA pachI kumAra. pRthvIrAja lIdhelI pratijJA pAra pADavAnA samaya ghaNAja najIka AvyAthI cittoDa AvyA, je vakhate musalamAnAnA tAjImanA tahevAra AvyA te vakhate pRthvIrAja pAMcaseA cunaMdA svAza laI peAte tADAtaka ravAnA thayA, te vakhate tArAkumArI paNa ca'DIkA svarUpamAM pRthvIkumAranI sAthe yuddhamAM gaI. musalamAnA tAjIA DhaMDA karavA daravAjA bahAra nIkaLavA mAMDacA te vakhate pAMcase svAra sahita pAte pazu sAmela thayA, A vakhate kAIne pazu lhema gayA nahIM. tethI potAnuM kArya siddha karavAmAM anukULatA maLI. AgaLa jatAM pAMcase svArIe acAnaka hallA karI musalamAnA para AkramaNu karIne saMhAravA mAMDayA, A vakhate tADAtakanA navAba kapaDAM paheratA hatA te vakhate tArAkumArIe tikSNa bANu mArI navAkhane mArI nAkhyA, ane tenuM ghaDa kApI pRthvIrAje hAthamAM lIdhuM. A vakhate musalamAnA paNa tanamana dhanane mAha sukI jIvaleNu yuddha karatAM daravAjA sudhI, AvyA, paNa vacamAM hAthI e ubhA hatA ke aMdara daravAjAmAM javAne mATe rastA na hatA te vakhate tArAdevIe hAthamAM krUsI laI hAthInI suMDha kApI nAMkhI, Akhare pRthvIrAjanA vijaya thayA. pRthvIrAjanI pratijJA pUN thavAthI tArA temanI patni anI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rANA zrI rAyamala je jhaghaDAnA prabaLa taraMgamAM paDI saMga, pRthvIrAja ane jayamalla ekabIjAnA pracaMDa zatru banyA hatA. te jhaghaDAne utpAdaka temane kAke surajamala hatuM. surajamalane cittoDanI gAdI levAnI abhilASA ghaNuM ja hatI ane cAraNIvInI paricArikAnA kahevAthI A bhAvanA surajamalanA hadayamAM jaDa ghAlI gaI hatI. AthI surajamala pite aneka vipattio bhogavavA taiyAra thayo hato, paraMtu tenA mArgamAM ekaja moTuM vidhra hatuM, te phakta pRthvIrAjanuM ja, bahAdura pRthvIrAjanuM ke hisAbe kAsaLa kADhavA aneka upAya zodhavA lAgyo paNa temAM te phAvyA nahIM. tyAre pite sAraMgadeva nAmanA eka rajaputa sAthe maLI, mALavAnA navAba mujapharanI pAse AvyA, Akhare navAbanI sahAya maLI ane surajamalanI sAthe lazkara mekaryuM. surajamale mevADanA dakSiNa bhAgamAM AkramaNa karyuM ane nImaca bAjunA badhA pradezo pite pitAnA adhikAramAM sthApyA. Akhare cittoDa para potAno adhikAra sthApavAnI ceSTA karavA lAgyo. tethI rANA rAyamallane A vartaNUka pratye dhikkAra chuTayo ane rAjadrohI surajamalane daMDa ApavA nizcaya karI rANA rAyamalla potAnuM sainya laI surajamalanI sAthe yuddha karavA nIkaLyA. baMnenI vacamAM ghaNuM ja dArUNa yuddha thayuM. rANu rAyamalane zarIramAM bAvIsa ghA vAgyA hatA. samagra zarIra ghAthI bharAI gayuM, ghAmAMthI rUdhira chUTavA lAgyuM. te paNa temane vizrAma lIdhe nahi. ane dhIme dhIme temane zithilatA prApta thavA lAgI, te vakhate kumAra pRthvIrAja AvI pahoMcatA kAkA sAme yuddha karI kAkAno parAjaya karyo. chevaTe suramajala mevADanI gAdInA lobhamAM aneka jAtanA kaSTa veThatAM pite "bATorI" nAmanA aghera jaMgalamAM parNakuTI bAMdhI rahevA vicAra karyo, pite tathA pitAnA mANaso azva sahIta jaMgalanI aMdara rahevA lAgyA. tyAM paNa acAnaka pRthvIrAja AvI pahoMcatAM nAza bhAga thaI ane kAkA surajamalane gherI lIdhe. ane kAlakA nAmanA maMdiramAM kAkAne laI javA Agraha karyo, paNa kAkA azaktinA lIdhe na AvavAthI sAraMgadevane mokalyo tethI sAraMgadeva pRthvIrAjanI sAthe gayo. pRthvIrAje sAraMgadevanuM mAthuM dhaDathI judu karyuM ane surajamalanI parNakuTI paNa teDI nAMkhI ane bATorA nagaramAM jaIne pitAne jhaMDo ropyo. have surajamalanA dukhanI sImA rahI nahIM tethI hatAza thaye, pitAnI manekAmanA purI karavA sArUM aneka jAtanA kaSTa veThayA, chatAM tenI manekAmanA purI thaI nahIM. Akhare potAnA prANanI rakSA karavA khAtara sAdarI tarapha nAsI gaye. tyAM pahoMcyA pachI tenA manamAM eka navI AzAne saMcAra thayo have svayaM huM sAdarInI saMpatti bhegavI zakIza nahIM to te evA mANasane ApIza ke 3 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamala javAhira yAne AtmabalidAna jenI pAsethI rAja paNa chInavI zake nahIM. A pramANe tene pratijJA lIdhI. ane brAhmaNe tathA bhaTTa lekene sAdarI dAnamAM ApI dIdhI, ane tyAMthI sadAne mATe mevADane tyAga karI surajamala "khanayala' nAmanA mahAjaMgalamAM karato hato. tyAre tenA jevAmAM AvyuM ke eka varU bakarInA baccAne laI javAnI ceSTA karato hato. paNa bakarI tenA baccAne majabuta pakaDI rahI hatI tethI te varU baccAne laI zakate nahatA. A ghaTanA jotAM surajamalane cAriNI devInI sevIkAnuM kaheluM vacana yAda AvyuM. tethI surajamalane ema thayuM ke huM ahIM rahIza to mAro adhikAra kaI chInavI zakaze nahIM. tethI tyAM ja thaMbhI gayo ane tyAMnA jaMgalI lekone tAbe karI te sthaLe devala nAmane kilo baMdhAvyo ane AjubAjunA eka hajAra gAma pitAnA adhikAramAM lIdhA, A vakhate pratApagaDha devalanI 2thApanA thaI hatI. kumAra pRthvIrAja pATanagaramAM cAlyA AvyA, te have rANAzrI rAyamalane ghaNe priya thayo hato. tethI tenuM meM joyA sivAya tene cena paDatuM nahatuM. paraMtu vidhAtAnI vakradaSTithI mahArANuM rAyamallanA nasIbamAM putranuM sukha lAMbo vakhata jovAnuM nahotuM. A pramANe pRthvIrAja pitAnA bAhubaLathI anaMtakIrti meLavI ane yaza prApta karI pitAnI vahAlI tArAkumArI sAthe AnaMdamAM divase pasAra karavA lAgyA, paNa jyAM bhAvI anukuLa na hoya tyAM sukha ane vaibhava lAMbA vakhata sudhI TakI zakatA nathI. tevI ja rIte rAjakumAra pRthvIrAjanI sthIti banI hatI. pitAnI bena zirohI nareza pAbhUrAyanI sAthe paraNAvavAmAM AvI hatI. paNa pAbhUrAya vyasanI ane durAcArI hovAthI potAnI bhaginI atyaMta duHkhI thatI hatI. ane nareza paNa eTaluM badhuM duHkha Apate hato ke tenuM varNana lakhavA lekhaka paNa azakta che. jene julmI, zetAna kahIe tevuM dukha rAjA pitAnI rANIne Apato hato. jyAre rANI pote duHkhathI kAyara banI tyAre pitAnA bhAI pRthvIrAjane pitAnI karma kaThaNAInI hakIkata lakhI ane pitAne A duHkhathI bacAvavA sahAya mAgI. jyAre bhAIe bahenane A dukhano bharela patra vAMce ke tarataja kumAra pRthvIrAja ekAeka zirohI ravAnA thayA, ane e sAhasIka vIra zirohInA mahelanA daravAjA pAse AvI pahoMce. paNa daravAjo baMdha hovAthI te krodhita banI kaTa kudI rAjA pAbhUrAyane kabaje karI tene vadha karavA jato hato. tevAmAM patiparAyaNa strIe potAnA bhAIne kIdhuM ke mArI eka yAcanA svIkAre. mane vidhavA na kare, tamane meM vidhavA banAvavA bolAvyA nathI paNa temane samajAvI mane sukhI karavA bolAvyA che." A pramANe kahevAthI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rANA zrI rAyamala pRthvIrAje potAnA banevIne jIvato rAkhe ane tenI benanI mejaDIe tenA mAthA upara mukAvI tenI kSamA maMgAvI, AthI potAnI benanA kAryamAM pote yaza pAmyo. potAnI bena sukhI thaI jANe potAnA manane AnaMda mAnavA lAge, paNa nAlAyaka kapaTI banevIe tene ghaNuM AgrahathI pRthvIkumArane pAMca divasa vadhAre roka ane jyAre pRthvIrAja potAnI bena ane banevInI vidAya laI komalanera bhaNa javA ravAnA thayA tyAre nIkaLatI vakhate tenA banevIe keTalAka lADavA AkhyA, pRthvIrAjane kiMcita paNa khabara nahotI ke A pApIe dago karyo haze kemalaneranI nikaTa AvatAM potAnA banevIe ApelA lADavAmAMthI eka lADa khAvA mAMDe ane khAtAM khAtAM tarata jhera caDayuM, ne cakkara khAI nIce paDayo ane bebhAna banI gaye, banevIe lADavAmAM jhera nAMkhIne ja ApyA hatA. potAnI vahAlI tArAkumArIne khabara ApavA mANasa chuTayA. tArA Ave te pahelAM pote potAnA dehano tyAga karyo eTale tArAne meLApa thayo nahIM. Akhare tejasvI tAre palakamAM guma thaI gaye. zuravIranA maraNathI ghaNuM leke rUdana karavA lAgyA. ane pavitra tArAkumArI paNa potAnA patinA zabane laI jIvatI cItAmAM bhasmIbhUta thaI gaI. dhanya che e virAMganAne! patinI pAchaLa satI thaI. putranA akALa mRtyathI rANuM rAyamallane AghAta thayo ane putra viyAgIna kaSTa ghaNe vakhata sahana karI zakayA nahIM. ane te paNa putranA pAchaLa svarge sidhAvyA. pRthvIrAja ane rANAnA mRtyu pachI prajAmAM hAhAkAra ane zoka chavAI gayA hatA. vIdhInuM kevuM nirmANa? chape zuravIratAnI chA5, prabhue khubaja pADI, yodhdha mahA baLavAna, dIdhAM duzamanane phADI. tajI rAjya ane pATa, pitAnI AjJA pALI, thaye dezanikAla, vidhInA lekha nihALI. cAlaye prathu te ekale, sAthe jenuM bhAgya che, kahe bhegI zuravIra ne, eto najIvI vAta che. chape mIna jAtane mArI, prabhue khuba ja kIdhI, pakaDI tene rAya, zikSA te matanI dIdhI. musalamAne para vaira, kharekhara tene lIdhuM, kSatriya taNuM gaurava, vadhArI tene dIdhuM. zuravIra sAhasIka vIre te, pratijJA pUrI karI, pratijJA purI thatAM, devI tArA te varI. www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 mevADanA aNumAla jAhira yAne AtmabalidAna chaSpA zuddha hRdayanA prema, kadi nahIM chAnAM rahetAM, dila taNAM e dAna, nahIM e saheje maLatAM. tArA pRthvInI joDa, jagatamAM hatI nirALI, zuddha hRdayanA kADa, prabhue dISA pALI. vijayamALa prabhue dharI, nAmanA jene meLavI, kSatriyAmAM zirAmaNI, zuravIratA jene keLavI. chappA dhAryuM dhaNInuMthAya, nahIM DahApaNa cAle che, bhAgave ane sukha, kharI zAnti bhAgave che. du:khI che nija nhena, sahAya bhAinI mAge che, gayA prathru ziAhI, enanuM du:kha bhAge che. paNa mA banevI tA kare, jhera lADumAM meLavI, kahe bhAgI khAtA prathu, mAta nipajyuM te ghaDI. chapai maratAM prathru kumAra, khare mevADa raDANI, tArA jotI nAtha, kharekhara te su'jhANI. raDatI azrudhAra, nAtha muja lIdhA khecI, zuM kIdhu meM pApa, mane adhavacamAM mukI, prANu patinI lAzane, haitI tArA cAdamAM, kahe lAgI dhanya tArAne, satI thatI paLavAramAM. 11 13 A pramANe rANA rAyamAla, saMgakumAra, pRthvIkumAra, jayadeva ane kA surajamala vigere bhAvInA nirmANa mujaba cAlyA gayA, je je vastu itihAsamAM avadyAvAmAM AvI che, te vastu jagatamAM ekaja pATha matAve che. sattA cIja evI che ke jyAM sArA naThArAnuM bhAna rahetuM nathI, gRhakaleza ane sattAnA DhAle Aje hindustAnane parAdhIna banAvI dIdhuM che. mATe vAMcaka jana jIvanamAM e vastunA tyAga karI (te kaI e vastuo (1) gRhakaleza (2) sattAnA leAla). gAtmAnuM kalyANa ane leAkahIta karavA prayatna karaze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3 juM rANu saMgrAmasiMhane rAjyAbhiSeka ane aneka jAtanI vividha ghaTanAo. rANA saMgrAmasiMhano janma saM. 1538 nA vaizAkha vada ne manA divase thayo hato, ane saM. 1565 (I. saM 1509) jeTha suda 5 nA divase zubha muhaMte rAjyasana para birAjamAna thayA. teonI uttama rAjyanIti ane kunehathI mevADanuM rAjya ghaNuMja AbAdimaya thayuM, A vakhate saMpUrNa mevADamAM zAnti hatI. sukha ane vaibhavanI relamachela hatI. paraMtu bhAvIne A sukha mevADane lAMbA vakhata sudhI jogavavA devAnI marajI nahIM hoya. bhArata varSamAM aneka pratApI rAjA mahArAjAo hatA ane tuvAravaMzanA rAjAoe ghaNuM kALa sudhI mahApratAya sahita rAjyasattA bhegavI, paraMtu krame krame te sattA cauhANu pAsethI gijhanI, ghArI, khIlajI ane lehI vaMzanA bAdazAhe pAse gaI ane hindustAnanuM rAjya nirdaya ane pApI mANasenA hAthamAM AvyuM, ane te dareka bAdazAho hinduonA kaTTA duzamana hatA. temAM kAMI baLa ane parAkrama nahIM hovAthI mevADanA rAjAe temane vezapaNa vizAtamAM gaNatA nahatA. jyAre mevADamAM gRhakaleza jAgatA, tyAre gujarAtanA ane mALavAnA rAjAo te vidrohInI sAthe maLI jatA hatA, te paNa te leke mevADane koI paNa jAtanI hAnI karI zakayA nahatA, jyAre vIravara saMgrAmasiMhe vIra putrane saMgrAmabhUmimAM mokalyA, tyAre yukta ubhaya navAbe temanI sAthe TakI zakyA nahotA. rANA saMgrAmasiMha te vakhate bhAratanA cakravatI rAjA gaNutA hatA. mAravADa ane aMbaranA rAjAoe temane bheTa ApIne tathA temanI pujA karIne temanuM gaurava vadhAryuM hatuM. vAliyara, sIkarI ajamera, rAIsIna. kAlpI, caMderI, buMdI, gAgarona, rAmapura tathA Abu Adi pradezanA "rAva" padavIdhArI rAjAo temanA mAMDalika banIne temanI sevA karatA hatA. mahArANA saMgrAmasiMha mahApratApI hatA. eMzIhajAra azvArohIo, uccakuLanA sAta pattio, nava rAve, ane "rAvala tathA rAvata' padavIdhArI 104 saradAre pAMca hAthIonI sAthe mahArANu saMgrAmasiMhane 23. A sthaLe aMbaranA je rAjAnuM varNana che tenuM nAma pRthvIrAja hatuM. aApi aMbaranA rAjAone rAva kahevAmAM Ave che. pRthvIrAjanA bAra putro dvArA (kachavAhAkuLanA) bAra gAtro utpanna thayAM. mugala bAdazAha humAyunA samayathI kachavAhA lokeAne rAjasabhAmAM mAnapAna maLavA lAgyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna sahAya karavA AvyA hatA. vipattinA samayamAM jemaNe mahArANA saMgrAmasiMhane sahAya karI hatI temane saMpattinA samayamAM teo bhulI gayA na hatA. temaNe zrInagaranA karamacaMdane ajameranI jAgIra ApI hatI. A karamacaMdane jagamalla nAmane eka pUtra hatA. caMderI para sattA sthApIta karatI vakhate jagamale rANuM saMgrAmasiMhane sahAya karI hatI tethI tene "rAvata'nI padavI ApI hatI. saMgrAmasiMha samayane sArI rIte oLakhatA hatA, ane temaNe potAnA lazkarane ghaNuM ja uMcI tAlIma ApI hatI. pitAnA sainya sAthe rANA saMgrAmasiMhe bAbara sAthe be vAra yuddha karyuM ane mALavAnA bAdazAha sAthe aDhAra vakhata yuddha karIne vijaya meLavyo hato. IbrAhIma ledI mahArANu sAthe be vAra laDa paNa rANAnA parAkrama AgaLa pite be vAra parAjaya pAmyo. A vakhate mevADanA rAjyane vistAra ghaNAja lAMbe hatA. uttaramAM vinA 24 prAntamAM vahetI pIlakhAla nadI, pUrvamAM siMdhu nadI, dakSINamAM mALavA, ane pazcimamAM mevADanI nibi ane durgama zilyamAlA sudhI mevADanA rAjyano vistAra hato. A pramANe zAsananu rAjya rANA saMgrAmasiMhabhegavatA hatA, paNa teozrI lAMbe vakhata zAni lAgavI zakyA nahI. A vakhate yavanavIra bAbara moTA sainya sAthe AvI bhayaMkara laDAI karavA mevADa Avyo. A bhayaMkara bhISaNanA bhArata varSamAM saMbhaLAya, ane Akhu bhArata kamakamI gayuM, paraMtu bhAratanI bhAgyadevIne vicAra kaMIka judA ja haze, tethI ja A bhISaNa yuddha AraMbhAyu haze, ane keTalAka dezadrohI rAjAo ane vidrohIo bAbarane sahAya ApavA taiyAra thayA. je ApaNAja bhAIoe bAbarane sahAya na ApI hota to Aje bhArata varSano mugaTa kenA zIrapara zobhI rahyo hata? te te bhAvIne hAtha hatuM, to Aje bhArata gulAmI dazAmAM na heta. bhAratanA bhAgyamAM sukha lakhAyela hazeja nahi. bAbara jyAre pitAnuM sainya laIne mevADa para caDhI Avyo tyAre bAbara pitAnuM sanya ghaNuMja keLavAyela lAvyo hato ane ghaNI ja moTI saMkhyAmAM lAvyo hatuM, paNa vIra saMgrAmasiMhe bahuja bahAdurI pUrvaka tene sAmane karyo. ane vIra saMgrAmasiMhe yavanavIra bAbarane sakhta parAjaya Ape. bAbaranA sainyane ghaNe khare bhAga yuddhamAM khalAsa thaI gayo hato. A vakhate eka vizvAsaghAtI kuTIla rAjaputa kuhADAne hAthe banIne bAbarane sahAya karI. je A vizvAsaghAtI rAjapute bAbarane sahAya na karI hota to Aje bAbaranA sainyane eka mANasa jIvate rahI zakaja nahota. paraMtu bhAgya pratikuLa hoya tyAre koNa mithyA karI zake tevuM che. 24. AgrAthI pAMca mAIla dakSiNe vinA (nagara ) vaseluM che, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rANA saMgrAmasiMhane rAjyAbhiSeka cittoDa rANA vIra saMgrAmasiMhanuM baLa rokavA mATe bAbara AgrA choDI zIkarI" tarapha bhAgI gayo. A tarapha sIdIAnA kuLabhuSaNa mahArANAzrI pitAnuM lazkara laI bAbaranI sAme AvyA. A vakhate saMvata 1584 (I. sa. 1528) nA kArtika vada 5nA divasase sarva rAjA mahArAjAo mahArANAzrIne sahAya karavA mATe ekatra thayA hatA. rANAe A saghaLA sinIkone saMhAra karyo je be cAra musalamAna bacyA hatA temane bAbaranI senAne vartamAna samAcAra pahoMcADayA. A samAcAra sAMbhaLI bAbarane mANase utsAhahIna thaI gayA, ane potAnI chAvaNanI cAre bAju khAI khedI pitAne kALa pasAra karavA lAgyA. A vakhate bAbaranI bIjI senA AvI paNa rANAnI senAne rokavA asamartha nIvaDI, vijayI rAjaputee nAsatA sainikene pakaDI mArI nAMkhyA, bAbara ghara saMkaTamAM paDa chatAM pite utsAhIna na bane. zuravIratAnI vAtamAM, gaMbhIratA tajato nathI, duHkhamAM bAbara kadi, pAche juo paDatuM nathI, AzAvAdI rahe sadA, nahIM prayatnane choDate, duHkhamAM e sukha mAnI, purvArthane sAdhate. A pramANe ciMtAmAMne ciMtAmAM paMdara divasa thayA. bAbare manathI ghaNuM vicAre karI jayA paNa jyAre eka rasto su nahIM tyAre mAnane tyAga karI Izvara prArthanAmAM rokAyo. chevaTe bAbare je pariNAma dhAryuM hatuM tenAthI ulaTuM ja pariNAma AvyuM, ane pote zarAbane tyAga karI sarvatra zarAbane tyAga karAvyo, tethI tenA sinyamAM thoDo ghaNe utsAha hato te paNa nAza pAmyA. Akhare potAnI buddhithI sanyane samajAvI utsAhI banAvI potAnI chAvaNI upADI, ane cAlavA mAMDayAM paNa eka kaSa cAlatAM te rAjaputanA jhuMDanA jhuMDa yavane para tuTI paDayA ane sinyane nAza karyo. Akhare bAbara hatAza thaye, ane rANunuM sanya AgaLa vadhavA lAgyuM ane tyAM te pracaMDa topanA goLAthI kAna phADI nAMkhe tevA avAjethI rANunA sainyane nAza thaze. A aMdhakAramaya bhedI topothI hajAre rAjaputene nAza thaye, to paNa rANA pote AgaLa vadhatAja gayA ane duzmane para hallo karatAja gayA. temane vizvAsu tuvAravaMzanA zilAditya para tene vizvAsa hato ke te jarUra yavanapara AkramaNa karaze, paNa te narAdhama kulakalake rANu sAthe dage karI. zatrunA daLamAM bhaLI gaye, A vakhate rANAne 14 25. hAlamAM ene phatepura sIkarI kahe che, e nagara AgrAthI dasa gAunA aMtara para AveluM che. enI pAsenA kekanavA nAmanA sthAna para rANAsaMgrAmasiMhanI sAthe bAbare ghera saMgrAma karyo hato, A samayane phatepura sIkarInA yuddhanA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmabalidAna ghaNA AdhAta thayA, ane peAtAne acAnaka AvA DhaMgA thaele joi rANAzrIne ghaNuM ja lAgI AvyuM, Akhare saMgrAmasi'huM raNabhUminA tyAga karI cAlyA gayA. ( rANAzrI sa`grAmasi'hanA zarIrapara lagabhaga 80 ghA paDayA hatA, teNe laDAimAM eka AMkha, eka hAtha, eka paga ATaluM teA gumAvyuM hatuM, chatAM potAnAmAM bahAdurI ane sahAsIkatA zelatA hatAM ane pote kSatriya kuLa zirAmaNI hatA) peAtAnI mAtRbhumI ane dezanA mATe je je bhaDavIrA rANAzrIne sahAya ApavA AvyA hatA te sarve bhaDavIrAe peAtAnA dehanA maLIdAna ApyA ane zahIda thayA, temAM DuMgarapuranA rAvala udayasiMha peAtAnA khaseA sainIkeA, sAkuMthrAnA rAja ratnasi' ane temanA traNaseA cAddhA, mAravADanA rAThoDa rAjakumAra rAyamal ane temanA meratAnivAsI sAhasIka vIrakSetrasiMhu tathA ratnasi'huM, sAnagaDhanA rAmadAsarAva, jhalApati ojhA, paramAra vIra geAkuLadAsa, tathA mevADanA cauhANu mANekacaMda tathA caMdrabhANu ane itara aneka rAjaputAe A yuddhamAM amara nAma karI svarga suMdarI varyAM hatA. temAM e musalamAnAe paNa peAtAnA AtmAnA bhAga ApyA, hatA, jemAM (1) hadbhAgI IbrAhIma aAddInA ekanA eka putra hateA (ra) husenakhAM hatA. Akhare khAkharanA vijaya kapaTI kulIMgAra zilAdItyanA dagAthIja thayA. ane hajArA rAjaputAnI karelI mahenata ane ApelA meghA prANanA aLIdAna nakAmA karyAM. e narapazAce jo dagA na karyA hAta teA Aje bhArata varSa gulAmInI ja jIramAM na heAta, pazu bhAvI mithyA thatuM nathI, chevaTe khAkhare gAjhI'nI padavI dhAraNa karI ane tyAra pachI tenA vaze|e paNa A upAdhI dhAraNa karI hatI. jo mahArANA gheADAja vakhata vadhu jIvyA haiAta tA avazya te sIseAdIA kuLane gauravavaMtu karata, vidhInA kaMThAra lekha anusAra temanA parAjaya thayA, mevADanA gaurava-ravi vasavA nAmanA sthAna para akALe avasAna pAmyA. ghaNA leAkeAnuM mAnavuM ke mahArANAne temanA maMtrIee jhera ApI mArI nAMkhyA hatA, A anumAna satya DhAvA viSe zaMkA che. mahArANAzrInA mATe AvI hakIkata sAMbhaLatAM hRdaya kaMpI UThe ane hRdayane bhedAI jAya paNa jyAM bhAvIja anukuLa na hAya tyAM kAI zuM kare? AthI mArA AtmAne eka vAtanI zaMkA huMmezA thayA kare che, ke rAjAone ghaNI strIo sAthe lagna karavAthI temAM kalezanuM vAtAvaraNa pedA thAya che. kAraNake jyAM madhI rANIone dikarA hAya tyAM badhAne sattAnA leAbha lAgeja, ane tethI kaleza thayA sivAya rahe nahIM, tevI rIte rANIzrI saMgrAmasiMhanI khAkhatamAM anyuM che, kAraNake temane ghaNIkharI rANIone kuMvara hatA, ane te pAta peAtAnA kuMvarane mevADanA adhipati manAvavAnIja peravI karatA hatA, temAM eka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rANA saMgrAmasiMhane rAjyAbhiSeka rANI to eTalI badhI AgaLa vadhI hatI ke bAbara bAdazAhanI sAthe maLI gaI, ane tenI abhilASA purI karavAne raNathaMbhorane lei ane rAjabhaMDAramAM paDelo mAlavarAjano tAja paNa bAbarane arpaNa karyo hateA. mahArANIzrIne bAbara mAtAnI daSTithI jete hatuM, ane rANAjIne mATe bAbarane saMpUrNa mAna hatuM. rANAjIne traNa putro hatA, temAM be putre je moTA hatA te te bAlyAvasthAmAMja svargavAsa thayA hatA. rANAjIne dareka dharma upara zraddhA hatI, temAM vaLI jaina dharma para to saMpUrNa zraddhA hatI. rANAjI nyAyI, satya ane saMyamamAM ghaNuM majabuta hatA. tethI te temaNe potAnI ummaramAM prajAnI, samAjanI temaja potAnI mAtRbhumInI prANanA bhAge sevA karI pitAnuM nAma avanInA taktA upara rozana karyuM hatuM. paraMtu aphasosa te eja thAya che ke teozrInuM matyu akALe ane dagAthI thayuM hatuM. pitAne nA putra ke jenuM nAma ratnasiMha hatuM, ane ratnasiMhane ja uttarAdhikArI banAvyA hatA. chape rANAzrI saMgrAma, sadA gaMbhIratA dharatA, nIja bhAI bhAInA kaleza thakI, vana vana rakhaDatA. dharatA pite dhIra, kadi na kAyara banatA, dharI dharmanI DhALa, sadAe gupta ja rahetA. samayane vitAvavA. bharavADa ghera karI nekarI, kahe bhegI dhanyavidhAtA, bhAvI namisyA thAya jarI. deharo. zuravIra janate kaSTathI, prANute paNa DaratA nathI, puSarthane sAdhavA, pAchA kadi paDatA nathI. AvI malyA karamacaMdane, sAthI luMTAro zeAdhIo, mevADane e bhAgya vidhAtA, bahAravaTu kheDI rahyo. thAkane utAravA, jaMgalamAM nIMda laI rahyo, kahe bhegI A maNIdhara, chatra tene dharI rahyo. dehare. jete jaMgalano mAnavI, keAI vIra A samajAya che, thaze bhaviSyamAM rAjavI, zubha zukana dekhAya che. AvI maLe karamacaMdane, vAta saghaLI so karI, gupta rAkhI vAta ne, nIja beTInI sAdI karI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yAne AtmAmAlidAna zuM vidhInA lekha bApu, jIvana kayAre palaTAya che, zuM zuM lakhyuM che lalATamAM, kahe, legI nahIM samajAya che. 17 cha pratha ane jayamalla, motanA paMthe vaLIyA, zazuzrI saMgrAma, putra viyoge marIyA. laI yuddhamAM yaza, amara nAma jeNe kIdhuM, Akhara lAvI eja, duzamane viSa ja dIdhuM. thayo svargavAsa temane, mevADa te raMDAI gaI, kahe bhegI zuravIranI, ti sadA camakI rahI. cho hoya tyAM gRhano kaleza, kadi nahIM sukha pAme, bhale hoya dhanavAna, chatAM na bese ThAme, jyAM kaleza taNuM che Aga, nahIM tyAM zAnti maLatI, le bIjAo lAbha, nahIM AzA kaMI phaLatI. mATe samajI mAnavI, kusaMpa keI karaze nahIM, kahe legI avanI mahIM, saMpane bhulazo nahIM. A pramANe rANA saMgrAmasiMhane TuMka vRtAMta vAMcake vAMcI ane vicAraze, te ghaNuM jANavAnuM ane zIkhavAnuM maLaze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 thuM. rANA ratanasiMhanuM vRttAMta. rAjyAbhiSeka ane vicitra ghaTanAe. vikrama saM. 1584. I. sane 1528. rANAzrI ratnasiMhane rAjyabhiSeka ghaNo ja AnaMda ane dhAmadhuka pUrvaka thayo, ane rANAne svabhAva ghaNe gaMbhIra, mAyALu, sAhasIka ane zuravIra hatA. temAM potAnA pitAnA guNe vArasAmAM utaryA hatA. paNa teo mevADanI gAdI upara jhAjha vakhata TakI na zakyA. kAraNa ke teonA hAthe eka evuM kAma thayuM hatuM ke jethI kaleza ane vairanuM vAtAvaraNa ubhuM thayuM hatuM. rAjAe jyAre bhAna bhule che, tyAre samaya samajyA vagara enI bhula karI bese che, ke temanI sAdhAraNa bhulathI sArI prajAne nAza ane kItine paNa nAza kare che. rANuM ratnasiMhe aMbaranA rAjA pRthvIrAjanI putrI sAthe chAno mAno vivAha karyo hate. kanyAnI yogya uMmara thatAM tenA pitA pRthvIrAje tene vivAha buMdInA rAjA sUrajamala (hADA)nI sAthe nakkI karyo. te vakhate bALAe zaramathI pitAne vivAha thaye che tevI vAta potAnA pitAne karI nahIM AthI keIe tenA bIjIvAranA vivAhamAM pratirodha karyo nahIM. paraMtu thoDA ja samayamAM A vivAha eka anarthano muLa thaI paDaze. A vivAhanI vAta sAMbhaLI rANu ratnasiMhane vraja jevo ghA lAge, ane pote sUrajamala hADA upara kodhe bharAyA. paNa tyAM vadhIe judI ja ghaTanA ghaDelI hatI, pitAnI benane vivAha paNa sUrajamalanI sAtheja karyo hato. paNa rANAe sALA-banevine saMbaMdha toDI nAMkhyo ane ghaNuM ja AvezamAM AvI vaira levAno nizcaya karyo. vasaMtaRtumAM mRgayA ramavAne etsava AvatAM temane A vaira levAnI sArI taka maLI hatI. te vakhate budIrAjA sUrajamala hADA paNa temanI sAthe hatA. buMdInA hADA leke mevADanI pUrve AvelA pahADI pradezamAM rahetA hatA. temanuM rAjaya mevADanA tAbAmAM na hatuM. chatAM hADAne savAmI mevADanA rANAnI pUjA karato hate. buMdIne (rAjA) adhipati yuddhamAM rAjayanuM cinha dharAvIne Avate hatA. ane mevADanA mATe prANAMte laDatA hatA. te vakhate yavanavIra zAhabuddInanA pracaMDa AkramaNane pratirodha karavA mATe hADAvaze aNumela Atmabhoga ApyA hate. hADAvaMzanA yuddhavizArada hamIre paNa bhAratabhUmi mATe potAnA prANune bhAga Apyo hato. ane giphalatakuLanI sAthe hamIranA vaMzajene gADha saMbaMdha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna thayA hatA, paraMtu rANAzrI ratnasiMhanI kubuddhithI mundrI ane mevADane vairabhAva thayeA, jethI keTalAka vakhata sudhI te mitrAcArInuM baMdhana DhIluM paDI gayuM. mRgayA khelavA mATe rANA ratnasiMha gADha jaMgalamAM gayA te vakhate temanI sAthe rAjA sUrajamala ekalAja hatA. temanA badhA sAthIe pAchaLa rahI gayA hatA, tethI lAga joI rANAe peAtAno talavAranA ghA sUrajamala para karyo jethI sUrajamala azva parathI nIce paDayA, para`tu tenuM maraNa thayuM nahIM paNa cADIvAra sudhI bebhAna rahyA hatA. jyAre te sateja thayA tyAre temaNe ghA upara pATA bAMdhyA, ane rANA ratnasiMha upara AkramaNa karavA sArU cAre khAju joyuM, paNa sUrajamale ratnasiMhane nAsatA joyA, tethI khelyA ke " phrUTa, khAyalA, kAyara, nAsabhAga karI hai, paNa tArI A kAyaratA ane tArA nica kRtyathI mevADanA gauravavaMtAne kalaMka lagADyuM che." satnasiMhe A vacanA sAMbhaLyA, tethI tene pharIne rAjA para huthIAra calAvyuM ane tene mArI nAkhavA rANAzrI taiyAra thayA. paraMtu A kubuddhinuM phaLa tene zIghra maLyuM. rANAne peAtAnA para AkramaNa karatA joI rAjA sUrajamale siMhanI peThe kezarI phALa mArI tenA para tUTI paDayA ane tenI chAtI upara caDhI beThA. ane rANA ratnasiMhanI chAtImAM talavAra khAsI tenA mANu lIdheA. zaNA ratnasiMha pAMca varasa rAja bhAgachyu. TuMka samayamAM tene rAjyanI unnati sArI karI hatI. musalamAnA teA cittoDanI sImamAM paNa AvI zakatA nahAtA. rANAnA aALa mRtyuthI keTalAka divasa pachI temanA bandhu vikramAjIta cittoDanI gAdI para birAjamAna thayA. cha kISI mATI bhUla, jIe gaurava gumAvyu, karyo nahI vicAra, kSatriyanuM birada khAcuM; mevADa mATe jue, hADAe prANaja khAyA, hamIra mahA bahAdura, peAtAnA prANa samarpsa. chatAM dharI nahIM lAgaNI, bhUla meTI bahu karI, kahe 'bhAgI' srI kAraNe, mevADanI zeAbhA harI. chappA eka bhulanA bhAge, prajAne du:khI kIdhI, cANudhAryuM karI kA, aAThI chevaTa buddhi; Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 20 www.umaragyanbhandar.com Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rANA ratnasiMhanu vRttAMta nija benane sneha, mArIne talavAra, chatAM anevI khelatA, jIe tyAM bhulI natA, anevIne ghAyala karatA. kAyara thaI zuM bhAgatA,, kahe 'bheAgI' e sUrajamala ratnasiMhane mAratA 21 29 chappe 22 jIe vidhInA lekha, nahIM mithyA thAya che vinAze viparIta, jIe muddhi Ave che jIe na sAra asAra, badhuM tyAM bhAnaja bhUle jIvana naiyA jue, khare adhatracamAM jhule mATe meATA mAnavI, khATI bhUla karazeA nahIM kahe 'bheAgI' tama sukhamAM, dAvAnaLa dharaze! nahIM. rANA vikramAjIta sa. 1588 i. sa. 1534 mAM cittoDanI gAdI upara AvyA, paNa rANAnI bAbatamAM vidhIe juduM ja nirmANa kareluM hatuM. kAraNu ke rANA vikramAjIta jyAre siMhAsana upara AvyA tyAre mevADanI prajAe ghaNI AzA rAkhI hatI ke have amArA rANAzrI kaMika amArI hAlata upara dhyAna rAkhaze. pazu jyAM mevADanuM bhAgya ja TuMkuM ane kamanasIkha DAya tyAM mevADanA rAjyanI sArI sthitinI AzA rAkhavI te nakAmI che. rANA vikramAjItanI gAdI para AvyA pachI jema jema TAIma jatA gaye tema tema rANAmAM sadguNeAnA nAza ane durguNuMAnA vAsa thatA gayA. tethoja sArI prajA ane vaphAdAra saradArA rANAthI nArAja banyA hatA. ane trIjI kAraNa e hatuM ke rANA pAte peAtAnA saradArA pAse kAi divasa besatA ja nahAtA, ane kAine maLatA paNa naheAtA, teo pahelavAnA ane kustIbAjonI rAtadivasa ramata joyA karatA hatA. je sanmAna saradAranuM hatuM, te saradAra pAsethI chInavI halakA darajjAvALA mANasane ApavA lAgyA, A apamAnathI rAjaputa saradArone AghAta thayA. A pramANe rAjya vaphAdAra saradArAnA adhi kAra chInavI laI halakA darajjAnA pAyadaLa sainIkeAne ApavA lAgyA. ane musalamAne tarapha ghaNeA sArA satkAra karatA thayA, ane rAjapute tarapha apamAnanI najare jovA lAgyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat apamAnita thaelA saradArAnA hRdayamAM rAtadivasa dveSa agni prasaraztA gayA. ane prIti paNa ochI thaI, chatAM rANAe peAte AvI paDanArI vipatti para jarApaNa vicAra karyA nahIM. rANAnA pramAda ane unmAdanA aMge Thera Thera azAnti ane adhera vadhavA lAgyA. temaja kAI kAinuM dhaNI ja rahyuM nahIM. A www.umaragyanbhandar.com Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna pramANe pipAbAInuM rAja cAlavA lAgyuM. purI eka aMdherI ne gaMDurAjA, Take zera bhAjI Take zera khAjA." A vakhate AvI rAjyanI vyavasthA hatI. tene lAga joIne gujarAtanA sulatAne dAva levA mATe mevADamAM yuddha karavA nakkI karyuM. ane pitAnI temaja mALavAnA navAbanI badhI phAja belAvI, ghaNAja rasAlA sAthe mevADa upara AkramaNa karavA dhasI AvyuM. atyAre rANu bundI rAjyamAM AvelA laicA nAmanA sthAnamAM rahetA hatAM. sulatAne potAnI pracaMDa senAthI rANAne tyAM ja gherI lIdhA. sulatAnanI pracaMDa senA dekhI saMgrAmasiMhanA putra vikramAjIta bhaya pAme te na hato. yavananI senA dekhI DarI jAya ane cuDIo pahere te nahote, paNa vIranI mAphaka duzmane sAme dArUNa yuddha karavA ubho rahe evo hato. paNa sulatAnanA pracaMDa sainyane rANu vikamAjItanA sainIke rekI zakyA nahIM. AthI rANAjI ghera AphatamAM AvI paDayA. temanA sAmate, saradAre, ane ISTa mitroe sahAya karI nahIM. teoe vikramajItanI bhUlanuM phaLa bhogavavA devA rANAne tyAMja cheDI saMgrAmasiMhanA kaniSTha putra udayasiMhane laIne cittoDanI rakSA karavA mATe pATanagaramAM cAlyA. cittoDane mahimA kharekhara gauravavaMto che. rANAzrI saMgrAmasiMhanA vakhatanA yuddhamAM agaNita vIrAe potAnA dezanA rakSaNa mATe ane Ijata mATe samarabhUmimAM paDayA hatA. ane cittoDabhUmi vIrazunya thaI gaI hatI. paNa jyAre sulatAna sAhAdure ghero ghAlyuM tyAre te vIronI bharamamAMthI agaNita bahAdura utpanna thayA. pahelAM je rAjAe mevADanA zatru gaNAtA hatA temanA vaMzanA A vakhate mahArANA vAvajI potAnA pUrvajonA mULasthAna citoDanI rakSA mATe AnaMdapUrvaka AvyA hatA. temaja bundInA rAjA pAMcaso ghoDesvAra laIne AvyA hatA. tadauparAMta bIjA paNa ghaNuM rAjAo AvyA hatA. madhyaprAMtanA navAbee pahelAM je AkramaNa karelAM hatAM. te badhA karatAM A vakhatanA AkramaNe bahuja bhayaMkara ane dArUNa hatAM. A bhayaMkara AkamaNamAM eka catura yuropIana "golaMdAja " paNa gujarAtanA sulatAnane sahAya karavA Avyo hato. ane bhaTTa lekee A "golaMdAja"ne phIraMgAnane A 26. ati prAcInakALamAM popAbAI nAmanI eka rAjaputarANu hatI. tenA zAsanakALamAM prajAmAM atyaMta arAjakatA chavAI gaI hatI. te vakhatathI rAjaputa leka rAjyanI geravyavasthAne "popAbAInuM rAjI " kahe che, 27. ame mAtra eTaluM kahI zakIe chIe ke musalamAnomAM sauthI pahelAM bAbare topane upayoga karyo hato. rUmakhAM nAmano eka golaMdAja tenI tapa calAvatuM hatuM. A 2mIkhAM koNa hatA? karnala ToDa tene siriyA dezanAM rahIza jaNAve che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rANA ratnasiMhanuM vRttAMta lAbrAkhanI sahAyathIja cittoDane nAza sulatAna bahAdure karyo hato. ane potAnuM junuM vaira lIdhuM hatuM. A vakhate rAjaputo je thoDA ghaNu rahyA hatA te paNa hatAza thaI gayA. duzmane e topano mAro calAvI rAjaputane ghANa vaLavA mAMDaze. have cittoDanuM rakSaNa koNa karaze te savAla ubhA thaye paNa kahevatamAM kahyuM che ke "bahu ratnA vasuMdharA"nI mAphaka jota jotAmAM viravara durgArAva tathA saro ane daMdu nAmanA be saradAre potAnA mANasa sAthe acaLa pahADanI mAphaka AvI ubhA rahyA ane pote pratijJA karI ke "prANAnta paNa mevADanI rakSA karyA vagara haThavuM nahIM" dhanya che e vIrone ? jyAM sudhI A bhaDavIree pitAnA parAkrama vaDe musalamAnane khuba haMphAvyA sAdhAraNa sabhya kayAM sudhI TakI zake? abhuta parAkrama batAvI A vIroe pitAno prANa tyAga karyo. vijayI musalamAno siMhanAda karatA AgaLa vadhavA lAgyA. te vakhate eka pracaMDa zaktivALI caMDikA svarUpa eka strI hAthamAM bhAle, taravAra, DhAla laI raNacaMDInuM svarUpa dhAraNa karI yuddhanA mokhare AvI ne ubhI rahI. ane eka strI aMdara rahI. A strI keI nahIM paNa rAThoDa kuLamAM janmelI ane sidiA kuLamAM paraNelI rANI javAhIrabAI hatI, vIranArI javAharabAI raNacaMDIkAnuM svarUpa dharI. chidramA rekI ubhI rahI. ane musalamAne AgaLa vadhatA hatA temanA upara mahArANIe pitAnI lehI bhukhI talavArathI hajAro musalamAnanA prANa lIdhA. ane bhAlAthI paNa asaM. khyAnA prANa lIdhA. bahAdura sulatAna, rANI javAhIrabAInuM parAkrama joI ajAyaba thayA. vAha! dhanya che e virAMganAne! acAnaka javAharabAI upara keTalAka sainIkee humalo karyo ane chevaTe e mahAmAyA jagadaMbAdevI javAharabAIe potAnA prANa tyAga karyo. ane strIonI bahAdurIne pATha jagatanI AgaLa dharatI gaI. sabaLA nara abaLA taNI, kiMmata kadi karatAM nathI, abaLA bane jyAre prabaLA, tyAre keIthI DaratI nathI, abaLA taNA ItihAsa te, sabaLAthI paNa che zobhatA, hindanI abaLA thakI, bhalabhalA jUo tharatharatA. have mevADane bacavAnI AzA kaI paNa jAtanI rahI nahi, saradAra nisteja thaI gayA, ane have mevADanuM rakSaNa zI rIte karavuM tene guMcavADe saunA dilamAM thaI rahyo. tyAre killA parathI avAja thayo ke "rAjabali taiyAra karo." jyAM uMce jue che te cittoDanI adhiSThAtrI devIne mAnavarUdhIranuM pAna karavAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamala javAhira yAne AtmabalidAna bhayaMkara bhAvanA jAgI che. tyAM rAjabali kayAMthI lAvavo? sau vimAsaNamAM paDayA. saMgrAmasiMhano putra udayasiMha rAjakuTuMbamAM zeSa hatA, paraMtu teo te bALaka hatA te khaDaga dhAraNa karI saMgrAmamAM zI rIte jaI zake ? AvA vicArathI sau gamagIna thaI gayA tyAM te "devalAdhipati" vAghajI temanI samakSa AvI ne uMce svare bolyA, "zuM A hRdayamAM sisodIyA kuLanuM pavitra rakta vahetuM nathI? to badhA rAjabali mATe zA sArUM cIMtA karI rahyA che? Aje huM prANArpaNa karI devInI AjJAnuM pAlana karIza. A zabda sAMbhaLI sarvanI ciMtA nivRta thaI ane rANAzrIe vAghajIne siMhAsana para besADayA. thoDA vakhata sudhI mevADanuM rAjya bhogavI temaNe pILAMvastro paridhAna karyA. temanI sAthe aneka rAjaputoe paNa pILAM vastro paheryo ane sAmate, saradAro ane mukhya mukhya senApationI sadAne mATe vidAya lIdhI. kAraNake mevADanAM chatra cammararUpI mastakapara birAjamAna rahyA hatA. tethI vAghajI rAvalanA mastaka para vijayavaMti ane ujajavala eMgI8 dharIne rAjaputo mahAga sahita gaganabhedI vIranAda karatA zatruonI sAmA gayA. A tarapha rAjakumAra udayasiMhane bundInA vizvAsapAtra rAjA zUrathAnane seMpavAmAM AvyA. ane sarva rAjaputo kesarIyAM karI tyAhAma karI AgaLa vadhyA. mAre! kApa!nA bhISaNa nAdathI AkAza gajavI mukyuM. ane mAtRbhUmi mATe prANanA meghA baLIdAna ApavA mAMDayA. jayabhavAnI? jyabhavAnI? jaya ekalIMgajI? A pramANe bolatA bolatA pote mAtRbhUmi khAtara zahIda thavA lAgyA. paNa jema jema samaya thate gaye. tema tema rAjaputone vijayanI AzA ochI thatI gaI. paNa nirAza na banyA bhAvInI jevI marajI, ane te rAjaputanAM ja lehInI tarasI hoya tyAM bIje che upAya? tethI cittoDanA kilAmAM moTo khADo kheda ane dArUgoLo bharyo ane rANI karNAvatI tathA tera hajAra rajaputa rANuo hasate vadane agnimAM kudI paDI, ane haste vadane bhasmibhUta thaI gaI. hAya ! kara vidhAtA! ze gunho A vIra virAMganAone rAjapute maraNaA thaI kesarIyA karI mAtRbhUmi mATe nIkaLyA hatA ane tamAma cIMtA, sukhasAhabI ane vaibhavane nAsa karIne nIkaLyA hatA. te rAjaputone paNa vidhIne vicAra Avyo nahIM, Akhare badhA rAjaputa maraNa pAmyA. A yuddhamAM 32000) batrIsa hajAra rajaputo ane 13000 tera hajAra rAjaputa ramaNIonA bhoga levAyA tyAre bahAdura zAha sulatAna cittoDane saMpUrNa vijaya meLavI cittoDamAM praveza karI zako, paNa te vakhate temanI 28. iMgI e mahArAjA bApArAvalanuM eka rAjacinha che, eka kAchaDa upara prAyaH be hAtha lAMbu eka cAmaDuM bAMdhe che, ane tenA upalA bhAga para zutaramurga ane vacamAM suvarNane sUrya heya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rANA ratnasiMhanuM vRttAMta najaramAM phakta sainIkenA muDadA. rUdhIra hADakAnA DhagalA sivAya kazuM AvyuM nahIM A joIne se gamagIna thaI gayA hatA. bhalabhalA camarAjane paNa kaMpArI chuTe tevo dekhAva joI bahAdura zAha sulatAnane paNa duHkha thayuM hatuM A vakhate cittoDa para vijaya meLavI bahAdurazAhe paMdara divasa sudhI aneka prakAranA AnaMde karAzarU karyA. paNa tyAM to sAMbhaLyuM ke vIra humAyu bahAdurazAhanA julmamAMthI cittoDane uddhAra karavA asaMkhya senIke laI Ave che tethI bahAdurazAha cama ane hatAza thayo ane tarata ja pite pitAnA dezamAM pAchA javAnI taiyArI karavA mAMDI. humAyu baMgadezane vaza karavAnuM kAma mukI cittoDa zA mATe AvatA hatA te kahI zakAtuM nathI paraMtu ema kahevAya che ke udayasiMhanI mAtA karNAvatI rANIe humAyune dharmane bhAI go hatuM. rAjaputa A ja pavitra mAtRtva baMdhana " ne " rakSAbaMdhana " kahe che. bahAdurazAhane humAyue cittoDamAMthI nasADI mukayo ane humAyue pitAnI lIdhelI pratijJAnuM pAlana karyuM. vaLI mALavAnA navAba pAsethI tenuM pATanagara mAMDuM paNa chInavI lIdhuM. kAraNa ke mALavAnA navAbe bahAdurazAhane sahAya karI hatI. aneka duHkha ane vipattIo veThIne vikramAjIte cittoDanuM siMha sana pharI prApta karyuM, chatAM paNa tenI vartaNuMkamAM pheraphAra thaye nahIM. ATa ATalA saMkaTa paDayAM paNa tenI buddhimAM jarA paNa phera thaze nahIM ane teNe pharIne paNa pitAnA saradAra, sAmaMte upara atyAcAra karavA mAMDayA. ane je karamacaMde tenA pitAne vipattinA samayamAM sahAya karI hatI ane je hamaNuM atyaMta vRddha thaIne saMsAramAMthI vidAya levAnI taiyArI karato hato. te karamacaMda paramAra upara vikramajIte bharasabhAmAM prahAra karyo, tethI AvA atyAcAra ane apamAna jeIne sarve saradAro ane sAmate darabAramAMthI uThI cAlyA gayA. ane jatAM jatAM kahetA gayA ke "kAleja A phaLane AsvAda mAlama paDaze. " krodhita thaelA saradAro ane sAmaMtoe rAjabhuvanano tyAga karI vIra pRthvIrAjanA rAjakumAra va-vIra pAse gayA ane kahyuM ke tame cittoDanA siMhAsana para abhiSekta thAva evI amArI IcchA che. rAjA vikramajItane padabhraSTa karI tenA siMhAsana upara ArUDha thavuM te rAjakumArane kukarma lAgyuM. ane jyAre teNe jANyuM ke saradAronI vAta nahIM mAnavAthI mevADane moTI hAnI thaze tyAre teNe siMhAsanano svIkAra karavAnI anumati ApI hatabhAgI vikramAjItane siMhAsana parathI padabhraSTa karavAmAM AvyuM. ane vanavIranA rAjyAbhiSekathI prajA ane saradAranA AnaMdadhvanithI mevADa gAjI rahyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 5 muM. vanavIrane rAjyAbhiSeka, udayasiMhane rAjayanI prApti, humAyunuM caritra, tathA akabara bAdazAhanuM cittoDa para AkramaNa rAjya ane saMpattimAM zuM mehanI che te rAjA athavA dhanavAne kaNa jANI zake! je vanavIre potAne siMhasanArUDha karavAnI saradAree karelI mAMgaNI svIkAravAne AnAkAnI karI hatI. ane vikramAchatane padabhraSTa karI mevADanuM siMhAsana meLavavAne ghora pApa karma samajatA hatA. teja vanavIra mAtra thoDA kalAka pachI siMhAsana upara beTho, eTale turata tenuM mana saMpurNa rIte badalAI gayu. ane vanavIra rAjyanI mohinInA phaMdamAM eTale badhe jIta thaI gayo, ke te konuM rAjya bhogave che, te viSe tene jarA paNa vicAra karyo nahIM. zuM tene A vAtanI khabara na hatI ke saMgrAmasiMhano putra udayasiMha moTo thatuM jAya che ? ane zu te jANute na hato ke udayasiMha mATe thaze eTale mane ke padabhraSTa karaze ? . siMhAsana upara besatAM ja vanavIranuM mana pharI gayuM, ane tene pratijJA karI ke "mArA mArgamAM je kaMTaka rUpa hoya te sarvene dura karIza." pahele ane mATe kaMTaka rAjakumAra udayasiMha ja hatuM. jema bilADI uMdarane mAravA rAtrInI rAha joI rahe che. tema vanavIra udayasiMhane mAravAne rAha jotA hate. eka rAtre 9 yasiMha sute che, ane tenI dhAtrI pathArI pAse besI tenI sevA karI rahI che, te vakhate dhAtrI e raNavAsamAM keInuM rUdana sAMbhaLyuM. ane sAMbhaLI "dhAtrI pannA" acaMbo pAmI bhayabhIta thaI eTalAmAM te rAjakumArano hajAma tyAM AvyA, ane bhayabhIta thaI kahevA lAgyuM ke-"bahu khoTuM thayuM che, satyAnAza thaI gayuM, vakavIra vikramajItane mArI nAMkhyA." A zabda sAMbhaLI dhAtrInuM hRdaya kaMpAyamAna thaI gayuM, tarata ja te samajI gaI ke jarUra udayasiMhano prANa paNa A pApI leze, tethI tene turata ja rAjakumArane bacAvavAno rasto zodhavA mAMDayA, vipattInA samayamAM kAMI vicAra sujhata nathI, paraMtu A mahAbuddhivAna dhAtrI pannAe tene upAya zodhI kADhayo. tyAM eka phaLa mUkavAne Tepa paDa hatuM, temAM rAjakumArane dhImethI suvADI ane tenA upara pAMdaDA vigere goThavI hajAmane Tepa ApI kahyuM ke " have tuM A Topa lai nagaranI bahAra cAlyA jA " tetho vizvAsu hajAme tarataja AjJAnuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanavIrane rAjyAbhiSeka - - - - pAlana karyuM. ane dhAtrIe potAnA bALakane udayasiMhanI pathArImAM suvADa. eTalAmAM vanavara lehIvALA hAtha laI tyAM AvyuM, ane udayasiMhanI zodha karavA lAgyA, ane kahyuM ke rAjakumAra kayAM che? tethI dhAtrI pannAnA te hesakosa uDI gayAM, ane eka zabda paNa na belatAM teNe rAjakumAranI pathArI tarapha AMgaLI lAMbI karI. jethI niSphara vanavIra tarata ja bALakanA hRdayamAM kAtila charI ghocI dIdhI ane bALaka kiAirI pADI turata ja marI gayo. hatabhAginI dhAtrI sAme ja tenA hRdayane dIpaka bujhAI gaye, tenA vahAlA bALakano nAza thaye, chatAM paNa teNe pitAnA putrane mATe jarApaNa rUdana karyuM nahIM. ane gupacupa A sAratI pitAnA chokarAnA zabane agniAha karavA cAlI gaI, mahArANuMone paNa dhAtrIne mahAna kAryanI khabara nahatI, tethI teo sarva rUdana karavA lAgyAM, koIne paNa khabara na hatI ke dhAtrIe cittoDanA bhAvI rANAne bacAvavAne mATe pitAnA prANathI adhika putrane nAza karyo che. ItihAsamAM A pavitra "dhAtrI pannAnuM nAma suvarNAkSarathI sadA aMkita raheze. khIcI" rAjaputa kuLamAM te pannAne janma thayo hato. jyAM sudhI pRthvI para rAjaputAnuM nAma raheze, tyAM sudhI pannAnA pavitra nAmanuM sarva manuSyane samaraNa raheze ja. cittoDanI pazcima dizAmAM "berIsa" nAmanI nadinA kinArA para pele hajAma rAjakumArane laI beTho hato tyAMja dhAtrI pannA paNa AvI pahocI, teNe AvI joyu to rAjakumAra udayasiMha hajI nidrAvaza che. dhAtrI rAjakumArane pitAnI sAthe laIne vAghajInA putra siharAva pAse gaI, ane tyAM pitAne rahevA devAnI prArthanA karI, paNa siMhazave vanavIranA bhayathI tene svIkAra na karyo ane te atyaMta zokAtura thaine bALe, rAjakumAra nI rakSA karavAnI mArI ghaNI ja IcachA che. "pazu " vanavIrane A vAtanI khabara paDe te mArA vaMza sahita nAza kare kAraNa ke tenI sAthe yuddha karavAnI mArAmAM tAkAta nathI" tethI dhAtrI pannA devaLane tyAga karI DuMgarapura gaI ane rANA yazakarNanI pAse jaI prArthanA karI, paraMtu tene paNa vanavIranA karathI nA pADI, jethI te nirAza thaIne keTalAka vizvAsu bhIlone sAthe laI aravallInI durgamazelamALA tathA IDaranA kUTamArgo oLagI rAjakumAra sahita kamalamera AvI pahoMcyA, ahIM A dikhA nAmanA vaNika kuLamAM utpanna thae azAzAha nAmane eka jaina rAjaputa rAjA rAja karatA hatA. dhAtrI rAjakumArane laI AzAzAhane maLavA gaI ke tarata ja bALakane AzAzAhanA meLAmAM mukI dIdhe, ane namratApUrvaka belI ke " ApanA rAjAne prANa bacAve." paNa AzAzAhe bhayabhIta thaI potAnA khoLAmAMthI rAjakumArane nIce mukI dIdho. paNa tyAM rAjamAtA ubhA hatA, tethI temaNe pitAnA putranI AvI kAyaratA joIne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna Thapako Ape, ane bedha Ape, tethI AzAzAhanA sarva saMdehozaMkAo dUra thaI gayA. jethI rAjakumArane potAnA rAjA tarIke jaNAvyA, dhAtrIe manamAM vicAra karyo ke mArA ahIM rahevAthI lokomAM rAjakumAra mATe zaMkA thaze. tethI te kamalanerane tyAga karI cAlI gaI, AzAzAhe rAjakumAra udayasiMhane pitAnA bhatrIjA tarIke jAhera karyo. paNa lekanA manamAM aneka jAtanI zaMkAo pedA thavA lAgI, paNa satya kayAM chupuM rahI zake? ApoApa badhAne khabara paDavA lAgI. * keTalAka divasa pachI jhAlara sonagaDhA saradAre kaMI kAma prasaMge AzAzAhanI pAse AvyA, temane satkAra karavA mATe AzAzAhe udayasiMhane mokalyA hatA, udayasiMhe karelA Adara satkArathI saradArane saMdeha pedA thaye, ane temanI saMpurNa khAtrI thaI ke AthAzAhane A bhatrIjo che ja nahi. dhIme dhIme A samAcAra mevADanA sAmata ane saradArane ja nahIM paNa mevADamAM tathA hiMdustAnanA dareka pradezamAM pahocI gayA, tethI ghaNuM rAjAe AnaMdIta thaI prathama karavAne tyAM doDI AvyA, temAM caMdranApratinidhi, salubrAdhipati sAhIdAsa kailavA patijAge, kAgaranAtha saMga prabhUti caMdAvata gotra ane anya sAmaMte, keTariMA ane bedalanA cauhANa, vijolInA paramAra, saMcAra pati pRthvIrAja, ane jetAvatA luNakaraNa sarva rAjeo AnaMdabhera kamalameramAM AvyA, tyAre dhAtrI pannAe tathA hajAme badhI vAta karI tyAre savanA mananA saMdeha dura thayA, eka divasa kamalameramAM darabAra bhego thaye tyAre AzAzAhe rAjakumAranI gupta vAtanuM varNana karyuM, ane tyAra pachI rAjakumArane mevADanA vRddha sAmaMta cauhANane seMpI dIdhA. vIravara - saMgrAtasiMhanA putrane jIvate dekhI save AnaMdIta thaI gayA, temane AnaMdadhvani anaMta gaganane mArge thaI parvatazRMgo para athaDAto athaDAte cittoDa nagaramAM pahe, cittoDanA siMhAsana para beThelA duSTa vanavIre A ivani sAMbhaLo, tethI tenuM hadaya kaMpAyamAna thavA lAgyuM. kAraNa ke tene siMhAsana javAnI bIka lAgavA mAMDI. sonagaDhA saradAra akhilarAve potAnI putrIne vivAha rAjakumAra udayasiMha sAthe karyo, ane mevADanA saradAra tathA sAmaMto e udayasiMhanI pUjA mahArANuM kacchanA kilAmAM karIne temanA kapALamAM rAjatilaka karyuM A samAcAra vanavIre sAMbhaLyA tethI te ekadama hatAza thaI gayuM ane teNe vicAra karyo ke "meM mArA hAthe kumArane vadha karyo che, ane tene taraphaData dITho che, te pachI kayA devatAnA prasAdathI tathA kayA saMjIvana maMtranA prabhAvathI udayasiMha jIvita thaI ga?" vanavIrane A mATe zaMkAo thavA lAgI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 vanavIrano rAjyAbhiSeka vanavIra ema mAnato hato ke have te huM niSkaTaka chuM tethI te siMhAsana para besIne saradAra para aneka prakAranA atyAcAro karyA karato hato, ane tene rAjamada eTale badhe vadhI gayuM hatuM ke mevADanA zuddha rAjAe jeTaluM sanmAna baLAtkAre prajA taraphathI meLavatA hatA. eka vakhata caMdranA eka tejavI vaMza je tenuM "nA" grahaNa na karyuM, jethI vanavIre tenuM ghara apamAna karyuM hatuMrAjAnA ucchiSTa prasAdane "dunA" (prasAdIne paDIo) kahe che. eka vakhate mArA mAnasiMhe vIrazreSTha rANA pratApasiMhanuM nA" nahi svIkAravAthI mevADamAM anartha thayo hate. teneja mevADanI zocanIya dazAnuM kAraNa mAnavAmAM Ave che. "zitalasenI" nAmanI eka dAsInA udare vanavIrano janma thayo hato. tethI tene mevADanI prajA paMcama-putra" kahetA hatA. saradAre mahAsaMkaTamAM AvI gayA hatA. tethI ja mevADanI gAdI vanavIrane ApI hatI, paraMtu tethI zuM teo A "dunA" grahaNa kare? evo koNa che ke je pitAnI kuLamaryAdAne tilAjalI ApI dAsI putranuM "nA" khAze ? jyAre vanavAre caMdrAvata saradArane "dunA ApyuM tyAre teNe pAchuM pheravIne kahyuM ke " bApA rAvalanA zuddha vaMzajanA hAthathI A "dunA" maLatA te A prasAdane gauravane viSaya mAnavAmAM Avata. paraMtu zitalasenI dAsInA putranA hAthathI tene grahaNa karavuM e mahAghora apamAna sivAya bIjuM zuM hoI zake ? kharI rIte te saradAro tenAthI kaMTALyA hatA. tethI udayasiMhane rAjyAbhiSeka karavA mATe udayasiMhane zodhavA kamalamera durga tarapha cAlyA, tyAM sAmethI karacha dezathI pAMcase ghoDAe, daza hajAra baLado ane eka hajAra rAjaputa rakSakane joyA, teone gupta rIte pUchatAM mAluma paDayuM ke teo vanavIranI putrI nI paherAmaNImAM A mUlyavAna vastuo ApavA jatA hatA, jethI saradAroe temanA upara AkramaNa karI mUlyavAna kiMmatI vastuo laI lIdhI. ane udayasiMhanI pAse AvyA udayasiMhano vivAha jhAlera pradezamAM "bahi" nAmanuM sthAna che tyAM thayo hato, te prasaMge be sAmaMto sivAya badhA rAjasthAna nA sAmaMta hAjara hatA, je be saradAra AvyA na hatA, temAnA ekanuM nAma " mAjI" hatuM, ane bIje solaMkI kuLamAM janmyo hato. tenuM nAma ke jagyAe lakhyuM nathI, A be saradAra kema nathI AvyA? temAM kAMI bheda haze jethI udayasiMhe temanA upara AkramaNa karavA mAMDayuM. tethI teo potAnA rakSaNa mATe vanavIra pAse gayA, vanavIre saradAranI rakSA karavA mATe senA taiyAra karI ane laDe, paNa te abhAgI saradArenI rakSA karI zakyo nahIM. tethI mAlojI maryo gaye, ane solaMkI udayasiMhane tAbe thaye jethI vanavIranuM baLa ghaTatuM gayuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 mevADanA aNamola javAhira yAne AtmalidAna eTale vanavIra killAmAMthI nIkaLI ane dakSiNa dezamAM jai vasyA, vakhata jatAM tenA vaMzajo nAgapuranA 'bhAsale' kahevAyA. , sa, 1597 ( I. sa. 1541 ) mAM mevADana! saradArAe uyasiMhune cittoDanA siMhAsana para besADayA, te vakhate sarva prajAne apUrva AnaMdna thayA, A maheAstava prasaMge je gItA gAvAmAM AvyAM hatAM te gItA Aje paNa sAMbhaLavAmAM Ave che. paraMtu mahA kavI de kahyuM che ke " strI athavA khALaka je dezamAM si'hAsana upara Ave che. te deza vittinA paMjAmAM sapaDAya che. " tevIja rIte mevADanuM paNa manyuM kAraNa udayasiMha hajI bALaka hatA, paNa rAta divasa vilAsane pramAdane vaza rahetA hatA, jethI abhAginI mevADabhUmimAM sarvatra amaMgaLa thavA lAgyuM. dareka rAjaputamAM sAhasa ane pratApa mukhya cuNA hAvA ja joIe, temAMnA eka aMza paNa udayasiMhamAM na hatA. A samayamAM akamaranuM nAma samasta bhAratavarSamAM suprasiddha hatu, tenAthI bhAratavarSa kaMpAyamAna thaI gayA hatA, kAraNa ke akabare dhumaketunI peThe AgaLa vadhIne mevADane kaMThAra ja jIrathI khAdhI lIdhuM ane peAtAnA adhikAramAM laI lIdhu hatuM. jethI hiMduone aMgamAM agaNita ghA thayA hatA. te ghA rUjhAyA nathI, paraMtu hRdaya sthAna sudhI uMDA utarI gayA hatA. zuM A rUdhiramaya ghAne rUjhAvI nAkhI ArAgya prApta karI bhaviSyamAM koi vakhata bhArata satAnA AnathI vihAra karaze ? bhArata saMtAneAnA bhAvI bhAgyamAM zuM lakhyuM che te zI rIte kahI zakAya? je divasa nAjanA yuddhamAM bhAratanA rAjamugaTa humAyunA mastaka parathI patita thaye te divasathI humAyu para bhayaMkara vipattionA AraMbha thayA. zatruo tenI pAchaLa paDI tene vAraMvAra satAvavA lAgyA tethI humAyu nAza bhAga karavA lAgyA, paNa zatrue tenI puSTha paDI tene satAvatA hatA, tethI humAyu AgrA gheADI lAhAra gayA. tyAM paNa tene vizrAma manyeA nahIM. tethI te keTalAka vizvAsu nAkarAne tathA potAnA parivArane laI siMdhanA rAjayamAM gayA, rastAmAM tenA para atyaMta kaSTa paDatuM chatAM paNa te nirUtsAha thayA nahIM. paNa izvarapara zraddhA rAkhI tene vicAra karyA ke ' mulatAnathI samudrataTa paryaMta, sIMdhu nadInA kinArA para AvelA sarva killAe hasta gata karavA' paNa zanigrahanA kInAre sarva ustAha bhasma thaI gayA. ane tenA upara eka vadhAre vipatti AvI paDI, tenA keTalAMka sainIkAe tenA upara vidroha karyAM, tyAre humAyu khuma mujhAI gayA hatA. tethI tene nirUpAye izvara upara AdhAra rAkhI tyAMthI AgaLa cAlavuM paDayuM. eka samaye je samasta bhArata varSanA adhizvara hatA, eka samaye agaNita naranArIonuM bhAgya sutra jainA hastamAM hatuM teja mANasa Aje peAtAnA jIvananuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 vanavIrane rAjyAbhiSeka rakSaNa karavAne mATe anAthanI peThe ghare ghare athaDAvA lAgyo. dhanya chevidhAtA tArAM kuTa vidhAna ne dhanya che ? tArA kuTIla lekha anusAra Aye samasta hiMdustAnane pAdazAha ghare ghare phare che. chevaTe humAyue jesalamera ane jodhapuranA mahArAjAone pitAne Azraya ApavAnI prArthanA karI paNa zekanI vAta e che ke bemAMthI keIe paNa tenI prArthanA sAMbhaLI nahIM paraMtu jodhapuranA kura rAjA mAladeve humAyune keda karavA vicAra karyo hate, A vAta kayAM sudhI satya che te ame kahI zakatA nathI, paraMtu humAyue jesalamera tathA jodhapuranA mahArAjAonI kapaTajALa bhedI, bhayaMkara mAravADanI bhUmImAM praveza karyo ahI tene vadhAre dukha paDavA lAgyuM. tenI patnI paNa pIDIta thavA lAgI, potAne duHkha sahana karavuM paData te te sahana karata, paNa tenA prANathI adhika tenI begamane duHkha paDavAthI te tenAthI sahana na thaI zakayuM. jeNe pUrve kadI sUrya bhagavAnanuM kiraNa paNa joyuM hatuM jenI AgaLa sadA pANI mAgavAthI dudha AvI paDatuM hatuM teja begamane dUra bhAgyavazAt Aje retI para ughADe page cAlavuM paDatuM hatuM tene ja Aje bhayaMkara kaSTa sahana karavuM paDatuM hatuM. begamanI tathA humAyunI A dazA joI keNa azrubiMdu nahiM pADe! je Avakhate humAyue dharyano nAza karyo hota te tenA parivArane mevADamAM ja nAza thaI gaye hota. paraMtu tenAmAM viratA ane dhiratA Adi guNe hayAta hatA tethI te te mATe saMkaTamAMthI mukta thayA hatA. humAyunA guNe jyAre ApaNe sAMbhaLIe chIe tyAre ApaNane tenI vipatti joI adhika duHkha thAya che. tavArikha pharistAmAM" A zocanIya durdazAnuM jaLahaLatuM citra AlekhavAmAM Avyu che. ke humAyu adhI rAte azva upara besIne amarakoTa tarapha nATha, . A amarakoTa ThATA (ThaThThA) nagarIthI se kesa dura che ghaNe dura sudhI pravAsa karavAthI atyaMta duHkhIta thaIne pAdazAhane azva te mArgamAM ja maraNa pAme tyAre humAyue "taDabema" nAmanA eka sabhAsadanI pAse te azva mAge, paraMtu ukta amIre pAdaza hanI AjJAne anAdara karyo, ane tenA kaThora hadayamAM jarApaNa dayA utpanna thaI nahIM. A zatruo humAyunI najIka AvI pahoMcyA, have pitAnI rakSAne bIjo koI upAya na jaDavAthI pAdazAhu uMTa upara svArI karI nAThe, evAmAM "nAdimakekA" nAmanA eka mANase potAnI vRddha mAtAne azvaparathI nice utArI te azva hamAyune Ape ane tenI mAtAne uMTa para besADI cAlavA lAgyo. mArga atyaMta bhayaMkara ane retALa hato. pANInuM nAma nahotuM tRSAthI sipAIone dArUNa dukha thavA lAgyuM. keTalAka sipAIo behesa thaI gayA, ane keTalAka maraNa pAmyA, cAre tarapha hAhAkAra thaI rahyo. ane rUdana saMbhaLAvavA lAgyA, eTalAmAM dukhamAM vRddhi karanArA samAcAra malyA ke zatruo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamala javAhira yAne AtmabalidAna ekadama pAse AvI pahoMcyA che. AthI humAyu tarata jarApaNa gabharAyA vagara pikArI uThayo. "jenAmAM laDavAnI zakti hoya te ahIMA rahe, ane bIjAo sarva sAmAna tathA tene laI AgaLa cAle;" paraMtu zatruonA AgamanAM cihna jaNAyAM nahIM tethI pAdazAha sarva mANasane laI AgaLa cAle, bIje divase humAyu pitAnI senA sahIta amarakoTa tarapha cAlavA lAgyo, paraMtu mArgamAM be divasa sudhI jaLa nahIM maLavAthI temane pahelAM karatAM bamaNuM duHkha paDayuM. trIje divase eka ku jevAmAM AvyuM, paNa te durbhAgye eTale badhe UMDo hato, ke pANI bharatAM bahu vAra lAgatI hatI, ane phakta atyAre eka ja Dela hatI, darekane sucanA karI ke naMbaravAra pANI pAvAmAM Avaze paNa te sucanA keIe sAMbhaLI nahIM, kAraNa ke badhA mANasa tarasathI marI jatAM hatAM, sarva prathama jaLa pIvAne IcchA rAkhatA hatA, jyAM aniSTa thavAnuM hoya tyAM kANu misyA karI zakanAra che ? tevAmAM DelanuM deraDu tuTI gayuM ane keTalAka mANaso tenI sAthe kuvAmAM paDIne maraNa pAmyA ane keTalAka mANaso pitAnI jIbha bahAra kADhI jamIna para ALoTavA lAgyA, ane keTalAka mANaso gAMDA thaI jaIne kuvAmAM paDI maraNa pAmyA, A hadaya vidAraka draSya joI humAyune keTaluM kaSTa thayuM haze ? are! bhalabhalA yamarAjane paNa Azcarya thAya tevuM A dravya hatuM. ane bIje divase temane eka bIje kuve che, aneka divasathI uMTa pravAsa karatAM hatAM, ane temaNe ghaNA divasathI pANInuM eka bindu paNa malyuM nahotuM. tethI A vakhate nikaTa kuvo joIne teo sarva temAM kudI paDayAM ane khuba dharAIne pANI pIdhuM, paNa thoDIvAramAM akasmAta temanA peTamAM bhayaMkara pIDA thavA lAgI ane jota jotAmAM te tyAMnA tyAMja keTalAya mANaso maraNa pAmyAM A zocanIya vipattimAMthI thoDA rahelA vizvAsu sevakane pitAnI sAthe laIne humAsu amarakoTa nagara tarapha gaye. mogalavIra humAyunI atyaMta kaSTamaya sthiti joIne amarakeTanA sodArAjane parama duHkha thayuM ane tene AdarapUrvaka Azraya Ape, ne sarva duHkha dUra karavA yatna karavA lAgyo. ahiMyA hijarIsana 949 rajjaba mAsanA ravivArane divase hamIdAbegamane peTe rAjakumAra akabarane janma thaye putranuM mukhakamaLa jeIne humAyunuM sarva duHkha dUra thaI gayuM ane teNe paramakRpALu paramezvarane pATha mAnya ane amarakeTanA rAjAnA zaraNamAM pitanA parivArane mukIne tenI ja senA laIne IrAna tarapha cAlyo gaye. ema kahevAya che ke humAyune jyotiSa zAstrano sAro abhyAsa ha, paNa kamanasIbanI vAta e che ke teNe te zAstranA jJAnano upayoga pitAnA koIpaNa kAmamAM karyo nahIM, ane IrAna tarapha javuM paData nahIM; tavArIkha zirasta" mAM A pramANe lakheluM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanavIrane rAjyAbhiSeka je samaye humAyu kAzmIranI nikaTa AvyA te samaye sIkaMdara dilhInAM siMhAsana para besIne pitAnA bhAIonI sAthe jhaghaDe karyA karate hato tethI humAyue dhAryuM ke ApaNuM kArya karavAnI A uttama taka che. sIkaMdara gRhakalahathI nirmaLa thayelo joIne tarataja humAyu siMdhu nadI utarIne tenI sAme AvI bAtha bhIDI, A raNasaMgrAmanA pracaMDa ghoSathI hatabhAgI paThANa pAdazAhanAM jJAnane ughaDI gayAM, sarahada nAmaka sthAna AgaLa temanI sAthe dArUNa yuddha thayuM. A yuddhamAM humAyue tenA putra akabarane senApati banAvyo hato tenI uMmara atre phakta bAra varSanI hatI. akabarane vijaya thaye, dilhInuM siMhAsana hAtha lIdhA pachI thoDA divaso pachI humAyu pitAnA pustakAlayanA uMcA sopAna parathI paDI javAthI paralokavAsI thaye. potAnA pitAnA mRtyu pachI thoDe divase akabara tera varasanI uMmare siMhAsana para beThe, tyAra pachI thoDA divase tenA zatruoe akabaranA hAthamAMthI dihI ane AgrA khuMcavI lIdhA, tathA akabarane bahAra hAMkI kADhaye, jethI akabare paMjAbanA eka sthAnamAM jaI Azraya lIdhe; paNa baherAmakhAe tenA chellA zatruonA hAthamAMthI tenA rAjyano uddhAra karyo. A baherAmakhAMne bhAratIyasalI (29) kahevAmAM Ave che. tenA parAkramathI akabaranuM rAjya parvata samAna dRDha thayuM ane aDhAra varSanI uMmaramAM te akabare caMderI, kAliMjara, budelakhaMDa, ane mALavA vigere deze hAtha karyA. A vizALa bhArata sAmrAjya para adhikAra sthApita karyA pachI thoDA ja vakhatamAM zahenazAha akabare cittoDa para AkramaNa karyuM hatuM. udayasiMha kAyara hato, te rAjA thAya tethI zuM thayuM, je rAjAmAM nRpecita guNa na hoya te rAjA zA kAmane ? udayasiMhamAM upalA guNene badale anarthakAraka durtha bharelAM hatAM ane tenA vicAranuM taMtra eka vezyAdvArA cAlatuM hatuM. te vezyAja udayasiMhanI salAhakAra, jIvana sahacarI, vidyA, buddhi ane bodhadAyinI svAminI hatI, rANe tene e dAsa banI gayo hato ke tenAM bhAgyasutrane te pizAcinI potAnA hAthamAM laI rahI hatI. mahArANu uDhayasiMha-bihUta kulakezarI viravara bApArAvalanA vaMzaja mevADanA svAmi rASTra saMgrAmasiMhanA putra hatabhAgI udayasiMha, papinI vezyAnI AjJA (29) mogala samrATa akabara ane phAnasane caturtha hetrI, tathA baherAmakhAM ane kra nsane maMtrIsalI, A cAre puruSa ekaja vakhate vidyamAna hatA A eka addabhUta ghaTanA che. baherAmakhAMe AtmAne bhoga ApIne megala rAjyane bacAvyuM hatuM ane aMte te poteja vidrohI banyo hato jethI tene dezanIkAla karyo hato. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna anusAra cAlatA hatA, mUrkha udayasiMha tenA para ja zraddhA rAkhIne vilAsitAnA pApa paMkamAM DubI gaye hate. rANAne A prakAre pramAdIne vilAso thaela. joIne catura akabare AkramaNa karyuM hatuM. ane mahAyuddha thayuM hatuM. temAM akabarano vijaya thayo. ane udayasiMhane tenA anAcAranuM yogya prAyazcita mayuM. akabaramAM eka mahAna guNa e hatuM ke manuSyanI guptamAM gupta vAta paNa tene pahoMcI jatI hatI, tathA jyAre jyAre jarUra paDe tyAre te sarvane saMtuSTha karI zakatA hatA. A guNethI akabare hiMdu jAtinA hRdayamAM tenA pratye prIti ane bhakti pedA karI hatI. abhimAna utpAdaka ane gauravazALI upAdhI prApta karyA pahelAM teNe pitAnA hAthathI asaMkhya bhArata saMtAnonAM hadaya kura rIte cIrI nAMkhyA hatA, ane sanAtana dharmanAM aneka maMdirane curNa karI nAMkhI te sthaLe majIda baMdhAvI hatI. akabaranA hastaprahArathI varavazo ane Arya saMtAnanAM mukha para kalaMkanI kALI zAhI lAgI gaI hatI. paraMtu A kalaMke tenA kapALa para sadAne mATe vAsa karyo nahoto. yauvananA abhimAnamAM akabare potAnI kaThera, dukAMkSA, tRpta karavAne mATe hiMduonA hRdayamAM je bhISaNaprahAra karyA hatA. te ghA teNe potAnI vRddhAvasthAmAM rUjhAvI nAkhyA hatA ane bhArata vAsIonA AzivAda meLavyA hatA. A pramANe jyAre dezakALanI paDatInI nobata vAgavAne TAIma Ave che tyAre rAjA paNa kAyara, bhIrU ane Darapoka bane che. jyAre gihUta kulakezarI viravara bAppA rAvalanA vaMzaja mevADanA svAmi rANA samarasiMha rAjyanitI vizArada rAjAe je nitI anusAra rAjyakArabhAra calAvI nAmanA meLavI hatI ane pote prajApriya rAjya calAvyuM hatuM, teja rAjya Aje udayasiMhanA hAthamAM AvyuM hatuM. bApA rAvalanA vaMzaja mevADanA svAmi rANuM samarasiMha atyaMta catura ane kAryakuzaLa hatA ane rAjyakAryane mahatvanuM kAma gaNuM sAvadhAna rahetA hatA udayasiMha A kAryane ati saraLa ane sugama samajato hate. tethI mevADa para duHkhanA DugarA tuTI paDayA, sIdIyA kuLanI adhiSThAtrI devIe pratijJA karI hatI ke " jyAM sudhI bApA rAvalanA vaMza je mArI AjJAnuM pAlana karaze tyAM sudhI cittoDane tyAga karIne jaIza nahIM" bApA rAvalanA vaMzajoe ATalA divasa sudhI devIne saMtuSTa karavA mATe potAnA hRdayanuM rUdhIra arpaNa karyuM hatuM, tethI mahAdevIe saMpurNa rIte cittoDanI bhUminuM rakSaNa karyuM hatuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanavIrane rAjyAbhiSeka 43 A pramANe aneka strI purUe pitAnA AtmAnI AhutI cittoDa mATe ApI, pitAnA nAma amara karI gayA che. ane Aje suvarNAkSare aMkita karI gayA che. te vastune vicAra karatAM kyA purUSane pitAnI janmabhUmI mATe mAna na upaje ! A pramANe sIdIyA vaMzanI kuLadevIe aneka vakhata musalamAnanA AkramaNathI chevaTanI ghaDIe paNa potAnI mAtRbhUmIne bacAvI che. ane kSatrionuM birUda sAcavyuM che. paraMtu A trIjI vakhatanA cittoDa para AvelA ghara saMkaTa samaye bApA rAvalano kaye vaMzaja prANutane dAva khelI cittoDanI devIne prasanna karaze ? " bhagavati cAmuMDa" A prasaMge kayA viranuM rUdhIra pI cittanuM rakSaNa karaze, AvA kaTokaTInA vakhate bhayaMkara saMgrAmamAM kaI paNa saso vara Avyo nahIM. have zuM thaze ? kAMI paNa upAya rahyo nahIM, cittoDanuM zocanIya ane bhISaNa adha:patana thavAnuM hoya, cittoDanA svAdhInatAne sUrya sadAne mATe asta thavAnuM hoya, tyAM mehamAyI mahAmAyA aMtaryAna thaI gaI, je guDhabhAgya sUtre gita kuLane ATalA dIrghakALa paryata bAMdhI rAkhyuM hatuM. te sUva paNa sadAne mATe truTI gayuM, je mahAdevIe vipattInA samayamAM samarsiDanI uMbhaya AMkho khelIne gaMbhIra svare kahyuM hatuM ke "hiMda gaurava lupta thavAnI aNI para che, jeNe ciMtAnA vamaLamAM paDelA lakSamaNasiMhanA sanmukha pragaTa thaIne bAra rAjakumArane "bali" mAgyuM hatuM, te cittoDanI mUrtimaMta svAdhinatA lakSamIdevI caturbhujA hatabhAgI udayasiMhanI kAyaratA joIne sadAne mATe cittoDane parityAga karI gaI! tenI sAthe rAjaputa jAtInI eka mahAna zraddhA nAza pAmI ! je zraddhAbaLathI te leke cittoDapurIne pavitra sanAtana dharmane ane svAdhinatAne duya du mAnatA hatA, te mahAna zraddhA have temanA hRdayamAMthI lupta thaI gaI. have temAM tene mAtra eka mithyA kapanA gaNavA lAgyA. A prakArano pavitra vizvAsa e rAjapUtanI apUrva dezabhakti, jIvana zakti ane dezarakSAnI mahAzakti che. A mahAmaMtrathI dIkSIta thaIne aneka dezanA rAjAoe svadezanI rakSAne mATe raNakSetramAM prANunA tyAga karyA hatA. ItihAsamAM anekavAra rAjaputonA asIma guNonI prazaMsA karavAmAM AvI che. ame mAnIe chIe ke A vizvAsa ja sadA temanA vijyanI kuMcI hatI. akabare cittoDa para bevAra AkramaNa karyuM hatuM, pahelI vakhatanA AkramaNamAM akabarane parAjIta thaI nAzI javuM paDyuM hatuM. ane tene laDAIne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna tamAma saraMjAma sIdIyAoe kabaje karyo hato. bIje bhayaMkara saMgrAma saM 1924 caitra suda 11 ne ravivAranA divase zarU thaye te vakhate akabare pitAnI vijya. zALI senAne laI cittoDa upara humalo karyo, A vakhate kAyara udayasiMhe kaI paNa jAtanuM zurAtana na batAvatAM cheka ja nirmAlyapaNuM batAvyuM hatuM. chatAM paNa saradAre ane sAmaMtanI uzkeraNI bharelA vAtAvaraNathI udayasIMha sainyamAM dAkhala thayA. paNa jyAM rAjA ja namAlo hoya tyAM sinyamAM utsAha kayAMthI ja Ave. jyAre rAjA udayasiMhamAM keIpaNa jAtane zuravIratAne zobhe teve utsAha joye nahIM tyAre lAcArIthI rAjaputa sinya bhAgavA mAMDyuM, ane utsAha vagaranuM thaI gayuM. eTale udayasiMha akabaranA hAthe keda pakaDA, vIrajanAnI mevADanI bhUmI para A eka moTAmAM moTuM kalaMka AvyuM. AvI ghaTanA Aja paryata mevADamAM banI nahotI. kAyara rAjA hoya te, kare prajA pAyamAla, jera maLe nahiM jIgaramAM, prajA bane behAla nija kuLataNa maryAdane, buDAvI de Ama, eka udayasiMha kAraNe, mevADa banyuM gulAma. rANA udayasiMha keda pakaDAye, chatAM keI saradArane athavA sAmaMtane tenA mATe mAna nahotuM. tethI tene choDAvavAne keIe kAMI paNa prayatna karyo nahoto. Aje cittoDapurInI prArthanA nisteja ane niSaprANa thaI gaI hoya ema lAgatI hatI, mevADabhUmIe Aje pitAnuM teja sadAne mATe gumAvI dIdhuM hatuM. parata AvI sthitiMmAM jotAM rANuM udayasiMhanI upapatninA hRdayamAM abhimAna ane krodhano dAvAnaLa pragaTI uTho, ane kahevA lAgI ke-"zuM cittoDavAsI pitAnA baMdhIvAna rAjAne mukta nahI karAvI zake? zuM badhA nirmAlya ane kAyara banI gayA ? mevADanI bhUmInuM teja Aje lupta banI gayuM ? jyAre kaI paNa vIra pitAnA rAjAne choDAvavA, pitAnI bahAdurI batAvavA taiyAra na hoya, te huM Aje mArA svabaLa upara zraddhA rAkhI rANAzrIne mukta karAvI lAvIza." A pramANe pite abaLA chatAM prabaLA banI raNacaMDInuM rU5 grahaNa karI, hAthamAM bhAle, taravAra, DhAla ane bakhatara paherI, gheDA upara svAra thaIne musalamAnanA sainya para tuTI paDI. eTale rajaputee paNa zurAtana batAvyuM ane abaLAe apUrva sAhasa, hiMmata ane zurAtana batAvI hajAra musalamAnone jamInadesta karI, akabara samrATanA sainyamAM hAhAkAra vartAvI dIdhe, ane rANA udayasiMhane pite kedamAMthI mukta karAvI lAvI. dhanya che e virAMganA ne? dhanya che tenI niDaratA ne ? megala bAdazAha A viratA joI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanavIrane rAjyAbhiSeka 45 stabdha banI gaye. ane pitAne thaele vijaya palakamAM pharI jatAM pote ghaNAja hatAza banI gayo. ItihAsamAM udayasiMhanI upapatninuM nAma suvarNa akSare zebho rahyuM che, ane raheze. jyAre udayasiMha akabaranA kArAgrahamAMthI chuTaye, ane tene cittoDamAM AvI potAnI upa patninI atyaMta prazaMsA karI ane tenI vIratAne sahastravAra dhanyavAda Ape. ane bharasabhAmAM kahevA lAgyuM ke "vIranArInI bahAdurIthI mArI mukti thaI che." rANAnA mukhe Aje ukta strInI bahAdurInI prazaMsA sAMbhaLI cittoDanA saradArane atyaMta dhRNA utpanna thaI ane temanuM abhimAna uzkerAI AvyuM. tethI badhA saradAroe e vicAra karyo ke A vezyAne kaI paNa upAye mArI nAMkhavI. Avo vicAra karI te bahAdura strIno nAza karavAnI janA karavA lAgyA. agaNita saradAro AgaLa eka strInuM zuM gajuM? Akhare e vIra ramaNane vadha thaI gayo, ane te bIcArI A duniyAno tyAga karI para duniyAmAM cAlI gaI akabara para vijaya karavAne lIdhe saradAro ane sAmaMtane AnaMda che joIe, tenA badale eka zeka utpanna thaye, ane mAMhomAMhe kalezathI rAjyamAM bhayaMkara azAnti utpanna thaI. mevADanI AvI azAnti sAMbhaLI akabare pitAnuM vaira levAne saMpUrNa rIte taiyArI karI mahA pracaMDa sanya sAthe pharI cittoDa para caDI AvyA. A samaye akabaranI uMmara pacIsa varSanI hatI. tenA zarIramAM vipula baLa hatuM ane ati ustAhI hatuM, tenA akhaMDa prabhAvathI samasta bhArata varSa tene zaraNe thayuM hatuM. durghaTa durgAne tene potAnA bAhubaLa, ane pratApathI channabhinna karI nAMkhyA hatA. aneka rAjaputa rAjAo tenI AjJA pALavAne hAtha jeDI sanmukha rahetA hatA, te pachI mevADanuM mastaka zI rIte unnata rahI zake? mevADane garva zI rote acaLa rahI zake? mevADanA rAjaputa zA mATe tene vaza na thAya ? mogalanuM pracaMDa vegamaya sainya mevADamAM pravezI cukayuM hatuM ane cittoDanI pAsenAM "pAMDolI" 30 nAmanA 30, pAMDalI nAmanA be gAmo che, temAMnuM upaluM gAma cittoDanA suprasiddha mAnasarovaranA kinArA para vaseluM che. A mAna sarovaranA kinArA para bAMdhavAmAM AvelA keTalAka prAcIna staMbhemAMthI temAM je eka zilAlekha upalabdha thAya tenI sahAyatAthI ja temane gita kuLatA vaMzajanI utpatti thaI. je dipamALa adyApI sarvAga dazAmAM vidyamAna che tene sarvacA cUnA ane pattharathI banAvavAmAM AvI che. uMcAI (30) trIsa Ta ane teno zirebhAga (4) cAra phUTa che. sUkSma draSTie jotAM sarva jAtinA devAlayonAM cinhA tema jaNAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna gAmathI assI jatAM je pAMca kesanA rAjamAI Ave che. tenA agra bhAgamAM ja mogala samrATa akamaranI mahApracaMDa chAvaNI paDI hatI. A sthaLe ' saMge maramaranA' eka 'suDhAkAra staMbha ' bIrAjamAna che, A staMbhane " akamara kA divA che . " akamaranA kriSaka kahevAmAM Ave che. ' Aja paryaMta pravAsIo mevADanA adha:patananA te bhayaMkarane durathI joI ne ja cittoDanI gat durdazAnA vicAra karatAM azrudhArA cheADatA cAlyA jAya che. bhaTTa lekenA prathAmAM evA ullekha che, ke cittoDa rakSaNuhINuM banyu nahIM. mevADanuM satyAnAza karavAnA uddezathI bhayaMkara pUrvI dhAraNa karI, jevA kamara cittoDa para Avye ke tarata ja kAyara ane bIkaNa siMha pATanagara cheDI cAlatA thayA, rANAnA palAyanathI. cittoDaneA kAyara purUSa rANA tyAga karI nAsI gayA para Mtu cittoDa nAmanI e malIhArI che ke kANu jANe kayAMthI sAhisaka ane agazcita vIrA nagna talavAra peAtAnA hAthamAM laI cittoDanI rakSA karavAne mATe musalamAnAnI sAthe jhujhavAne AvI paheAMcyA. jANe, kAi bhuta devatAnI saMjIvanI maMtranA prabhAvathI cittoDanI samarabhUmImAM paDelA pIragaNeAnI bhasmamAMthI agaNita vIrenI sRSTi utpanna thai, rAjyasthAnanA bhinna bhinna rAjyeAmAMtho saradAre ane sAmate pAta pAtAnI senA laI cittoDanI rakSA mATe AvI paheAMcyA vanavIra sahIdAsa, aneka tejasvI ane sAhasIka cadAtAne peAtAnI sAthe lai cittoDanA pradhAna terazuddha ra, 'sUrya dvAra' para AvIne ubhA, madArIyA pati rAtrata duda, saMgAvatAnI senA sAthe laI raNu saMgrAmamAM AvI pahAMcyA, belA ane kaTArIyAnA vIranIe A vAte samrATanA sainyanA sAmanA karyA, Ama mahuAbhayaMkara yuddha cAlo vahyuM hatuM. tyAMtA eka acAnaka gALI senApati jayamallanA hRdayamAM vAgI, vAgatAMnI sAthe jayamalTa azvaparathI nice tUTI paDayA, ane zatruone nAza karavAnI peAtAne pramaLa IcchA adhurI rahI javAthI tenuM hRdaya unmata khanI gayuM. zatruoe durathI phAI nIcanI sahAyatAthI temane mAryA, A vicAra AvatAM kene glAni utpanna na thAya ? chevaTe cittoDane bacAvavAne kAi dizA rahI nahIM tyAre Akhare vIra jayamalle peAtAnuM jIvana cittone mATe samapaNa karavAnI taiyArI karI ane tenI sAthe jeTalA zUravorA hatA te sarvene paNa pratijJAe levaDAvI. zIghra bruhAravRtanuM anuSTANu karavAmAM AvyuM, ATha hajAra rAjaputAe eka sAthe bIDuM uThAvI aMtaHsamayamAM patatro dhAraNa karI eka bIjAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanavIrane rAjyAbhiSeka vidAya laI sAhasa ane utsAhanI sAthe megala senApara tuTI paDyA. dunu dvAra kholI nAkhavAmAM AvyuM, prANune moha choDI unmatta rAjaputa pracaMDa samudrataraMganI peThe zatrue tarapha dhasI gayA ane temane saMhAra karavA lAgyA. sAmApakSanA agaNita sainIke mAryA gayA, paraMtu mogala senA agAdha hatI, ane rAjaputa senA ghaNI alpa hatI, Akhare tamAma rAjaputoe mAtRbhUmI khAtara pitAnI yazakti ujajavala karI prANa paNa karyo. Akhare cittoDanI durdazA thaI, agati mugale AgaLa rAjaputo lAcAra thaI gayA, A durdazAmAM koInI paNa tAkAta mastaka uMcu karavAnI rahI nahIM. AvA saMkaTonA samayamAM rAjaputoe pitAnuM pANI batAvI cittoDanuM nAka rAkhyuM hatuM. paNa jyAM bhAvI anukuLa na hoya tyAM bIjuM zuM thAya ? je cittoDa kanakanagarI samAna gaNAtuM hatuM, te Aje smazAnavat zUnya bhAsavA lAgyuM, jevI bhAvInI marajI, jayAM juo tyAM muDadAMnA DhageDhaga paDelA hatA. ane kevaLa bhayaMkara dvaSya eTaluM lAgatuM hatuM ke lekhakamAM lakhavAnI paNa zakti nathI. lakhavAmAM zabda zodhyA jaDe tema nathI AvI bhayaMkara paristhitine khyAla vAMcakagaNu pAteja karI leze. deza dezanA aneka rAjaputa saradAroe bhayaMkara laDAImAM 1700 sattarase mahAna ddhAoe pitAnA prANa samarpaNa karyA hatA kevaLa gvAlIaranA vAra rAjAo cittoDanI bhAvI durdazAnA vakhate upayogI thaI paDavAne mATe, A bhayaMkara yuddhamAMthI pitAno prANa bacAvI zakayA hatA. navarANIe pAMca rAjakumArIo, be bALako ane samasta saradAra kuLanI strIoe te kaThera kALamAM juhAra vRtanuM anuSThAna karIne raNamAM pitAnA prANanuM balIdAna ApyuM hatuM. A bhayaMkara yuddhamAM cittoDanuM je satyAnAza thayuM che. te bhaviSyamAM paNa visarI-bhulI zakAze nahi. jyAM sudhI A jagatamAM hindu nAma kAyama raheze tyAM sudhI A bhayAnaka yuddhanI hakIkata to darekanA hRdayamAM kotarelI raheze. je divase cittoDa upara Aphata AvI paDo teja divasathIja rAjaputenI svAdhInatAdevI cittoDapurane tyAga karIne cAlI gaI, te pavitra ravivAranA divase sUrya devatAe pitAnA kiraNe nAMkhI haMmezane mATe cittoDamAM aMdhakAra karyo je cittoDanI suMdaratA amarApurI jevI gaNAtI hatI, je cittoDanA para aneka kilAo, sarovara, zilpakaLAnA maMdira, vigere aneka vastuo zobhI rahI hatI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmabalidAna je cittoDa para jainonA mardiza ane kitI stha MbhA vigere gagana cuMbita zebhatA hatA, Aje te cittoDa eka zunyakAra smazAna bhumIkA jevI durdazAmAM pheravAI gayuM. bhAvI zuM na karI zake ? ane A dazA karanAra keNu ? pASANu hRdayanA samrATa akabara! peAtAnA bhAvI akabarAbAda nagarane ceAbhAvavAne mATe cittoDanA siMhadvAranA zeAbhanIyadvArA upADI gayA hatA. 48 akabare potAnA hAthathI jayamallanA saMhAra karyo hatA. je baMdukanI sahAyathI A kAyara purUSane yAgya kArya karyuM hatuM. nAma teNe " saMgrAma " rAkhyu hatu. A baMdukathI akakhare traNa hajAra pakSIonA vadha karyA hatA. jo ke akabare adhI upAyathI jayamalanA saMhAra karyAM hatA, teA paNa te temanA guNAne sArI rIte jANatA hatA. jayamalane mArI, akabara peAtAne kRtakRta samajyA hatA. te eTale sudhI ke vIravara jayamala ane vIra khAlaka pratyenI adbhUta vIratA acala rAkhavAne mATe teNe dilhImAM peAtAnA killAnA siMhadvAra uparanA eka uMcA cabutarA upara ane vIrAnI pASANu mUrtinI pratiSThA karI hatI. (khase pacAsa varSa pUrva itihAsavettA arniyara bhAratavarSamAM pravAsa karavA ALye hatA, teNe A mane mUrtie joi hatI, teNe bhAratavaSa~nA saMbaMdhamAM peAtAnA svadezI mitrAne je patra lakhyA hatA temanA ghaNA patrA i. sa. 1684 mAM laMDana nagaramAM chapAIne ahAra paDayA hatA, jayamala ane pattenI mUrtinA ullekha je patramAM che te i. sa. 1663 nA julAinI 1 lI tArIkhe lakheleA hatA. aniyara jaNAve che ke " siMhadvArAmAM praveza karatAMnI sAthe dvAranI khate khAjue ubhA rahelA be hAthIenA sivAya jevAlAyaka bIjuM kAMI nathI. AmAMnA eka hAthInI upara cittoDanA rAjA jayamalanI ane bIjAnI upara tenA badhu pattenI mUrti che.") A ubhaya sAhasika vIrAe peAtAnI vIra mAtAnI sAthe sa`grAmamAM jai pracaMDa vIratA pradarzita karI hatI, A ubhaya evA vIra ane sAhasIka hatA, ke temaNe prANAMta sudhI zatrune peAtAnAM mastaka namAvyAM naheAtAM, temanA gauravanAM smAraka cinha tarIke temanA zatrue temanI mUrtio sthApana karI che, (6 A ubhaya gajArUpa mUrti enu da na karavAthI mArA manamAM eka apUrva bhAva udita thayA. bhayabhakti ane AnaMda mizrIta eka ucca ane alaukikabhAva udita thayA, vaLI aniyara rAjaputAnA itihAsa sArI rIte jANatA nahatA, nahi te te jayamalane cittoDanA rAjA ane pattene jayamalanA baMdhu zA mATe jazuAvata ? kevaLa A pASANu mUrti oine agni caratAM hRdayamAM evA ucca ane gaMbhIra bhAva utpanna thayA hatA, tyAre jeNe atyaMta kaSTa ane parizrama sahana karIne rAjaputa jAtinA itihAsane uddhAra karyA che, jeNe jayamala ane pattane lIlA kSetrane svadraSTithI joine temanI citAvedI upara bhakti sahIta puSpA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanavIrane rAjyAbhiSeka caDhAvyAM hatAM ane rAjaputAnA hitane mATe jeNe moTo Atmabhoga Apyo hate te TaeNDa mahAdayanA hadayamAM kevo ucca pujyabhAva utpanna thayo hato. tene vicAra karavAnuM kArya ane sujJa pAThakone ja saMpIe chIe.) kAceMja nagaranA jagavikhyAta mahAvIra hAnibaLanA pracaMDa pratApathI "kanA" nAmaka samara bhumImAM potAnA je svAroe prANa tyAga karyA hatA, tenI mudrikAo toLIne hAnibaLe pitAnA vijayanuM nirmANa karyuM hatuM, tevI rIte akabare mRta rAjaputenA pavItane tulAmAM taLIne pitAnA vijayanuM mApa kADhayuM hatuM, A sarva yajJopavIte telamAM 74 maga thaI hatI, cittoDanI canIya durdazAnuM A prakAzita udAharaNa, te samayathI "tIlaka" athavA "zapatha tarIke vAparavA lAgyA. 74 AMka sogaMna tarIke gaNavA lAgyA. ane 74 nA AMkane dareka vyakti potAnA gupta patranA pAchalA bhAgamAM athavA saranAmAvAlA bhogamAM lakhavA lAgyA A patra mevADIo je mANasa para mekalatA te mANasa sIvAya bIjo koI mANasa khAlI zakate nahIM ane khole to tene cittoDanA vaMsa karavAnuM pApa lAge evI mAnyatA hatI A uparathI samajAze ke samrATa akabare cittoDanI kevI durdazA karI hatI te sADI cuteranA AMka uparathI samajI zakAze, A vRtAMtanI ahIM A AvazyakatA nathI paNa enI aMdara raheluM naitIka tatva keTaluM che tenA mATe ja A ullekha karavAmAM AvyuM che. - udayasiMha cittoDa tyAga karI gehala lokanI pAse cAlyA gaye, A gehIla loko "rAjapIplI" nAmanA gADha jaMgalamAM rahetA hatA te tyAM thoDA dIvasa rahI aneka kaSTa sahana karI gihata nAmanA sthAnamAM cAlyo gayo, A sthAna aravalalInI relamALAnI aMdara che. cittoDa jItyA pahelAM udayasiMhanA pUrvaja vIra bApA rAvale A sthAnanI nIkaTamAMja guptavAsa karyo hato. je vakhate cittoDane nAza thayo tenA keTalAka samaya pUrvegirInI khINanA madhya bhAgamAM udayasiMhe eka vizALa sarovara baMdhAvyuM. ane tenuM nAma "udayasAgara" rAkhyuM. ane tenI pAse navacokI nAmane suMdara mahAlaya baMdhAvyo. te pachI te A mahAlayanI AsapAsa bIjA ghacA moTA moTA mahAlaye baMdhAI gayA ane jema jema vakhata jato gayo tema tema eka moTuM vizALa nagara banI gayuM tethI udayasiMhe potAnuM ja nAma ja nagarane arpaNa karI udayapurane mevADanuM pATanagara banAvyuM. cittoDane nAza thayA pachI hRdayabhagna udayasiMhe gogudAM nAmanA sthAnamAM 42 varSanI uMmare gehala lekano tyAga karyo, te vakhate temanA pacIsa putra jIvatA hatA. temanA A putra "rANAvat " nAmathI vikhyAta thaI vakhata jatAM vizALa zAkhA prazAkhAomAM vibhuSIta thaI gayA. AjanA rANAvat, punAvata Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna athavA kanaiAta temanA vistRta vazavRkSanI zAkhA prazAkhA che. A vakhate peAtAnA putrAnA paraspara vigrahanuM khIja vavAI gayuM siMhai peAtAnA priya putra pachI jayamalane rAjyanA svAmI DharAjyeA. AthI jhaghaDAneAsutra pATha thayeA, rANAnA mRtyu pachI jayamantra rAjya sihAsana para khIra je che. mevADanA eka rANAnA aMtyeSThI saMskAra ane bIjA rANAnA rAjyAbhiSeka alpakALamAM samApta thaI ayA, phAgaNa mAsanI vAsatI pUrNimAnA rAja rANA udayisa`hune agnisa'skAra teonA putrA karavA gayA te vakhate khIjI tarapha jayamala mevADanA siMhrAsana para beThA. paraMtu vidhAtAe tenA bhAgyamAM rAjya AAga lakhyA nahAtA, jyAre jayamalanA rAjyAbhiSekanI jayaghejhaNA jayamalanA stuti pAtrA karatA tyAre smazAna bhUmImAM tenA pitAnI citAnI cAre bAju saradArA ane sAmA gupta masalata karatA hatA, A gusa masalata sarvanA jANavAmAM AvI gaI, pAThaka A vAta jANe che ke rANA udayasiMhae seAnagaDhA saradAranI putrInuM pANI grahaNa karyu hatu. ane A rAjakuMvarInA udare vizreSTha pratApanA janma thayA hatA, pratApanA mAmA jhAlorarAva pAtAnA bhANejane mevADanA siMhAsana para besADavA taiyAra thayA hatA te vakhate teoe mevADanA mukhya sAMmata caDhAvata zirAmaNI kRSNajIne prazna karyo ke - pratApa gAdIneA kharA hakadAra chatAM tene siMhAsana kema maLatuM natha'. " Apa jIvaMta hAvAthI chatAM paNa A avicArI kArya mAM zA mATe samata thayA? A vacane sAMbhaLI sAmata zirAmaNI kRSNajI namra vacanathI melyA ke " rAgI aMta:samaye thADu dudha pIvA mAge te zuM tene dudha nahIM ApavuM joIe ? " kRSNajIne svara dhIme dhIme gaMbhIra thatA gayA; ane teo pharIne melyA ke " ApanA bhANejane ja gAdI ApavAnA me nizcaya karyo che. huM pratApa nA pakSamAM khaDA rahIza, - pratApasiddha mevADaneA tyAga karavAne mATe peAtAnA anya taiyAra karatA hatA. eTalAmAM gvAliyaranA padacyuta narezane peAtAnI sAthe laine rAvata kRSNajI darabAramAM AvyA, praveza karatAMnI sAthe ja kRSNajI siMhAsananI pAse jaI jayamalanA hAthI pakaDI ene nicenA Asana para besADI dIdhA, jayamalane rAjyA zana paratho nice utAratI vakhata sAmatazIrAmaNI rAvata kRSNapIra, mAmI kabhAve eklyA "mahuArAja ? Apa bhUlyA che. A Asana para besavAne teA mAtra pratApasiMhu ja adhikArI che, " pachI sAlumbrA patie pratApasiMhane rAjyeSa ane devIe ApelA khaDagathI sajAvI kAyAsana para sthApita karyo tathA traNavAra pRthvane sparza karI temane mevADanA rANA tarIke vaMdana karI temanA nAmanA jayagheASa karyA tyAM khIjA paNa jeTalA saradAre ane sAmatA upasthita hatA, te saghaLAe rAvata kuSNujInA kAryone anumedana ApyuM. A maMgalakAraka kArya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanavIrane rAjyAbhiSeka samApta thatA ja navIna rANA pratApasiMhe sarva le kone bolAvI kahyuM " A harIAno utsava AvI pahoMcyo che. mATe ApaNe sarva ghoDA upara besIne jagalamAM mRgayA khelavA jaIe paramAnaMdathI pusti thaI sarva jazu mRgayA khelavAne gayA A vakhate temane jaya maLavAthI mevADanA bhAvI subhAgyanI AzA sarvane manamAM uddabhavI have mevADanI lagAma mahArANA pratApane hAtha ApI. chape jyAM bhAgya nahIM baLavAna, manuSyanuM tyAM nahIM cAle, kudaratanA e khela, kharekhara keNa nihALe, aMtaramAM jyAM bIka, haLAhaLa jheranI vRSTi, kyAMthI sukhI thAya, kahene ke aSTi, khAMDA kerA khela, kAyarane gamatA nathI, kahe jogI zUravIrane, khaDaga vinA gamatuM nathI. 23 cho Ava zAha akabara, julama cittoDamAM kI, ghAra karI saMgrAma, jherano khyAla pIdhe, hajAra raNu vIra, paDayA e raNa saMgrAma, mAtRbhumInA mATe, laDayA e pachI medAne, pakaDa rANu udayane, ghAlI jaMjIra pAvamAM, kahe jogIlAla bhAvI zuM, viparIta vasyuM mevADamAM. 24 cho zarIra to so, kharekhara DhIlA paDIyA, choDI ne hathIAra, are te pAchA vaLIyA, karavA rANune mukta, nA vicAra koine thAta. lAge DAgha mevADa, kadi te nahiM bhusAte, evAmAM raNa caMDIkA, hathIAra sajIne nIkaLI, kahe jogI choDAvavA, rANAne gaI ekalI. 25 chape dharI DhAla taravAra, banI e zUravIra sAcI, vIrAMganA raNavIra, dIdhA duzamana ne kApI. 26 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para mevADanA aNamola javAhira yAne AtmamaliAna chappA akabara camakI jAya, are A kANu che devI, caDIkA svarUpa, dhrujAve dharaNI kevI, duI duzmanane trADa, kare che katla ja kevI, rakta sarItA Aja, vahAve che A devI, tAmA tAmA akrakhara thayA, krujhAyA te dIvamAM, kahe bhAgI rANAne te, laI AvI paLavAramAM. chappA 27 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat nAra, jIA malIhArI kIdhI, jIAne sAcavI dIdhI, dhanya dhanya e suMdarIne, vaphAdArI ja dharIne, prazaMsA gamatI nathI, mevADamAM rahetA nathI. 28 dhanya dhanya e mevADa kaise lAja, rANA kare vakhANu, khacAkhyA muja mANu, kahe bhAgI sArAne, A akbara parAjIta teA thayeA, peA mukha mAyA, bhAvyA, karavI, saradArAnAM dIla, kharekhara trIsaMcanAnAM vakhANu, nIM manamAM vicAra karavA sau, katlatA tenI na koIne jANu, evI sadhI khAjI khaMdhI sau mAThavI, taiyArI evI karI, he bhAgI saradArAe, prANu TISA te ghaDI. rahe paDe gAThavavI, chapai AvyA mIjI vAra, caDhI akabara cittoDa, rANA bhAgI jaya, udayasiMha caDhIne kADha, yuddha karI akabara, cittoDa bhasmIbhuta karatA, yA na karatA DhIla, abhimAne te krUratA, chevaTa udayasiMha tyA kaNI, uca sAgara adhAvatA, kahe bhAgI te phrI, rAjyadhAnI sthApatA, 30 www.umaragyanbhandar.com Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanavInA rAjyAbhiSeka chapai ka samayamAM jue, navuM nagara dekhAtuM, suMdara zAbhatA mahela, kharekhara dIla harakhAtu, 31 chappA nagara to zAkSA manI, aNuhA tA pArI, vasI gAM nara nAra, zvasatI amarApurI, rANAjInuM nAma, nagara sAthe sadhAtuM, bhAvI sadA tyAM zuM kare, koithI nahIM samajAya che. kahe bhAgIlAla rANA udaya, svargavAsI tyAM thAya che, 32 chA putra tenA jayamala, maMda matinA mALa, sAcA hatA hakadAra, mevADa karI tAja, rAjya taNA maMDapa mAMhI, kahe bhAgI pratApane, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat sihAsana para te ekA. Akhare paDIyeA huThA, khA pratApa ja pAte, mukyA pratApane mArca, (i jaya ghANA praca'Dha karI, mevADanI lakSmI varI, 33 A pramANe vRtAMta samApta thatAM have rANA pratApanuM jvalaMta jIvana, svataMtratAnA pujArI, ane svamAnanA rakSaka ane tenA pramAvazALI AtmAnuM jIvana caritra pAThaka gaNu AAgaLa jI kare che. 43 www.umaragyanbhandar.com Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 6 ThuM. mahArANA pratApasiMhane rAjyAbhiSeka - deharA sisodIyA kuLa vaMzamAM, janamyA karuNAsAra kIrti ehanI varNavuM, mujamati anuMsAra 34 paMdaraso sattAvana kerI, jekTa zukala zubha bIja janma thaye pratApane, vandu jema zazI bIja 35 caritra varNavuM pratApanuM, jenI anupama suvAsa. kahe bhegI jenA hRdaye, vasI dezanI dAjha. 36 pratApane rAjyAbhiSeka saM. 1628 mAM thayo tyAra pachI mevADane ane dvAra zI rIte kara, cittoDa kevI rIte kabaje levuM eja vicAre vIra pratApanA manamA AvyA karatA hatA, pratApanA rAjyAbhiSeka vakhate keTale vaibhava hate. tene khyAla eka kavie pAThaka gaNo mATe atre Apyo che. je vAMcavAthI samajI zakAze dravya baLa hatuM nahIM, nahetuM sAdhana lagAra, sAMmata so niteja hatA, nirAzAne nahi pAra, 37. AvI kaDhaMgI sthitimAM dharatA hRdaya utsAha, pratApa TekIle e, na karate karazI paravAha 38 nija bhujA baLanI mAMhIM, dharate sadA vizvAsa, jeNe zraddhA eka lIMgajI, karavA oNchane nAza. 39 rAkhI bharUse prabhu pare, dharI dharmanI DhALa, satya taNI talavArathI, vadhe AgaLa bhupALa, 40 sisodIyAmAM zirAmaNI, hato mahA baLavAna, duzmanane haMphAvavA, kara ne talavAra myAna. jA A pramANe rASTra pratApanA manamAM rAta divasa eka ja vAta DaMkhyA karatI ke Aje kSatriyonI kaI sthiti che? je kSatriyo eka vakhata sArA hiMdustAnamAM pitAnI sattA bhogavatA hatA teja kSatriyo Aje hatAza ane gulAma thaIne bAdazAhanI sevA kare che. paraMtu pratApanA hRdayamAM ujeza, bhAva, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamela javAhira yAne Atma balidAna. kSatriya kula ziromaNI sUryavaMzI-mahArANA zrI. pratApa. (mAtRbhUmi mATe savasa arpaNa karanAra virapurUSa ) (saravati sAhitya ratna graMthAvali.) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA pratApane rAjyAbhiSeka 55 ane bAppA rAvalanuM khamIra hatuM. te sAhasIka zUravIra ane taMtratA cAhanAra hato, pite gulAma rahevA mAMgato nahote, pitAnuM hatuM te pote levA cAhate hatuM eTale temAM anyAya jevI vastu hatI ja nahIM. AvA vakhatamAM ghaNA kSatriyo (rAjAo) bAdazAha akabaranA mAnItA thaI gayA hatA. tenA paga cuMmavA gayA hatA. ane pApa svArtha sAdhI rahyA hatA. A vakhate khuda rANA pratApane bhAI zakitakuma 2 paNa bAdazAhanI seDamAM ja bharAye hato. A vastune jyAre rANe vicAra karatA tyAre tenA AtmAne ghaNe AgAdha thato hate, chatAM pote te potAnI praNAlIkA tasubhAra tajavA mAgato nahote, marI phITavuM paNa bAdazAhanI gulAmI naja karavI te naja karavI A tene mudrAlekha hato. jyAre rANA pratApa rAjyasiMhAsana para ArUDha thayA, ane jagamalane tenA sAmA besavuM paDyuM tethI nArAja thaI jagamala potAnA kuTuMbane laI gadAthI nIkaLI jahAjapura AvyuM, tyAM ajameranA subAne maLe. jethI subAe tenA bALa baccAM sAthe rahevAnI AjJA ApI, ane jahAjapura pramANe tene peTamAM lakhI ApyuM. pachI jagamale akabara bAzAha pAse jaI badhI hakIkata kahI tedhI akabare jagamalane jahajApuranuM pragaNuM jAgIramAM ApyuM. mahArANA pratApasiMha kumalameramAM rahIne mevADanuM rAjya karavA lAgyA, A khabara bAdazAhu akabarane maLI. tethI pite lazkara laI siddhapura taTTa kuca karI ane vikrama saMvata 1629 mAM gujarAta para phaDa karIne ja DuMga2pura ane udayapura tarapha mokalI. ane te phejane senApatI AMberane kuMvara mAnasiMha rahe. ane tenI sAthe bIjA ghaNAja saradAra, sAmate, ane musalamAna hatA, ane AberanA rAjA bhAramala ne nAno chokare jagannAtha, kachavAhA, rAjA gopALa, tathA buMdInA rAva, (jhADA) bheja vagere paNa hatA. akabare hakama Apyo hato ke je bAdazAhanI sevA kabula kare tenI sAthe saMdhI karI svAgata karo? ane je pratikuLa bane tene jamIna dosta kare" A hakama laI mAnasiMha nIkaLyA hatA ane DuMgarapura AvyAM, ane tyAMnA rAvala AzakaraNa sAthe laDAI karI DuMgarapura kabaje karyuM, eTale rAvala AzakaraNa pahADomAM cAlyo gayo. manasiMha DuMgarapurane kabajAmAM laIne vadhArAnI phoja ajamera mokalI ane jarUrI pheja laIne pe te mahArANA pratApane samajAvavA saM. 1630 mAM prathama aSADamAsamAM Avyo ane rANA pratApane samajAvavA ghaNe prayatna karyo chatAM mAnasiMha pitAnA udhamamAM phaLIbhUta thaye nahIM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna pratA5 ane mAnasiMhane saMvAda (lAvaNI) mAnasiMha suNe rANA pratApa, haTha tamArI dUra re, dilhI zAha akabaranI, sattA taNe svIkAra kare, Aje IzvaranI kRpAthI, akabaranI vAha vAha thatI, bhArata mAtAnI lamI, paNa zAha taNu caraNe DhaLatI, jara pratApa nathI joItI lakSamI mAre, nathI vaibhavanI Aza rahI, muja deza taNI rakSA sivAya anya cIjanI IcchA nahIM, bhale bAdazAha hAya tamAro, mAro ke bAdazAha ja nahIM, mA bAdazAha che ekalIMgajI' enA sivAya zIza jhuke nahIM. 43 mAnasiMha deza taNA moTA bhUpALa, zAha taNA caNe paDatAM, thaI kRpALu zAhanA ete, sukha vaibhavane bhogavatA, jenA nAme kAbula mulatAnanI, dharaNI paNa puje che, kRpA zAhanI meLavavAne, AvI sarvaza sepe che. pratApa bhale bhupALa moTA namatA, paNa A bhupALa nahIM namaze, mevADane paNa nAnuM bALaka, kadi gulAmI nahI khamaze, jIvaze maraze te paNa kahuM chuM. mevADa mATe te jIvaze, sAco mevADI bhava kerI, paravA nahIM. te ja karaze. mAnasiMha deza taNI bhakitanA kheTA, bAnA pratApa na karaze, kaI zakita para dhamaMDa ATale, bhaviSyano kaMI khyAla dharaze, nathI ja lakSamI nathI ja sAdhana, kayAM sudhI sAmA Takaze, chevaTa Teka mukIne rANu, zAhataNuM caNe namaze. 46 44 45 pratA5 vAghaNa kerAM dudha kadApi anya dhAtumAM Takaze nahIM, zAha akabarane rANuM je, javAba denAra jaDaze nahIM, siMha kadApi na caraNe cAre, bevuM kadi paNa pharaze nahIM, evA ziyALavA Ave hAre, pratApa keIthI Daraze nahIM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA pratApanA rAjyAbhiSeka mAnasi &- chevaTa kahuM chuM pratApa mAtA, uzvatApune dura karI, bhale sattA na svIkArAtA, mItratAI ne kabula karI, kahyuM mAne! A mAnisaMhanuM, AbyA samaya vadhA che, ghera meMThe ga MgA AvI che. snAna karI svIkArI leA. 48 pratApa kahyuM mAnu zuM mAnasiMhajI, kaheA mAna vagaranuM jIvana jIvI, krIyA mukhe bAppA rAvalanI kIrtinA nAtha ja kSatriya kuLa dIpaka kahevAtA, thaI ma MgAra tame ja eTI meneA ApI, sattA vaibhavanI lAlacamAM, gulAmI khata lakhIne dIdhuM, zuM mAM laI jIvA avanImAM, kSatriya kahevAtA mahAdura, Aje gulAme zUravIratA vecIne Aje, nija mena eTI mAnasi- nathI suSuvA vivAda tamArI, jhAjhI bAdazAha akabara sAthe karavA sutelA siMhune ja hajI kahuM chuM pratApa droha jagADI, sAra mAneA, mAnasi'haeN- vaibhavane zu ja karyuM, ujaLA ja krUra, mArA hAthe kar, hAtheja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat maLu 49 thaI te kare, caNuM ja dhare. haThamAM sAra nahIM, nahi, temAM majAja kadApi nahIM khaLIyAthI na vera bAMdhA sAyA, pratApa jai mAnasiha kahe zAhane, pratApa namatu zvetA nathI, siMhanA mALaka siMha sadA raheze, ziyALa kadI banatA ja nathI, pratApanI chevaTa che sucanA, maratAM sudhI nahI. namaze, dareka mevADI nAnA mATeA, svamAna khAtara teA maraze. para kahA te pAchuM lAkhA kerI, dAlatanI jAgIra kharI, sattA vaibhava evA apAvuM, jotAM mana khuza thAya ghaDI, mAne kIdhuM pratApa mAne, AvI taka gumAvaze| nahI, mAna kahe tama bhalAne mATe, zAhu 50 pa prema svIkArA sahI purU ha www.umaragyanbhandar.com Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. pratApa lAkhA taNI AvakanI jAgIra, vaLI sattA nakSatranI vAta, le ja lAlacamAM sena pratApa, pratApa mAre tene lAta, svataMtrAnA maMtra ja sAceA; enA jevI ke.I milkata nahIM, pratApanA maMtra mahA meghe, grAta tyAgI jIvaze nahI. 54 mAnasiMha- mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna cheTa mAnA pratApa marU, vinAzanuM na mULa aneA, sAmA pagale AyeA ke'vA izvaranA upakAra gA, nahIM mAnA te mevaDa kerU, bhAvI jarUra badalAI jAze, zAha akabara AvIne jAte, mevADa bhasmibhUta pratApa tenI paravA karU' bhale deza bhasmibhUta thAya, tA kramara kasI che DhAla taravAre, prabhu sivAya Dar prabhu taLeA che sAcA bharUse, zAha thakI kai vaLaze tArA jevA bhIrUAthI, pratApa kadApi Daraze mAnasiha pratApa karaze. 55 svAgata huM na cAhatA tamArUM, jyAM apamAna taNI jhaDIyeA jharatI, zAha taNA zuddha premataNI, nahIM UMcIta kiMmata aMkAtI, Atma khaLa para rAkhI vizvAsa, khATA ghamaMDa teA tuM karate, thaje taiyAra tuM have rANA, yuddha AmaMtraNa mAna detA. 57 nahIM, nahIM, nahIM, nahIM. pa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat kSatriyA tA yuddhanI sAthe, khAMDA kerA khela kare, prAtaNA pratipALa rAjavI, prajA mATe jIve ne mare, yuddha taNuM te| dIdhuM AmaMtraNa; tA svIkAra tenA huM' karatA, AAgI kahe zAhane kaheje, pratApa na kAIthI DaratA. 58 A pramANe rANA sAthe mAnasiMhane vAdavivAda ghoA calAvyeA, paNa bahAdura rANeA pAtAnA svamAthI jarApaNa cakkIta na thatAM khAdazAhanA pratinIdhine ceAgya, lAyaka ane zUravIrane zAle tevA javAba ApyA. Akhare mAnasi sAthe pratApane bhejananuM AmaMtraNa ApyuM. paNa pratApe peTanI bimArInuM kAraNa n www.umaragyanbhandar.com Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA pratApane rAjyAbhiSeka batAvI, bhojana karavA na AvyA, tyAre mAnasiMhe kahAvyuM ke peTanI bimArInI davA sArAmAM sArI che. Apa Ave te jaldI ArAma thaze Ave javAba mAnasiMhe Ape. ane kahyuM ke atyAra sudhI ApanI bhalAI cAhata hato paNa have cetAvuM chuM. ke, Apa hoMziyAra raheje. eno javAba mahArANAe evo ja Ape ke Apa ApanI tAkAta sAthe jarUra Avaje. ane te vakhate Apa zrInuM svAgata rANajI potAnI tAkAta vaDe karI batAvaze. A pramANe Apasa ApasamAM bolAcAlI thaI ane mAnasiMha tyAMthI pitAnuM sainya laI cAlyA gaye. eTale turata ja mAnasiMha upayoga jeTalI cIjo khAvAnI, ane cAMdI sonAnAM vAsaNa, besavAnI caTAI vigere tamAma sAdhana pANImAM ukAvI dIdhAM ane jyAM mAnasiMha beTho hato teTalI jamIna paNa chedAvIgaMgAjaLa chaMTAvI pavitra karAvI, jeTalA rAjaputo hatA te badhAne pharIvAra nAna karAvIne kapaDAM badalAvI nAMkhyAM. deharA rAnA se bhojana samaya, gahimAna yaha bAna, hama karyA vai Apa hU, revata he kina Ana. 59 kuMvara Apa ArogIe, rANA bhAge herI, mehi garAnI soka chuM, artha I huM pharI. 20. kahi garAnI kI kuMvara, bhaI garAnA ehI, aTaka nahIM kara de haMge, nUraNa caraNa te hi. 61 diye kela kAse kuMvara, uThe sahIta nijaNAya, te cUrva Ana lari hoM, kahyo pacha rUmAla na hAtha, 2 mAnasiMhajI pitAnuM thaeluM apamAna sahana na karI zakavAthI sIdho ajamera ca the gaye bAdazAha paNa gujarAtanI AgaLa AvI cUkayA hatA. mAnasiMhe akabarane udayasAgara para thaelI vAtacIta kahI saMbhaLAvI, tethI akabare pAcho nizcaya karyo ke, mevADanA rANAne tAbe kara " jethI badasADa vikrama saMvata 163ra mAM ajamera Avyo. ane mevADa para caDhAI karavAno nizcaya karA ba dazAhe kuMvara mAnasiMhane mokalyA. ane tenI sAthe bIjA keTalAka hindu rAjao ana sAmaMtene mekalyA. pAThakagaNa! have laDAImAM zuM thAya che. te AgaLa jA zakaze? gabharAvAnI koI ja jarUra nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7 mu haladIghATanuM yu. kuMvara mAnasi'huM zAhI lazkara laIne mAMDaLagaDha AvI paheAMcyA. te vakhate mahArANA pratApa paNu kumbhalameratho nIkaLI 'geAgudAmAM 'AvI pahoMcyA hatA, ane laDAI mATe salAha-masalata karI, mahArANAnI marajI mAMDaLagaDha jaI te mAnasiMha sAthe mukAbaleA karavAnI hatI. paNa zurA saradvArAe jaNAvyuM ke, mAnasiMha petAnI zakti para AvyeA natho. paNa bAdazAhI phoja laine AvyA che, mATe ApaNe pahADamAM rahIne tene zUrAtana batAvavuM. ' Akhare A vAta rANA pratApe nakkI karI ane te pramANe taiyArI karavA mAMDI. kuMvara mAnasiMhai udayasAgara upara thaeluM apamAna sahana na karI zakavAthI tenA badaleA purepurA levA ane rANA pratApane bAdazAhanA gulAma banAvavA mATe pote ghaNI phAja laI ne rANA sAme yuddha karavA AvI pahoMcyA. " mahArANA pratApasIe paNa laDAinI badhI sAmagrI taiyAra karI hatI. kuMvara mAnasi'huM 'tAla' gAmamAM thaI ne zAhI lazkara sahita khemaneAra najadIka haladIghATamAM paheAMcI ' banAsa ' nadInA kinArA para chAMvaNI nAMkhI paDaco hatA. mahArANA pratApasiddha paNa peAtAnI phreAja laI caDhayA hatA. A ane phAnA mukAma lagabhaga traNa kASa sudhI hatA. vikrama saMvata 163ra mAM kuMvara mAnasiMhaiM eka hajAra svAra laI ne zikAra khelavA gayA hanA, te vakhate rANAzrIe udAratA vAparI tenA para hallA na karyo kAraNa ke, cetavaNI ApyA vagara hatlA karavA te kSatriyAnA dharma nathI. bIje divase mAnasiMhane mahArANA pratApa mAtmAnI khakhara maLI, tethI vikrama saMvata 1633 mAM bIjA jeThasudara nArAja yuddha karavAnI taiyArI karI kuMvara mAnasiMhai peAtAnI pheAjanI saradArI je je sAmata saradArIne ApavAnI hatI. te tene ApIne tayAra thayA. temaja mahArANA pratApe paNa pAtAnI phojanI vaheMcaNI karo sa` sAmagrI taiyAra karo rAkhI hatI. laDAi purajosamAM cAlI, rahI. A yuddhamAM zAhIfAjanA moTA moTA sarakArI jamIna DhAsta thai gayA. ane keTalAka bhAgavA lAgyA, jethI rANAnI pheja khAdazAhanI phAjane ghaNI ja huM phAvI nAMkhI vaLI mahArANA taraphathI 'luDA' hAthI ene zAha taraphathI rAmuktA ' ' hAtho laDavA lAgyA. zAhI hAthI bhAgavAnI taiyArImAM hatA tevAmAM rANAnA hAthInA mAvatane geALI lAgavAthI mAvata marI gayA ane hAthI pAchA - 6 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haladIghATanuM yuddha bhAgavA mAMDa. pharIne rASTra taraphathI " rAmaprasAda" hAthI ane zAhano gajarAja hAthI ne laDAI thaI. A vakhate "rAmaprasAda" hAthInA mAvatane gaLI lAgavAthI marI gaye. ane hathI zAha jinA hAthamAM Avyo. A laDAImAM mahArANuM taraphathI jayamalane putra rAThaTha rAmadAsa, kachavAhajagannanAtha, laDAImAM mAryA gayA, tathA jhAlA mAnasiMha, gvAlIyaranA rAjA rAmasiMha potAnA traNa putranI sAthe ghaNI bahAdurI batAvIne mAryA gayA, A yuddhamAM cAraNa-bAreTa jaisA tathA kezava paNa mAryA gayA hatA. yuddha dhImuM paDavA AvyuM hatuM. paraMtu te vakhate " A" ThAkora bhimasiMhe pitAne ghaDe kuMvara mAnasiMha para uDADo ane bolyo ke "mAnasiMha saMbhALaje A bimasiMha Avyo che. A pramANe bhimasiMhe ghaNI ja bahAdurI batAvI paNa ghAyala thaI gaye tethI Akhare mahArANuM pratApane pitAne "cetaka" nAmane gheDo uDAvavAne samaya Avyo. tethI kuMvara mAnasiMhane kahyuM ke "jeTalo bane teTalI bahAdurI batalA ' pratApasiMha mAnasiMha Upara pitAne bhAle mAryo, paNa subhAgye tenA hAthIne lAhanAM jADAM patarAMthI maDhela hato tenA upara rANAno bhAle vAgyo. tethI te bacI gayo. jethI pratApasiMhane barachIne ghAva hAthInI sUMDha upara vAgavAthI hAthI jakhamI thayA. "cetaka" ghaDAe hAthInI sUMDha para pitAnA be paga bhIDAvyA, ane hAthInA AgalA bhAgamAM talavAra hatI te vAgavAthI ghADAne pAchale paga kapAI gaye. mahArANAe gheDAne saMbhALI lIdho ane pratApanuM tamAma kAma pAra paDI gayuM ane zAhI phejanI hAra thaI tethI bhAgI gaI te bhAgIne pAMca cha kesa sudhI cAlI nIkaLI hatI. cha haladIghATanuM yuddha khare, dharaNuM dhrujAve, kAyara kaMpI jAya, zaravIra meja manAve. khele khAMDAnA khela, nahIM bIka matanI dharatA, zUra caDe saMgrAma kalla duzmananI karatAM, mAtRbhUmi mevADanI jyAM zUravIranI khANa che, kahe "bhAgI " A yuddhamAM, nahIM kAyaranA ahIM kAma che. 63 cha daI duzamana ne vADa, kSatriya khelatAM khAMDA, mAtRbhUmi ne mATa, thayA te Aje gAMDA, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dare mevADanA aNumela javAhira yArne AtmabalidAna pAya pAchA dharatAM, manatAM, DAmAtA zUravIra nahIM karatAM cavana saMhAra, nahI. te zAyara zAhI lazkara bhAgatuM, prANu ne kahe bhAgI p bacAvavA, raNavIrAe, lazkara mAMDayu kApavA. 4 chapai hAthI hAthI sAmasAmA tA evA dekhI zUravIrA hRdayamAM, ati bahAdura 8 cetaka ' azva zUrAtana khuzna zAha hAthInI suMDha talavAra * cetaka ' ne vAgatI, 5 kapAI jAya che, kahe ' lAgI zAha phrIjanI Akhara mahI te paga A " parAjya thAya che. laDatA, harakhAtA, matAve, bhIDAve, pa chappA pratApa kerU zauya joI, te zAhu teA camake, kAyara tA dekhI kaMpe, svecchanI katleja karatA, laDatA e raNadhIra, hatA mahA baLavAna, parI hAtha zamazera, raNumAM mastaka pharatA, karatA katlaja kArmI zAha chevaTa gabharAya che, he bhAgIlAla te ghaDI, mAnasa huM cAyA jAya che. 66 > jyAM zAhI phrAja bhAgatI cAlI jAya che. tyAM te cAhI caMdbhavat ekadama AgaLa AvI kahe che ke zAha akabara AvI gayA, tetho phejamAM majabutAI mAve che ane mevADI phAmAM sAdhAraNa hatAsapaNuM AvI gayu.. * pAnavaDanA bhIaAnA saradAra pujArANA laDAI zarUAtamAM bhAgI gaye, marANAe potAnA gheADA ' goguMdI ' tarapha javA dvIdhA, ane rANAnI puThe e musalamAno paDayA. A vakhate mahArANA pratApanA nAnA bhAi zakitakumAra zAhI phejamAM hAjara hatA, ane zAhI saradArInI madada mATe AgaLa doDI rahyo hatA, tyAM tenA vicAra badalAI gaye. ane potAnA bhAi mahArANA pratApanI madadanA mATeAMtarIka bhAva thaye A vakhate baMne musalamAna saradArane zaktisiMhai mArI nAMkhyA, A ane amIrAnA nAma mevADanI kittAmamAM khurAsAnamAM tathA multAnamAM lakhyA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat zaktisihai peAtAnA bhAIne avAja karyo ke Apa kevI rIte jaI zakaze. ApanA gheADA tA jue, mahArANAe pAtAnA bhAI nA avAja sAMtaLo ghoDA www.umaragyanbhandar.com Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haladIghATanuM yuddha 63 * rAyo, ane bane bhAI sAtha sAthamAM maLyA, ane zaktisi Mhai ane musalamAnAne mArI nAkhyAnI hakIkata kahI. mahArANAnA ' cetaka ' nAmanA gheADAnA paga kapAI gayA hatu, ane pote paNa ghaNeAja jakhamI hatA. chatAM paNa cetake' potAnA dhaNIne nadIne sAme pAra lAvo mukayA hatA. te vakhate cetaka ' phakta ekaja chala'gathI AkhI nadI kudI gayA hatA. eTale tene page vadhAre vedanA thavAthI tyAMja maraNa pAmyA. tyAre zaktisiMhai peAtAnA dhADA ApyA. ane rANA tenA 52 svArathaI gayA. je jagyAe turaMgarAja cetake prANa cheDayA hatA. tyAM eka cabutaro khAMdhavAmAM AvyA. A cakSutaro aASi ' cetakanA cabutarA ' e nAmathI prasiddha che. A cakSutarA vartamAna jhAleAranI atyaMta nIkaTamAM Avele che. jyAre zAhu ane pratApanuM yuddha thayuM tyAre pratApa pAse phakta vIsa hajAra sva.ra, ane thADuM' pAyadaLa hatuM. emAM phakta ATha hajAra macyA hatA. Akhare yaza teA zAhI pheAjanA thayA ema jAhera karavAmAM AvyuM. paNa sAcI vAta teA e che ke, manemAM laDavAnI tAkAta rahI na hatI. paNa akabara zAhanA pratinidhI mAnasihu pratApane jItI zakayA nahIM ane jevA Avyo tevA te pAchA gayA hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakara 8 muM mahArANA pratApanI pAchaLa mAnasiMha kuMvara mAnasiha mahArANAnI pAchaLa pitAnI bahAdurI batAvavA cAlyo, paNa tene vIle meMDha pAchuM pharavuM paDayuM hatuM. te pote "gaugudA mAM thANuM karI pAkko baMdebasta karI pite ajamera cAle gaye. ane mahArANA pratApa jakhamI thayelA saradAranI mAvajatamAM paDayA hatA. tethI mahArANAnI mulAkAta mAnasiMhane thaI nahIM. jyAre mAnasiMha ajamera gaye te vakhate zAha akabare tene ghaNI ja IjajatathI mAna ApyuM. ane bAdazAha ghaNAja khuzI thayo. A laDAI vikrama saMvata 1933 nA bIjA jeTha sudamAM thaI hatI. A vakhate bAdazAha akabare keTalAka sudhArAo karyA hatA 31 saM 16a9 sane 1582 bImArInA kArathathI zarAba pIvAnI chuTa ApI hatI ane tenA sArU eka kalAlanI dukAna kAyama karI hatI ane zarAba laI javAvALAnuM nAma lakhavAmAM AvatuM hatuM, amara kaI vadhAre pIe, tephAna kare te tene sajA ApavAmAM AvatI hatI. bajArU orate ne zahera bahAra rahevAnuM pharamAna karavAmAM AvyuM hatuM, ane te bajAranuM nAma " zetAna-purA' pADavAmAM AvyuM hatuM. te bajAra upara dekharekha rAkhavA eka darage nimavAmAM Avyo hato. te AvavA javAvALAonA nAma lakhato hato, ane temAM koI saradAra agara amaladAra nuM nAma javA AvavAmAM AvatuM tene sapta kedanI sajA karavAmAM AvatI hatI eka vakhata birabalanuM nAma AvyuM hatuM ane jAgIramAM hAjarInuM pharamAna kADhayuM. te vakhate birabala jegI thavAno vicAra karatA hatA paNa chevaTe gunha mApha karyo hate. A sivAya bIjo kAyado e hato ke chokarAnI seLa varasa ane chokarInI cauda varasanI uMmara hoya to ja lagna thaI thatA hatA tenuM kAraNa e hatuM ke nAnI uMmaranA lagnathI prajA niramAlya ane nisteja pedA thAya che. vi. saM. 1640 I. sane 1853mAM dareka ravivAranA divase koI paNa jIvanI hIMsA na karavAnuM pharamAna kAvyuM hatuM. ane tene sakhya rIte amala karavAmAM Avato hate. vi. saM. 1644 sane 1587 mAM evo kAyade dhAyo hato. ke kaI paNa manuSya ekathI vadhAre strI paNa zake nahIM. ane vidhavA erita bIjIvAra paraNavA mAge to tene kaI rokI na zake. paraMtu cAlIsa varasa bAda vidhavA bIjI vakhata vivAha na karI zake, hindu mardInI sAthe koI orata jabarajastIthI satI na thAya ane nAnI uMmaranI hoya ene pitAnA pati pAse gaI na hoya tene rAjya tapharathI satI na thavA devI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA pratApanI pAchaLa mAnasiMha A pramANe ghaNuM divasa vahI gayA. ane te pachI saradArane jabarajastIthI kejanI sAthe " goguMdA" para rAkhyA hatA, ane bAdazAha akabare ghaNuM amIne paNa pAchA "gIguMdA para mokalyA, paraMtu rANA pratApe bhIla lokenI sahAyathI tamAma pahADI nAkA baMdha karI nAMkhyA hatA. jethI zAhI phejane kaI jAtane sAmAna ke khAvAnuM maLI zakatuM nahI. AvI rIte zAhI ja para khuba AkramaNa karI ghaNu yavanene maraNane zaraNuM karyA hatAM. chevaTe zAhI pheja ne khAvAnuM tathA pIvAnuM na maLavAthI gabharAI gaI ane mevADanA zajaputethI laDatAM laDatAM pahADamAMthI nIkaLI bAdazAhanI pAse ajamera pahoMcI gaI. tethI bAdazAha pheja para bahu gusse thayA. jyAre pote badhI hakIkta zrI vAkephagAra thayA, tyAre temane gusso zAMta thayA ane samajyA ke pitAnI zAhI phraja niSa che. mahArANA pratApa che kalyANI " gAmathI "gogaMdA" thaI "majheza" gAmamAM " rANerAva" talAvanI pALa para pahoMcI gayA tathA mevADamAM pheja mekalAvI ane bAdazAhI thANadArone kADhI mukayA ane pitAne amala cAlu karyo "goguMdA" thANApara maMDANa kuMvAvata ne rAkhIne mahArANA 34 kumbhalameranA killAmAM AvI gayA ane mahetA narmada ne tyAMnA kiledAra banAvyo. jyAre A khabara bAdazAhane maLI tyAre bADhazAha ghaNo ja gusse thaye. ane e tarataja mevADanI tarapha Avyo. mahArANAe paNa kumbhalameranA killAmAM laDAI karavAnI taiyArI karI. mahArANA pratApanA sasarA IDaLavALA rAva nArAyaNadAsa e paNa rANAnA kahevA mujaba bAdazAhI ghANa upara humalo karavA lAgyo. bAdazAha akabare A hakIkta sAMbhaLI pitAnI badhI phrijane barAbara taiyAra karI "gaumuMdA gAma tarapha ravAnA thayo. ane rANA pratApanI phoja pahelA yuddhamAM ghaNI maraNa pAmelI tethI temanI sAme mukAbalo karavAnI taka nahotI paNa chuTA chavAyA humalo karatA hatA ane pitAnA sasarA nAraNadAsane sAthe rAkhI pahADomAM yuddha karavAnuM nakkI karyuM. bAdazAhe paNa pitAnI phejane paheDAmAM mokalI, jemAM kutabuddIna, rAjA bhagavAnadAsa tathA kuMvara mAnasiMha sAthamAM hatA te pachI bAdazAhe iDara 32. Ane kamalamara paNa kahe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamala javAhira yAne Atmabalizana tarapha ghaNA yavana saradAranI sAthe pheja mokalI. IDaranI sarahada upara rANA pratApasiMha ane rAva nArAyaNadAse mukAbale karyo, yavana ja ghaNuM ja kapAI gaI temaja rANAnI pheja paNa ghaNI laDAImAM kAma AvI gaI Akhare bAdazAhe IDara kabaje karyuM.. mevADamAM bhAdazAha akabare "gaMdA thI vAMsavADA tarapha kuca karI tyAM vAMsavADA" nA rAvala pratApasiMha ane ' DuMgarapura" nA rAvala AzakaraNa pahelIvAra rAjA bhagavAnadAsanI sAthe bAdazAhanI hajuramAM hAjara thayA, ane bAdazAha pitAnA thANu te tarapha jamAvI AgaLa vadhyA. * vikrama saM. 1635 I. sa. 1578 nA mArca mAsamAM bAdazAha akabara maTI phrajanI sAthe zAhabAjakhAne mevADamAM kumbhalameranA killA tarapha ravAnA karyo tyAre zAhabAjakhAM ne zaka pedA thaye ke rAjA bhagavAnadAsa ane kuMvara mAnasiMha sAthe hovAthI temaja teo rajaputa hovAthI aMdara aMdara salAha karI zAhI phejane phasAvaze. tethI te baMne jaNane bAdazAhI phrijamAM ravAnA ryo ane potAnI sAthe baheramakhAMnA beTA mikhAM (33khAnakhAnAna) ane sarIkhAM vigerene sAthe lIdhAM, mahArANA pratApasiMha A vakhate killA para majuda hatA rAjaputa leka pahADanI ghATImAM humalA karavA lAgyA hatA. eka vakhata mevADIoe rAtanA hala karI zAhanA cAra hAthI kabaje karyA, ane rANAjIne najara karyA pachI zAhI phejanA kile para nAkAbaMdhI karI raste rikI rAkhyuM. tyAre rASTrane araja karI ke ApaNe killAmAM sArI rIte laDI zakIzuM. mATe Apa je marI jaze te mevADanI lAja rAkhe te kaI nahIM rahe. A pramANe rANuM pratApane samajAvI bahAra javAne taiyAra karyA. ane killAmAM ajJayarAjanA beTA bhANune kiledAra banAvyA, mahArANA kilAmAMthI nIkaLI rANapura AvIne kAyA. ane tyAMthI ravAnA thaIne IDara tarapha cUlIA" gAmamAM paheMcyA. Akhare bAdazAhI pheje kilA para ghaNI julamATa bharyuM AkramaNa karyuM, ane ghaNuM yavane ne rajapUto mAryA gayA. chevaTe zAhabAjakhAMnI je daravAjAnA killA para caDhI daravAjAnA kamADa ughADI nAMkhyA. ane hajAze vIra rAjaputoe mevADanI svataMtratA khAtara potAnA prANanA baLIdAna ApyA. ane zAhabAjakhoe phatehanI sAthe kulamerane kile kabaje karyo. ane bAdazAhI jhaMDe kAyama karyo. 33. baheramakhAMnA putra mIrajAkhAne "khAnakhAnAna" nI padavI maLI hatIA padavI ati ucca keTInI gaNAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA pratApanI pAchaLa mAnasiMha kumbhalameranA killAnI phateha saM. 1605 nA aSADha vada 0)) ane I. sane 1578 tA. 3 junane divase thaI hatI. A kille vi. saMvata 1509 mAM banAvyuM hatuM. ane Aja sudhI te killA upara kaI paNa duzmanane kabaje nahote. zAhabAja khAM kilA para barAbara baMdobasta karI pite gudAnA killA para ravAnA thaye. mahArANA pratApa pitAnI TekamAM aDaga nizcayI hatA. vaLI teo je rAjaputae bAdazAhanI sAthe bena beTIo ApI hatI. temanI sAtheno saMbaMdha paNa tyAga karyo hato te sarvane aDaga rIte nibhAvI rahyA hatA. mahArANA pratApane bAdazAha akabare ghaNu vakhata saMdhInuM kaheNa mokalyuM hatuM, paNa rANAjIe teno javAba sUryavaMzI rAjaputane zobhe te ja A hate, "mugala luTArUo sAthe saMdhI thaI zake ja nahIM. sUryavaMzI pitAnA bAhu baLa upara jhajhume che. ane potAne potAnA dezanA bAMdhava mevADI para saMpUrNa bharUse che. pitAnI mAtRbhUminI parAdhinatAnA khapparamAM rANAjIne kaI paNa mANasa hemI zakavA taiyAra nathI. bAdazAha akabara pAse agaNita sainya hatuM, lakSmI paNa hatI, ane dareka jAtanA sAdhane tenI pAse mojuda hatA. tyAre rANA pratApa pAse kevaLa potAnA AtmabaLa ane potAnI bhujA baLa para saMpUrNa jarUsa hatA. ane kaI paNa rIte pote koI paNa jAtanI lAlacane vaza thaIne pitAnI Teka taje tema nahatA. A sthitimAM kyA hindavAsIne pratApa mATe mAna na upaje ? A pramANe pratApanI prazaMzA zatruonA lakhelA graMmAM paNa ghaNA ucca bhAvathI karelI che. jayAre pratApane cittoDanuM maraNa thaI AvatuM. tyAre pitAnI jAta para tene ghaNeja krodha ane AghAta thayo hato. paNa jevI bhAvInI marajI " tema mAnI AtmAne saMtoSa Apato hatuM paraMtu pratApa pitAnA AtmAne saMtoSa ApI zakyo ja nahIM eTale tene eka bhayaMkara pratijJA karavAno vicAra karyo, ane te pratijJA paNa jevI tevI nahIM paNa AkarI ane tyAganI hatI. A vakhate rANA pratApe badhA potAnA zUravIra sAmaMto ane saradAre tathA paTAvatone mATe darabAra bharyo ane pUrohitajIne lAvyA. ane pite pitAnA Asana upara birAjamAna thayA ane bolyA ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna doharA segana karavA zUravIra sau, nija mAtRbhUmi kAraNe, pratijJA evI karA, Apo zu mAdhA prANane. ka cittoDane lIdhA vinA, suvaNuM thALamAM jamaNuM nahIM, bIchAnA suMdara tyAgIne damAM peDhazuM saryuM. 68 jhuMpaDImAM rahIzuM sadA, alaMkArane sajazuM nahIM, svata MtrAne tyAgIne, nAmarada kadi anazuM nahIM. dADhI mUcha kerA khAtanI, karIe nahIM haeNja mata kadA, jIvazu` marazuM mevADa mATe, sahAya bhagati sadA. 70 upara mujama pratijJA rANAjIe sarvane saMbadhIne vadhu vI tethI dareka zuravIra saradvArAe mAnyamAMthI tAvAra kADhI ane sarve pratijJAne prANAMte pALavA kabula thayA, jethI purAhite darekane pratijJA ApI te dareke pratijJA ghaNuA premathI bhAtRpremathI lIdhI, ane sabhA trisarajIta thatAM mevADanA jas ' 8 mahArANA pratApanA jaya' evA ghASathI mevADa gAjI uThayuM hatuM. 6 rAjaputAnAnA mevADane dareka itihAsakAro vakhANI gayA che. ane hajI vakhANutA ja Ave che kAraNu ke jagatamAM jIvananA ghaDataranA namunA kaMI pazu atAno hAya tA te mevADe ja matAnyA che. ane te namunA slamAna ' ane 8 svataMtrA " nA ja che. dAharA samudra suke maryAdA nai,vaLI e Uge pazcima sUra, saMta kadI jo saMyama tyAge, vaLI vahe nadInAM mavaLAM pUra. 1 Ave ta mahAbhayaMkara, jagata badhuM bhale adalAI jAya, snehI bhale che. duzmana banatA, bhale groA vAMkA muja thAya. game tevA sAgA mAMDI, vikaTa pa tha grahI sadAya, Aphata Ave game tevI, paNa zUravIra kadI nahI gabharAya. pratApa khele sabhA samakSa, lIdhAM vacana te zIrane sATa, mevADa mATe aDhAMdura khanazuM, duzmana kerA ghaDazuM ghATa. kahe bhAgolAsa sUryavaMzInI, svata MtrA te kadI na jAya, dharma parAyaNa jyAM che rAjavI, tyAM zatrujana tA bhAgI jAya. 72 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 193 74 5 A pramANe rANA pratApanI aDaga Teka ane sAhasIkatA peAtAnA jIvanamAM aNumAla hatAM, jene peAtAnA jItrananuM ghaDatara eTaluM badhuM saMyamI ane pavitra anAvyu hatu ke temAjanA rAjyamAM maLavuM ghaNuM muzkela che. chatAM pattu www.umaragyanbhandar.com Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA pratApanI pAchaLa mAsiha tha zAha akabare paNu kAi pazu saMcAgathI dANA pratApane namAvave ane peAtAnA tAkhAnA rAjA karavA evA dRDha nizcaya karyA hatA. mA tarapha mahArANuA pratApe paNa hatabhAgI mevADanA uddhAra karavA sArUM koIpaNu rAjaputanI sahAyatA vagara pote thAha makaranI sAme laDavAnA nizcaya karyo. dhanya che e mahArANA matApane ! zA pratApanuM sainya akrukharanA sainyanA mukAbalA AgaLa kAMi paNa visAmAM na gaNuAya kayAM samudra ane karyAM khAkhecIyuM ATalA badhA taphAvata sainyamAM hatA paNa jenuM AtmabaLa majabuta tenuM sainya paNa majabuta " tene sainyanI jarUra haiAtI nathI phkta AtmAnI nizcaLatA ane nIkhAlasatAnI jarUra che. 6 . A vakhate dareka rajaputeA peAtAnI vhAlI mAtRbhUmI mevADanA mATe peAtAnA prANunI AhutI ApavA taiyAra thayA hatA. rAjaputAnuM sainya pazu hajArAnI sa MkhyAmAM taiyAra thayuM tyAM akamare potAnuM mukhya sainya ajameramAM mukI pratApatnI sAthe yuddha karavA AvyA akamare yuddhanI eTalI pracaMDa taiyArI karI hatI ke mevADanA rAjA mAladeva paNa rAjA bhagavAnadAsanI peThe zaraNe thayA. jene pUrva zerazAhanA pracaMDa sainyane vya karyuM hatu. tene meDatA ane jodhapura upara akabara zAhe karelA mAkramaNaiAne niSphaLa karavAnI ceSTA karI hatI tene atyAra panta kharA rAjapute baccA mAnavAmAM AvatA hatA tenuM samasta sAhasa ane teja durbhAgyavasAt kANu jANe kayAM cAlyuM gayuM. eTaluM ja nahIM paNa pAte peAtAnA putra udayasiMhane vividha prakAranI bheTa ApIne bAdazAha pAse mAlye. A vakhate amara ajamera jatA hatA ane udayasiddhanA meLApa nAgAra nAmanA nagaranI sthaLe thayA. khAcAhe tene Adara sahita bheTanA svIkAra karyA ane rAjakumAra udasiMhane zabdanI patrI ApI mA samayathI mAravADanA rAve rAjA kahevAyA. udayasiMhanuM zarIra ghaNu sthula tu aMtare jAvavuM ucitta che ke rAThoDanI rAjadvArI, nitanA pAya. A samayathI nakhAyA. A vakhatathI teo khAdazAhanA jamaNA hAtha taraphanu Azvana prApta karavA lAgyA. paraMtu tricitra, kuLa-maryAdA upara pANI pheravIne mAravADanA rAjAe je sanmAna vecAtuM lIdhuM hatu. te zuM marAkhara hatu. ? nahI ja. sUryavaMzInI kharAkharI te kAI rAjaputa karI zakaze nahIM cAhe teTale! vaibhavazALI rAjavI DAya paNa jyAM gulAmI khata para sahI karanAranI kiMmata Akhare sahI karanArA samajI le. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna udayasiMhe sauthI pahelAM eka tiraskAra bharyuM drazya e karyuM ke potAnI bahena dhabAjha nAmanI kanyAne paraNAvI. je dhAbA paraNAvavAnA badalAmAM rAjaputa kuLa kAMka udayasiMhane cAra pragaNue malyA, A cAra pragaNuonI vArSIka upaja vIsa lAkhanI hatI. A prApta thavAthI mAravADa rAjyanI pragati pahelA karatAM bamaNa vadhatI gaI. aMbara ane mAravADanA kAyara rAjAoe je nAlAyakI bharyA kArya karyA tenI dekhAdekhIthI bIjA rAjaputo 5Na te pagale cAlavA mAMDayA ane ghaNAkharA rAjaputa yuganA tAbe thaI gayA. sAdhAraNuM mAna sanmAna ane IlakAbenI mehadazAmAM potAnI aNamola svataMtratA vecI gulAma banI gayA, A pramANe rAjasthAnane bheTo bhAga akabaranA tAbe thaI gayo ane hindu rAjAoe megala rAjya upara eTalo badho upakAra karyo hato ke musalamAnanI tavArIkhamAM paNa hindu rAjAo mugala rAjyanA sthale gAtA hatA. have bAdazAha akabare badhA hindu rAjAonI sAthe raho vIra pratApa upara 35AkramaNa karavA vicAra karyo. pahelAM je lokee mevADanA mATe potAnA 34. je labAnA garbhathI jahAMgIrane janma thayo hato. jodhAbAne makabaro AgrAnI nikaTa sikaMdAbAdamAM Avela che. aneka vidvAnanuM evuM kathana che ke rAjaputa rAjAe potAnI rANIthI utpanna thaelI eka paNa kanyA musalamAna bAdazAhane ApI nahotI paNa dAsI putrIone ApI hatI ( A cAra pragaNunI vArSika Avaka gadavADa gadvAra 900000 ujajayanI 246914 devalapura 182500 ane budarAbara 25000 nI kahI. 35. A vakhate kAbulanuM rAjaya mogala rAjyane tAbe hatuM. akabarane nAno bhAI mIrajA hakIma tyAM subo hato ane mIrajAne vicAra kAbulanuM rAjya pacAvI pADavAnuM hatuM ane svAdhinatAne jhaDo khaDe karI dIdhe ha. akabara zAhe vidroha samAvavA sArU mAnasiMhane senA sahita kAbula moyo te vakhate hindustAnathI kAbula jatAM vacamAM siMdhu nadI Ave che ane hindu zAstramAM A nadi oLaMbavAno niSedha karyo che. ema mAnatA hovAthI AthI rAjA mAnasiMha tyAM ja aTakI paDayA ane akabara upara patra lakhI jaNAvyuM ke mArAthI AgaLa jaI zakaze nahI. A vakhate vANI vizArada akabare nagna lekhota deha mAnasiMha upara lakhI moko ke --- sabI bhUmi gopAlakI, vAme aTaka kahA, joke maname khaDaka he sohA aTaka rahA." ApI mAnasiMhe AjJA mAthe caDAvI kabule gayA ane phatteha karI AvyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA pratApanI pAchaLa mAnasihu pra prANa ApyA hatA teja leke! Aje mevADa bhUminA nAza karavA taiyAra thayA, ane beImAna khanI musalamAnAnA pakSamAM bhaLI gayA. pratApasiMhanI sAme yuddha karavA mATe teo AvyA hatA. tenuM eka bIju kAraNa hatuM. canAnA hAthamAM kuLa maryAdA vecavAthI AvI durdazA thai che. ema tee sArI peThe jANatA hatA. paraMtu pAtAnI sanI kuLamaryAdA jAya ane rANA pratApanI kuLa maryAdA na jAya ane pete eTale ja kuLa maryAdAmAM rahe e vastu khIjAone amatI na hatI. tethI khI4 rAjaputAne rANA pratApatA upara dveSa agni saLagI rahyo hatA ane dveSa rAkhatA hatA. dohA karI kuLanA tyAga, badhA rAjaputo phUTayA lajavI janatAnI kukha, kharekhara ! bhAgya te khUMTayA. 76 nija eTIne mhena, ApI sugaaAmAM bhaLa cyA, vecI sva abhimAna, gulAmA saue manI. 77 dhIka paDA e rAjaputane, jenI kAMI kiMmata nahIM, 'lAgI ' kahe pratApa jevA, kAi TekIaA nahIM. 78 AvI hakIkata jyAre pratApanA jANavAmAM AvI ke mArAja kAmanA bhAIoe ane kahevAtA rAjaputeA peAtAnI nAlAzI khatAnI svamAna vecI dIkarIne vecI sugaaAnI seADamAM bharAyA jethI mAre teenI sAthe sakha'dha zAkhA te paNu mahA pApa che tethI rANA pratApe sa` rAjaputAnI sAthenA sabaMdha teADI nAMkhyA. ane teoe dilhI, pATachu, mAravADa tathA dhArAnagarInA prAcIna AjaputAnI sAthe vhevAra cAlu karyA, tenI sAthe sa prakAranA saMkha'dha rAkhavA lAgyA, tene vakhate rANA pratApe je je niyama sthApita karyA te niyama virUddha kAI paNa siseAdIyAnA vazAe anAdara karyo nathI, ane kAI paNa siseDIyA vIre pAtAnI kanyA mugaleAne ApI nathI, du:kha sahAyaka gaNAtA rAjaputA sAme siseAdIyA rAjaputA ghaNIja ghRNAthI jotA hatA. AvI aneka jAtanI viTaMbaNuAethI rANA pratApa petAnuM jIvana pasAra karavA mAMDayA. chatAM peAtAnu svamAna, peAtAnI mAtRbhUminI Teka ane lAgaNI jarApaNa echA thayAM naheAtAM. jyAre pote cAre bAjuthI hatAza thaI gayA tyAre pote kAmalameranA killAmAM rahI tyAM ghaNA trisa vitAvyA. pazu tyAM eka rAjapute evuM nIca kArya karyuM ke rANA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yAne AtmalidAna pratApane lAcArIthI killA cheDave paDayA, e nIrA rAjapute kAmalameranA killAmAM AvelA kuvAmAM je kuvAmAMthI lAke ane rAjA pANI pIta! hatA teja kuvAmAM e pApI rAjapute mugaaAne salAha ApI ke tame A kuvAmAM jhera nAMkhA tA rANA pratApa tamArA zaraNe Avaze, tyAre nAlAyaka mugale e dhyAne dezavaTo ApI te kuvAmAM mugalAe jhera nAMkhI pANI agADI nAMkhyA, tethI rANAne pANI pIvAnA trAsa paDavA lAgyA eTale ghaNAja kaSTathI temane phille cheADavA paDyA. prANa jAya te paravA na jeNe, zUravIra tA sadA masta rahe, AtamAM pazu AkRta mAnI, nya parAyaNu sadA rahe. 79 zUravIra sAtheA raNavIra cAho, killAmAMthI prayANu kare, nasIkhanI ghaTanA che nyArI, haiyAmAM nahI zAka ghare. du:kha paDe che zuravIrAne, kAyarane kaiM paDe nahI, duHkha vagaranA jInnana kerI, kiMmata kI aMkAya nahI. 81 . pratApa jevA du:khanA sAthI, tevA sAthI prajA taNA, nija dezanI TeMkane khAtara, vaibhava sALA tuccha gaNyA. 82 kahe bhAgIlAla dhanya pratApane, du:khamAM kadI DaratA ja nathI, agaNIta AkRta AvI tAe, akabarane namatA ja nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 3 AvI 6:khada bharI sthitimAM rANA, jyAre peAte peAtAnA svamAnanI khAtara pahADAmAM cAlyA gayA. te vakhate akabara zAhunA zAhI darabAramAM ghaNAM amIra umaravA birAjamAna hatA. tevA vakhate rANA pratApanI bahAdurI ane vIratAnI jAtA thatI hatI tyAre akabara potAnA aMtaramAM khuzI thatA ane kahetA ke dhanya che ? e vIrane ! A vakhate bIjAM badhA rAjapute pAtAnI bhUlane pastAvA karatA hatA, A tarapha rANAzrInI sthiti ghaNI ja duHkhada thai rahI hatI kAraNa ke badhA paragaNA, killAe ane meTA gAmA badhA megaleAno hukamata nIce Avo gayA hatA. have rANAne eka pazu sthAna na rahyuM tyAre AvI sthitimAM peAtAnI Teka sAcavavI ghaNI muzkeI thaI paDI, chatAM paNa e vIr nara hatAsana thatAM peAtAnA bhAgya upara AzvAsana mukI jaMgala veThavA mAMDayuM. jyAM TADha, taDakA, bhaya ane unagarA vigere asakhya upAdhImAMthI pAte pAtAnu jIvana pasAra karavA lAgyA tevAmAM jaMgalanA bhIleAkeAe rANA pratApane sAr www.umaragyanbhandar.com Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - mahArANA pratApanI pAchaLa mAnasiMha AzvAsana ane hiMmata ApI. rANAzrI ane temanA kuTuMbane bhIla leke ja kherAka puro pADatA hatA. jyAre rANA pratApa ane tene parivArane mogalonA paMjAmAM phasAI javAne vakhata Avye tyAre, kALA nivAsI bila lekoe bahAdurIthI rANAjInA parivArane TepalAmAM chUpAvI " jAvarAnI ' khINamAM sahisalAmata ravAnA karI dIdhAM hatAM. AvA namakahalAla bhila prajAne upakAra rANAzrInA hRdayamAM ghaNuM ja hatuM. vakhata Ave tene badale ApavAne paNa nizcaya karyo hate. megAnA julamathI ane pahADanA hiMsaka prANIothI bacavA sArU bhila leko satata kALajI rAkhatA hatA. AvA kaSTa bhogavatAM rANA pratApanI satya hakIkata, ane tenI Teka, vIratA ane gaMbhIratA jevA sArU zAha akabare pote pitAnA guNAcArAne pahADI pradezamAM mokalyA. ane jyAre rANA pratApa pote potAnA sAthIo sAthe jaMgalanA phaLa phaLAdI ane kaMdamULanuM bhejana letA hatA. te vakhatane dekhAva AvelA guNAcAra joI digamUDha thaI gayA. ane bolI gayA ke, "rAjA mahelamAM jevuM bhojana letAM AnaMda bhogave che teja pramANe Aje jaMgalamAM paNa maMgaLa mAMnI rahelA rANA pratApane dhanya che !" tenI vIratA ane aDaga Teka ane gaMbhIratAne dhanya che.! A hakIkata guNAcAroe zAha akabara AgaLa AvI nivedana karyuM ke, rANAne manAvavA, te ghaNuM ja muzkela che. tyAre akabaranA mukhamAMthI nIkaLyuM ke, yA alAha dhanya he vaha hindu rAjavI kuM, dezakI ora svamAnanI khAtara phanA ho gayA. ora dusare saba rAjaputa beImAna hekara merI sahAyatA kI. AvI moTI vipattio AvyA chatAM, rANA pratApa hatAsa agara nIrAza thayA na hatA. ghaNAM bhayaMkara kaSTa sahana karatAM paNa pote gabharAtA na hatA, kharAba sthiti eTale sudhI bhogavavI paDatI hatI ke, kaI kaI divasamAM khAvAnA sAMsA paDatA hatA. tyAM oDhavA ke pAtharavA ke, zAMtinuM sthAna te kevI rIte jogavI zake? AvI paristhitimAM paNa pote Teka, neka ne svamAna majabuta rIte sAcavI sisodIyAnuM gaurava vadhAryuM hatuM. dhanya che ! te rAjaputane. vAha! samaya tArI balIhArI ! rANAe pAMca vAra jojana taiyAra karAvyuM ane pote jamavAnI taiyArI karatA, tyAM duzmananI ja AvavAnA samAcAra kAne paDatAM ja bhojanane tyAga karI cAlyA javuM paDatuM ane zatruo cAre tarapha gherI letA hatA. A pramANe thoDA divasa bAda rANAjIe kaMIka zAMti meLavI rANAjI saha 10. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmabalidAna kuTuMba sAthe pote nirjana ara vanamAM nivAsa sthAna karatA hatA. mahArANIe tathA teozrInI putravadhue mola nAmanA ghAsanA bIjanI keTalIka roTalI banAvI temAMno eka bhAga chokarA chokarIne vahecI Ape. ane bAkIne bhAma bIjA vakhata mATe DhAMkI muka, rANA pratApa nikaTanA sthAna para tRNa (ghAsa) nI pathArI para ArAma letA. ane pitAnA durbhAgyanI ane bhArata varSanI durdazAnA vicAramAM tallIna thayA hatA. evAmAM pitAnI eka kumArInuM hAya bhedaka rUdana sAMbhaLI camakI gayA. tatkALa temanuM lakSa bALakonI mAgaNI tarapha te rotI kumArInI durdazA joI pitAnuM hRdaya phATI gayuM. eka jaMgalI bilADI te kanyAnI aDadhI vATalI laIne bhAgI gaye hato. deharA zu vidhAtA tuM ATale, kepa pratApa para kara, muja pApanI zikSA vidhAtA, muja bALane tuM kAM dhare. 84 rAjya khAyuM vaibhava che, khAvA paNa maLatuM nathI, nathI paheravA ke pAtharavA rahevA, sthAna paNa maLatuM nathI. 85 khAvA na dhAnya mUja bhAgyamAM, ghAsa bIjanI maLe roTalI, te paNa khAvA detI nahIM, tuM duSTa vidhAtA eTalI. 86. have dhIraja rahetI nathI, pratApa ghaNe gabharAya che, kahe malAva bhala bhalA, paNa bhAgya AdhIna thAya che. 87 AvI paristhiti jotAM pratApanuM magaja pharI gayuM. sarva jagyAe tene nirAzAja lAgI. pitAnI karelI mahenata have kaI upAye bara nahI Ave ane Akhare tene bAdazAhane zaraNe thavuM paDaze. AvI ghora thitimAM pratApa jevo bahAdura nara Aje bhAgyadazAnA cakapara gothAM khAI rahyo hato. AvA aneka upAdhImAM aDacaNamAM ane duHkhanA zikharamAM pratApa jarApaNa pAcho paDayo na hato. paNa pitAnI kumArI kanyAne khAvAno roTalo jyAre pitAno duzmana laI gaye. tyAre pratApano vicAra palaTAye. ane vicAra karyo ke have to akabara sAthe saMdhI karI A duHkhane aMta lAvavo. A pramANe vicAra karI pate akabara upara eka saMdhI patra lakhI mekaLe. A pramANe saMdhI patra maLatAM ja akabara AnaMdanA AvezamAM AlI gaye. ane khuzIne pikAra karavA lAge. Akhare pratApane namAvavA je tenA manamAM amilASa hatI te badho puro thaI jANuM. AkhA dilhI zaheramAM AnaMda mahetsava karyo. ane Akhare atyaMta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA pratApanI pAchaLa mAnasiMha 75 haSata thaIne pratApasiMno ukata patra pRthvIrAja nAmanA eka sAmaMtane batAvyuM pRthvIrAja bikAneranA rAjAnA nAnAbhAI hatA, teo akabaranA darabAramAM sAmaMtane hedo saMbhALatA hatA. je varSamAM Isa. 155 mAM raThoDa varadharAve aMdarathI potAnA vasAvelA jodhapuramAM mAravADanuM siMhAsana laI jaI ne tyAM sthApita karyuM. te vakhatemAM eka putre bIkA nAmanA kuMvara mAravADamAM bIkAnera nAmanuM zahera vasAvyuM hatuM. bIkAnA vaMzoe potAnA parAkramathI aha5 samayamAM bIkAneranA rAjyane unnatinA zikhara para lAvI mukayuM hatuM, pRthvIrAja saMjogavazAta mugalanA paMjhAmAM sapaDAyA hatA. paNa teo hadayanA nikhAlasa ane svamAnI hatA, jenA haiye mAtuzaminI dAjha bharI hatI. teo uzaya kavi paNa hatA. ane vIra bahAdudura hatA, teozrI zreSTha kavi tarIke rAjasthAnamAM gaNAtA haze, ane teozrIe uttama kAvya racI bhaTTa kavio upara vijaya meLavyuM hatuM. pratApanI vIratA, udAratA, tathA mahAsya jANIne rAjaputa kavi pRthvIrAja bAlyAvasthAthI temane eka deva jevA mahApurUSa tarIke gaNAtA hatA. A pramANe jyAre temanA jANavAmAM AvyuM ke rANAjIe saMdhI karavAnI mAMgaNI karI tyAre tene mahA kaSTa thayuM ciMtAne viSama DaMza lAgavAthI temanA jIgaramAM ata vedanA thavA lAgI. pratApasiMhe A prArthanA patra mokalo heya te viSe tene zaMkA thavA lAgI. tene zAhane cakakhA zabdomAM kahyuM ke Apa kadAca dilhInA zAhane tAja muke te paNa pratApa pe te potAnuM zIra jhukAve e huM mAnatA nathI." pachI pRthvorA je bAdazAhanI AjJAthI eka patra lakhe. tene eka dUta nA hAthamAM ApI zaNAjI pAse mokale. pRthvIrAje pratApasiMhane lakhyuM ke "Apa zA kAraNathI bAdazAha AgaLa zIra namAvavA mAgo che " vaLI temAM eka bIjo prazna guptapaNe bodharUpI lakhyo che. pratApasiMha ne A apamAnathI bacavA mATe Agraha karyo hato 36 A patranI kavitA eTalI tejasvI ane hadaya grAhInI che ke Aja paryata rAjapute tete vAMcI pitAnA savamAnanI kiMmata kare che. vAMcakanI jANa mATe A patra nIce jaNAvavAmAM Ave che. hinduonI sarva AzA ane vizvAsa hinduo para nirbhara che. tathA pI mahArANA te sarvane tilAMjalI ApavA taiyAra thayA che. pratApa na hota te akabara sarvane samAnabhUmikApara lAvI mUkata. kAraNa ke rAjA leke nirbhaya vIratA kheAI beThA che. ApaNI strIonuM pavitra rakSaNa ane svamAna naSTa thayuM che. rAjaputa kuLarUpI vizALa bajAramAM kevaLa akabaraja kahetA ke udayanA sarva putrane pAdazAhe 36. pRthvIrAja nA patranI mULa nakala maLI zakatI nathI, paraMtu ThAkura pUrNa sahaka nA lekhIta "mevADano ItidAsa' enAmanA pustakamAM pAnuM 173 mAM keTalAka duhA tathA soraThA lakhyA che te atare yAda ApavAthAM Ave che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalihAne kharIdI lIdhA che. pratApa te hajI amUlya ja che? ane sAce vIra rAjaputa che A pramANe akabare rANunI prazaMsA karI hatI ane pratApa mATe Adara batAvyo hato. soraThA akabara samaha athAha, surA paNa bhoi . jala, mevADA tiNa mAhiM, poyaNa kuLa pratApasI. 1 akabara eka bAra, dANalakI sArI dunI, aNadAgala asavAra, rahiye rANA pratApasI. 2 akabara ghora aMdhAra UMghANa hiMdu avara, jAge jIga dAtAra, pohare rANA pratApasI. 3 hiMdu pati pratApa, patirAkho hindu ANarI, sahe vipattI saMtApa, satya zapatha kara ApaNI 4 cothe citto DAha, baTe AjatI taNuM, dIsa mevADAha, te sira rANA pratApasI. 5 cape citto DAha, paurasa taNe pratApasI, serala akabara zAha, aDiyala A bhaDiyA nahI. 6. pAtala khAga pramANe, sAMcI sAMgAhara taNI, rahI sadA, lasAraNa, akabara zuM ubhI aNI. 7 " mAI jaNa ahaDA jaNa jahaDA rANA pratApa, akabara sUte ejha ke jANa sirANe sAMpa. 8 seraThA rAe akabariyA, teja nihArA surakA, nama nara nIsariyA, rANa vinA sava rAvajI. 9 saha gAvaDiyuM sAtha, cekaNa vaDe bADiyAM, zaNA na mAnI. nAtha, teo rANA pratApasI. 10 so , saMsAra, asu25 DhAle upare; jAge jaga dAtAra, pohane zaNa pratApasI. 11 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA pratApanI pAchaLa mAnasiMha doharA 12 ghara vAMkI dvIna pAdharA, marada na cuke mAN dhRSNe narindA gherIyA, he gIrandAM caNu. pratApasiMhane pracalIta bhASAmAM panta kahevAmAM AvatA hatA. mahemanna khIlajI sAhityanA zaiAkhIna hatA tenA akSarA ghaNAja manehara hatA. peAte peAtAnA hAthe grantha lakhatA hatA ane te grantha peAtAnA amIra umarAvAne vecatA hatA. A pramANe pAte sAhitya dvArA puSkaLa dhana meLavatA hatA. rAkeADa vIra pRthvIrAjanI tejasvI bhASAnA patra vAMcI pratApanA hRdayamAM atyaMta utsAha ALye, ane eTaleA badhA utsAha AvyA ke jANe daza hajAra rAjaputAe AvI temane sahAya ApI DhAya tevI rIte teonA hRdayamAM hiMmata AvI ? dhanya che kavinI kalamane ! patranI-kavitAnI prakAzita bhAvathI kSINu thaeluM pratApanuM hRdaya sajIvana thayuM, ane te peAtAnuM bhISaNa kArya pAra pADavA daDha thayA. jyAre samagra hindue svadeza gauravanA rakSaNArthe pratApanA sukha tarapha joI rahyA che tyAre zuM pratApa nizcita rahI zake ? wf A pramANe akabaranA sAmata pRthvIrAjanA dvIarthI patra vAMcI pratApa rANAjInuM ekAeka hRdaya badalAI gayuM, ane peAtAnI karelI bhISma pratijJA mATe anahada abhimAna utpanna thayu. A sthAne vAMcakAne yAda ApavAnI jarUra che. akabara je norrejha bajAra bharatA hatA temAM deza paradezanI ramaNIe, rAjaputANI ane ghI ja amIra umarAvAnI zAhuddI A bAramAM mAla vecavA AvatI hatI A ajAra bharavAnA akabaranA kharAba hetu ja hatA. A majAra nimItte ghaNI mahilAonI A IcchAe ziyaLa bhraSTa thayAM che, ane ghaNI IonI lAja luMTAI che je akabarane nyAyo ane dharmAvatAra kahevAmAM AvatA hatA. pazu buddhi pUrvaka itihAsanuM avalAkana karatAM te vastu amArA mAnavAmAM AvatI nathI; 36. mahamada kholajI sAhityanA premI hatA, tenA hastAkSarA mAtonA krANu jevA suMdara hatA, pAMte potAnA hastAkSarathI grantha lakhatA hatA, ane te grantha amIra umarAone ApatA hatA, A pramANe te sAhitya dvArA ati premathI dhaNuM ja dravya meLavatA hatA. kArogarI banAvIne A karatA hatA, aneka auraMgajheba TApI 38 rAjakuLamAM utpanna thayelA puruSo . tathA strIo pradanamAM lAvatA hatA. tee tene vecIne puSkaLa dravya upArjana rAjA aneka prakAranI kArIgarInA namunA karatA hatA. udAharaNa-~anAvI norADanA meLAmAM vecA hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna A bajAra nithita akabaranI ghaNuM ja nIca ane pApI bhAvanA hatI eTaluM kahevuM A sthAne basa che. A bAbatanuM sAdhAraNa karnalaTeDanA rAjasthAnI ItihAsanA pAnA 164 mAM karelA varNana uparathI vAMcaka varga samajI leze. A "norejha bajAranI pApalIlAne paDade bikAneranA rAjakumAra pRthvIrAjanI strIe potAnI asIma vIratA ane dharmabaLanA prabhAvathI A dArUNa ane zocanIya kalaMkathI pitAnI kuLamaryAdAnI rakSA karI hatI. AvI pavitra virAMganA pRthvIsiMhane potAnA pUNya baLathI ja maLI haze, durbhAgyavazAta pRthvIrAja je ke akabarazAhanA AzrIta thayA hatA. temanA sukha-duHkha akabara para ja nirbhara hatA. to paNa tene akabaranA prAsAda prApta karavAnI IcchA na hatI. ane temaNe akabarazAhane pitAnuM zira paNa namAvyuM nahatuM. sarvaguNa saMpanna bhAcanA premAlApanI zAntithI pitAnuM du:kha bhUlo jatA hatA. ane pote pitAnA kAryamAM kartavya parAyaNuM rahetA hatA ane te virabALA adabhUta satItvanI mUrti hatI. eka vakhata akabara khuza rAjanA bajAramAM gupta veze bhramaNa karatA hatA, evAmAM pRthvIrAjanI strInuM svargIya suMdaratAnuM pratibiMba jotAM bAdazAha ekadama camaka, ane te kAmAMdha-hita thaye. te pote potAnA nivAsa sthAnamAM AvI potAnI pApavRttI poSavAne vicAra karavA lAgyo. tenI pApavAsanA be prakAranI hatI. eka te pitAnI pAzavilIlA purI karavI ane bIjI mevADanA Ijajata ne kalaMkota karavI, akabara rakSaka phITI bhakSakanuM kArya karavA tatpara thaye. ane pitAnI prajA uparanI javAbadArI bhUlI jaI pote nIca rAkSasI A kAMkSA purI karavA unmatta thaye. AvA vakhate A pavitra satInI Ijajata koNa sAcavI zake ane koNa sAcavaze e jagatane nAtha jANe? bajAra puro thayA pachI pRthvIrAjanI lAvaNyattI patnie meLAmAMthI svagRhe javA vicAra karyo. je rastAthI te AvI hatI te ja rastAthI te javA nIkaLI cheDI vAra cAlyA pachI tene jaNAyuM ke sarva dvAra baMdha chebahAra javAno ke mArga nathI potAnA manamAM aneka jAtanI zaMkA udabhavI. evAmAM eka taraphanuM dvAra khulI gayuM jethI te ramI te dvAra vATe javA taiyAra thaI paNa sAmethI akabara zAha dhImI gatI e Avato jaNAyo akabara zAhe pitAnA baMne hAtha lAbA karI potAnI IccA jaNAvI tenA tarapha gayo. ane aneka prakAranI lAlaco batAvI, vaibhava batAvyA, koI paNa jAtanI lAlaca batAvavAmAM kyAtha rAkhI nahIM paNa kahevatamAM kahyuM che ke : Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA pratApanI pAchaLa mAnasiMha doharA satIyA satya na cheDIye, satya che ke pata jAya, satyakI bAMdhI lImI, jaga mIlenI Aya. 88 A dhiddhAMtane manamAM rAkhIne satI ekadama kodhAtura banI gaI ane pite pitAnA asala svarUpamAM siMhaNanI mAphaka garjanA karI ke khabaradAra ! eka pagaluM AgaLa bharyuM che to ! ane tatkALa pitAnI kamarathI laTakAvelI kaTAra khecI kADhI akabaranI chAtI sAme dharI ubhI rahI ane kahevA lAgI ke prabhunA nAmathI sogana le ke, AjathI kaI paNa ramaNIne satAvIza nahIM. ane AvI nIca vAsanAne vicAra paNa karIza nahIM. AvI siMhaNa samI garjanA ane vikarALa caMDIkA samI pratibhA joI - bAdazAha digaDha thaI gayo. ane hiMdustAnane zahenazAha eka nAjuka strInA satya ziyaLa agADI lAcAra banI paravaza thaI gayo. dhanya che te virAMganAne? A strInI hakIkata bhaDu kavionA caritramAM ghaNuM ja prasaMzA karavAmAM AvI che. ane tene eka satI ane prabhAvazALI strI tarIke lekhavAmAM AvI che. paNa badhI orate sarakhI hotI nathI. keI kuLagara paNa hoca che. pRthvIrAja nA moTA bhAI rAyasiMhane AvI guNavaMtI bhAryA na hatI. satitvano Adara nahIM hovAthI agara akabare banAvelI lAlacamAM phasAI javAthI tene amUlya ziyara rana vecyuM hatuM. ane tenA badalAmAM ratnAmUSaNa laIne patine ghera pAchI gaI. A vakhate pRthvIrAjanA jeSTa baMdhue sAMbhaLyuM ke suvarNa ane maNanA alaMkArethI pApI zarIrane khaMDita karI pitAnI prANaprIyA-guDalakSamI pAchI ghera Ave che. paraMtu A zuM ? ApaNu bhUSaNa rUpa dADhImUcha koNe corI lIdhA A vArtA vAMcaka vargane khAsa jaNAvavAnuM kAraNa e ke akabaranI kuTIla nitI ane tenuM nAka jIvana keTaluM pApamaya che. te vAMcaka varga have vicArI leze. laMbANa baha thaI javAthI have mULa vAta upara AvIe. pRthvIsiMhanI tejasvI kavitA vAMcI vIra kezarI pratApasiMhane navuM-jIvana prApta thayuM, ane pracaMDa zatrunA atyAcArane badale levA nizcaya karyo. kavio ne che prIya kavitA, kavio tenuM pAna kare, e pAna taNA rasane relAvI anya janenA mana hare. 89 kavionI kalamathI bhala bhalA paNa zUravIratAnuM mAna dhare, nirAzAmAM AzA rUpI kIraNa kavitA pragaTa kare. 90 39. dADhI ane mUcha ne rAjaputa gauravanuM cinha mAne che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamala javAhira yAne AtmabalidAna evI kavitA pRthaja kerI, pratApane paNa zUra caDe, e raNavIra e raNo , vera levAne nizcaya kare. 91 kavi kalamanI e caturAI, jene cahAtuM vizva are, kahe "logI" e dhanya kavione, mRtajIvana sajIvana kara. 92 A tarapha pratApanI nabaLAIne lAbha laI musalamAna badhA AnaMdIta thaImeja karavA lAgyA. A vakhatano lAbha laI pratApe musalamAne upara AkramaNa zarU karI aneka musalamAnene bhoya bhegA karyA. tethI rANAne kaMI lAla thayo nahIM. ane musalamAna senA marI gaI tenA karatAM traNa ghaNI senA pAchI AvI gaI thavAnI saMjayA dInapratidina vadhatI gaI. pratApanuM pharIvAra AkramaNa thatAM. yavanee pratApane pakaDavA puMTha pakaDI. ane nadI, jaMgala, pahADomAM goThavAI gayA. ATalI badhI yavana senA chatAM, pratApane vAMko vAIna karI zakyA nahi. ane jyAre lAga maLatAM pratApe yavane para chApe mArI ghaNA yuvAnane yamadvAra pahoMcADI dIdhA. Akhare sAdhana vagara pratApa hatAza thavA lAgyA ane pitAnI dhIraja khuTavA lAgI. khAvA pIvAnA paNa sAMsAM paDavA lAgyAM chapA zuM vidhinA khela samAja nahi tenI paDatI, pratApane kaMi dazAo AvI naDatI, zaravIratAnI chApa jarI nahi te bhuMsAtI, aneka bhagave kaSTa chatAM na chAtI gabharAtI, duHkha sukhamAM pratApa to pAchA jarI paDato nathI, kahe logI raNavIra namatuM jarI deto nathI. ha3 cho dhanya vIra pratApa kharekhara Teka ja rAkho, zAha agADI bhalabhalA paNa gayA ja thAka, nahi sAdhana vaibhava nahi khAvA pIvA, tajyAM rAjya ne pATa dezano uddhAra karavA, svamAna sAcavavA pratApa bahAdura thaIne tuM phare, kahe legI pratApane AgaLa vidhi zuM kare. 94 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA pratApanI pAchaLa mAnasiMha AvI sthitImAM rANA pratApa ghaNuM ja zocaniya dazAmAM AvI paDayAM, zuM karavuM pitAnI karelI tapazcaryA ane karelI mahAmahenata ane zAha akabara sAme karelI vIratA bharI yuddhanI ghoSaNA karanArA evA vIra purUSane Aje khAvA, pIvA, ke oDhavA, pAtharavAnA paNa sAMsA paDavA lAgyA. jyAM rAjya vaibhava legavanAra, deva je mahA purUSa? kyAM Aje tenuM bhAvI? paNa vidhInI kaLA akaLa che. jyAre kudarata purepurI kasoTI kare tyAre satya ane dhIrajanI kiMmata thAya che. mATe bhAvI zuM kare che tenI gatInI kaI paNa vyaktine mAluma paDatI nathI e te phakta jJAnI jANI zake. deharA zuM karyuM meM A karyuM e mAnavI mIthyA bake, IzanI AjJA vinA nava pAna paNa hAlI zake. 5 Akhare pratApa rANA ghaNA ja nirAza thayA. ane pote potAnI mAtRbhUmine chellA darzana karI potAnA saradAranI AkharI vidAya laI pote jaMgalanA rasta siMdha tarapha javAnA vicAra para AvyAM. A vakhate eka vRddha navayuvAna je rAjya sevaka. jaina, ane vitAmAM ajoDa, vIra maMtrI bhAmAzAha mahArANAnA coMmAM paDa, ane kahe che ke annadAtA ! ApanAthI mevADane mukIne nahi javAya. AvI rIte bhAmAzAha karejeDI mahArANAne prArthanA karavA lAgyo. ane kahevA mAMDayA ke annadAtA ! duniyA bhale rasAtAla thAya. karoDo manuSya bhale mare, paraMtu mahArANA pratApane vAMke vALa paNa na kare. Apa te mArA zIratAja che, mevADanA deva che, hiMdu ane jaina dharmanA rakSaNahAra che, Apa jaze te amAre paNa A jagatamAM zuM moTuM laI pharavAnuM rahyuM. jyAM Apa tyAM huM. rANA pratApa kahe maMtrI bhAmAzAha! zuM karU keI jAtanA sAdhana vagara mane sAmane zI rIte kare ane hAlamAM tame mevADanI temaja mArI sthitI te jANe che. to kevI rIte TakI zakAya. rANA pratApa ne bhAmAzAhane vAdavivAda. pratApa-bhAmAzAha tuja vAta suNIne, aMtara te vIMdhAya khare, mevADanI dazAja jotAM, agni sama vAlA prajaLe, nathI sujatuM ke zuM karavuM, vidhi jyAM avaLI ja paDe, evI sthitimAM kahe bhAmAzAha, pratApa ekale zuM kare. 6 11 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna bhAmAzAha annadAtA che mevADa kerA, sAcA zIratAja zele che, anekanA che svAmI rANA, satya nItInA sahAyaka che, jarUra karaze sahAya prabhu, AzA prabhunI tajazo nahi, bhAmAzAhanI vinatI suNI, mevADa choDI jaze nahi. 97 pratApa -nathI vaibhava nathI lakamI, nathI khAvA ane pIvA, bALaka mArA TaLavaLatA e, duHkha kaho kayAM sudhI jovA, piyuM tyAM sudhI dhIraja dhArI, duzamana sAme TakI rahyo, pratApanA jIgaranI mAMhI, Aje vicAra jude ja tha. 98 bhAmAzAha:-marada banI hatAza thazo te, kaho marada tene koNa kaheze, bhaviSyanI prajA bicArI, dhaDa tamAre zuM leze ! kAyara banI javAne cAhe, e pratApane zeze nahi, aneka vipattImAM pote pratApa kAyara banaze nahi. 9 pratApa:-nathI joIte vaibhava mAre, nathI bhogavavA joga jarI, vilAsanI IcachA nathI, deza dAjha heye prasarI, deza dAjhane mATe pratApa, prANu pitAne tyAga kare, maratAM taka rANe pratApa, zAhane gulAma nahi bane. 100 bhAmAzAha:-pratApa jyAre kAyara banaze, tyAre mevADa jAze raMDAI kene Azare jIvaze mevADa, karo vicAra dIlanI mAMhI, kAyara banIne bhAgI jazo te, akabarazAha bahu phUlAze, mevADanA ItihAsanA pAne, pratApa kAyara lekhAze. 101 pratApa kahevuM tamArU kharuM che maMtrI, paNa dhana vagara kaho zuM karuM, lazkaranI bharatI mATe paNa, kayAMthI vastu purI karuM, eka vakhatane pratApa rANe, Aje pratApa che bhikhArI, bhAgyadazA bhAmAzAha mArI, have ene paravArI. 102 bhAmAzAha:-sAco jena te rANAjInI, kadI AbarU bole nahi, mAlIkanA IjajatanI khAtara, prANano paravA karaze nahi, nimakahalAlI preme batAvI, kaMIka jainoe nAma karyA, maMtrI udayana, vastu, tejapALa, jevAe maMtrI pada dharyA 103 e jene huM chuM bALaka, Apa coMne dAsa sahI, svIkAre vinatI bhAmAnI, kRpA karI nA kahezo nahi, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA pratApanI pAchaLa mAnasiMha je vastu joIe te Aje, te vastu huM ApuM chuM, mevADanA uddhArane mATe, sarvava huM AvuM chuM 104 bAra varasa lagI laDAI cAle, tyAM lagI dhana khUTaze nahi, pacIsa sahastra sinikane, annane TeTo paDaze nahi, laDAInI sAmagrI purI, annadAtA badhI purI karuM, bhAmAzAhanI badhI milakata, mevADanA coMmAM dharU. 105 pratApa:-bhAmAzAha tuM zuM bole che, tenI samaja paDatI ja nathI. pratatApanI pratijJA e che, ke keInuM dAna letuM nathI, bhUkhe maraze ne rakhaDaze, Teka pitAnI choDaze nahi, prajAnA pisA laIne, rANe Ijajata kheze nahi. 106 bhAmAzAha:-mArI mIlakata nathI svAmI, e mIkta te rAjyanI sahI, rAjya taNI sevA kIdhI che, vaDIlonI e mIkta nahi, rAjya taNI mIlakatanI sAthe, Apa rAjyanI bhegI thaI mevADanI mAlIkI che, bhAmAzAhanI milakata nahiM. 107 nathI Apate svAmI tamane, Apu milakata mevADane, rANAjInI khAtara mAre, prANa ApuM mevADane, sevAbhAvI kahe bhAmAzAha, sevA rANA kabula kare, mevADane uddhAra karavAne sainya have legu kare, karoDanI milaktane rANa, mevADa khAtara phanA kare, bhAmAzAhanI kiMcIta sevA, rANA zrI caNeja dhare. 109 pratApa - dhanya bhAmAzAha jaina sAce tu, nAma kharekhara dIpAvyuM, nija janetAnI zobhAne, nAma levAthI sohAgyuM, mevADa para tArI prItI joI, rANe vAta svIkAra kare. kahegI dhanya bAmAzAha, tArI Teka thakI sveccho tharathare. 110 A pramANe bhAmAzAhanI hadaya bharI lAgaNI joI rANAjIe potAno vicAra pheravI pharI yuddha karavAnuM nakakI karyuM. ane bhAmAzAhanI salAhathI temaja pitAnI vIratAthI hajAre zUravIra raNoddhAo taiyAra karyo. ane hathIyAranI sAmagrI paNa taiyAra karI lagabhaga pacIsa hAra sainya laI pratApe pharI Ai Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna zAhI pheja upara chApa mAro zarU karyo. rANAjInI apUrva tapasyAnI bhakti vaDe bhAgyadevI sAhaya thavA lAgI. karnalaTeDa paNa pitAnA " rAjasthAnI ItihAsamAM " lakhe che ke vIra bhAmAzAhe eTaluM badhuM dhana ApyuM ke ochAmAM ochA pacIsa hajAra sainIkene bAra varasa sudhI hathIAra, barAka vigere purepurI rIte cAlI zake teTaluM dhana rANA pratApanA varSomAM dharyuM hatuM. dhanya che ! dhanya che ! AvA vIra sAcA jena bhAmAzAhane ! AnuM nAma ja mAtRbhakitane prema, sadabhAva, tyAga, svamAna, nimakahalAlI, ane manuSyapaNAmAM rahelI apUrva tyAganI bhAvanA ! rANuM pratApe saghaLI jAtanI taiyArI karI ane jUja vakhatamAM ja akabara senApatI zAhabAjakhAnA sanya upara siMhanAda karyo. ane tenA lazkarane chInnabhInna karI nasADI mukayuM A pramANe bhaMyakara yuddha karI rANAjIe batrIsa kilAe pitAne svAdhIna karyA. temaja rAjaputa kuLakalaMka abhimAnI mAnasiMhanA bAhubaLane abhimAna utAravA mATe rANAjIe aMbaranA rAjya para AkamaNa karyuM. tyAM suprasiddha vANIjya sthAna mAlapurano nAza karI potAnA rAjyamAM pAchA AvyA te pachI thoDA vakhatamAM udayapurane potAnA adhikAramAM laI lIdhuM A nagara jItavAmAM rANAne vadhAre parizrama karavo paDaze nahI. kAraNa ke zatruo saMgrAma karyA vagaraja palAyana karI gayA hatA. Akhare bAdazAha akabare pratApasiMhane zAti bhogavavA dIdhI paNa rANAjI A kAryathI prasanna thaI zake kharA ? pratApane hajI manamAM khaTakatuM hatuM ke bAdazAhane tenA kRtyane badale haju barAbara ApI zaka nathI. jenA lodhe e jaMgala, pahADe, bhukha, duHkha, vaibhavono tyAga bALabaccAMone paNa khI karIne je parisama veThelo tene kiMcIta badalo paNa bAdazAhane ApI zakaze nahI. tethI tenI tabiyata becena rahevA lAgI paraMtu cittoDane kile hajI pratApanA tAbAmAM Avyo na hatuM, ane cittoDanI pratijJA tenA hadayane bhAlAnI sama bheMkAtI hatI Atho citoDano uddhAra na thaI zakavAthI rANA pratApanI becenI vadhatI gaI. have rANA pratApa vRddhAvasthAmAM pravezyA tethI yuvAnIne utsAha maMda thavA lAgyA. ane potAnI nabaLAI upara hajAro dhikAra ApavA lAgyA, je cittoDane mATe meM mAruM tana, mana, dhana, prANa ane sarvadA samarpaNa karyuM chatAM te cittoDane mArA hAthe uddhAra na thayo, eja emanA AtmAne daMkhatu hatu. e ciMtAmAM ne ciMtAmAM rANAjIne mRtyu najadIka AvatuM hoya tema bhAsavA mAMDyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA pratApanI pAchaLa mAnasiMhuM cittoDa mATe apAyelA Atma lidAnA " AppA rAvale mora vaMzanA, mAna rAjanA mugaTa lahI, nija zira para dhAraNa karatA, sUryavaMzInI zAbhA mahI, vIra samarasiMha yavana hAthathI, bhArataneA uddhAra karavA, nija prANanuM ApI malidAna, gayA ziva suMdarI varavA. 111 vIra pRthue dIdhI avadhI, jenI vIratAneA pAra nahI, cittoDa ATe ApI balidAna, yaza kIrti jenI jAmIrahI, dvAdaza putra rANA lakSmaNunA, cittoDa mATe prANu dharyo, devI cAmuDAnA khappare, rUdhIrathI evI rIte bharyo. 112 vaLI devalapati vAghajI jayamala, patte pattenI mAtA kharI, teozrInI vIra vadhUe, cittoDa mATe mukha karI, A megha mAlAne lakSAvIdhI, vIdhUta kAraNe chInnabhInna thAya, cittoDanI adhiSThAyI devI, Aja kharekhara badalAI jAya. 113 duzmana khIke ni`La udayasiMha, cittoDa tyAgI nAsI jAya, hAhAkAra tyAM tA varatAyA, cittoDa AphatathI dherAya, aneka aNumela ceAddhAe e, cittoDa mATe prANu dharyo, kahe bhAgIlAla bhAgyanA pAsA, juo kevA avaLAja payA. 114 AvA AvA vicArA rANA pratApane cittoDa mATe apAyelA bhUtakALanA Atma alikAnA cAda AvavA lAgyAM, tema tema tenI takhiyata upara ghaNIja mAThI asara thavA lAgI, pratAparANAnI tabIyata tAna hatAza ane ghI ja azakta thaI gaI. chatAM temanAM netrA, temanuM hRdaya ane mAtRprema teA temanI aMtIma ghaDI sudhI evAne evA aNunama ja rahyo hatA. mahArANA eka sAdhAraNa4. paNa kuTImAM sutA hatA. AgaLa pAchaLa badhA rAjyanA staMbha gaNNAtA saradvArA UbhA hatA. jyAre pratApanA hRdayamAMchI nizvAsa nIkaLyA tyAre dareka saradAronAM mana du:khIta thayAM. ane darekanI AMkhamAMthI azrunI dhArA vahevA mAMDI. thADI vAra pachI salumbrApatie pUchayuM ke mahArANAzrI, Apa kayA dArUNa du:khathI pIDIta che ? ane ApanI ' 40. mahArANA pratApanI paNuM phUTInI jagyA para hAlamAM sarezavara taTapara saMgemaramaranA mahAyAta zaiAbhI rahyA che. A mahAlaye| mevADanI apeAgatimAM bAMdhavAmAM AvyA hatA, AvA samayamAM paNa AvA mahAlaye badhArka zakayA te uparathI vidit yAya che ke mevADanI sapatti agAdha hatI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 mevADanA rANamala javAhira yAne AtmabalidAna zAMti bhaMga zAthI tha?tyAre mahArANA pratApasiMhe kahyuM ke, "saradAre, mane eka ja vAtanuM duHkha thAya che. ke mArA hAthe cittoDane uddhAra na thayo. saradAra! pratijJA le ke, amAro prANa jaze te paNa amArI mAtRbhUrsi zatrunA hAthamAM javA daIzuM nahIM. ane mAro putra 4 amarasiMha tamAre bhaviSyane mArA pachIne rANe thaze. te mArA jeTaluM kaSTa sahana karI nahI zake ane vaibhava vilAsane jogI banaze, kAraNa ke, amarasiMha A parNakuTImAM pitAnI pAghaDI utAravI bhUlI gayo. ane pAghaDI parNakuTImAM bharAI gaI tethI A sthAna upara moTA moTA ramaNIya mahela ane vikAsanA sAdhano thaze." A vAta karatAM karatAM pratApanuM hRdaya gaMbhIra banI gayuM. ane dIrgha zvAsa lIdhA ne bolyA, "ahIM A parNakuTIonA badale ramaNIya mahAla banI jaze mevADanI durdazA bhUlI jaI amara ahIMyAM aneka jAtanA bhega vilAse bhagavaze. tenAthI A kaThera vRtanuM pAlana thaze nahIM. aphasosa ! amarasiMha vilAsI hovAthI sidIyAnA kuLagoravano nAza thaze. je Teka ane savamAnane khAtara meM pacIsa pacIsa varasa pahADo ane jaMgalamAM kADhayAM. aneka jAtanAM AtmabalidAna ane rUdhIro vahevaDAvyAM. te badhI vastune vicAra paNa amarasiMhanA hRdayamAM thaze nahI. ane pitAnA sukhane mATe potAnA svamAnane tilAMjalI Apaze. ane tame badhA saradAre tenuM anuMkaraNa karI mevADanI AbarUne kalaMka lagADazo. " pratApanAM A vacana purAM thatAMnI sAthe ja badhA saradAra ekI avAje bo9yA ke, "mahArAja ! ame bAppArAvalanA pavitra sihAsananA sogana khAI ne kahIe chIe ke, jyAM sudhI amArAmAMthI eka paNa mANasa jIvIta raheze tyAM sudhI mevADanI gayelI svAdhInatAne uddhAra karIzuM ane maratAM sudhI mevADanI AbarUne kalaMka lagADavA daIzuM nahI." AvA saMtoSakAraka vacana sAMbhaLI rANAjIne AtmA prasaMnna thayo. ane sarva zaMkAonuM nivAraNa thaI gayuM. pote AnaMdanI sAthe A saMsAramAMthI lokIka jIvana jIvI ane kIrti meLavI dehano tyAga karyo. saMvata. 1953 I. sa. 1597 mAM pratApa rANAe dehano tyAga karyo. cha gayo vIra nara eka, jagatanAM dIla DolAvyAM, mAtRbhUmi ne mATe, aneka rUdhIra vahevaDAvyAM, tajI vaibhava vilAsa, na paravA tenI karatA, khare vIra rAjaputa, dezanI dAjhane dharate, 41. saMvata. 1653 mAM I. sane 1587mAM amarasiMha rAjyasiMhAsana para beThA hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA pratApanI pAchaLa mAnasiMha e vIra pratAta te, kIrti suMdarI varI gaye, kahe " bhegI " sUryavaMzamAM, deva sama pite thaye. 115 chape khare raNavara eja ke, jene pleccha dhrujAvyA, dharI DhAla talavAra, anekanA mAna mukAvyA, dhare nahI dIla bIka, masta thaI pite pharate, daI duzamanane trADa, siMha sama banIne ghumate, akabara zAha samajI gayo, rANe jIvate sahela nathI, paNuM kahe "logI" mota AgaLa keInuM cAlatuM nathI. 116 cho svamAna mATe jue, vaibhava vilAsa visAryA, mAtRbhUmine mATa, aDaga jene vRta dhAryA, nija kuMTuMbane sAtha laI vana vana te bhaTaka, chatAM duzmananI sAtha, kadi na yudhdha aTaka, dhanya rANA pratApane dhanya tenI vIratA, kahe "bhegI" dhanya rANAne, jenI ajaba zUravIratA. 117 cho gejhArA tuM kALa, dayA nahI dIlamAM dharate, thaI dayAhINa kALa, kaMIkane tuja cagadate, rANA hoya ke rAya, nahIM paravA tuM karate, Ave levA jene tuM, jarUra laIne tuM jAte, phaTaphaTa bhUMDA kALatuM, jagatanuM teja laI gaye, kahe "bhagI" e kALamAM pratApa paNa sapaDAI gayo. 118 bhArata mAtAne, svamAnI, niDara ane vIra yoddho jagatanA takatA parathI prabhunA darabAra gaye, paNa pite evI kIrti mUkI gayo che ke je Aje jagatanA medAnamAM sau koInA manamAM vasI rahela che-hasI rahela che. jenI niDaratAnI, jenA vacananI ane jenI mAtRbhUminI bhakti para anahada mamatA e bhAratI miyAne lAla sUryavaMzane tejasvI kohInura rANe pratApa Aje pitAnI pharaja bajAvI jagatane pitAnI zuddha bhAvanA rUpI pitAnI evicaLa kItino vArase mukI gayela che. dhanya che ! evA vIra purUSane ! jene jagatane mATe jIvI jANyuM, temaja marI paNa jANyuM. pramu evA bhAgyazALI bhaDavIra AtmAne parama zAMti arpo ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 prakaraNa 9 muM jenene zimaNuM vIra bhAmAzAha deharA bhAmAzAha bhaDavIra, sAce sevaka mevADane, bhAgya vidhAyaka tuM, dhanya! dhanya! bhAmAzA, vRddha chatAM suvAna sama, de te paDakAra, duzamanane haMphAvata, dhanya! dhanya ! bhAmAzAha, 120 jenA kAmamAM janmI, kIdhuM amara nAma, kukha dIpAvI jAnuMnI taNI, dhanya ! dhanya ! bhAmAzAha, 121 "vIra bhAmAzAhanI mAtRbhakita" jagatamAM ghathA manuSyo janme che ane mAre che. paNa keTalAkanA jIvana evA hoya che ke, teone jagatamAM koI jANI zakatuM nathI. temaja oLakhI zakatuM nathI evA manuSya mATe kAMI lakhavAnuM hatuM ja nathI paNa jyAre zuravIra manuSyanA jIvananI kiMmata thAya che. ane te kiMmata Aje jagatanA ItihAsamAM sonerI akSarothI lakhAyelI che. ane te vIra bhAmAzAhanI, ane te paNa eka renanI. mevADa jevA raLIAmaNA dezamAM jyAM rANA pratApa jevo vIra rANo rAjya karato haya, jyAM vAgha, bakarI eka Are pANI pItA hAya, jene eka sarakho nyAya, pitAnI mAtRbhUmi mATe jenI jabara Teka, prema ane bhAvanA vaLI purI purA rAMta, cAritravAna, vaibhavamAM sAdAI, zUravIratAmAM sIMha samAna duHkhIAne sevaka, jANe dharmarAjane avatAra tevA mahA purUSa mahArANA pratApanA mahAmaMtrI hatA. teonuM nAma bhAmAzAha. jJAte jena hatA, dharma ane kartavya parAyaNa hatA. zrI jInezvara bhagavAna para jenI saMpUrNa zraddhA hatI, jenA rageragamAM gurUbhakti vyApI rahI hatI, vaLI nimakahalAla hatA, niti, saMyama, ane cAritramAM sAcA saMtane zaramAve tevA hatA, zUravIratAmAM jANe bhalabhalA kSatriyone mukAbalo kare tevA hatA, pite vRddha ane pAkaTa uMmaranA hatA. jenI mUcha cAMdInA patarA jevI sapheda zamI rahI hatI. jenA mahene cahere siMha je bhAsate hatA. jenA netre camakatA reNukadAra hatA, chatAM paNa pote Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna. mthuraa| hIndusUrya mahArANAjI zrI pratApasiMhajI ke manamukhadezabhakta dIvAna bhAmAzA apanI saMpattI najarakara rahe haiM sUryavaMzI kuLaziromaNi mahArANA pratApa jyAre mevADano tyAga karI cAlyA javAnI taiyArI kare che, te vakhate jaina kulaziromaNI vIra bhAmAzAha potAnI tamAma milkata samarpaNa karI mevADanI sevA bajAvI potAnI mAtRbhUmine svataMtra kare che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jene ziromaNI vIra bhAmAzAha navayuvAnane zobhe tevAM kAryakuzaLa hatA. jenI buddhinI prasaMzA dilhI akabara nA darabAramAM thatI hatI. jenI zaktithI zAha akabara hatAza thaI gayo hato. AvA aneka guNethI suzobhIta evA mahAparAkramI mahArANA pratApanA vizvAsu yahAmaMtrI vIra bhAmAzAha ja hatA. rAjyamAM paNa zI vAta ! nyAya levo hoya te paNa bhAmAzAha. paMcAta karavI hoya tyAM paNa bhAmAzAha. AkhI mevADane vIra bhAmAzAha mATe saMpUrNa mAna hatuM. temanA hukamanuM koI paNa anAdara karI zakatuM na hatuM. are ! koI karatuM ja na hatuM. mahArANA pratApa paNa bhAmAzAhane pUchIne tenI salAha sivAya eka paNa pagaluM AgaLa bharatA nahIM. jyakAjamAM athavA gharakAja ke game tevI mutsaddIpaNAnI vAtamAM bhAmAzAha agrasthAna bhegavatA hatA. bhAmAzAha rANA pratApane te jamaNe hAtha hatA, mevADane sAce kehinUra e jaina hate. eka vakhata mevADamAM cittoDa ki aNamola hatuM. jenI vizvamAM jeThI maLe nahIM, te kile rANA pratApasiMhanA pitA pAsethI akabara zAhe chatI lIdho hato. ane te pAcho meLavavAnI cintAmAM temane rAta divasa cena paDatuM na hatuM. chevaTe ghaNuM ja vicAra karyA bAda pote potAnA AkharI vicAranA pagale cAlavAnuM nakki karyuM ane teNe teja vakhate bahuja sakhata ane kaDaka pratijJA lIdhI ke, temAM temanI prathama pratijJA e hatI ke - jyAM lagI cittoDano kile pAcho na maLe tyAM lagI brahmacarya pALavuM. bIjI. ghAsanI pathArImAM suvuM trIjI mUcha tathA dADhI baDAvavI nahi. ane chellI pratijJA e hatI ke, koI paNa jAtanA dhAtunA vAsaNamAM bhejana levuM nahi. AvI ghaNI ja viTa pratijJA mahArANA pratApe cittoDa mATe lIdhI hatI te vakhate mahAmaMtrI vIra bhAmAzAhane manamAM ghaNuM ja du:kha thayuM ane dareka sAmaMto AgaLa pite pitAnI dukhI vANIthI vinaMtI karI ke --ApaNuM annadAtA jyAre Avo sakhata pratijJA le, duniyAnA sarva bhava vilAsane tyAga kare tyAre ApaNuthI bhava vilAsa, mAjasekha kevI rIte bhogavI zakAya. mATe ApaNe badhA sAmaMte paNa tevI pravijJA le, ke jyAM lagI mahArANA pratApa pitAnI pratijJA pALaze tyAM lagI ame paNa mahArANue lIdhelI pratijJA pALIzuM. ane te ja vakhate dareke sAmaMtoe e jinavIra bhAmAzAhanA kaheNa upara pratijJA lIdhI. ahAhA kevI mahArANa tathA mevADa pratye vaphAdArI ! jyAre A pramANe dareka mevADI saradAra, zUravIre, ane mAtRbhUmi para prema dharAvanArAoe pratijJA lIdhI tyAre ja bhAmAzAhanA hRdayane zAMti thaI 12 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 mevADanA aNumeAla javAhira yAne AtmalidAna karatA, sAcA na tA eja ke, bIjAne sukhI sAcA jaina tA eja ke, khaleluM kadi na karatA, sAcA jaita tA eja ke, sadA zUravIra thaI rahetA, sAcA re te eja ke, kaDhi nahiM pIThane dharatA, evA sAcA jagatamAM, bhAmAzAha jaina thaI gayA, kahe legI dhanya bhAmAzAha, nAma amara mUkatA gayA. dharI DhIla deza dAjha. zAmAzAhane jANIe. tajI vaibhava vilAsa, evA vaura jagamAMhI, mAtRbhUmi taLeA prema, rAkhI jeNe evA naravIra nA, kI nahI mevADa bhUmine kAja, sastra hete vRddha chatAM paNa yuvAna kahe jUe AgIlAla, dhanya e vIra bhAmAzAha ne teA, aharanIza dilanema, bhUlIe. samaryuM sAja, jANIe. tA zAha akabaranI phAja, ghaNA rAja mahArAjA, salImane mAluma niha, jIta kaDe bhAgIlAla pratApane, namAvave Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 122 123 jyAre bhAmAzAhanA AtmAne pAtAnA mevADI bhAi enI lAgaNI ane pratyenA prema potAnA jANI, peAtAne ghaNA ja Ana Mda thayA. have vIra bhAmAzAha vRddha prITI yuvAna thayA. ane dareka kAryamAM utsAha pUrvaka pAte ane peAtAna mAlIka ane mahArathIoe mAtRbhUmi mATe rAtadivasa athAga parizrama veThavA mAMDayA. 124 A tarapha dilhImAM akhara zAhe rANA pratApane harAvavA ane nasADavA mATe lAga zeAdhavA mADayA, ane pAte ghaNA ja vicAra karI peAtAnA tamAma lazkaranI sAthe peAtAnA putra sIma ( zAhajAdA)ne AgevAna karI ravAnA karyo. ane senAdhipati tarIke rAjA mAnasiMhane mokalyA. 125 mevADabALa, sabhALIe. 12: joIne dharaNI dhruje, zAhanA ca pUje. 127 vaLo. tApA jhAjhI, karI duzmananA nAza, sIma thAye zajI. sADA maiM taravAra, thavI muzkela che. nahiM sahela che. 138 129 www.umaragyanbhandar.com Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainAnA zirAmAMNa vIra bhAmAzAhu 1 A pramANe lAkhAnI saMkhyAmAM lazkara, hAthI, gheADA, tApA vigere mevADa para AkramaNa karavA kUca karatuM AgaLa dhape Avyu, te vakhate bhAmAzAhane khabara paDI ke zatrunuM lazkara AvyuM A vakhate jaina bhAmAzADu vicArazIla thayA. gheADA upara svAra thaI ne rANAjI pAse AvI vinayapUrvaka namana karIne kahevA lAgyA ke svAmI, uThe ? uThe ? taiyAra thAe, mevADane svataMtra karavAnA vakhata AvI paheAMcyA che. mATe hAthamAM yA hathIAra ane karA zatru saMhAra. pratApa paNa peAtAnI mAtRbhUmi tathA bhAmAzAhanI dezadAjha pratye acaLa vaphAdArIthI tenA AtmAne amA joza AvyA, ane pratApe paNa bhAmAzAhane hukama ApyuM ke:-bhAmazAha, Apa 5dha re, ane lazkarane taiyAra thavA hukama Ape. ane gAmamAM dAMDI pITAvA, ane madhA rAjamahelanA cAgAnamAM bhegA thAo. deharA azva para svAra thaI, bhAmAzAha tA nikaLe, meDA e mahAratha, mastAna thaIne sacare, dAMDI pITAvI josamAM, lazkara madhu bheguM kare, Ave pratApa ceAgAnamAM, sau premathI vaMdana kare, khAvIsa hajAra lazkara taNI, sakhyA badhI bhegI thatI, mevADanA uddhAra mATe, umI hRdayanI chalakatI, 132 bhAmAza!huM badhAne samAcAra ApI pote vRddha chatAM bhalabhalA yuvAnane paNa zaramAve tevI rIte yuddhamAMAgevAnI maryuM kAma karavA lAgyA, lazkarane krama goThavavuM, duzmanane kema hAvavA, vigere tamAma kuneha bAjImAM bhAmAzAha nA agrapaNe bhAga hatA pratApa zaeNine paNa ajanma thayA. ane manamAM kahevA lAgyA ke zu vANIAno jAduI zakti ? zuM tenA prabhAva ? ane zuM tenI mAtRbhUmi pratye dhagaza OM dhanya che ? bhAmAzAha tArI janetAne ! 130 131 jyAre zAkhAzAha AvyA, ane badhAe vIrane chAje evuM bhAmAzAhane mAna ApyuM tyAre rANA pratApe peAtAnA zUravIra sainIkAne e zabdo TukamAM jra kIdhAM ke: ApaNe nathI levuM rAjapATa, nathI karavA koine gulAma, haMmezanA mATe mevADa svataMtra rahe tenAja mATe laDI levAnuM che, mATe mane paNa mAtRbhUmine bevaphA nA thazeA. jIvA te paNa mAtRbhUmi ne mATe sAcA zUravIr mAtathI maMda DaratA janathI. * Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat rANA tApanAM zabde zabda dareka mevADI mAe, peAtAne zizamAnya gaNyA. ane maratAM sudhI paNa mevADane parAdhinatAnI eDImAM jakaDavA nahI daI e www.umaragyanbhandar.com Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 mevADanA aNumela javAhira yAne AtmabalidAna evI bhISmapratijJA lIdho. dhanya che? rANA pratApane ? ane dhanya che ? evA mAtRbhakta vIrA ne ? chagye vIra rANeA pratApa thA, tyAM preme UbhA, hRdayamAM rAkhI mAlu, eN talavArA, laTakatI dharI DhAla talavAra, zUravIratAnI chApa, akhtara dharatA aMga, pracaMDa prabhAvazALIe, bhAleA karamAMhI dhAryo, duzmanane namAvavA, kahe lAgI pratApasiMha, cAlyA teja batAvavA. 133 A pramANe lazkara DaMkA vAgatAM ja upaDavA lAgyuM. e lazkarI sAma sAmAM haladIghATanI raNabhUmimAM bhegAM thayAM, mArA ! mArA ! kApA ! nA zabdonA ghoSa elAvavA mAMDayA, jema cIbhaDAM kApe tema mevADIoe mlecchane kApavA mAMDayA, raktanI nadIe vahevA lAMgI, mAtRbhUminA mATe Aje mevADI cAddhA paNa pAtAnA vahAlA prANanI Ahuti ApavA lAgyA, ane zivasunnarI varavA cAlyA gayA. jyAM tyAM muDadAnA gaje gaja paDayA hatA. te rRkhatAMja kALA phATI jAya. AtmA TharI jAya evA bhayaMkara dekhAva joi bhalabhalA zUravIranAM mana tyAMja thaMbhI jAya, A vakhate ApaNA vIra bhAmAzAha duzmananA TALAmAM peAtAnI sapheda dADhI ane lAMkhI mUA phaphaDAvatA talavAra pheravavA mAMDayeA. jema ghAsa kApe tema duzmananI senAne sahAravA lAgyA. ane eka mahAna bhaDavIra cAndrAnI mAphaka yuddha karavA lAgyA. ane melyA ke bhUlAvI Dho enI haTha ke pArakA zastya upara jarA DhAka uMcI na kare. A pramANe bhAmAzAha laDatA laDatA raNamedAnamAM ghumatA tyAre rANA pratApa para temanI najara gaI ane jANyuM ke pratApa hAraze. tethI bhAmAzAha pratApane kahe ke rANAjI Apa cAlyA jAo. jIvatA haIzuM tA kI laDAze mATe Apa mevADapati jema ane tema jaladvI cAlyA jAe. pratApasiMha kahe bhAmAzAha, pratApa pITha batAvI kaDhi pazu bhAgI jAya, zuM tame mane kAyara samajo che, huM teA ahIMja marIza, eTalAmAM bIjAsaradAraza AvyA ane pratApane samajAvI dUra karyo pratApa kAmalameranA killAmAM bharAyA, zatruo pAchaLa paDayA. ane kemalameranA killAmAM jhera nAkhyuM, keTalI adhamatA gAmamAM hAhAkAra thayA. nAnA bALaka ve, mATA rUve, pANI vagara leAkeAnA prANu muMjhAvA lAgyA, badhA vagara cAle paNa pANI vagara kema cAle ? zuM vidhinI kRtaghnatA. Akhare bhAmAzAha kahe mahArAja ahI'tho cAleA khIje, jIvana TakAvavuM muzkela che. ApaNe jatAM duzmanA, prajAne trAsa nahi Ape. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenA ziromaNi vIra bhAmAzAha rANe kahe bhAmAzAha mArI buddhi have kAma karato nathI, mArI zAna Aje evAI gaI che, tamane ThIka lAge tema kare, tame kahe tyAM jaI e. rANe rANI, bALake ane thoDA saradAro ne laI vRddha bhAmAzAha cAle, jANe rAma-lakSamaNa cAlyA vanavAse, A gamagIna dekhAva bhalabhalAnA AtmAne kaMpAve zuM vidhi ? tyAMthI cAlatA cAlatAM AvyA cappana dezamAM. cammana dezanI zuM zobhA ? AjubAju aravallI pahADanI zobhA, moTA moTA vRkSo ane lIchama pradeza joI pratApane sAdhAraNa zAnti thaI. zatruo pAchaLa paDyA, ane koIne hAtha bhAgye, keIne paga bhAge, keTalAka dhaDa mAthA vagaranA thayAM, e kAramI cIse sAMbhaLI dayA Ave. bhAmAzAha ane pratApa maraNane lAya mUkI zatruonI sAme laDavA lAgyA. baMne hAthamAM be dhArI talavAre, paMjhAmAM Avyo tenA see varSa purA. eTalAmAM AvyA zatru saradAra pakSane saradAra ne pratApa para pAchaLathI ghA karavA jAya che. ke turataja bhAmAzAha doDayA, ane zatrune ghA potAnI talavArathI jhIlyo jethI pratApa bacI gayA. zatrue turata nAzI gayA, dhanya che? sahAsIka jena bhAmAzAha ne ? pratApa kahe dhanya che ! bhAmAzAha Aje tame ja mAre jIva bacAvya che. ane tame ja mane jIvatadAna ApyuM che. Ajano suyaza badhe tamane ja che. sAcA jena tarIkenuM Aje tame tamAruM nAma amara karyuM che. bhAmAzAha kahe annadAtA, meM te mArI pharaja bajAvI che tethI vizeSa kAMI ja karyuM nathI. zuM bhAmAzAhanI nirAbhimAnItA. pratApa jItyA paNa pAse phUTI badAma na rahI. eke sinIka na raho, badhAya jaMgalamAM gayA, na maLe anAja ke rAMdhelA bhejana, jaMgalanA phaLaphUla khAI mIThAM jharaNuM nA pANI pI divaso vyatita karavA lAgyAM. upara AkAza ne nice dharatI tyAM badhA ArAma kare eka vakhata mahipati te Aje rastAne raMka-bhIkhArI, eka vakhata mahAmaMtrI tene paNa na maLe khAvA ke na maLe pIvA. AnuM ja nAma kameTI ane jIvananI kimata. ghaNI vakhate jamavA bese ke zatruo AvyAnuM sAMbhaLI aDadhu khAdhuM na khAdhuM karI nAse, vRddha bhAmAzAha dilAse Ape ke dhIraja dhare, sau sArAM vAnA thaze. jyAM jyAM pratApa jAya tyAM tyAM bhAmAzAha jAya bhAmAzAhano nizcaya eja ke " jyAM mAre rAjA tyAMja huM, jevI dazA mArA annadAtAnI tevI ja dazA mArI " dhanya che ! sAcA jena bhAmAzAha tArI svAmi bhakitane ? aghAra jaMgala pracaMDa DuMgarA jANe megharAjanA vAdaLAnI sAthe vAte Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamala javAhira yAne AtmabalidAna karatA hoya tema uDI uMDI khAI jetAja cakarI Ave, siMha ane vAghanA ToLAnI garjanAo saMbhaLAya ne kALajA kaMpI uThe bapora thatAM suraja deva tapatA hoya te vakhate vIra bhAmAzAha ane pratApa baMne jaNa jhADa nice besI vAte karatAM hoya. pratApa bhAmAzAhane kahe che ke bhAmAzAha, jaMgalanuM jIvana kevuM madhurU ne suMdara che. na maLe keI vyAdhi ke upAdhi mATe mAre AtmA to atre rahevA nizcaya kare che. bhAmAhAha kahe AcI vAta. rANAjI. Apa te saMta jevA dharmAtmA che eTale ApazrIne vaibhava ke rAjyanI lAlasA nathI paNa ApazrI vagara mevADane svataMtra keNa karaze. Ama vAtacIta cAlatI hatI tyAM si nIka khabara laI Ave che ke zatruo Ave che. jethI pratA5 muMjhAyo. kyAM zAnti ne kayAM A deDadhAma, na maLe pAse keDI na maLe sAdhana ke na maLe khAvA. bhAmAzAha, have Apa pAchA padhAre tame mArI khuba sevA karI che, paramAtmA tamane sukhI rAkhe have mevADane mATe koI paNa jAtanI AzA rahI nathI. huM sIMdhanA raNanI pele pAra cAlyA jaIza mAtRbhUmi tane mArA chelA praNAma ! have mAruM jIvana gupta paNe gujArIza. vIra bhAmAzAhanuM haiyuM dhaDakavA lAgyuM, AMkhomAMthI azrudhArA cAlI pratApanI AvI dazA joI ghaNuM lAgI AvyuM thoDIvAra pachI te be annadAtA, mevADa che DI javAya ja nahIM, dezane to haju svataMtra kare che, kAyara thaI A 5 bhAgI jAo te zaramAvavA jevuM thAya ane mevADavAsIo kaheze ke Akhare pratApa kAyara thI nAzI gayA jethI pratApe kahyuM ke bhAmAzAha, zatru sAme TakI zakavAnI-laDavAnI mArAmAM tAkAta nathI mATe cAlI javuM eja ThIka che. bhAmAzAha chatAM mahArAja evuM kadi nahi bane, mArA pUrvajoe ghaNuM dhana bheguM karyuM che. te badhu dhana ApazrInA carNomAM dharUM chuM pacIsa sahastra sinIkAne bAra varasa sudhI cAlaze, mArA paisA te ApanAja che mATe senya bheguM kare ane mAtRbhUmine gulAmInI jaMjIramAMthI mukta karI bhAmAzAhanA mATe kavirAja zrI udayapura nivAsI zrIyuta kezarIsiMha bArahaThe nice mujaba kAkaya banAvyuM che. manahara artha ke abhAva mahArAna deza tyAgata hai, jabate parI che-bhAta-esI avananameM. 134 vRddha hai adhika vesa purana palIta kesa, bala huM vizesa sesa rahyo nahiM tanameM, 135 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jene ziromaNi vIra bhAmAzAha 136 Teki Teki lakarIke, pagana uThAvata hai khavata he Thokare aneka china chinameM prema rasa chA svAmIdaza tarasAye thAya bhAmAzAha Avyo ke svadeza bhakti manameM 138 saMkaTa mAlikkI Aye he karana sevA azvamegha yajJa heta jAke paga pagameM pArasAnI bhATiAnI nApaThAnI jA jAyonA siThAnI eso aura pUta jagameM svAmi bhakti prema dharyo pUrana hRdaya bIca deza abhimAna bharyo jAkI raga ragameM kirtike lADa ora manako udAra gADho bhAmAzAha ADo Aya TADha bhAmagameM kahata pratApa tuma kona che sthAvara jIna ? jAti hai tumhArI kahA kahe kauna nAma hai 142 kahi ve kI ApanI upAdhi hai ravajana kauna? ravi ve ke kahIye tamAre kauna gAma hai? 143 hamako je pUcho tuma medapATa vAsI hama pUrva janma karma te vidhAtA bhaye vAma hai deza charI jAta tuma mAraga ke raki rahe kaho kana hama hai tumhAre kahA kAma hai ? 145 Xx bolI "jaya jIva" ora najara saprema kInhIM zeTha ke apAra bhayo hRdaya hulAma hai 146 hAtha jori carnanameM araja karana lAgo citra phUTa hamAre purAno nAtha? vAsa che 147 baniyA hai jAti ora kiMkara ke nAma bhAmAM vartamAnavAsa je yarDe te bahu pAsa che 148 puruSA hamAre rahe rAnana ke maMtrI khAsa rAva dayALu ? yaha dAsana ke dAsa che 149 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmabalidAna 5 najara lInhI, hA. hA, mahaMta prasanna DAI pAtAla kahI mahArAna tuma mAnyava kI Thaura lAyaka hA bahuta hamAre khAsa sevaka jete hai hamAre matrI unake hU mora hA. Apati svadeza kI tuma hai chipAve kahA ? Apane hA tumatA sadaiva kahA aura hA sakhyA prasarAnI tAte sUrata pichAnI nAMhiM, sAmAzAhe tumatA hamAre syAmakhAra hA. sunI hai hama, vya rAja rahI bhAmAzAha khAta saahIM deza ke nimitta akha kahA deDAM nA Apa mahArAja rAja cheAri ke padhArata hA, bhakti kA maiM ura kaise sthAna IMDAMnA aita para mArtihAM na araja hA ekaliMganAtha jUkI Ana tAna leDAM mai tA eka kIna jAta IMDAM cana hai tAllR jAna hamArI nAya dAM nA 1 1. prANu. 2. nahIM javA dauM. 3. pIae. kAna dehAM, nA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 2 mAM 150 151 1para 153 154 155 151 7 tumhArI bhakti, kahe mahArAna zAha aisI hI tadapi hamArI gela 3 nAhaka pA hA tuma. 158 dharmake nimitta sama sena khalidAna bhaI, dekhI ke humArA du:kha nAhaka jarA hai| tuma. turka sAMlana naI senA krU saMcaya OM, hai te| zvana muDhazAha kahA te bharA hai| tuma ? apane nivAsa para karyuM nahiM. kriza hA pIche, aisA haTa bhAmAzAha nAhaka karA hA tuma. . parI, kahe lAmAsAha janmabhUmi meM... vipatti tihi kA bilrAki prabhu ? kaise luni jAUM maeN Aja mamadeza aura svAmi kI karana sevA, kRpA ke nidhAna nrupa ! kaise DriMka jAUM maiM. 157 159 160 161 162 163 www.umaragyanbhandar.com Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane ziromaNI vIra bhAmAzAha vAmi kAja sArana ko deza kaNa kAranake, ausara mahAna ane kese cUki jAU meM mitta anusAra Aja sevA hI bajAU kahA? mAlike heta nAtha ! Ubho biki jAUM meM 165 aura bhAmAzAha kahyo detasI gardana se, merI binatI pai nAtha ! jarAte pasIyei Azrama caturtha anta mane aba pAMva diye, ase vRddha maMtrI ko kRpALu mAni lIjiye bhArata udhArI bIra dharma dhura dhArI dhIra!!, kiMkara kI tuccha sevA aMgIkRta kijiye Aja sakuTumba nija dAsake sanAtha kana, pRthvInAtha pAtAla ! raMkAba chari dIjiyeM 170 maMtrI kI araja mAni pAtala utari gae, kAMna parI bhanaka jamAna tetiyA 1 na ke Arati utAre mahArAna pe prasAre bhakita, bAra bAra bAre bharI pAla metiyAna ke dhanya bhAgya mAlika padhAre hai hamAre pAja, ghara ghara maMgala bhaya he gotiyAna ke zAha naranArI hAta jori ke khare hai sAre, paga aeDe DAre mArabArI pitiyAnaka ke 11 yathocitta svAgata ke zAha uparAnta aba, pAna 4 le dhare ha rAna agramoda mana teM pAhi pAhi beli punI baniyA carana parahyo, mola ke liye ho kesedAsa tana-mana teM ese kahi ane saravasva kari dInha bheTa, Urana bhaye hai zAha svAmibhakita ane te 17 najara nimitta Ana najara prasAde taka, hamAlana aratha utAre kAravA tai 17 kahiya zAha saMgrahari, kamitrInA kAma yaha dhana ha saba rAvane, mere kevala nAma 178 * tatalI-kArI kAlIbelo. 2. kuTu. mAravADamAMmAthe bAMdhavAnA sAphAne pati kahe che. 4 tAla, karaja, 6.kAvaDAthI 13 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna bhAmAzAhanI ajoDa svAmibhakita para kavirAja zrImAn kezarIsiMha paNa sugdha thai temane kAvyA lakhI bhAmAzAha pratye premabhAva matAnyeA che. A pramANe bhAmAzAha vinayapUrvaka eka jainane zAle tevIrIte mahArANA pratApane kahe ke ' mArUM dhana te ApanuM ja che, ApazrInA pUrvajonI sevA mArA vaDIleAe karI ne dhana meLavyuM che, te dhana jyAre mArI mAtRbhUminA kAma mATe na Ave te mAre te dhananI zI ki Mmata che ? mATe kRpALu ! Apa mArI araja svIkArI ne mevADanA uddhAra karavA kamara kasA ? 8 mahArAja !mArA dezanI khAtara huM maravAtaiyAra chuM teA pachI dhananI zI visAta che? huM mArUM dhana ApazrIne ApatA nathI paNa mArI mAtRbhUminI sevA athaeN ApI mArI pharaja bajAvuM chuM. 98 mahArANA pratApa mAlyA dhanya che ! bhAmAzAha, tame dezabhakita svAmibhakita evI puravAra karI ApI che ke prabhu mahAvIranuM nAma, tathA sAcA jaina tarIkenuM nAma tame ujjavala karyuM che. ane jagatamAM dareka manuSyA mATe eka evA dAkhalA esADayA che ke dezanA mATe prema kevA rAkhavA bhAmAzAha ! mevADanI svataMtra tAnA yaza tamaneja maLaze. AjathI temaja senApati, cAlA laDAInI taiyArI karI. doharA udAratA bhAmAnI bhalI, jene kIdhuM ujjavala nAma; kArya e zuravIra chuM, kAyaranuM nahi kAma. 179 mAha utArI lakSmItA, sau. mevADane caNe dharyuM dhanya ! dhanya! bhAmAzAha tujane, nAma amara preme karyuM. 180 bhAmAzAha rAkhI saMpatti, vastu kRta ja traNa kIrti IkalAnI dhAtI, lATA pIvA jaLa, 181 khAkI thayuM dezane, dharI hRdayamAM dAjha, kahe bhAgI dhanya ? bhAmAne, rAkhI mevADanI lAja. 182 laDAInI taiyArIo dhamadheAkAra cAlavA mAMDI. gAme-gAmathI, dezeza-dezathI sanIkA AvavA lAgyA, vRddha-juvAna AvyA, keAI talavAra, tIraDhamAja tA keI kustIbAja te kAI bANAvaLI vigere vigere yuddhamAM nIpuNa ceAddhAonI bharatI thai temAM tIradAjo; gheADesvArI. ane pAyadaLanA pAra ja na hatA. bhAmAzAhe kamara kasI, vRddha chatAM khamaNA jore kAma levA mAMDayuM. yuvAna karatAM paNa sahasra gaNeA joza lAvI kAma karavA lAgyA, le ke nA utsAha vadhA ane temanI lAgaNIthI badhAnI lAgaNI pura jozamAM jAgI ane darekane peAtAnI mAtRbhUminI kurajanI gama paDI, dhIme dhIme eka pachI eka killA sara karavA mAMDayA paheluM zerapura khIjuM delavADA sara karyuM, delavADA vakhate te bhAre yuddha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ne zirAmaNI vira bhAmAzAha thayuM. zatru pakSano saradAra " zAhabAjakhAM " sAthe bhAmAzAhane hAthohAthanuM yuddha thayuM. ane bhAmAzAhe eka ja jhATake zAhabAjane hAtha kApI nAMkhyo. tenI talavAranA TukaDA thaI gayA. ane bicAro zAhabAjha nAsI gaye. pachI kamalamera sara karyuM, ane bAdazAhanA saradArane harAvyA. - A pramANe ghaNA kilAo ane ghaNA gAma kabaje karyA badhe mevADane pradeza jItAye mAtra cittoDa, ajamera ane mAMDaLagaDha traNa killA akabaranA tAbe rahyA, A pramANe rANA pratApanI jIta thaI, mevADamAM navuM jIvana AvyuM prajA khuzI thaI duHkhanI ghaDIo bhUlavA lAgI. rANA pratApe darabAra bharyo ane keIne jAgIro IlkAbo poSAka, pAlakhI vi. so sonI lAyakAta pramANe saunA vakhANa karI ApavAmAM AvyuM. mahArANA pratApe kahyuM ke bhAmAzAha jevo kepha nathI, zuM ema tyAga, svAmibhakita ane dezabhakita mevADane chatI ApyuM, hoya to bhAmA. zAhe jItI ApyuM che, huM emane evADanA 'bhAgyavadhAyaka " "mevADanA punarUddhAraka ' nI padavI Apu chuM A vakhate tAlIonA gaDagaDATa vacce badhAe bhAmAzAhane vadhAvI lIdhA ane sau koI bolyA ke bhAmAzAhane dhanya che ? dhanya che ? tenI dezabhakita ane tenA tyAgane ? Akhare bhAmAzAhe bIlakula AbhamAna batAvyA vagara sAcA jenane zAme tevI rIte bolyA ke "bhAIo, meM te mArI pharaja bajAvI che temAM meM kazuM ja karyuM nathI, jevI zAzana devanI IcchA hatI te pramANe thayuM mATe badho yaza te ApanA annadAtA mahArANA pratApane zobhe che, temane tyAga ane temanI ajoDa deza premanI tulanA karavAnI bhalabhalA mahArathIonI paNa zakita nathI, mATe bele, mahArANA zrI pratApanI jaya, bele mAtRbhUminI jaya. AnadanA avasaranI sAthe badhI kriyA pUrI thaI ane mevADanuM navuM jIvana zarU thayuM. dhanya che bhAmAzAha tArI dezabhakitane ? vAMcaka ! bhAmAzAha jevA dezabhakata banIne tArI motane upaga dezanA bhalA mATe karaje. bhAmAzAha saMvata 16dara nA mahA suda 11 (tA. ra7 jAnyuArI Isa. 1600)ne divase svargavAsI banyA temanI uMmara varSa 21 ne 7 mAsanI hatI chatAM paNa teo yuvAna jevA dekhAtAM hatAM temane janma saM. 1604 nA aSADa suda 10 (tA. 28 juna 1547) somavAre thayo hato. 42. bhAmAzAha svargavAsI thayo. tenA eka divasa agAu pitAnI strIne eka pitAnI hasta lekhIta cIThThI ApI kIdhuM che jyAre mahArASTra amarasiMha paisAnI muzkelImAM Ave tyAre A ciro mahArANu amarasiMhane ja se 5je temAM mevADanA chu khajAnAnI hakIkata lakhI hatI. te cIThThI jayAre mArANA amarasiMhane ApavA mAM AvI tyAre paNa Azcarya pamI temAM lakhyA mujaba te gupta banane meLae. ane bhAmAzAhane bacAve khajAno atyAre mahArANuM amalahine ghaNe kAmamAM Ave. A vicArazI5 pradhAna mevAne maLavA ghaNe murala che, AthI mahArASTra tathA sarve sA aMte atharva pAmyA, ne vIra bhAmAzAhanA putra chapAzAhanetramaMtrIpade nimyAM, jIvAzAha pacha haiyAra hatA, siMhA beTA si ha ja hAya ! www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 10 muM. mahArANuM zrIamarasiMha sahArASTra pratApasiMhanA svargavAsa pachI temanA zreSTha putra amarasiMha saMvata 1653, (I. sa. 1597) nA mahA sudI 11 nA rAja gAdI upara AvyA, mahArANu amarasiMha gADhI upara AvyA pachI laDAIsivAya kazuM ja kArya hAtha dharyuM nathI, pahelavahelAM rANAzrIe bAdazAhI thANuM mevADamAMthI upADI heyAyI vAtAnA hukamane amala karAvyuM. akabarazAha mahArANA pratApano dehAMnta sAMbhaLI ghaNuM ja udAsa thaye ane phImAM pa. akabarazAhane caherA badhA sAMmate vicAramAM paDayA. ane mahemaNe vAta karavA lAgyA ke pratApanA maraNa thavAthI te khuzI thavuM joIe tene badale zAha udAsa kema dekhAya che ? A vakhate eka cAraNa pitAnI cAraNI hAyAmAM eka cho tye ke - aza legA aThadAga, pAgha aNu nAmI ! ge ADA gavaDAya,jike bahatA dhura nAmI che navaje nava gaye, no AtazAM navalI dha bo bharekhA heTha, netha duniyANa dahalI che gata rAha jItI gayA, dasaNa mUda razaNa DasI nIsAmUka bhariyA nayaNu temRta pratApasI che 18 che - bhAvArtha : pitAnA gheDAne DAgha na lAgavA dIdhe potAnuM zIra bIjA keIne na jhukAvyuM, jaza laIne cAlyA, hindustAnanI bhAranI gADI jamanI tarapha kheMca. vAvALo hato. "norAjI " agara keI jalasAmAM nathI gayo. bAdazAhI DresamAM paNa gayo nathI, koI paNa jAtanA esANamAM AvyuM nathI, jeno yaza raMpI kaLaza kaniyA para kAyama rahyo, A pramANe rANA pratApasiMha phattehanI sAthe cAlyo gaye, jethI bAdazAhe potAnI jabAna dabAvI, ane ThaMDo zvAsa laI AMkhamAM pANI lAvyuM. he pratApasiMha ? tArA maravAthI bAdazAhane A pramANe thayuM hatuM. (andInA kavionA vRttAMtane "karnala TeDa' satya mAne che. ) - akabaranA samaMta mAnasiMhane prabhAva divase divase eTale badhe vRddhi pAmato gayo ke akabaranA hRdayamAM tenA mATe zreSa utpanna thaye, ane akabarane zaMkA utpanna thaI ke mAnasiMha mane siMhAsana parathI padamaTha karaze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI amarasiMha 11 mAnasiMhanI zUravIratAthI jANe dilhInuM siMhAsana kaMpAyamAna thaI jatuM hoya tema lAgavA mAMDayuM. Akhare akabare mAnasiMhane ke hisAbe mArI nAMkhave e nizcaya karyo. ane tene pote mAjuma nAmanI mIThAI banAvI. te mIThAImAM aDadho aDadha jhera bheLavI dIdhuM. paNa " jene jIvADanAra hajAra hAthane dhaNI hAya tene kaI paNa mANasa kaMI paNa karI zakatA nathI." ahIMyAM paNa evuM ja banyuM. akabara poteja bhUlathI mIThAI khAI gaye, kevI vicitra daivI ghaTanA ? tene tenA pApanuM prAyazcita malyuM. niraparAdhI zraddhA yukta sevakanA prANa levA jeNe prayatna karyo hato tene ja pitAnA prANa ApavA paDayA. akabara dhArata te mAnasihane parAjIta karI zakta agara game te prakAranI zikSA ApI zakata, paNa pite potAnA cAritramAM kalaMka lAgavA jevuM AvuM aghAra kRtya zA mATe karyuM ! tenA hRdayamAM zuM haze te koNa kahI zake ? A vastu game te he? astu, have ApaNe mevADa tarapha draSTi gecara karIe. rAjya siMhAsana upara besatAMja rANA amarasiMhe je prakAre rAjyanuM hita sAdhI zakAya tevA prakAranA niyamonuM pAlana karavA mAMDayuM. sarvakSetranI be vAra mAyaNa karI navuM mahesula caDhAvyuM. ane pite pitAnA sAmaMta saradArane navI jAgIra ApI te uparAMta bIjA keTalAka niyamanA pracAra karyo, temAM eka to e niyama navIna DhabanI pAghaDI bAMdhavAne prasiddha karyo. rANuM amarasiMhe e pracalIta karelA navA niyama mevADa rAjyanA keTalAka staparanA zilAlekhathI upalabdha thAya che. paraMtu mahArANA pratApane rANA amarasiMha mATe je zaMkA thaI hatI te kharekhara sAcI nivaDI. meja-vilAsa ane zAMti aMte rANA amarasihane anartha kArINuM thaI paDI. pitAnI pavitra AjJAne anAdara karIne rANuM amarasiMha atyaMta ALasu banI gayA. temaNe pelA sarovaranA taTa upara baMdhAvelI parNakuTIne tyAga karIne tyAM eka mahAlaya baMdhAvyuM, jenuM nAma amara mahela rAkhavAmAM AvyuM. A mahAlayamAM aneka jAtanI vilAsI vastuone samAveza karavAmAM AvyuM, ane rANA amarasiMha vilAsI banyA. teo A pramANe sukha lAMbA vakhata bhegavI na zakayA. keTaloka samaya vityA bAda jahAMgIrane temanA maMtrIoe kahyuM ke "jyAre AkhA hiMdustAnanA rAjAo ApanI AjJAmAM rahe che. te zuM A ekaja mevADanA rANe amarasiMha ApazrInI AjJAnuM ullaMghana kare ! te amArAthI sahana thaI zakatuM nathI." AvI vAtothI jahAMgIrane temanA maMtrIo e puSTI ApIne mevADa upara caDhAI karAvI. A vakhate rANA amarasiMha tA vilAsanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna niMdrAmAMthI jAgRta thatA hatA. hajI jahAMgIrane dilhInA takhta para beThAne cAra varSa pUrAM thayAM na hatAM. paNa teNe sarvatra gRhakalahane aMta lAvI mevADa para AkramaNa karyuM have rANA amarasiMha mahA saMkaTamAM AvI paDayA. ane rANAnA keTalAka khuzAmatIAoe rANAne nirUtsAhI banAvavA prayatna AdaryA. chevaTe rANa amarasiMha utsAha vagaranA banI gayA. eTale mevADanA saradAro ane sAmaMte pitAnA manamAM duHkhI thavA lAgyA. chevaTe sarve saradAre amara mahelamAM gayA. ne rANAne vipattinA AgamananI khabara karI sAmaka ziromaNI vIra caMdAvate amarasiMha sanmukha jaI dhIraja ne gaMbhIratAthI dhImA svare kahevA mAMDayuM ke - "AvI ja rIte A5 mahArANuM pratApanI AbarU rAkhaje? ane sIsodIyAnA kuLane sAcavo? vicAra karo, ke tamAre janma kayA kuLamAM thayo che? ane ApaNI nADImAM kenuM rakta vahI rahyuM che? jahAMgIra jevo sarva saMhAraka svarUpa dhAraNa karIne Avyo che. tyAre Apa khuzAmatI AnI salAhathI bhayabhIta banI mevADanuM satyAnAza karavAne beThA che? zarama che ! mahArANA pratApane putra A kAyara na hoya ? mATe uThe ! ane jAgRta bane ? AvelI Aphatane jAta mAnI tamArA sUryavaMzIne kuLanI AbarU vadhAre?" sAlubrA saradAranA tejasvI vacananI asara amarane kazI paNa thaI nahiM. ulaTuM junI mAphara sthira rahI badhuM sAMbhaLyA ja karyuM. Akhare sAlubrA saradAra krodhAyamAna thaI hAtha jhAlI amarasiMhane siMhAsana uparathI heThe utArI nAkhyo. ane hA pADI ke "mahArANA pratApanA putrane zIvra azvArUDha karIne kalaMkathI bacAve !" A hakIkatathI rANA amarasiMhajI atyaMta duHkhI thayA. A vakhate sAmaMta tathA saradAre leza paNa du:khI thayA nahIM. temane saMpUrNa zraddhA hatI ke kartavyane khAtara amAre AvuM vartana karavuM paDayuM che. te temAM doSa-gunho ze ? je saradAre AvuM vartana na karyuM hota te amarasiMhanI ati bhayaMkara durdazA thAta. bIjA saradAre vIra caMdAvatanI kartavya parAyaNatA joI ghaNu khuzI thayA. badhAe eka mata thaI rANAjIne azvArUDha thavA pharamAna karyuM A vakhate rANAjInA hRdayamAM paNa krodhAgni saLagI raho hate. badhA saradAro mevADabhUmi upara AvelA jagannAthajInA maMdiranI AgaLa AvyA. eTale rANAjIne mane vikAra ekadama dUra thaI gaye. ne dhIme dhIme tenA ne khulI gayAM ke tarata ja potAne potAnI sthitinuM bhAna thayuM. Akhare amarasiMha utsAha pUrvAka sarva sainIkene sAthe laI cAlyA. ane saradAra sAlubrA patine rANAe prArthanA karo ke " Ape mane moha dazAmAMthI jagADe che. te mATe paNa batAvI ApavuM ke rANA pratApane lAyaka temano putra(amarasiMha) che ke nahiM? tyAMthI badhA samarabhUmi tarapha cAlyA. rANAjInA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI amarasiMha 103 == = utsAhathI saradArane bamaNe utsAha Ave teo gaganabhedI vidAraka bhayaMkara siMhanAda karI mevADane kaMpAyamAna karavA lAgyA. A vakhate "devIra nAmanA sthAnamAM zatruo paDayA hatA. raNonmata rAjaputee ekadama te sthAma para pahoMcI jaI prabaLa vegathI zatru para AkramaNa karavA lAgyA. A vakhate to khAnakhAnAnane bhAI senApati thaI AvyA hatA. "devIra"nA pahADI pradezamAM hiMdu musalamAnane dArUNa yuddha thayuM. tenA bhayaMkara avAja ane talavAra bhAlAne khaNakhaNATa bhalabhalAnI chAtI hacamacAvI mUke te dekhAva hate. A yuddhamAM baMne pakSanA agaNita mANase mAryA gayA. Akhare rANA amarasiMhe yavanone nAza karyo. ane pite gaurava sahita pitAnA pATanagara pAchA pharyA. saMvata 1664 ( I. sa. 1608) mAM A yuddha thayuM hatuM. A yuddhamAM vijaya mAlyo hoya te rANAjInA kAkA vIra karNasiMhane ne ja. paNa karNasiMha atyaMta parAkramI hatA. temanA ja bAhubaLathI ane raNakauzalyathI ja amarasiMhane yaza prApta thayA hatA. paraMtu bAdazAha jahAMgIrane utsAha bIlakula maMda paDaye nahe. ane bama krodhe bharAye. lagabhaga eka varSa pachI (sa. 1665)nI vasaMtaRtumAM bIjIvAra bhayaMkara yuddhanI taiyArI karI abadullA nAmanA senApatine pracaMDa senA sAthe mevADa upara AkramaNa karavA mokalyA. abadulA pitAnI vizALa senA joIne AzAvaMtta thaI rANA amarasiMhanI sAthe laDAI karavA gayo rANuM amarasiMha paNa tenA AgamananA khabara sAMbhaLI pitAnI senA laI AgaLa cAlyA. ne rANapura nAmanA gIrImAge ubhaya daLe vacce ghora saMgrAma zarU thaze. raNavizArada tejasvI rAjaputoe svadeza premanA pavitra maMtrathI addabhuta parAkrama vaDe megala zahenazAhane mera toDavAno prayAsa Adaryo. ane saphaLatA prApta thaI. AvI rIte rANuM amarasiMhane aneka laDAIo bAdazAha sAthe thaI. kula sattara vAra laDAIo thaI hatI. temAMthI te sUryavaMzInA zUrA rAjaputoe potAnA kuLanI gIravatA ane kuLanI Ijajata prANanA bhege bacAvI lIdhI hatI. Akhare jyAM bAdazAha jahAMgIranA manamAM AvyuM ke have mArA gayA sivAya mevADapati tAbe thAya tema nathI. chevaTe jahAMgIra pite sainya laI ajamera tarapha prayANa karyuM. ane pitAnA zAhajAdA "khuhaMma" ne mevADa para vikrama saM. 1670 nA poSa suda 15 tA. 26 mI DIsembara 1613 nA roja mokalyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 mevADanA aNamola javAhira yAne Atmabaliyana te vakhate ama' zAjAdAnI uMmara 21) ekavIza varSa 11) agIAra mahinA ane 11) agIAra divasanI hatI. khA vakhate zAhajAhA khuba thANA meTA saradAra, jAgIradAre, rAjAone paNa sAthe lAvyuM hatuM. ane jahAMgIre dareka jIllAnA lakarAne bolAvI tenI sAthe mokalyuM hatuM. A vakhate zAhajAdAnuM lakara mAMDava je udepurathI IzAna khuNAmAM cAlIsa koSa para AveluM che, tyAM sudhI pahoMcyuM hatuM. A tarapha rANA amarasiMhe paNa potAnA bahAdura saradAra, paTAvata, cunaMdA laDavaiyAe te sivAya rAjapUta, cauhANa, rAva kachavAhA, cauhANa rAvata pRthvIrAja, rAThoDa sAmaLadAsa, SalAharadAsa, paMvAra zubhakaraNa caDAvat rAvata mevasiMha, cuDAvata rAvata mAnasiMha jhAlA kalyANa, solaMkI viramadeva, vigere ghaNA bahAdurane sAthe laIne zAhI pharaja para humalo karavA sArUM nakkI karIne ja Avyo hato. jyAM AkhA hindustAnanA rAjAo tathA tamAma je mevADa upara AkamaNu karavA nakkI karyuM tyAM ekaluM mevADa kevI rIte TakI zake ? ane kevI rIte ekalA mahArANA amarasiMha laDI zake ? zu vidhinI kRtajJatA jyAre zAhIphejano mATe vistAra je tyAre rANA amarasiMha lAcAra banI IDaranA pahADAmAM cAlyA gayA. paNa teonA hAthI pAchaLa rahI gayA hatA, tethI abadulakhAMnAM mANasoe temane pakaDI zAhajAdA pAse mokalyA. tethI zAhajAdAe AlamagumAna-hAthI sameta-sattara hAthI bAdazAha jahAMgIranI pAse potAnA divAna jadurAyanI sAthe ajamera mokalI AgyA. bAdazAha hAthI dekhI potAnI phatehanA khuza khabara jANI (pitAnI dhAraNuM pAra pADelI joI) potAne hAthe patra lakhIne pitAnA zAhajAdA "khama" ne ghaNI ja zAbAzI ApatAM bAdazAhe anahada prema batAvyo. A pramANe zAhajAdA khuhaMmanI jIta thaI jethI mevADanI paristhiti dinapratidIna bagaDatI gaI, tema mevADanA DAdA saradAroe vicAra karyo ke have suleha sivAya mevADanI rakSA kaThiNa che. chevaTe mahArANA khuba kaMTALyA eTale eka duhA lakhI temanA ImAnadAra mitra khAnakhAnAna abadula rahImanI upara mokalAvyuM. A vakhate temane mitra dakSiNa tarapha raheto hato, te duho nIce mujaba che dehare goDa kachavAha rAThavaDa, gokhAM jekha karaMta, kaheje . khanAMkhAnane, banacara huvA phiraMta. 184 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI amarasiMha bhAvArtha-beDa kachavAha rAThoDa mahelamAM ArAma kare che, tethI ja khAnAkhAna ne kaheje ke bana (mahArANuM) mANasa thaI phare che. mahArANAnI lakhavAnI matalaba e hatI ke tame kaheto huM paNa bAdazAhane gulAma banI jAu, A dehara vAMcI khAnAkhAne mAravADI bhASAmAM lakhI javAba meka. deharA para rahasI hasI dharama, khapa jAsI khurasANa, amara vizabhara uparA, rAkhe niha rANa. bhAvArtha-jamIna tathA dharma raheze tathA khurasAnA lake tathA mugalAI nAza pAmaze, mATe he mahArANA amaraA duniyAne pALavAvALA Izvara para bharUpe rAkha, A pramANe javAba vAMcI rANuM amarasiMhane himmata AvI, ane ghaNA divaso sudhI laDAI zarU rahI ke jethI jIMdagImAM koI tamannA bAkI rahI nahiM. AvA vakhate keTalAka rAjapute kuMvara karNasiMhanI sAthe salAha karatA hatA ke have zuM karavuM? deharA khAvA nathI kaMI dhAnane, pIvAne paNa pANI nathI, yuddhamAM laDavA sArUM, pAsamAM keDI nathI. 186 paheravA kapaDuM che nahIM, duHkhanI sImA nathI, mevADanI rakSA ja mATe, gama kazI paDatI nathI. 187 jyAM juo tyAM che julama, julama sahevAtA nathI, kahe (bhogI) mevADamAM, Aja koInuM kaMI nathI. 188 A pramANe sarva saradAroe kuMvara karNasiMhane potAnA dilanI vAta karI ke " Aje mevADanI AvI dazA che. ne ApaNuM bhAIo Aje mevADane joI potAnI jAtane hase che. ane pakaDAelA rAjapute ane strIone vaTalAve che. temaja te lekene tenI laiDI banAvI ApanA gauravanuM ghora apamAna kare che. mATe A bAbatane satvara ukela lAve? ane mAnabhara suleha thAya, evo raste lAve?" AvI rIte badhA saradAroe buddhipUrvaka vicAra karI pATavI kuMvara karNasiMhane bAdazAhanI pAse mokalavA nakkI karyuM. A pramANe jhAlA haradAse badhI goThavaNa karI ene suleha karavAnuM cokkasa karyuM. A vAta je mahArANAnA kAna sudhI pahoMcI te pote pasaMda nahIM kare mATe tame be jaNa vagara hukame zAhajAdA khuhumanI pAse jAva? jethI eka kAgaLa sundaradAsanI sAthe zAhajAdA upara ravAnA karyo ane kahyuM ke "zAhajAdA je lakhyA pramANe 14 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna sulehanI zarato maMjura rAkhe te ThIka che. nahiM te rAjapute talavArathI laDaze ane teno javAba paNa talavArathI ja Apaze." ema kaheje. rAya sundaradAsa kAgaLa laI zAhajAdA khumane ma. zAhajAdAe badhI hakIkata sAMbhaLyA pachI kuMvara karNasiMha jevI rIte suleha karavA khuzI hatA tevI rIte rAya sundaradAsane vAta karI teNe kuMvara karNasaMhane patra lakhI khabara mokalAvI. eTale kuMvara karNasiha jhAlA haradAsa tathA paMvAra zubhakarNane mokalyA. te pachI zAhajAdAe molavI zukalAha tathA sundaradAsane mahArANuM amarasiMhane mokalAvelo kAgaLa laI bAdazAha jahAMgIra pAse mokalyA, AthI baMne saradAroe ajamera AvI bAdazAha jahAMgIrane badhI vAta samajAvI. AthI bAdazAha ghaNe khuzI thayo ane e sulehanA kAraNathI mullA karUllAhane (aphajalakhA) ane sundaradAsane rAmarAyAne khItAba arpaNa karI teja vakhate pAchA udayapura mokalI ApyA ane eka pharamAna mahArANA amarasiMhanA nAmathI mokalI ApyuM, jemAM ghaNe ja vivekabharyA zabda lakhyA hatA. vaLI DhAkAnI malamalanA eka TukaDA para bAdazAhanA khAsa paMjAnuM nizAna kezarIyA raMganuM lagAveluM hatuM. je hAla rIsAyatamAM mojuda che. A paMjAnA nizAnathI bAdazAhane matalaba e hato ke hamArA vacana sAMbhaLI rANA amarasiMha krodha na kare. tathA zAhajAdAne bAdazAhe lakhyuM ke rANu udayapuranI je zaratonI suleha karavA darakhAsta kare te tamAma darakhAsta maMjura karavI, ane kuMvara karNasiMhane bAdazAhanI hajuramAM laIne Avo. A vAta geguMdAnA pazcima pahADamAM jene Aja "DhANa" kahe che, tyAM maharANuM amarasiMha tathA saradArane pahoMcI gaI. A pahADa evo vikaTa che ke bhalabhalAnA kALajA kaMpI uThe. bAdazAhe mokaleluM pharamAna kuMvara karNasiMha pAse poMcI gayuM. tethI keTalAka saradAro sAthe te AvI pahoMce ane mahAzaNa amarasiMhane badhI vAta samajAvI. paNa e bahAdura nara kezarI amara siMha te cUpa ja rahyA. eka zabda paNa bolavAM nahIM. paNa caherA upara udAsInatA chavAI gaI, jANe ke AsamAna tUTI na paDayuM hoya ? tyAra pachI keTalAka vakhata vityA bAda mahArANAe kahyuM ke " huM ekalo zuM karI zakuM ? tamArA badhAnI ja evI marajI che te mAre paNa tamArA lIdhe badhu sahana karavuM ja joIe, dAjIrAja " ne TANe sahana karavAne mAro IrAdo bIlakula hato ja nahIM. chatAM jevo IzvaranI marajI eTale keTalAka bahAdura ane zANA saradAree rANAne samajAvyuM ke " bAdazAha pAse ApanA moTA kuMvara karNasiMhane mokalIzuM kAraNa ke teo umarAvanI barAbara che. jethI mahArANAe kahyuM ke tame badhA vAta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANe zrI amarasiMha 107 karo che te ThIka che paNa zAhukAdAnI pAse jaI salAma karavI eja mane DaMkhe che. kAraNa ke mArA vaDavAoe tene mATe potAnA prANanA balIdAna ApyA ane hajArene prANa pAtharyA, hajAro sIo satI thaI ane teTalA ja mATe mArA pitA mahArANA pratApe (pitAnI TekAnA mATe) pahADa, jaMgale, bhUkha, duHkha, TADha ane taDake veThI sUryavaMzInI AbarUne kalaMka AvavA dIdhuM nathI, te kalaMka Aje mArA hAthe AvuM chuM. jethI bhagavAna ekalAjInI marajI. zAhajAdAnI pAse javA badhAne ekaThA karyo ane ghaNuM sAvacetI rAkhI ke vakhate dago thAya, te zuM karavuM teno vicAra karI rANAe kuMvara karNasiMhane pitAnA DerA para sukI mahArANI amarasiMha zAhajAdA khurDamanI pAse gayA, paNa temanA traNa putre bhImasiMdhu, sUraja paTala, ane vAghasiMha tathA sahastramalla ane kayA e be bhAIoe mahArANAne ekalA javA devA nA pADI tethI meTA darajIvALA che saradAra zAhadAnI pAse javA nIkaLyAM. te vakhate zAhajAdAe mahArANunA darajajA pramANe gujarAtane sube abdullAkhAM, jodhapura vAlA rAjA sUsiMha, rAjA narasiMhadeva, bula, sukhadeva, tathA saiyadakakhAM vigerene mokalyA, A leke lazkaranI bahAra AvI ghaNuM ja mAnapUrvaka zAhajAdAnI pAse lAvyA. rivAja mujaba vahevAra karI zAhajAdAnI jamaNI bAju mahArANune besavA Asana ApyuM. sAmasAmA premathI vArtAlApa thaI ane eka bIjAnA sAcA mitra tarIkenuM vartana joI rANA amarasiMhe pitAnA kuMvara karNasiMhane javAnI AjJA ApI. jethI karNasiMha zAhajAdAnI pAse gayo. tene paNa ghaNI ja Ijjata ane mAnamartabA sahita Adara satkAra karyo. ane baMne sAcA mitro tarIke vartavA lAgyA. A vakhate eka bIjAne sAmasAmI ghaNuM ja kiMmatI cIje bheTa dharI. zAkajAdA khume kuMvara karNasiMhane potAnI sAthe ajamera AvavA vinaMtI karI tenA javAbamAM kuMvare jaNAvyuM ke hAla huM pite rAjyanI paristhito sudhAravA mATe mevADa choDI zakuM tema nathI. tethI zAhajAdAe kuMvarane rUpIA pacIsa hajAra pitAnA khAnagImAMthI AvyA ne kahyuM ke tuM mevADanI vyavasthA karI mArI sAthe ajamera Ava eTale kuMvara karNasiMhe potAnA sAmAnanI vyavasthA barAbara zeThavI sAthe javA taiyAra thayo. zAhajAdA khuma kuMvara karNasiMhane laIne saMvata 1271 phAgaNa vada 5 (hIjarI. 1024 tA. 11 meharama-I. sa. 1615 tA. 18 phrebruArI) nA roja ajamera poMcyA. bIje divase jyAre zAhajAdA bAdazAhI darabAramAM go tyAre jahAMgIra khuzamijAjamAM hato. A vakhate jahAMgIrI jene elacI sara rAmasara zAhI darabAramAM hAjara hatA e lakhe che ke karNasiMhanI jaMgalI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmalidAna takhIyata dekhI ene khuza karavA sArU kAI vAtanI khAmI rAkhI na hatI. te vakhate khilaatta tathA jaDAu talavAra tathA khAsA IrAnI gheADA jaDAujIta sAthe aNu karyA, pachI karNasiMha janAnA mahelamAM gayA te vakhate egama nUrajahAM taraphathI khilaatta jaDAu talavAra gheADA jaDAujIna sAthe, eka hAthI tathA eka mALA arpaNu karavAmAM AvI, khIje divase hAthI ApyA, A pramANe bAdazAha jAMgIranI mahemAnI kuMvara siMha para vadhatI cAlI ane ghaNI ja umadA bheTa arpaNu karI. jahAMgIre peAtAnI udAratA ane prema batAvI ApyA. mAdazAha jahAMgIra vikrama sa. 167ra jeTha vada 8 I. sa. 1616 tA. 21 nA rAja kuMvara kahyuM sihune mAnapAnathI jAgIrA aNu karI, ane khAdazAhe peAtAnA kramAna para sahI sikkA karI ApyA. khodazAha jahAMgIre kuMvara karNasihate nIce pramANenI khAmadAnI nakkI karI ApI. 53005832) pAMca karoDa trIsa lAkha cha hajAra AThasA khatrIsa dAma kuMvara karNasi hane mAnapAnathI ( mahArANA amarasiMhanA putrane) jAgIra mukarara karI soMpavAmAM Ave che. A pramANe kuMvara mAnasahita jyAre ravAnA thayA ane peAtAnA mevADamAM udayapura AvyA tyAre mahArANA amasi'hune ghaNA udAsamAM joyA. A vakhate . rANAzrI peAtAnA mahelamAM rahetA hatA, karyuM sihune AvatAM ja rANAjIe rAjyanA saghaLA kArabhAra tene sAMpI dIdhA. A vakhate rANAjInA pradhAna vIra bhAmAzAhe ghaNA ja akkalavAna ane buddhizALI hatA, temaja ghaNI laDAiomAM peAte agrapaNe bhAva bhajayate hateA. vIra bhAmAzAha ghaNAja jarUrI mANasa hatA teNe mahArANA pratApa gAdI upara AvyA tyArathI te rANA amarasiMhanA rAjyane bethI traNu varasa thayA tyAM sudhI pradhAna tarIke kAma karyuM. tee esavALa jJAtInA kApaDIA geAtanA mahAjana hatA. e ahAdura vIra bhAmAzAha sa. 1666 mahA suda 11 ( hIjarI 1008 tA. 9 24ma-I. sa. 1600 tA. 27 jAnyuArI) nA rAja 61 varasane 7 mAsanI uMmare palAka sIdhAvyA. bhAmAzAhanA janma 1604 aSADa suda 10 ( I. sa. 1547 tA. 27 jIna ) ne sAmavAre thayA hatA. tyAra pachI bhAmAzAhanA putra jIvAzAhane pradhAnapada soMpavAmAM AvyuM hatuM. jyAre kuMvara karyuM siMhaiM ajamera gayA tyAre pradhAna jIvAzAha paNa sAthe gayA hatA. jIvAzAhanI pachI mahArANA karNa siMha tenA putra akSayarAjane pradhAna tarIke nImyA hatA, bhAmAzAhanI traNa peDhIo sudhI ane rANAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI amarasiMha 19 traNa peDhI sudhI pradhAnapadu rahyuM hatuM. bhAmAzAhanA pitA bhAramalane mahArANuM sAMgAe raNathambarano killedArI ApI hatI. jyAre karNasiMhe udayapuramAM AvI potAnA rAjyanI AbAdI karI tyAre dInapratidIna rANuM ane bAdazAha vacce mitrAcArI vadhatI gaI jyAre bAdazAha jahAMgIra dakSiNa gayA hatA tyAre zAhajAdA khuma udayapuramAM AvyA ane mahArANA amarasiMhanI mulAkAta lIdhI hatI. te vakhate zAhajIdAe jaDAutalavAra, ghoDA, hAthI ane khilaatta vigere ApyA. paNa mahArANAe pAMca hAthI, sattAvIsa ghoDA ane javAhirathI bharela thALa zAhajAdAne najara karyo, paraMtu zAhajAdAe traNa gheDA laI bAkI badhuM pAchuM ApyuM hatuM. zAhajAdA khumanI sAthe deDha hajAra svAra sahita kuMvara karNasiMhane dakSiNa tarapha javAnuM thatAM gayo, ane tyAM ghaNI bahAdurI ane hiMmata batAvI hatI. bhAvInI IcchA pramANe mevADa para Aphata ane jAphata AvyA ja karatI hatI. ane kudaratanI marajI pramANe ghaTanA banyA jatI hatI. jaganiyaMtAnI kRpA-maherabAnI vagara kaI cIja banatI nathI. saMvata 1976 nA mahA suda 2 ne budhavAra tA. 30 okaTembara 1920 nA roja mahArANA amarasiMha A phAnI duniyAne tyAga karI svargavAsa thayAM. ane temanI AkharI svArI ghaNI ja dhAmadhumanI sAthe AhaDa gAmamAM AvI pahoMcI, ane jyAre "gaMdrava kuMDa' pAse rANAjIne agnisaMskAra karavAmAM Avyo hato tyAre dasa rANI, nava khavAsa, ATha sAhelIo maLI kula sattAvIsa strIo satI thaI. mahArANA amarasiMhanI chatro karNasiMhe ghaNuM ja suMdara ane namunedAra banAvI hatI. te hAlamAM paNa mojUda che. mahArANuM karNasiMha pite pitR-bhakta hatA. mahArANuM amarasiMhane janma saMvata 1616 nA citra vada 0)) ane tA. 26 mArca 1560 nA roja thaye ha. mahArANA amarane cha kuMvara hatA (1) karNasiMha (2) sUrajamala (3) bhImasiMha () arjunasiMha (5) ratnasiMha (6) vAghasiMha ane eka kuMvarI vachavaMtA hatI. rANuM amarasiMhanA samayamAM 18 varSa laDAI cAlI hatI ane chevaTanA pAMca varSa zAntithI dezamAM rahyA hatA. chaMda-oTaka jaahI zIvaloka pratApa gaye, amareza bareza nareza bhace, pata zAhiya phauja prabaMdha kiye, vaha thAnaka bRha bakhera diye. 189 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna suta udala sAgara mAna mate, gat kurama bhAna kumAra nate, pahuce vahiM saMga dilIpa Dige, para rAnapa pAyarU rItaDige. 190 sulatAna caDha parveja jaba, amareza kiye bahu juddha tabe, kaccha rAja cinora kI sagare, jiMhane bala jIvanake bigare. 191 caDha khAna mahAbata dhAra dhuke, rajaputana te IslAma rUke, pata zAhiya thAnaka lUMTa liye, phirake abadulapakula aye. 191 caDhake phira karNa kumAra re, aMbAsuki senapa hAya are, sulatAna caDhaye jaba zAhajahAM ghusapanmaya balata rAhu kahAM. 192 kaliyAna satA makavAna dardU, jinake guna pheliya cakaka cahuM, jaba zAhiya phojana jera caDha, rajaputanA~ duHkha ghera baDha. 164 amarezara khAna salAha karI, nija bAni nasIhata kAvya bhArI, patazAhanate nA saMdhi naI sutAna divAna milAna bhaI 195 ajamerahi karNa kumAra gaye, jinape ati zAha prasanna bhaye, taja rAnapa rAvata samra bane, leTa megha risAna mAna mane. 16 amareza gaye zivaka sahI, jinakI saba Adata rIta kahI, abhilASa manebhava sajajanate, phatamAla prabhA guna kajanate. 17 saca bIrana bIra bIne lo, kavirAja tameM yaha khaMDa kaho, yaha bara kathA zrata dhIra dhare, bhrama hAya yathA lakhi zuddha kare. 198 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 11 su mahArANA zrI kaLusiMha mahArANA zrI kahyuM siMhane rAjyabhiSaka savaMta 1676 nA maThThA suda 2 ne budhavAra tA. 7 phebruArI 1920 nA roja thayA hatA. te vakhate pahelIja vAra rAjA kRSNadAsa tathA bAdazA jahAMgIra tarathI khilAta rAjya tilakanA TIkA laIne AvyA hatA. khAdAstunA TIkeA lIdhA pachI khIjA rAjAnA makalAvelA dastura rivAja pramANe levAyA hatA. A mahArANAnA samayamAM kAI jAtanI takalIpha, jhagaDA kaMkAsa tathA kAI paNa jAtanuM du:kha hatuM ja nahui. kevaLa mana ane zAnti hatI, thADA ja divasamAM deza AkhAda thayA ghaNI imAratAnI marAmatA karAvI ane rAjya vyavasthA kharAkhara sArAmAM sArI cAlu karI hatI. A sivAya caMpAmAga, caMdra. mahela, sUrya ane hastIzALA vigere taiyAra karAvyA. jagamandira meATI zumbhaja savata 1970-71 mAM zAhajAdA khuDUme taiyAra karAyuM. mahArANAe ' rAhaDIA khAreTa lakhkhA ' ne lAkha pasAva tathA traNa gAma inAma ApyA hatA jyAre bAdazAha jahuAMgIra murhuma upara nArAja thayA tyAre zAhajAdo khu`ma udayapura AvI rahyo hatA. phAsI tavArIkhamAM zAheAdI khuhu`manA hAla khIlakula lakhyA nathI. pazu rAjya samudranI prazastimAM je mahArANA rAjasiMhai khanAvyuM hatuM tenA 13-14 zrlAkamAM sAphe sAph lakhavAmAM AvyuM che ke zAhajAdA para jyAre jahAMgIra nArAja thayA te vakhate zAhajAdA maitrADamAM AvI rahyA! vatA, cha hakIkata bIkAneranI prazastithI mAluma paDe che ke zAhajAdA udayapuramAM AvI rahyA hatA, vaLI muntrInI prazastimAM zAhajAdAneA hAla lakhyA che lakhyA che, ceAthu kalaTADa paNa peAtAnI tArokhamAM uparanI vAtane majabUta TaMke Ape che. pAMcamuM, ' IkakhAla nAmaha ' jahAMgIranI 613 pRSTamAM vikramI sa'. 1683 i. sa. 1626 mAM zAhajAdA mevADanI pahADI jagAmAM AvI vasyA hatA. A pramANe rAjuA kakku siMhaeNnA rAjya vahIvaTamAM khAsa khIjI kAMI ghaTanA thaI na hatI. mahArANA kahune ane khu mane ghaNuMAja gADho saLaMdha rahyo hatA. jyAre mevADamAM aneka laDAIo thavAthI mevADane khajAnA khAlI thaI gayA tyAre mahArANA kaNasiMha eka naveAja rastA kADhayA, ane tee peAte peAtAnA vizvAsu sainIke! laI kAine paNa jazuAvyA vagara pAte bahAra nIkaLI gayA, ane pAchAM pharatA surata AvyA ane lUMTa calAvI chuM dravya meLavyu' te tamAma dravya mevADanI AjhAdImAM khacI nAMkhyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNumAla javAhira yAne Atmabaliyana zAhajAdA khumane kahyuM`si'huM peAtAnA sagA bhAI tarIke gaNatAM hatAM ane kAMI paNa judAI rAkhatAM na hatAM, nete jyAM sudhI jIvaMta rahyA tyAM sudhI khaMdhutva bhAva kAyama kahyo. jyAre khume mevADanI bhUmi cheADI tyAre rANA kaNuM siMhu ghaNA ja udAsa thayA hatA kAraNa ke temanI IcchA khuhu mane bAdazAha banAvavAnI hatI. ane dilhInA sihAsana para tene besADI peAtAnA hAtheja rAjyAbhiSeka karavA paraMtu e AzA phaLIbhUta thaI nahi. 1ra 20 pazu ane mitrAmAM ghaNuMAja bhAtrubhAva vadhavA lAgyA ane zAhajAdA khuma karNa siMhane petAnI pAghaDI47 mApI hatI. jethI mahArANA koMsi huM te pAghaDI saMbaMdha kAyama nibhAvavA mATe svIkArI lIdho hato. mahArANA karNa siMha ghaNAM thANA ane prajApriya hatA temaja teone kAMi paNa vyasana na hatu. tethI teo saMyamI ane zUravIra hatA. tee paNa A phAnI duniyAnA saMvata 1684 nA phAgaNa mAsamAM I. sa. 1628 nA mArca mAsamAM svargavAsI thayA. mahArANA kahyuMsiMhanA janma saMvata 1640 nA zrAvaNu suda 2 tA. 1 ogasTa 1583 mAM thayA hatA.. zrIbhagI chaMda nRpa amara nidAna, ge surathAna, jAna parijana dukhatuM, bhUpati karma, nIti khuma jIvarAjA, pitu bhaya bhAjA, jhera nRpa ka sahAI, hai zorSa, ke nija jahAna, hAni bhaI. vitane, prItI naI, samAjA, chAMhuM laI. bhAI, mAMha 64. 199 IMgama aDhi mAna, nUrajahAMna. tA%0ta phi nRpa IrAnI, madhu kahuM khAnI, dauM jannattamakAnI, uttaraDhAnI, dusaha priya zruta viparIta, saMgaranIta, jAna rANAvata bhIma, sAhasa sIma hai dha nIma, nrujha paryAM, kri bhUpati karNa, meziva za", leAka viSNu zeAka bharyo, akabara suta tAsa, kachu tiAsa, zyAmaladAsa, vaikriyA nRpa sajana, IcchA, kRtamala zicchA, pUraNa dicchA pUra hiyA. 201 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat gAna lekha bhayA, khaDamAnI, sAra layA hAni mAna saiA, anIta zAha nA, 200 47. rAjaputtAmAM pAdhaDIne badhubhAva tarIte gaNuvAmAM Ave che. pADI pUjyabhAvathI hajI paNu sAcavI rAkhavAmAM AvI che tevI rIte panta 'mahArazAha' nI samAdhimAM dipaka bALavAmAM Ave che, karnala TaeNDa A tathA dipaka najare najara joelA che. tema temanA lakhavAthI jaNAya che. ane tethI ja e pUjyabhAvathI Aja pADI www.umaragyanbhandar.com Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 12 muM. mahArANA zrI jagatasiMha mahArANA jagatasiMhano rAjyAbhiSeka saM. 1284 nA phAgaNa mAsamAM ane I. sa. 1728 nA mArca mAsamAM thayela hatuM. ane rAjyAbhiSeka mahatsava saMvata 1886 nA vaizAkha suda 5 nA karyo hato mahArANA amarasiMhe tamAma rAjyakArabhAra jagatasiMhane seMpI dIdhuM hatuM, teonA svargavAsa pahelAM ATha varasa ghaNI ja zAntithI pasAra karyA hatA. teonA maraNa bAda bAdazAha jahAMgIra paNa paralokavAsI thayA hatA, A vakhate khuhama suratamAM ja hato, mahArANu jagatasiMhanA pitAe tathA kAkAe potAnA prANa pyArA khuhaM mane je Asana para besADavA pitAnA prANanI paravA paNa karI na hatI. te siMhAsana Aje sunuM paDayuM hatuM. jahAMgIranA maraNa bAda zAhajAdA khuImanuM bhAgya svaccha ane prakAzamAna thayuM. mahArANu jagatasiMhe A samAcAra pitAnA parama priya mitra zAhajAdA khumane pahoMcADyA, ane bilakula vilaMba karyA vagara potAnA bhAIne sinya laI surata ravAnA karyo. zAhajAdA khume temanA bhAI pAsethI badhA samAcAra sAMbhaLyA ke tatkALa udayapura jaI bhagatasiMhane malyA. A vakhate udayapura jAta jAtanA zobhAyamAna dravyothI ghaNuM ja suzobhita lAgatuM hatuM. ane te zobhA jevA mATe ghaNuM mAMDalIka rAjA, mahArAjAe AvyA hatA. A vakhate dilhInA sAmaMto ane mAMDalika rAjAoe zAhajAhA khumane "zAhajahAM" nAmathI bolAvyA. sIdI A vaMzanA rANuM tathA saradAronI dIrdhakALathI vicArelI bhAvanA ane AzA Aje phaLIbhUta thaI tethI udayapura aneka jAtanI dhAmadhuma tathA otsavothI ujavAI rahyuM hatuM. bIjA keI paNa musalamAna bAdazAhanA rAjyAbhiSeka vakhate hinduoe Avo mahAnsa ujavyuM hoya tema lAgatuM nathI. dharmAtmA zAhajahAM thoDo samaya pitAnA parama priya jIgarajAna mitrane tyAM rahI potAnA pATanagaramAM AvyA. tyAMthI jatI vakhate zAhajahAMe rANuM jagatasiMhane pAMca prANu aparaNa karyA ane eka mahAmUlyavAna maNuM upahAra tarIke ApI ne bhalAmaNa karI ke "cittoDanA mahAlane jIrNoddhAra kare." rANI jagatasiMha chavIsa varSa rAjya karyuM. paNa teozrInA rAjyamAM apUrva zAnti, prema, ane saMpattinI saritAo vahetI hatI. vaLI pitAnI 15 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna rAjya kArakIdImAM koI paNa jAtanuM vinA utpanna thavA pAmyuM na hatuM rANAnuM jIvana sAdu ane saraLa hevAthI bIjI jhamaka keI paNa jAtanI teozrImAM jovAmAM AvI nathI, paraMtu teozrInA zAsanakALamAM zilpakaLAne ghaNuM ja uttejana ane navacetana reDavAmAM AvyuM hatuM. ane aneka ImArate ghaNI ja suzobhita banAvavAmAM AvI hatI, udayapuramAM je mahAla (havelIo) baMdhAvI che te adyApI paryanta evI ne evI ja che. mahArANAe potAnI kAryakuzaLatA, suMdaratA, capaLatAthI je bAMdhakAmamAM zebhA vadhArI che tenuM varNana lakhavA lekhakanI kalama lAcAra che. evA karoDanA kharcA karI bAMdhakAma suzobhita banAvyA, temanI pA pratyenI lAgaNI jaNAI Ave che. teo prajA pratye sabhAva ane nyAyI zAsana calAvatA hatA tethI aneka vipattio dUra nAsatI hatI, ane aDhaLaka lakSmI bhAgyazALInA camAM AvI dAsI tarIke kAma karatI hatI. mahArANu jagatasiMhe baMdhAvelI bhavya ImArate, jaganivAsa ane jagamaMdira ghaNuja jovAlAyaka sthAna che. te hAlamAM paNa mejUda che, tene jevAthI ApaNe AMkhane paNa ThaMDaka vaLe che. ane turata mukhamAMthI bolAI javAya che ke "zuM buddhi! ane zuM caturAI bharelI ImArato ubhI karI che" te jotAM bhalabhalAnA dilamAM prema ane AhalAda AvyA sivAya rahe nahIM te makAnonA staMbho, jaLAzayo, jaLayaMtro vigere ghaNI ja kALajIbharI kArIgarIthI banAvelA che ke tene kayA zabdomAM lakhavA te lekhakanI kalama lakhavAmAM paNa aTakI jAya che, kAraNa ke tenI suMdara kArIgarInA lakhavA mATe zabdo jaDatA nathI. - mahArANA jagatasiMha ghaNuM ja yazasvI rAjavI hatA, bhUtakALamAM musalamAnanI thaelI kaThoratA teozrIe potAnA premathI saradAra ane sAme tenA hadayamAMthI bhUMsAvI nAMkhI hatI. bhUtakALamAM je ghAre 4 vAgelA hatA te ghA pitAnA rAjya vahIvaTa ane prajA pAlananA nyAyamAM zarvane rUjhAvI nAMkhyA hatA. vayaM pAdazAhe pitAnA jIvana caritramAM temaja iglAMDanA dUta saraTemasaree pitAnA granthomAM rANAzrInA guNenI prazaMsA karI che. mahArANA jagatasiMha mahecA rAThoDa jazavaMtasiMhanI beTI jAmbuvatIbAInA peTe janma lIdho hato, nAnapaNathI ja enI tabIyata ghaNI ja prabhAvazALI hatI. mahArANA karNasiMhanA svargavAsa thayA pahelAM vi. saM. 1682 (hijarI 1034 I. sane 1925) mAM DhaMDhADanA eka narUkA nAmane rAjapUta emanI pAse 44. cittoDanA trIjI vAranA svaMzamAM akabara bAdazAhe "mAguMje siMhadvArane dArUgeLAthI uDAvI dIdhuM hatuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI jagatasiMha rahetuM hatuM. te rAjapUtanI kAMI kasUra thavAthI rANAe tene mArI naMkhAvyuM hatuM. tethI e rAjapUtanA nAnA bhAIe pratijJA lIdhI ke "mArA vaDIlabandhanA mAranArane jyAM sudhI huM mArU nahIM tyAM sudhI mAre pAghaDI uparathI rUmAla choDe nahIM." e pratijJA laI potAnA gheDA para svAra thaI udayapura Avyo. paNa tyAM cAraNa khemarAjanA hAthe tenuM maraNa nIpajyuM hatuM. - jyAre jagatasiMhane jAna eka cAraNe bacAvyA che. tema rANuM kahyuMsiMhane mAluma paDyuM tyAre tene kherAta tarIke eka hajAra rUpIA teja vakhate vAparI nAMkhyAM. paraMtu lepatarAma nAmanA saradAre khemarAjane zodhI kADhaye, ene je hakIkata banI hatI te sAMbhaLI ane teNe chAtIe dabAvI anahada prema batAvyuM, ane mahArANA karNasiMha pAse lAvyuM ane kahyuM ke "kuMvaranA prANanI rakSA karanAra A vyaktI che" tethI rANA ghaNA khuza thaI khemarAjane chAtI sarakhe dAbI kahyuM ke-"mAre traNa putra che temaja tuM mAre cothe putra che." ane tenuM tamAma kharca rAjya taraphathI bAMdhI ApyuM. jyAre jagatasiMha gAdI upara AvyA tyAre "zAlIyANu"nI sarara hajAranI AvakanI jAgIra khemarAjane arpaNa karI hatI. jyAre mahArANuM jagatasiMhane rAjyAbhiSeka thayo. te vakhate bAdazAha zAhajahAMe rAju bIranArAyaNa, baDagujara dakSiNanI sAthe gAdInazInane sAmAna tathA TIke mahArANA jagatasiMhanA mATe karyo hato. jemAM khilaya khAsA jaDAu khabuvA, jaDAu talavAra, gheDa, sonerI sAmAnanI sAthe, 1 hAthI cAMdInA sAmAna sUAthe, mokalAveluM hatuM. AvI aneka jAtanI ghaTanA nAnI moTI banatI rahI hatI. paNa vAMcakane kaMTALo na Ave te sArU atare bIjI vAte lakhavAmAM AvI nathI paNa mahArANA jagatasiMhane saMvata. 186 nA kArataka vada 2 I sa. 16ra9 tA. 4 okaTobaranA roja meDatIyAnI beTI mahArANa janAdekhAI merataNInA garbhathA kuMvara rAjasiMhane janma thayo ane tyAra pachI eka varSa arisiMhane janma thayo hato. mahArANu jagatasiMhanI benanuM lagna bIkAneranA mahArAjA karNasiMhanI sAthe karI hatI, ane potAnI kuMvarI bundIrAva zatruzALa hADAne paraNAvI hatI, A baMne lagnamAM rANAoe lAkha rUpIA kharcA hatA. saMvata 1998-99 (I. sa. 1641) mAM mahArANA jagatasiMhanI mAtA jAmyubAI dvArakAnI yAtrAe gayA te vakhate kuMvara rAjasiMha sAthe hajAro rAjapUte laI javAmAM AvyA hatA, tyAM senAnI tulA tathA lAkho rUpIAnuM dAna ApyuM hatuM tyAra pachI gaMgA snAna karavA gayA. tyAM paNa kuMvara rAjasiMha ane mAtA jAkhubAI baMne jaNAe senAnI tulA karI lAkhe rUpI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna AnI kherAta karI hatI. A uparathI heje samajI zakAya che ke mahArANAne dhAmaka zraddhA keTalI badhI hatI. chevaTe musApharIthI pAchA pharatAM musalamAnonI sAthe jhaghaDAvALA gAme bAdazAhanI hakumatanA hatA tethI musalamAnI rekaTekathI sAdhAraNa jhaghaDo thayo hato. ane e vAta musalamAnee bAdazAhanA kAna sudhI pahoMcADI. tethI bAdazAha nArAja thayA ane vicAra karyo ke rANa jagatasiMhane pitAnI tAkAta batAvavI joIe. tethI rAjaputenA tamAma rAjaputa dabAI gayA. jyAre jagatasiMhane vahema paDyo ke jarUra bAdazAha zikAranA bahAne atare AvI mevADa para caDhAI karaze. tethI pote pitAnA kuMvara rAjasiMhane bAdazAha pAse darabAramAM ajamera mokalyA. rAjasiMhane joIne bAdazAha khuzI thaye, ane jasiMhe eka hAthI najara karyo, bAdazAhe paNa kadara karI tene zIra peca jaDAu talavAra, ghoDA, eka maNa sonAne sAmAna Ave. zAhajahAM bAdazAhanI olAda nIce mujaba hatI. () me zAhajAdA suhamada dArA zike te saM. 1672 nA caitra suda 1 ne ravIvAranA janma thI hatA. (2) zAhajAde mahamada zujAane bahAdura saM. 1673 nA zrAvaNa vada 4 nA janma thayo hato. (3) zAhajAdI rozanarAya begamane saM. 1974 nA bhAdaravA suda 4 nA janma thayo hato. (4) zAhajAde mahamada auraMgajheba bahAdurane saM. 1675 nA mAgazara vada 1 nA janma thaye hatA. (5) zAhajAde umedabakSane saM. 1676 nA mAgazara suda 13 nA janma thayA hatA. (2) zAhajAdA murAdabakSane saM. 1281 nA kArataka vada 11 nA janma thayA hatA. (7) zAhajAdA lundullAhane saM. 1983 nA kArataka suda 15 nA janma thayA hatA. (8) zAhajAdA dellata aphajA saM. 1985nA vaizAkha suda 5nA janma thayo hato. A pramANe kula 16 aulAda hatA. jyAre zAhajAhAM bimAra paDe tyAre cAra zAhajAdA jIvatA hatA. ane auraMgajheba gAdInazIna thaye tyAre pitAnA be bhAIne kala karI mArI nAkhyAM hatAM ane trIjo zAhajAde nAsI gaye hatuM. paNa te tyAM maraNa pAmyA. A pramANe rANA jagatasihe chavIsa varasa rAjya bhogavyuM. temAM pote prajAnI AbAdI tathA rAjya vahIvaTa ghare ja kuzaLa rIte calAvyuM hatuM. Akhare mahArANuM jagatasiMha A phAnI duniAne tyAga karI paraloka sIdhAvyA. paramAtmA! teozrInA AtmAne sadA zAnti bakSo ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 13 muM mahArANA zrI rArjasa hu mahArANA rAjisanA rAjyAbhiSeka savata 179nA kArataka vada 4 tA. 22 ekaTembara 1992 nA rAja thayA hatA, ane tenA maheAsan sa. 1709 nA phAgaNu vada 2 tA. 14 phebruArI 1663 nA roja ujavavAmAM bALyeA hateA. rANA rAjasiMha gAdI upara AvyA pachI paheluM kAma cittoDanA killAnuM upADayuM. ane te kAma RRNuM ja mamruta ane sa MgIna karAvavAmAM pe teja dhyAna ApatA hatA. A vakhate musalamAne e hiMduonAM sadiza tathA gomAtAenA nAza karavA mAMDayA. " vaLI Aja varSa mAM mIkAneranA rAjA karlR si MhanA kuMvara nesaDunI sAthe peAtAnI bahenanA trivAha karyo, e sivAya khIjI kaMkotera kanyAone pazu (temanA bhAI eTAone) emanA sAthavALA rAjaputAne paraNAvI hatI. jyAre mevADamAM teAphAna zarU thayuM tyAre fAja vadhAravA mATe vi. saM. 1711 nAM Ase suH 4 tA. 16 okaTombara 1664 nA rAja AgrAthI zAhajahnAM khvAjahurmuitadIna ' ajamera tarapha ravAnA thayA. ane mAlavI sAdullAkhAM charane trIsa hajAranI pheja sAthe cittoDa para makA. te kArataka vada 12 tA. 8 navembaranA ajamera pahoMcyuM.. ane sAgara para mukAma lIdhe!, A vakhate mahArANA rAjisaMhu mAtamada zAhejAdA dvArAzIkAha vigere AgrAmAM bAdazAhanI pAse hAjara thaI gayA, bAdazAhe sunazI cadrabhAga (brAhmaNa ) te mahArANA rAjasiMhune samajAnavA urjApura taraphe rastAmAMthI mekA. kAraNa ke vadhAre tAAna mahArANA na karAve. sAdullAkhAM paNu kArataka vada 12 tA. 8 navembara nA roja cittoDamAM paheAMcI gayA. cAre tarapha najara nAkhI jotAM cittoDanA kille khAlI dekhAya mahArANA rAjasihune cittoDa para laDAI karavI ThIka na lAgavAthI badhA ANusAne pAchA AlAvI lIdhAM. tathA sArI prajA, khALamRccA sAthe ane sarasAmAna sAthe pahADamAM cAlyA javA mATe sa. 1911 kArataka vada 8 tA. 4 navembara 1664 nA roja hukama karyAM. te vakhate munazI caMdrabhANu paNa upura pahAMcI gayA hatA. A vakhate rAjama huM tenuM svAgata karyuM hatu. vaLI sAdullakhAMe cittoDaneA killA sADavA zarU karyo. mahArANu! rAAMsa'huM caMdramANa udayapura AvyA pahelAM sulehanA pegrANu vara sAdu khAMnI pAse madhusudana bhaTa tathA rAyAMsaha jhAlAne mAkalI ApyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna te paNa vajIrane gusso zAMtimaya na banyuM. tethI madhusudane kahyuM ke dilhI tathA udayapurane sabaMdha mitrAcArI je che. mATe jarA zAMta thAva, jethI te vajIrane gusase vacce ane bolyA ke " zuM udayapurane dilhInA bIjA naMbara ne darajajo gaNa? A (hakIkata-rAjasamudranI prazastimAM chaThThA sarganAM agIAramAM lakathI mAMDI chavIsa loka sudhI lakhelI che.) A pramANe vajIra sAthe ghaNI ja jhapAjhapI cAlI. vajIre kahyuM ke udayapurane mukAbale dilhInI sAthe zI rIte thaI zake kAraNa ke udayapura pAse vIsa hajAra svAra che tyAre dilhI zAha pAse eka lAkha svAra che. A vAtathI vajIranI sAthe meLa besate AvyA nahIM. paNa caMdrabhANa munazI sAthe zAhajAdA dArAziha ane pitAnA divAna abadula karIma zekhane mahArANAnA pATavI kuMvara sultAnasiMhane teDavA mATe meka. mahArANAe ghaNI ja naramAzathI potAnA saradAra sAthe kuMvarane bAdazAha pAse mokale. A vakhate kuMvaranI uMmara phakta pAMca-cha varasanI hatI. munazI caMdrabhANa tathA divAna zekha abadula karImanI sAthe kuMvara sultAnasiMha mAlapura saM. 1711 nA mAgazara vada 7 nA roja AdazAha zAhajahAM pAse poMcI gayA. mahArANAe kuMvaranuM nAma cakkasa kareluM nahIM hovAthI bAdazAhe tenuM nAma suhAgasiMha pADayuM. ane motInA zirapaca vigere ghaNuM ja kiMmatI vastuo bheTa ApI vaLI sAthenA saradArane paNa kiMmatI asavALa ApI AnaMda darzAvyA, bIje divase vajIra sAdullakhAM bAdazAhanI hajharamAM hAjara thaye, bAdazAhe kuMvarane udayapura javA mATe hukama karyo. kuMvara udayapura AvyA te vakhate paNa mahArANAzrIe cupakIdI dhAraNa karI hatI. mahArANAe jANayuM ke cittoDane ghaNuM nukazAna thavAthI verAna jevo thaI gayo che. ane prajA paNa bahu duHkhI thaI che. tethI mahArANAne ghaNuM ja lAgI AvyuM. jethI laDAI karavA mATe moTI pheja ekaThI karavA nakkI karyuM. mahArANAe phoja taiyAra karI. saM. 714 nA Aso suda 10 tA. 18 okaTembara 1657 nA dazerAnA pUjana pachI TakA vigerenI rakama purI karavA vasula levA bAdazAhanA mulakane luTavAnI taiyArI karI. ane kArataka mAsamAM udayapurathI kuca karI. cittoDanI taLeTImAM AvI mALavAnA lekene bhegA karyA. saM. 1715 nA vizAkha suda 10 ne divase cittoDathI kUca karI bairavAda, mAMDava pura, vigeremAM jyAM jyAM bAdazAhanA thANA hatAM tyAM tyAM chApo mArI lUMTa calAvI jethI keTalAka nAsI gayA. keTalAka mAryA gayA. je sAmAna te te sAmAna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 mahArANA zrI rAjasiMha mahArANAnI pheje kabaje karyo. jamInadAro pAsethI bAvIsa hajAra rUpIA daMDanA lIdhA. zAhapurInA adhikArI sujAnasiMha mahArANunA kAkA thatA hatA, temaNe vajIra sAdullAkhAne sahAyatA ApI hatI, te vAta dhyAnamAM laI mahArANAe zAhapuramAM laDAI karI ane bAvIza hajAra rUpIA danDa lIdhe A pramANe mahArANAe "sAvara, jahAja pura; kekaDI vigere sthaLethI daMDa letAM letAM mAlapuramAM AvyA, A vakhate ahIMnI prajA ghaNa sukhI hatI tethI tyAMja mukAma rAkhI zaheramAM lUMTa calAvIne eka karoDa rUpI Ano mAla hAtha para lIdhe. vaLI heDAnA rAjA rAyasiMha paNa vajIra sAdullAkhAnI sAthe maLela hovAthI rANAe pitAnA vajIra kAyastha temaMdajIne traNa hajAra vAra laI hADA tarapha mokalya, ane rAjA rAmasiMha pAsethI sATha hajAra rUpIAnA jAmIna laI IlAkane bacAvya. A badhI hakIkata bAdazAhanA sAMbhaLavAmAM AvI-kAne paDI, tethI te ghaNe nArAja thaye. - zAhajahAMnA cAra beTA Apasa ApasamAM jhaghaDo karavA lAgyA, A ciMtAthI bAdazAha ghaNe becena rahetuM hatuM. auraMgajhebe rANA rAjasiMha upara eka ciThThI lakhI jaNAvyuM ke "mArI mAthe mitratA kare ane mane tamArA madadagAra banAve " rAjasiMha te baMne bAjune tamAso jevA IcchA rAkhatA hatA. teo potAnI tAkAta ghaTADavA mAgatA na hatA. mahArANuM rAjasiMha gAdI nazIna thayA. tyArathIja zAhajahAMnI sAthe kaleza hatA. mAMDaLagaDha tathA bedAranA paragaNA para mahArANA rAjasiMha saM. 1715 nA jeTha mAsamAM kabaje karyo; dArAthI laDAI jItyA pachI zAhajane keda karyo, ane AlamagIranA prANa sivAya DuMgarapura, vAMsavADA, gaAsapura, basAvara vigerene rANA rAjasiMhe pharamAna mokalI ApyA. paNa te pharamAna DuMgarapuranA rAvala goradhanadAsa, vAMsavADAvALA rAvala samarasiMDa, devIonA rAvat harisiMha e bAdazAhI pharamAna nAkabula karyA. tethI mahArANAe saMvata 1716nA vaizAkha vada 9 maMgaravAra tA. 16 eprIla 1659 nA roja pradhAna phaoNmaMda nI sAthe pAMca hajAra phejamekalI. vAMsavADAvALAe zuddha karyuM paNa te phAvyuM nahIM. tethI tAbedArI kabula karI pheja kharacanA eka lAkha rUpIA ane eka hAthI tathA eka hAthaNI najara karI. pradhAna phemaMda thaDA divasa vAMsavADAmAM rahI rAvala samarasiMhane laI udayapura AvyA. tyAra pachI pradhAna phaoNmaMdajIe ja laIdevalIo para caDAI karI te vakhate rAvata harisiMha dilhI nAsI gaye. ane pradhAna umaMre tenuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 mevADanA aNumela javAhira yAne AtmabalidAna rAjya barabAda karI nAkhyuM. rAvat harisiMhanI mA potAnA putra pratApasiMhane laIne phattamaMdanI sAthe udayapura AvI ane pAMca hajAra rUpIA tathA eka hAthaNI mahArANAne najara karI. AvI aneka ghaTanAo mahArANA rAjasiMhanA vakhatamAM banI gaI che. ane pote pitAnuM gauravazALI jIvana sahAsikatAthI dIpAvyuM. paraMtu jyAre bhAvInI prabaLatA vadhatI jAya che tyAre dareka vastuomAM yaza-kIrti sAtheja maLe che tevI rIte rASTra rAjasiMhanI kIrti Aje hindanA dareka pradezamAM prasarI rahI hatI. jyAre bAdazAhanA bare putromAM aMdara aMdara kaleza-kaMkAsa thavA lAge tyAre cAre putrae mahArANunI sahAyatA mAgI hatI. paraMtu mahArANAe kevaLa dArAne ja pakSa karyo hato. kAraNa ke dArA sauthI moTe putra hatuM ane asalathI je praNAlIkA cAlu hoya te ja praNAlIkAmAM rANA rAjasiMha pitAne sahakAra ApavAnA vicArano hate A pramANe rANAnuM anukaraNa karI rAjasthAnanA bIjA rAjAo paNa dArAnA pakSamAM AvI bhaLyA. auraMgajheba badhAne kaddo zatru hatuM. kAraNa ke kharAba murhatamAM auraMgajheba sAme khaDa dhAraNa karyuM hatuM tethI dArA siMhAsana ApavAnI abhilASA saphaLa thaI nahIM. orajhebe pitAnA bAhubaLathI dArAne udyoga badhI rIte niSphaLa meLavyo ane dArA sujA ane murAda traNe bhAIone parAjaya karyo. phatehabAdanA yuddhamAM auraMgajhebane vijaya lakSamI varI hatI. tene subhAgyane mArga zarU thaI gayo. je loko tenA virUddha hatA tene pote pitAnA khaDagavatI sApha karI potAne raste saraLa banAvyuM. teNe potAnA pitA, bhrAtA ane putra suddhAne paNa dUra karavA sArU kacAsa rAkhI nahotI. bhayaMkara rAjyanA lAbhamAM vaza thaI pizAcaka vRtti dhAraNa karI hatI. tene khabara na hatI ? ke " bhaviSyamAM kSaNabhaMgura dehane nAza thaze! mogala rAjyanI bhaviSyamAM zuM sthitI thaze? te khyAla paNa pote lAvyA nathI. AvI bhayaMkara paristhitIno khyAla lAvatAM dilamA kaMpArI chUTe che. ane tenI zayatAniyata bharelI vartaNudhI AkAzanA phirastAo paNa camakI jAya che. AvI ghera ane ghAtako pravRttithI ja mogala zahenazAhanA pAyA kamajora karavA sArU pite kuhADIne hAthe banyA hatA. pitAnA uchera karelA vRkSane nAza karavAno A jahalAda vicAra tenA hRdayamAM koNa jANe kayAMthI udbhavyuM haze ? rAjya ane sattA zuM nathI karI zakatA? jyAre zAha akabare pitAnI pAchaLanI jIMdagImAM AkhA hindane prema sa pAdana karI megala sAsAjyanA pAyA majabUta karyA hatAM tenuM zikSaNa laI catura jahAMgIre paNa mogala zahenazAhanA pAyA majabUta karyA hatA. ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI rAjasiMha 121 tenA ja putra zAhajahAMe paNa pUrva jenA pagale cAlI potAnA dharma ane kartavya parAyaNatAthI rAjyanitI ghaNI ja prazaMsanIya banAvI hatI. tyAre A ekaja e purUSa pedA thayo ke teNe potAnA pUrvajonA tamAma saMsAra daphana karI pote kUTIla rAjyanitI akhatyAra karI hatI, vaLI potAnA bhAIne nAza karI sattAnA lobhamAM julama vartAvA lAge. evo ekaja auraMjheba hato jene potAnA pitA zAhajahAMne keda karyo hato. A pramANe auraMgajhebe pitAnA rastAmAM je kaMTaka samA jaNAya teo badhAne dUra karyA hatA. ane pote julamaniti grahaNa karI hatI. hinduonA pracaMDa vairI hoya te te zAha auraMgajheba eja hate. oraMgajhebano janma tAtArI " nAmanI strIthI thaye hatuM, tethI ja tenA hRdayamAM tAtArI lohI vahetuM hatuM, vaLI te kaI paNa rAjaputa ne mAna Apato na hato. tethI te rAjAo paNa tene kaI jAtanI sahAyatA ApatA na hatA. auraMgajheba sArI rIte samajato hato ke mArI bhUlanA lIdheja rAjyamAM bhayaMkara vidroha-agni prajaLI rahyo che, ane mane koI sahAyatA ApatuM nathI." A vakhate hinduo (kSatriya zuravIra sAhasIka hatA ane rAjyakArabhAramAM mazahura hatA, je auraMgajheba salAha-saMpathI rAjya kArabhAra calAvate hetate megenuM adha:patana thAta nahIM, paNa "vinAza kALe viparita buddhi." A samaye hinduonuM rakSaNa karavA ane verI oraMgajhebanA paMjAmAMthI mUkta karavA " zivAjI " mahArAja utpana thayA ane atyaMta prabhAva pADayA, ane mAtra thoDA ja samayamAM potAnA apUrva zUrAtanathI bAdazAhane tenA duSTa atyAcArano badalo Ape. oraMgajhebane jagatanA kaMIpaNa manuSya upara vizvAsa hatuM ja nahIM. oraMgajhebanA pApe saMbhALatA ApaNuM hRdaya kaMpI uThe che. vaLI teNe e DhaMDhero pITAvyuM ke " tamAma hinduone musalamAna thavuM ja paDaze, je leke mArI ajJAno anAdara karaze teone baLAtkAre musalamAna karavAmAM Avaze" AvI rIte DhaMDhero pITAvI AnaMda mA. ke have huM hinduonA kalaMkamAMthI mUkata thaIza ane mArA jAtI bhAIo mArA para pasanna thaze ema vicAra lAvI AnaMda mAnavA lAgyo. A mahAbhayaMkara duHkhadAyaka rAjaAjJA sAMbhaLI samasta mogala rAjyamAM hAhAkAra vartI rahyo, AvA hukamathI hinduonI nAsabhAga thavA lAgI, Aza. thahIna manu bicArA pitAne jyAM ThIka lAge tyAM nAsI gayA, ane megala rAjya choDI zIvratAthI dakSiNa tarapha jatA rahyA, ghaNu kharA hinduo pitAnA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna hAtheja strI-pune mArI pote paNa kaTArI khAI sadAne mATe sUI gayA-maraNane zaraNa thayA. chape. julmI auraMjheba, julama te atiSaya karate, hato mahA zayatAna, dayA nahIM dIlamAM dharata, hinduo para vaira, kIyA bhavanuM e lete, dharata nahIM karI rahema, khudAthI jarI na Darate, vAta karatA, bhAI, keda pitAne kare, kale legI nahIM bAdazAha e sApa kahevAto khare. 22 hinduomAM hAhAkAra vati rahyo, "dhaNI vagaranA hera sunA' e kahevata mujaba cAre bAju sthiti thaI rahI hatI. keI keInuM cheja nahIM. AvI kaDhaMgI sthiti hinduonI thaI gaI, hiMduonI mAna-cayadA luMTAvA mAMDI, strIonA ziyaLa luMTAvA mAMDayA, AvA aneka atyAcAra julmI auraMgajhebanA rAjyamA thavA mAMDayA, A hakIkta lakhatAM lakhatAM kalama paNa tharathare che. lekhakane tenA mATe kayA zabdo vAparavA te paNa jaDatA nathI, AvA pApInI hakIkata jeTalI lakhIe teTalI ochI ja che. kulakaMlaka auraMgajhebanA trAsathI mogala zahero ujajaDa thaI gayAM, gAmaDAo smazAna banI gayAM, bajAre sunnApaDI gayAM, vepArIo potAne jAnamAla laI nAsI gayA. eka jamAnAmAM mogala rAjya senAnuM zikhara ane nyAya parAyaNa kahevAtuM hatuM. te megala rAjya Aje mahAbhayaMkara ane atyAcArI auraMgajhebanI kuTIla rAjyanItithI adha:patana gaNavA lAgyuM. jyAre pApI ATalA julamathI saMteSa na pAmyo, ane jyAre khajAnAmAMthI paisA khUTavA lAgyA tyAre hinduo upara jajIAve nAMkhavA vicAra karyo. A bhayaMkara atyAcAra sArA bhArata varSamAM hAhAkAra varatAvyuM. samagra hindu rAjAo khaLabhaLI uThayA, AvA atyAcArathI auraMgajhebane paNa zAti thaI nahIM. pote sukhe niMdrA laI zakate na hatuM, vaLI svapnAmAM paNa pitAnA pApanA dekhAvo najare paDatA hatA, jethI te camakI jatuM hatuM ane bolatA hatA ke "jyAM jouM chuM tyAM dAnavi ja jaNAya che " pApI pizAca ne narkamAM paNa zAnti maLatI nathI. hAlA vAMcake ? ApaNe ghaNA uMDA utarI gayA, astu, have ApaNe rANA rAjasiMhanA zAsanamAM praveza karIzuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANu zrI rAjasiMha 123 mAravADanA raTheDakuLanI aneka zAkhAo thaI hatI. temAM keTalAka pitAnA prAcIna rAjyane choDI rUpanagaramAM AvI vasyA hatA. je vakhate auraMgajhebane mAthe bhAratane mugaTa mUkavAmAM AvyuM, te vakhate rUpanagaranA mAMDalIka rAjAnA mahelamAM prabhAvatI nAmanI kanyA dInapratidIna zazIkaLAnI mAphaka vikAza pAmatI hatI. thoDA ja samayamAM prabhAvatInA svarUpanI hakIkata pApI auraMgajhebanA jANavAmAM AvI. tethI teNe pote mAMDalIka rAjA pAse prabhAvatInuM mAgu karyuM, ane pite be hajAra ghoDesvAra rUpanagara mokalyA hatA. kAraNa ke pite samrATa hate. vaLI tene AzA hatI ke jarUra te mArU mAgu svIkAraze ja. barAbara vakhatasara be hajAra ghoDesvAra rUpanagara AvI pahoMcyA. ane tenA te AvI prabhAvatInA mAgA mATe pAdazAhane saMpUrNa saMdeza saMbhaLAvyo AthI mAMDalIka rAjA hatAza thaI gayA. ane koI paNa jAtanAM nizcaya upara AvI zake nahIM. Akhare mAMDalIka rAjAne nirAzA ja dekhAI. keI jagAe prabhAvatInA rakSaNa mATe sahAyatA maLI zake tevI sthiti jaNAI nahiM. tethI mAMDalIka rAjA becena ciMtAtura banI gayA kAraNa ke bAdazAha sAthe yuddhamAM utarI zake tema hatuM ja nahiM. rAThoDa upara mITa mAMDI to jaNAyuM ke ke tenA pagAradAra che. kAraNa ke potAnI ja kanyA. kezarabA ne auraMgajheba sAthe paraNAvI hatI. tethI teo sahAya ApI zake tema nathI. svecchanA rAjyamAM satInuM rakSaNa thavuM muzkela che. chatAM paNa "bahuratnA vasudharA" "zeranA mAthe savAzera hoya ja. * Akhare navina vicAra AvatAM tene kAnamAM keIe kahyuM ke tamArU rakSaNa mevADanA mahArANAzrI rAjasiMha jarUra karaze. A vAkaya prabhAvatIe paNa sAMbhaLyuM. tethI tenuM vyAkuLa mana zAMta thayuM. ane tarataja mahArANAzrIne Azaro levA nizcaya karyo. tene vizvAsa hato ke avazya mahArANuzrI mArUM rakSaNa karaze ja. AvA daDha nizcayathI prabhAvatIe pUrohitanI sAthe rASTra upara eka patra lakhI mokalAvyuM. te patra vAMcavAnI IcchA vahAlA vAMcakavargane thatI haze ja ? atu atre te lakhavAmAM Ave che - prabhAvatIe mahArANAzrI rAjasiMha upara lakhelo patra. lAvaNuM patra lakhuM chuM prema dharIne, vicArI leje rANA, sIdIomAM ziramaNane, guNa gaMbhIre che zANuM. 203 Apa carNana huM chuM dAsI, rakSA to mArI karaje, kSatriyANInI Ijajata rANu, prANAnta paNa sAcavaje. 204 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna 208 zuM rAjahaMsaNI bagalA kerI, sahacArI thaIne raheze? zUravIra rANa mevADa kerA, zuM atyAcAra joI leze? 205 meM to sarvasva mArUM, Apa coMmAM sepyuM che, rakSaNa karajo A dAsInuM, dIla mArU samapyuM che. 20 auraMgajhebane julma rANA, kayAM sudhI joyA karazo, sUryavaMzInuM sUrya sama teja, zAhane kayAre batalAvaze. 207 nahi Ave to kahuM chuM rANA, prANa tyAga prabhA karaze, strI hatyAnuM pApa rANAjI, ApanA zIre mUkAze. meM te dhAryA svAmI tamane, manathakI varI cUkI chuM huM, prANapati cho mArA rANA, AthI vadhAre lakhuM ja zuM. strIo kerI rakSA mATe, Aja keI zUravIra nathI, jyAM jouM tyAM che gulAma, zUravIratA jotI ja nathI. 210 zuM pavitra rAjaputa kanyA Aje, mleccha tANa dAsI banaze, tethI zuM kSatriya kerI, rANAzrI zebhA vadhaze? 211 bApA rAvalanI kIrti ula, karavA rakSA karaze sahI, Apa caNemAM sarvasva sepyuM, deva taNI sAkSIe rahI. 212 kahe bhegIlAla rANAzrIne, satI taNuM rakSaNa karajo, pApI svecchane zikSA ApI, hiMnduonAM dukha haraje. 213 upara mujaba patra lakhI pUhita sAthe mokale, jyAre mahArANAzrI darabAra bharI beThA hatA te vakhate pUrohita te patra laI rAjadarabAramAM dAkhala thAya che. ane rANAne patra Ape che. rANAe te patra darabAramAM vAMcI saMbhaLAvyo paNu vAMcatAM vAMcatAM zUravIra rAjasiMha siMhAsana parathI ubhA thaI gayA. ane trADa pADI bolyA ke have auraMgajhebane julama sahana thaI zakato nathI. mATe ApaNe tene yogya zikSA karavI ja joIe. mahArANA paNa laDAI karavA mATe bahAnuM zeSatA hatA. te te laDAInuM bahAnuM temane ApoApa maLI AvyuM. jethI nizcaya karyo ke prabhAvatIne prANanA kSetre paNa bacAvavI, ane pachI sarve saradArone pUchyuM tyAre sarve saradAroe ekI avAje bolyA ke Apa nAmadAre je kahyuM te satya che. mATe ApaNe laDAI karavI joIe. tethI jarA paNa vilaMba karyA vagara megala virUddha khaDaga dhAraNa karyuM. je kalaMka mevADa upara yavananA julamathI pitAnA pUrvajone lAgyuM hatuM, te kalaMkane Aje jaDamULathI gheI nAkhavA mahArANA rAjasiMha raNagarjanA karI taiyAra thayA. ane bApA rAvalanI vijaya patAkA zobhAvavA raNuyuddhamAM javA ne www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI rAjasiMha 125 taiyAra thayA. astra zastronA jhaNakArathI mevADabhUmimAM Aje cetana jaNAvA lAgyuM prabhAvatInuM rakSaNa karavuM e ApaNe dharma che, ema samajI rANAzrInI sAthe sainike e kuca karavA mAMDI. jyAre rUpanagara 4pa AvI pahoMcyA. tyAre mahArANuM rAjarsiha A vistRta pradezane oLaMgI pracaMDa parAkrama sahita auraMgajhebanI senApara tuTI paDayA. A dArUNa yuddha ghaNe lAMbA vakhata sudhI cAlyuM. mahArANAnuM pracaMDa zurAtana mogalo sahana na karI zakyA. jethI zAha auraMgajhebane saMpUrNa parAjaya thaye. ane temanA keTalAka sainIkee pitAnA prANanAM balidAna ApyAM. ane keTalAka potAnA prANa bacAvavA nAsI chuTayA hatA. A pramANe be hajAra megala senAne parAjaya thayo hato. mahArANunA A parAkramathI paNuM jevI guNIyala, suzIla, ratnasamI prabhAvatInI prAptI thaI. A vakhate pite mogalonI sAthe yuddhamAM vijaya pAmyA tethI aneka hiMdu rAjAo rANAzrInI prasaMzA karavA lAgyA. ane kahevA lAgyA ke mahArANAzrI pratApanA vaMzaja rANA rAjasiMha jarUra mevADane uddhAra karaze, ane bAppA rAvalanI ujajavala kIrtine dhavaja pharakAvaze. rANAne vijaya thaye. tethI prabhAvatI sAthe temanuM lagna karavAmAM AvyuM ane pite prabhAvatIne laI pAchA udayapura AvyA. mahArANA rAjasiMhanA caritramAM eka cUDAvata saradAranI hADIrANInI hakIkata ghaNIja vicAravA ane jANavA jevI hovAthI vAMcakavarga mATe atre ahI lakhavAmAM Ave che. jyAre cUDAvata paraNIne AvyA pachI hajI hAthethI mIMDhaLa paNa chuTayA nathI. tyAre cUDAvatanI uMmara varSa 17-18 nI hatI. ane hADIrANInI uMmara paNa 17-18 varSanI ja hatI. e daMpatInI joDI jANe rAma sItA samI zebhatI hatI. tevA vakhatamAM ja prabhAvatInuM rakSaNa karavA sArU rANA rAjasiMha taiyAra thayA hatA ane bAdazAhanA lazkarane rokavA sArU cUDAvatane javAnuM hatuM. ane A ghera saMgrAmamAM temanI nimaNuMka eka zUravIra yoddhAne zobhe tevI hatI. AthI te saradAra hADI rANInI AjJA levA gaye. devI! AvatI kAla bAdazAhanI sAme mAre yuddhamAM javAnuM che. pITha na batAvI pAchA AvavAnI mArI icchA che. mATe kadAca mArU mRtyu thAya te tame tamAre dharma cukaze nahiM. evuM caDAvata saradAra belyA. nAtha ! jyAre tame vijaya prApta karIne Avaze tyAre tamane mArA bAha pAsamAM jakaDI vijayamALA paherAvIza. kadAca saMgrAmamAM svargavAsa thaze te 45. A nagara aravallInI zailamALAnI taLeTImAM AveluM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna tamArI pAchaLa ghaNuja AnaMdathI satI thaIza. nAtha! kSatriyANanI rakSA karavI te te kSatriyane sAco dharma che, mATe temAM jarApaNa vilaMba na kare. hADIrANIe saradArane kahyuM. - tamArA lagna haju hamaNAMja thayAM che. hajI lagnanAM mIMDhaLa paNa chUTayAM nathI tethI tamArA vicAramAM huM vyAkuLa ane paravaza banyo chuM. tethI ja kahuM chuM ke tame tamAro dharma cUkaze nahiM. vaLI jyArathI tamArU mukhAvo jeyu che tyArathI mArU mana tamArA mATe vihavaLa banyuM che, cuDAvate kahyuM. nAtha! Apa AvuM zuM le cho? sati kaI divasa prANanI paravA paNa karatI nathI. kadAca samudra maryAdA muke ! sUrya pazcimamAM uge! paNa sati to pitAnA kartavyamAM jarA paNa AMca uNapa AvavA detI nathI ! nAtha! Apa khuzIthI padhAre! vijaya prApta karI vahelA pAchA Ave ane ApanI A dAsIne rapApanA caNenI sevA karavA bhAgyazALI banAvo! hADI rANI belI. tame tamAro dharma cukaze nahiM, raNasaMgrAmanI sarva sAmagrI laI jatAM, jatAM saradAra cuDAvate kahyuM. nAtha! Apa nizcita raheze. tamArA nAmane kadApI eba AvavA daIza nahIM. vaLI tamArI pAchaLa satI thaIza, have Apa khuzIthI jAva ane vijaya mALA paherI pAchA vaLe, hADIrANIe kahyuM. AthI cuDAvata gaye. paNa thoDe dUra gayA pachI potAnA nokaranI sAthe saMdeza mokalAvyo ne kahyuM ke je javAba Ape te lete Avaje. jethI nokara turataja ghera pAcho pharyo ane cuDAvatane ghera AvI kahevA lAgyuM ke tame tamAro dharma cukazo nahI A zabdo hADIrANIe sAMbhaLyA ke tarata ja bahAra AvI joyu te nakara jAya. tethI tene zuM javAba Ape tenA vicAramAM paDI. mArA svAmine mArA pratye moha utpanna thayo che. jarUra te parAjaya pAmIne ghera Avaze ane potAnA nAma para eba lagADaze, kAraNa ke, pite potAne jIva laDAImAM rAkhI zakaze nahiM ema vicAra karI kahyuM ke - ubhA rahe, huM je ApuM te tArA svAmIne arpaNa karaje ane tuM kaheje ke satie te tenI pharaja bajAvI che. paNa tame tamArI pharaja adA karaze. A pramANe kahI talavAra myAnamAMthI kheMcI kADhI potAnuM mAthuM dhaDathI judu ema karI ApyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI rAjasiMha 127 A mAthuM joI cUDAvane AnaMda thayo ane tenA ceTalAne gAMTha bAMdhI pitAnA gaLAmAM hAranI mAphaka paherI lIdhuM. jANe zIvanI rUdramALA dhAraNa karI na heya dhanya che, hADI rANIne ! vAMcakavarga ! jarA khyAla karaze ke hindustAnanI ramaNIoe pitAnuM ziyaLa-svamAna prANanA bhege sAcavI itihAsane zobhAvyo che. dhanya che ! e virAMganAne ! cUDAvata pacIsa hajAra svAranI sAthe bAdazAha auraMgajhebane rasto rokI hAthInI mAphaka draDha u rahyo, keInI tAkAta na hatI ke tenI sAme keI jaI paNa zake. jyAre cUDAvat laDatA laDatA bAdazAhanA hAthI sudhI pahoMce tyAre bAdazAha gabharAyo. cUDAvat tarata bAdazAhanI chAtI tarapha bhAle rAkhI bolyo pratijJA le, koI kSatriyanI bena-beTI para kudraSTI karavI nahi, ane dasa varSa sudhI udayapura upara AkramaNa karavuM nahi. jethI bAdazAhe kurAnanA segana khAI cUDAvatanA vacane svIkAryuM. A vakhate cUDAvatane eTalA badhA ghA vAgyA hatA ke te azva upara sAvadhAna rahI zakyA nahotA, jethI teo prasanna vadane vaLe sIdhAvyA. A divasa citra suda 15 ne hato. cUDAvat pitAnuM kArya purUM karI rahyA ke tarataja maraNane zaraNa thayA. temaja rAjapUte paNa pacIsa hajAramAMthI phakta pAMca hajAraja bacavA pAmyA hatA. A vakhate rAjasthAnamAM bIjA avanavA banAvo ghaNA banI gayA hatA, paNa atihAsika pUrAvAo barAbara na maLI zakyAthI atre lakhavAmAM Avela nathI. A badhI ghaTanAomAM hinduonA phakta beja hindu rAjA bAdazAhanA pagAradAra hatA. jodhapura ane jepuranA rAjA jayasiMha tathA mAravADanA rAjA jazavaMtasiMha hatA Akhare A baMne rAjAone gupta rIte jhera ApIne pApI auraMgajhebe mArI naMkhAvyA hatA. A baMne rAjAone potAnA pApanuM prAyazcita maLyuM. potAnA jAti bhAIo sAthe droha karyo, tenuM pariNAma paNa tevuMja AvyuM, tenu akALe mRtyu thayuM ane ItihAsamAM temanA mATe kaMlakIta jaMdagI lakhANI. Akhare pApI auraMgajheba ATalethI ja saMtuSTa pAme nahi ane mAravADanA jazavaMtasiMhanA putra achatane mArI nAMkhavAnI peravI karavA mAMDaye, A samAcAra maLatAM rAjyamAtAne mahAna ciMtA thavA lAgI ane koI paNa hisAbe kumAra achatane bacAvavo ja joIe. tethI tene mahArANA rAjasiMhane Azare levA nakakI karyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1ra8 mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmabalidAna Akhare mahArANA pAse mAravADanI rAjyamAtAe date mokalyA. ane pitAnA para AvI paDelI AphatanI hakIkta jaNAvI. jethI mahArANAe AzvAsana ApI kahyuM ke "mAravADanA rAjakumAranI rakSA mArA prANanA kSetre paNa karIza" kumAranI mAtAne A samAcAra maLatAMja kumAranI sAthe be hajAra svAre sahita udayapura javA nIkaLyA. rastAmAM mogalenI sAthe yuddhamAM rAThoDane utaravuM paDayuM, tethI rAjakumAra ajIta pitAnA aMgarakSakane laI sIdhA udayapura pahoMcI gayA. AthI rANAzrIe teonuM svAgata karyuM ane temanA nirvAha mATe "kelavA " nuM rAjya arpaNa karyuM. dhanya che ! rANAzrIne. AvI rIte auraMgajhebanI badhI prapaMcajALa mahArANAe uMdhI vALI hatI tethI te mahArANA upara bahu krodhAyamAna rahetA hatA, ane ghaNuM moTuM lazkara laI mevADa upara AkramaNa karavA AvyA. A vakhate mahArANuM rAjasiMha pAse eka "jaina" sAhasIka ane catura mANasa divAnapade hato, te mahA vicakSaNa ane kauzalyavALe hatuM tenI salAhathI mevADanI tamAma prajAne pahADamAM laI gaye ane AkhuM mevADa smazAna jevuM banAvI dIdhuM te divAnanuM nAma vAMcakavarga jANavA iMtejArI rAkhatAM haze ja. tenuM nAma vIra dayALazAha46 hatuM ane te na hate. 46. rANuM rAjasiMhane ItihAsa vAMcatAM mane eka aMcabe thayA sivAya rahetA nathI. rANA rAjasiMhanA vakhatamAM eka jaina bIrAdara " dayALa zAhe " rAjanI temaja samasta mevADanI, zuravIratAthI tathA buddhithI sevA bajAvI ane mevADane gauravavaMtu banAvyuM ane mArA ItihAsanA anubhava mujaba "vIra dayALa" eka sAhasIka ane niDara hato. pite ghAnA khAsadAranI jagAethI mahAmaMtrI sudhI pahoMcyo hato. tenI romAMcaka hakIkta ne "vIra vida' graMthamAM zrI :mAna gaurIzaMkara ojhAe khulAso kema nahIM karyo hoya te samajAtuM nathI. sAdhAraNa mANasane jema citaravAmAM Ave tevI bhASAmAM sAdhAraNa hakIkata lakhI pitAnA AtmAne saMtoSa mAnya che. paraMtu manuSya mAtranA gUNanuM pUjana te haMmezA vidvAnonA haiye vasavuM joIe, ane te guNanA pUjArI tarIke temanA guNanI mahattApara prakAza pADI "vIra dayALa" nI bAbatamAM nyAya Apavo joIto hato. vIra dayALa eka zrImaMta kuTuMbano nabIra hatAM, sAhasIka ane vIra hatA, pitAnA pitAnI tamAma milakata tyAga karI cAlI nIkaLela navayuvAna udayapuramAM AvI, pUrohitane ghera ghoDAramAM nokarI rahyo. AvI paristhitImAM jene pitAnuM jIvana mevA khAtara phanA karyuM, vaLI te jIvananI udAratA hajI mevADanA takatA upara " kAMkarolI " sTezana sAme dayALa kilo" majuda che. kadAca jena tarIke zrI yuta ojhAne pasaMdagI na hoya te svabhAvika che ? A bAbatamAM huM vadhu carcA karavA mAMgatI nathI. paraMtu jyAre ItihAsanuM khuna thatuM hoya ane sAcI hakIkatane bIlakula nyAya na maLato hoya tyAre mANasane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANu zrI rAjasiMha bAdazAhanI pheja sAme ghaNA rAjAe mahArANunI sAthe rahI sahAya ApavA lAgyA. jethI ghaNuM ja dArUNa yuddha thayuM. Akhare rANAzrI, kuMvara jayasiMha, saradAra bhImasiMha ane vIra maMtrI dayALadAsa yuddhanA kharA para rahI mogalone ghAsanI mAphaka vADhavA mAMDayA. tethI zAha gabharAye, ane pitAne jIva bacAvavA upAya zodhavA lAgyA, Akhare devarImAM chAvaNI nAMkhI paDelo bAdazAha pote pitAnuM thoDuM lazkara laI nAzI chUTa. zUravIra mevADIonI jIta thaI ane bAdazAha auraMgajhebanuM bhayaMkara apamAna thayuM. tethI laDAIne saraMjAma. dravya ghoDA vigere mahArANAe laI lIdhuM. AvI rIte mahArANAzrIne aneka vAra sAvadhAna rahevuM paDatuM hatuM. jyAre zAhe hiMduo para jaiA vere nAMkhe, tyAre rANA rAjasiMhe zAhane ghaNe ja viveka bharyo patra pitAnA sahamaMtrI dayALadAsa pAse lakhAvI mokalyo hato. paNa tenI bAdazAhe dAda ApI nahi, chevaTe jyAre zAha auraMgajhebanA julamathI sArA deza kaMTALyo tyAre zAhajAdA akabarane bAdazAha banAvo ane auraMgajhebane padabhraSTa kare. ema mahArANAe gupta rIte mANasa mokalI akabarane samajAvyo tethI akabara pote rAjyAzana levA taiyAra thayuM. te vakhate joSIne belAvavA mAM Avyo. teNe suheta joI AvyuM. ane te muheta pramANe badhI taiyArI thaI phakta siMhAsana upara besavAnuM bAkI rahyuM hatuM. te vakhate kapaTabhUti jyotiSIe badhI vAta auraMmajhebane karI. jethI akabaranI karelI mahenata vyartha gaI. tethI te pitAnA trAsathI nizcita rahI zakyo nahIM. ane potAnI abhilASA pUrNa thaI zakI nahIM. AvA aneka kAraNathI thoDA vakhata mALavAmAM rahyo. kAraNa ke pitAnA pitAne duSTa svabhAva te sArI rIte jANatA hatA. tethI kaI jagyAe zAMti maLI nahI. chevaTe te eka IglAMDanA vahANumAM besI kAnsa cAle gaye. A pramANe oraMgajhebanA julamanI jeTalI hakIkata lakhIe teTalI ochI ja che. tenI hakIktanA pAnAnAM pAnAM bharAya tema che. astu. pitAnA svamAnanI kimata hovI joIe. vAra dayALanI mevADa pratye dhagaza tenI patni pATamanI vIratA rAjasamudra banAvavA mATe rANIzrIne batAvelo prajA kalyANane rasto. duSkALanA vakhatamAM jainAcArya mAnasUrIzvara mahArAjanA upadezathI baMdhAvele dayALa killo ane bhavya jaina maMdira jemAM lagabhaga eMsIlAkha rUpIA kharacAyA che. AvA vIra purUSanAM mATe kaMI paNa hakIkata vIra vineda mAM rAjasiMha mahArANunA prakaraNamAM zrIyuta ojhA taraphathI lakhavAmAM AvI nathI, tethI mArA vAMcaka varga mATe A vastu lakhavAnI mArI pharaja samaju chuM. je samAje rAjya mATe deza mATe ane prajA mATe jyAre tanamana ane dhanano upayoga karavAmAM jarA paNa kaMjusAI karI nathI. chatAM Aje sAMkaDA vicAravALA vidvAno dharmanI bhAvanAmAM paNa bIjA mANasanI mahattA vadhI jAya te ThIka lAgatuM nathI. te bhaviSyamAM bIjA vidvAnene AvI bhUla nahIM kare. ane sAcI hakIktane vyAjabI ja javAba dareka vidvAna lekhaka Apaze eja vinaMtI che. 17. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna aura gajhebe kapadyiA racI. ane mahArANAnI sAthe saMdhi karavA vAtacIta karI. A khAjI pote lazkaranI taiyArI karavA lAgyA. mahArANA taraphathI paNa mahArANAnA kAkA zurasiMha ane narahara bhaTe saMdhI karI. paraMtu du:khanI vAta te e che ke sadhI patramAM jayA verA mATe koI paNa jAtanA ullekha nathI, temaja nAma paNa saMdhI patramAM Avyu' nathI. kevaLa eTaluM ja lakhavAmAM Avyu hatuM ke rANA rAjasiMhane cittoDanA pradeza pAchA ApI devA, A kArya rANA rAjasiMhanA uttarAdhikArI jayasiMhaiM rANAnA vakhatamAM anelu hatu. tethI tenA ullekha karavA ucIta nathI. A pramANe rANA rAjasihuM kSatriya zirAmaNI tarIke ja pAte peAtAnuM jIvana gALavA lAgyA. ane hinduonI sevA athAga karI. vaLI jImI oraMgajhakha jevA mAdazAhane aneka vakhata yuddhamAM harAvIne pAchA kADhayA hatA. AvI aneka zUravIratAbharI jIMdagI gujAratA teozrI A sa'sAranA sadAne mATe tyAga karI cAlyA gayA. 130 rANA rAjasiMhanuM zarIra atizaya ghAthI jakhamI banyuM hatuM. ane zarIra agaDavA lAgyuM. saMvata 1737 I. sa. 1681 nI sAlamAM A bhayaMkara roganI pIDAmAMthI sadAne mATe mUkta thaI peAtAnA purvajone maLavA vIMcarI gayA. mahArANAzrI pote dhAmIka vicAravALA hatA. temaja temanA mahAmaMtrI vIra yALazAha paNa buddhizALI hatA. tethI ja te temanI salAhane mAna ApatA hatA ane dareka dharma karatAM temane " jaina dhama" para aDaga zraddhA hatI. mahArANA rAjasiMhane kavie pratye keTaluM mAna hatuM te nice vAMcavAthI samajI zakAze. pote kavitA manAvI jANatA hatA. temanI kavitA manAvavAnI zakti keTalI hatI te nicenA chappAthI samajI zakAze. nice lakhavAmAM AvelA chapeA rAjasamudra nA taLAvanI pALa upara athavA mahelanA gAmanI pUrva dizA tarapha mukavAmAM Avela che. je hAla paNa meAjuda che. paraMtu te ce!kakhA akSare vAMcI zakAtA nathI. doharA kahAM rAma kahAM lakhaNu, nAma rahIyAM rAmAyaNa, kAM kRSNe khaladeva, pragaTa bhAgAta pUrAyajI, vAlmIka suka vyAsa, kathA kavitA te karatA, kuNa sarpa devatA, dhyAna mane kavaNuM dharatA, jaga amara nAma cAhA zake, sUrNA sajIvana AkharAM, rAjasa kahe jaga rAse, pUjo pAMva kavi sarA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 24 www.umaragyanbhandar.com Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI rAjasiMha 131 mahArANA rAjasiMha je thoDA vakhata vadhAre jIvyA hota to mevADanI zabhAmAM ghaNuM ja vRddhi karata, mahArANAe pitAnI kArakIdamAM dakSiNa dizA tarapha eka nagara vasAvyuM che ane tenuM nAma rAjanagara pADayuM che. pote na kile majabuta karAvyuM che. vaLI pUrvokta vaMdanA upalA bhAgamAM zrI kRSNajInuM maMdira banAvyuM che. tenI kArIgarI ajoDa che, ane te maMdiranA madhya bhAgamAM eka zilAlekha che. jemAM spaSTa akSare temAM pratiSThA karanAranuM nAma lakhavAmAM AvyuM che. maMdira bAMdhavAmAM ane tenI pratiSThA karavAmAM mahArANue 98 lAkha rUpIA kharcA hatA. temanA sAmaMto ane saradAree A kAryamAM ja ghaNuM madada ApI hatI. jyAre mevADamAM cAre tarapha dukALa paDayo ane leke anna, pANI mATe TaLavaLatA hatA tyAre asaMkhya prajAne sahAyatA ApavA jaina maMtrI dayALazAhanI salAhathI rAjasuka baMdhAvavAnuM kAma zarU karyuM hatuM. prajAne duSkALanA duHkhathI mukta karavA nakakI karyuM. dhanya che ? mahArANAzrInI udAratAne? prajA taraphanI prema dhagazane ! mahArASTra rAjasiMha siMhAsana upara beThA ane sAta varSa pachI athavA saMvata 1717mAM mevADa upara duSkALanuM AkramaNa thayuM hatuM. AvuM AkramaNa agAu kadi paNa thayeluM nahIM. jyAre anAjanI moghavArI ghaNI ja hatI. tyAre rANazIe anAjanA kekAre prajA mATe khullA mukayA hatA. ane rAjasamudranuM kAma cAlu karo, prajAne bacAvI lIdhI hatI. A pramANe sarovaranuM kArya sAta varSa purU thayuM hatuM. A sarovarato zarUAta saM. 1717 nA poSa suda 8nA ji karavAmAM AvI hatI. A bhayaMkara duSkALanI hakIkata ApaNe vara dayALanA prakaraNamAM vAMcIzuM, tyAre tene khyAla Avaze. mahArANAe prajAne athAga prema ane cAhanA meLavI hatI. hinduonA para, julama te adhika karate, julmI auraMgajhema, dayA nahIM dIlamAM dharate, karI pitAne kedra, baMdhunI kalaja karatA, lIdhuM tyAM te rAjya, mUgaTa zIra para dharate, hinduone vaTalAvavA, bAkI jeNe rAkhI nathI, kahe lAgI enA je, koI pApI pAka nathI. 215 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmabalidAna = cha hinduonI nAza bhAga, te dezamAthI thAtI, jyAM juo tyAM julma taNI jhaDIo te jharatI, julama taNI kaI dAda, nahiM sAMbhaLatuM kAne, pApI auraMgajhega paDa che, Aje medAne, hinduonI jaDa , ukheDavA nizcama karate, kahe lAgI tyAM mAIne pUta koIne AvI maLatA. 216 - chape jaiA verA nAMkhI julmanI avadhi kIdhI, thaye hAhAkAra deza chatAM na sujhI buddhi, hindu nAsI jAya bicArA jIva laIne, phaphaDe Akhe deza zAhanA julama joIne, chevaTa rANA rAjasiMha paDakAra zAhane Apate, kahe bhAgI dhanya rANAne hindune bacAvate. 217 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 14 muM vIra kezarI dayALazA jemAM je zUravIratA, sAhasIktA ane vahevAra kuzaLatA hoya che te bIjAmAM ghaNuM ja ochI hoya che. jene te evI bahAdurI batAvelI che ke jenA nAme Aje ItihAsanA pAnA para sUvarNAkSare zobhI rahyA che, je jaino parAyA duHkhamAM duHkhI thaI potAnI pharaja bajAvavA jarA paNa pAchI pAnI karatA na hatA. temAMnA vIra dayALazAha paNa eka hatA. teoe dezanI, rAjyanI, ane dharmanI muzkelInA vakhatamAM je sevAo bajAvI che te prasaMzAne pAtra che. vAMcakArga AgaLa dayALazAhanI keTalIka jANavA jevI hakIkata nIce lakhuM chuM jethI vAMcakavargane jANavAnuM ane samajavAnuM maLaze. mAravADa dezanA nAnA gAmaDAmAM "rAjAjI karIne eka gRhastha rahetA hatA teone "rAyaNa nAmanI patni hatI ane dayALa nAmane eka putra hate. temanA kuTuMbanI samApti ATalethI thAya che. rAjAjI ghaNuM vyavahAra kuzaLa ane pratiSThita purUSa hatA, vaLI teo pise Take paNa sukhI hatA, nirAbhimAnI hatA, aneka sadgaNe teozrInA jIvanamAM zobhatA hatA, temaja temanA dharmapatni rayaNude paNa suzIla, zANuM ane kartavyaparAyaNa hatA. rAjAjIe sAdhAraNa vahepAra karI lAkhe nI delata ekaThI karI hatI temaja Ijajata, AbarU ane vahevAra eTale badho sAra hato ke dareka gAmanA, jJAtanA rAjyanA ane paMcanA dareka kAryamAM teonI salAha levAtI hatI. vIra dayALazAhane svabhAva kSatriyane zobhe tevuM hatuM, kAraNa ke teno Azaya vahepArane hatuM ja nahIM. paNa yuddhamAM laDavuM, sAhasIkatA batAvavI, nirmAlya jIvana na jIvavuM-joDesvAra thavuM, talavAra, bhAlA, tIra kAmaThA vigerenI ramata karavI, ane eka zUravIra coddhAne zele tevI rIte vartavuM eja priya hatuM. tenuM zarIra-zakti agAdha hatA. tenAmAM nAma tevAja guNa hatA, tenuM nAma dayALa hatuM te ja te dayAne sAgara hato, pArakAnA duHkhe duHkhI thaI te kAma karI chUTate hate. eka divasa tenA pitAe vicAra karyo ke dayALa have moTe thayo che hepAramAM mukI mArA mAthethI upAdhI ochI karUM jethI mane zAti thAya Ama vicAra karI dayALane kahyuM ke " bhAI rakhaDavAnuM mukI daI have vahepAramAM joDAI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 mevADanA aNumeAla javAhira yAne AtmalidAna jAya te sArU " rAjAjInA svabhAva garama hatA, teo je vAta karatA te vAtane purI karyA vagara kadI mUkatA naheAtA temaja temanA svabhAva haThavAdI-jakkI hatA. ,, " pitAjI ! mArI vicAra vhepAra karavAne nathI, mAre tA eka evuM kAma karavuM che ke duniAmAM jIvyAnI kaMIka kiM mata thAya, yALe khuba vicAra karI cAkakhA zabdomAM javAkha ApyA. A sAMbhaLI rAjAjI ekadama garama thaI gayA ane melyA ke tu vahepAra karavA nA pADe che teA zuM tAre bhIkha mAgavI che ? tArI uMmara purA vIsa varasanI thaI chatAM tane kAMI karavuM sujhatuM nathI te! zuM hajAmata karIza ? jo tAre mArA kahyAmAM rahevuM hAya te huM kahuM tema karavuM paDaze, nahIM te tArI dhyAna pahoMce tema kara, samanmyA ? pitAjI Apa nAhaka gusse thAva che!, evuM tA me zuM aghaTIta kA karyuM cheke Apa mArA upara ATalA badhA gusse thAya che ? huM te hajI paNa kahuM chuM ke mArAthI A nirmAlya dhaMdhA nahIM bane, mArA kADAmAM tAkAta haze te huM game tyAMthI mArU' gujarAna thAya teTaluM meLavI laIza. mATe Apakodha karaze nahI yALe niDaratAthI paNa namrapa. javAkha ApyuM. zuM tAre mArU kahyuM ja mAnavuM nathI ? te mArI A chellA javAba sAMbhaLI le, jo tAre vahepAramAM cita lagADavuM hoya ane A RdhI nAgAI cheDI devI hAya tA khuzIthI A mAla milkata ane vaibhava badhuya tArUM ja che, ane jo tAre tAza manasvIpaNAthI ja cAlavuM hAya te tuM tArU mujhatu karI le ane mArUM makAna cheDI cAlye! jA. rAjAjI gussAmAM AAlyA. jevI pitAnI AjJA. dayALa peAtAnA mAtA-pitAne page lAgI-namaskAra karo peAtAnA bhAgya upara jIvavAnA nizcayatho ghara tyAga karI nIkaLI gayA. A vakhate rayaNudenI AMkhamAMthI atradhArA vahevA lAgI, pazu dayALa eTalA badhA makkama vicAranA hatA ke eka vakhata AvyA pachI tene purepurU khajAvI levuM ane je khelavuM te bahu vicArIne khelavuM, jethI peAtAnA vicAra AgaLa dunIAnA DhavA Ave te pazu te pheravavAne zaktimAna na thAya, tethIja pAte vicAra karyAM ke purNA sAdhavA mATe vhAlAmAM vhAlo vastune tyAga karyA sivAya anubhava nahIM thAya mATe have tA ekaja vicAra ke dehuM" yAtayAmI ne kArya sAdhyAmI' ema elI mAtA-pitAne pharI eka vAra namana karI upara Abha ane nice dharatI, kAMi paNa sAdhana lIdhA vinA peAtAnI mAtRbhUminA tyAga karI cAlI nIkaLye dhanya che !tenI makramatAne. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 vIra kezarI dayALazA deharo duniyA taNo vahevAramAM, rahevuM ghaNuM muzkela che, vIte ghaNuM vahevAramAM, nahIM jevA tevA khela che Aza parAI rAkhIne, jIvavuM jagata dhikAra che, Apa paga para jhUjhavuM, kyAM sahAya zrI kIratAra che. 218 vicAramAM ne vicAramAM vIra dayALa ghora jaMgalamAM cAlyo jAya che. rastAmAM ghaNuM gAmaDAM Ave che paNa kaI pAse hAtha dharate nathI. game tevI mahenata majurI karI pitAne nirvAha karato hato ane mevADa tarapha cAlyo jato hato. kAraNa ke A vakhate mevADanA siMhAsana para mahArANA zrI rAjasiMha rAjya karatA hatA. teo vIra ane bahAdura hatA ane zAha auraMgajheba sAme Takkara jhalanAra hoya te te ekaja rANA rAjasiMha hatA. tenI prasaMzA vIra dayALe gAmegAma sAMbhaLI hatI tethI teNe rANA rAjasiMhanI sevA karavAnuM vicAra karyo ane mevADa tarapha prayANa karyuM. lAkhopatine dIkare Aje eka bhikhArInI sthitimAM bhAgyanI kasoTI karavA nIkaLe ! A pramANe gAmaDe gAmaDe bhaTakatA bhaTakta ane rakhaDate rakhaDato te mevADanA pATanagara udayapuramAM AvI pahoMce. paNa tyAM nahetuM keI saMbaMdhI ke nahatuM keI pichANavALuM tethI te gAma bahAra maMdIramAM utaryo. maMdIranA pUjArIe A ajANyA mANasane pUchayuM ke bhAI Apa koNa che ? ApanuM zuM nAma che? ane Apa zuM kAma mATe AvyA cho ? vaLI Apane kayAM javuM che te jaNAvaze. " pUjArIe pUchayuM. bhAI mAruM nAma dayALa che, huM atre nokarI mATe Avyo chuM, mATe je keI nokarI hoya to mane batAvaje ! dayALa kahyuM. tamane bIjo koI deza na jaDe ke mevADa mo? pUjArIe vyaMga bhASAmAM kahyuM. bhAI, jevI bhAvInI marajI, je koI nokarI zodhI Apaze te mATe upakAra mAnIza. dayALe kahyuM. dayALane AzAnta svabhAva joI pUjArIne ghaNe saMtoSa thayo tethI dayALane AzvAsana ApI maMdiramAM besavA kahyuM, tamArA mATe nokarInI tapAsa karI AvuM chuM ema kahIM pUjArI madIranA kAmamAM rokAye. udayapuranA gaDhanA kilakA, rAjya mahAlo, tenI suMdaratA kArIgarI ane bAMdhaNuM vagere joI dayALa potAnA AtmAne AnaMda ApI rahyo hato ane kudarata zuM kare che tenI vATa joyA karato hato. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yAne Atmabaliyana tyAM pUjArI AvyuM ane tamane ghaDAnuM kAmakAja AvaDatuM hoya te amArA pUrAhata sAhebane tyAM ghaDAnA kAmakAja mATe mANasanI jarUra che, paNa pagAramAM phakata khAvA pIvAnuM te sivAya eka paise paNa nahIM maLe mATe je vicAra hoya te cAle mArI sAthe pUjArIe kahyuM. tethI dayALe kahyuM ke jyAM ubhA rahevAnuM ThekANuM nathI tyAM roTalA mATe nokarI maLe che, te zA mATe jatI karavI joIe. mane ghoDAno zokha che ane ghaDAnI mAvajatanuM tathA tenI svArInuM kAma huM sArI rIte jANuM chuM tethI vagara AnAkAnI karyA vagara teNe pUjArIne kahyuM ke " je nokarI hoya te kharI. " tethI dayALane pUrehatanI pAse laI gaye, ane bhalAmaNa karI tethI ghoDAnI cAkarInuM kAmakAja soMpavAmAM AvyuM. cha bhAvamAM zuM hoya, khabara tenI nava paDatI, kudarata kerA le, taNI cAvI nava jaDatI; jana taNe e bALa, Aje puSathe sAthe, pitA taNe vaibhava, vaLI lakSamIne tyAge, purvArtha sAdhavA, dayALa mevADa Avate, kahe jogI rahe nekarI, samayane pIchANate. 219 cho ApI samayane mAna, dayALa nokarI kare che, ghoDAnI ghoDAra taNuM, e kAma kare che, AgaLa vadhavA mATe, noM meTAI dhare che; mAlIkanuM khAI anna, sadA ImAne rahe che, kahe bhagI dayALae, samayane samajI gaye, pUrohItanI ghoDAramAM, nekarI pote raho. 220 pUrehItane ghera nokarI karatAM ghaNA divase vahI gayA. pUrehata sAdhAraNa mANasa na hatA, paNa rAjyanA pUrohita hatA ane rAjakAjamAM ghaNe sAre rasa dharAvatA hatA, tethI temane tyAM hajAro zrImaMta, saradAre vigere AvatA hatA. ane tyAM rAjakAjanI badhI vAto cAlatI hatI. te badhI vAte dayALa dhyAna daI sAMbhaLato hato. vaLI pUrehItanA ghera sehanalAla zeTha ghaNI vakhata Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIra dezanI yALazAhe 137 AvatA hatA. pureAhItanI gerahAjarImAM dayALa darekanuM svAgata ghaNI ja sArI rIte karatA hatA. tethI pAte peAtAnI lAyakAtanI chApa ghaNI sudara pADI hatI. eka vakhate purAhItanI gerahAjarImAM zeTha seAhanalAla padhAratAM yALe temanuM bhAvabhInuM svAgata karI AvakAra ApyuM. AthI sAhanalAla vicAramAM paheyA ke A purUSa sAdhAraNa nathI paNuM jarUra koI uMcakuMTuMbanA hAvA joIe, mAma vicAra karI dayALane pUchyu` ke, bhAI tamane zuM pagAra maLe che? khAvA-pIvA mATe ja kAmakAja karU chu dayALe javAba ApyA. zuM tamArA jevA mANasane AvuM kAma pasaMda paDe che ? sAhanalAle pUchyuM. samayane mAna ApavuM ja joIe ne? dayALe javAba ApcA. tamArA mULa deza karyo ? sAhanalAle pUchyuM. mArA mULa deza mAravADa, ane huM mArA pitAzrIne ekanA ekaja putra chuM. mArA pitAnI pAse lAkhAnI DhAlata che. pazu mArA ane pitAnA AdarzoM ghaNA jUdA ja che. teo mane vepArI dhaMdhAmAM nAMkhavA mAgatA hatA. meM nA pADI, tethI temaNe gRhatyAga karavAnI AjJA karI. jethI temanI AjJA zirAmAnya rAkhI turata ja cAlI nIkaLyo. dayALe javAkha ApyA. zuM tamane tamArA pitAzrInI jarA paNa lAgaNI na thaI ane ATalA adhA vaibhava tyAga karI cAlI nIkaLyA? sehanalAle pUchyuM. huM Adarza karatAM karoDAnI dolatane tuccha gaNuM chuM. prabhu mahAvIre paNu peAtAnA Adeza AgaLa rAjyavaibhavanA zuM tyAga nahotA karyA ? dayALe temanA savAlanA javAba ApyA. zuM tame prabhu mahAvIranA upAsaka jaina che ? sAhanalAle pUchyuM. jI hA dayALe kahyuM. dayALa, huM je mArA manamAM dhAratA hatA teja Akhare sAcu' paDayuM. Apa jevAne AvI halakI nAkarI karI jIvana naSTa karavuM te mane vyAjabI lAgatu nathI. tame mArA ghera Avaze| ? seAhanalAla melyA. mArA zeThe ( purAhIta ) nI rajA vagara mArAthI AvI zakAya nahI. dayALe kahyuM. ThIka, te huM samajI laIza. uThatAM uThatAM seAhanalAla melyA. ane ghara tarapha te cAlyA. 1 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNumela javAhira yAne AtmalikAna sAhanalAla eka pratiSThita ane rAjyanA mAnItA gRhastha hatA. rAjyanA sukha du:khamAM temane sArA hissA hatA. rANAzrIne paNa seAhanalAla mATe ghaNuM sArU mAna hatuM. seAhanalAla pAtAnA ghera gayA pachI dayALa paNuM potAnA kAmamAM rokAyA. tyAM teA purAhIta rAjamahelamAMthI pAtAnA sthAna para AvyA. te te vakhate te ghaNA ja uMDA ane gaMbhIra vicAramAM garakAva thaelA hatA. temanuM mana ThekANuM na hatuM. teo AvI ane beThA. 13 dayALa, A dayALa, purAhIte bUma pADI. jI, pharamAveA. Apane zuM kAma che ? dayALe pUchyuM. meM gai kAlanA pUjArIne devalI meAkA che. te hajI sudhI Avye nathI. mATe tame gheADA taiyAra karI tenI khabara lai AveA. raste jJeA ja vikaTa che. mATe sabhALIne jajo, ane sAthe DhIAra paNu letA jajo. lye, A mArI kaTArI paNa sAthe rAkhA. ema kahI kaTAra ApI. dayALa mastaka namAvI ne hukamanA amala karavA gheADA para svAra thaI devAlI javA saDasaDATa cAlI nIkaLye Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kudaratanI ajaba ghaTanA, jagatanI ghaTanAone apUrva khyAla ApatA, duzmanAnA sAme vizvALa samA bhAsatA, du` saMdhyA samaye, sUrya nA kiraNA asta thatI veLAe aravaDhDhInA durgA nA ramya rastA upara eka yuvAna gheADesvAra thai, masta paNe cAlyA jatA hatA. vanapradezeAnI avanavI aTavIe ane kudaratanI ghaTanAe jotA jotA te yuvAna cANyeA jAya che. paNa tyAM tene keAInI kAramI cIsa sAMbhaLI, eTalAmAM hatA sanasanATa karatu eka tIra yuvAnanA kAna AgaLathI pasAra thaI gayuM. tethI te camakaye, ane te tIra je bAjuthI AvyuM hatuM, te tarapha peAtAnA gheADA laI gayA, ane tyAM teNe eka yuvAna bALA para atyAcAra mATe laDatA keTalAMka bhIlAne zaiyA. tethI dayALe peAtAnA gheADA te taraph doDAbve, ane thADI ja vAramAM te bhIleAnA TALA pAse AvI ubhA rahyo ane tarataja kaTAra kheMcI te peAtAnA prANanI darakAra rAkhyA vagara bhIlanI pIThamAM ghoMcI dIdhI, paNa bhIlanA zarIranA khAMdhA majabuta hAvAthI tene kaTAra vAgyAnI paravA na karatAM khALAne mUkI; sahAya karavA Avana.ra dayALa upara tuTI paDayeA. tethI dayALe paNa tene peAtAnA mAhubaLathI javAba ApyA. ane bhIlane mahAta karyAM. tethI teA bhIla ghaNI AjIjInI sAthe karagaravA mAMDayA. A mALAne page lAgI tenI mA! mAga, ane AvuM atyAcAranuM kRtya have kadI paNa nahIM kare tevI pratijJA le. dayALe makkamatAthI jaNAvyu`. bhIlAe mALAnI mArI mAgI ane pratijJA lIdhI, ke jethI bholAne tyAMthI javA dIdhA. AvI rIte te yuvAna khALAnA bacAva vIra dayALe ja karyo. mALA, tame A jagyA para bhIlanA 5 jAmAM zI rIte sapaDAyAM ? dayALe kahyuM. huM udayasAgara para pharatAM pharatAM A sthaLa upara AvI pahoMcI, huM ghaNI vakhatta ekalIja A pahADAnI khINamAM pharavA AvuM chuM' tema Aje paNa AvI hatI. paNu mane ekalI joI, vaLI bIjI kAi nahIM haiAvAthI, A bhIleAe mArA para kudraSTi karI, mane satAvavA lAgyA. tetho mArI pAse je tIrezanA jaththA hatA te vaDe meM mArUM rakSaNa karavA mAMDayuM. jyAre mArUM tIra khAlI gayuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalihAna ane teo mArA upara julama gujAravA lAgyA, ke Apa turata AvI pahoMcyA. ane mane bacAvI, je Apa na AvyA hatA te Aje kaI dazA heta te te prabhu jANe. motanI sAthe jaMga khelanAra ghaNuM ja vIralA hoya che. ane Ape abaLAnI rakSA karI je bahAdurI batAvI tene mATe ApazrIne dhanyavAda ghaTe che.? yuvAna bALA belI. oha A zuM? dayALanA zarIramAMthI lohI nIkaLatAM bALA bolI uThI ane tarata pitAnI sATha vatI sApha karavA lAgI. AthI dayALanA chagaramAM tenA sparza mAtrathI sanasanATI thaI ane te tenA amI bharyA netromAM aMjAye, tenuM suMdara mUkhAvI jeI pitAnA AtmAne zAMti anubhavavA lAge. baMne vyaktione A pahela vahele ja prasaMga hatuM. temAM yuvAna bALA ane yuvAna vIra pachI zuM bAkI rahe? baMne vyaktio nirdoSa vAta karatAM karatAM, eka bIjAnA sAma sAmu joI pitAnA AtmAne AnaMda ApatAM ApatAM cAlyAM jAya che. bALA ApanuM nAma zu? dayALe pUchyuM. ApanuM zuM nAma che te pahelAM jaNAve bALAe kahyuM, mAruM nAma dayALadAsa yuvAna belyo. zuM tamAruM nAma jANe dayAnA deva jevA lAge che? paNa mAruM nAma eTaluM badhuM suMdara nathI. bALA bolI. te kAMI harakta nahIM paNa nAma te jaNAvazone? yuvAne kahyuM. hA, te sAMbhaLe. mArU nAma pATamade. ALAe kahyuM. keTaluM gauravavatuM nAma? yuvAne jaNAvyuM. tethI bALAnA gAla upara zaramanA zeraDA paDayA hoya tema lAgyuM. A pramANe vAta karatAM hatAM. tyAM koI cIja para dhyAna paDatAM A zuM paDayuM che ? dayALa ekadama bolI uThayo. tamArI kaTArImAMthI nIkaLI jatAM meM joyuM hatuM. te te nahIM hoya ? ane te teja lAge che. pATama gAlI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIra kezarI yALazAha 141 yALe tarata ja te cIThThI hAthamAM laI vAMcavA mAMDI, vAMcatAM vAMcatA tenA mUkha upara krodhanI rekhAo chavAI gaI ane gaMbhIra vicAramAM paDI gayeA. keTaluM bhayaMkara kAvatruM ? zuM pUrAhita ATalA badhA bhayaMkara mAjIsa ? zuM peAtAnA annadAtA uparaja A kAvatruM ? zuM ApaNA pAlaNuhAra upara ja A vajrapAta ? mArA prANanA bhAge paNa te leAkeAnI murAda bara nahI' AvavA dauM. ekadama dayALathI elAI javAyuM. kema, zA vicAramAM paDayA ? cITThImAM zuM haze te jANuvAnI jIjJAsA thatAM pATamaDhe melI. kaMI nahIM, khAsa kAraNa nathI, cAleA. have huM tamane tamArA ghara sudhI pahoMcatA karUM dayALe namratAthI kahyuM. jevI ApanI IcchA ? dayALa, hAlamAM Apa zuM karI che ? pATamadee pUchyuM, atyAre huM rAjya pUrAhItanA ghera nAkarI karU chuM, paNa cADA vakhatamAM mArI nAkarI tyAMthI badalAze, dayALe javAma ApyA. kAne tyAM ? mALAe pUchyuM. zeTha sAhanalAla ne tyAM dayALe kahyuM. heM ! seAhanalAla te mArA pitA thAya che. mALAe eLakhANa ApatAM kahyuM A pramANe vAta karatAM karatAM cAlyA Ave che tyAM sehanalAla zeThanuM makAna dekhAyu. mArA pitAzrIne maLyA sivAya nahI javAya, poTamadree jaNuAvyuM. nA, mALA, pUrAhIta mArI vATa-rAha jotAM haze. pharI kAI vA2 maLIzuM atyAre huM jaIza, cALe vinaya pUrvaka rajA mAgI. ThIka tyAre padhAro, have ApaNe haMmezAM maLI zakIzuM, pATamae kahyuM. baMne jaNA chUTayA paDayAM. yALa jatAM jatAM eNye ke kevI suMdara mALA zuM tenuM rUpa ? kudaratanI kevI ajaba ghaTanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgya devInI kRpA dayALanI rAha joIne ja pUrohIta beThA hatA. tyAM dayALane sAmethI AvatA jeI, kema ! pUjArInA zA samAcAra che? pUrohIte pUchayuM. pUjArI devAlImAM majhA kare che, be divasa brahmabhojana hovAthI rokAI gaye che dayALe kahyuM. brAhmaNane lADavA maLe eTale samayanuM bhAna paNa na rahe pUrohIta babaDe. dayALa, tane sahanalAla zeThane tyAMthI mANasa teDavA AvyA che, tAro zuM vicAra che ? pUrohite pUchyuM. jevI ApazrInI marajI. dayALe vinayathI javAba Ape. prohIta dayALane rAjIkhuzIthI sohanalAla zeThane ghera javAnI rajA ApI, tethI dayALa sehanalAla zeThane ghera AvyuM. zeTha tathA pATamade dayALanI AvavAnI rAha joIne ja beThA hatA. dayALa Avyo eTale sohanalAle ghaNAja AdaramAna sAthe besADo. pitAjI. A bahAdura vire mArI rakSA karI hatI ane mane pApIonAM paMjhAmAMthI bacAvI hatI pATIde bolI. sohanalAla zeThanA AnaMdano pAra na rahyo, dayALazAha tarapha bhAgyadevInuM valaNa badalAyuM. dayALanA svabhAvathI ane kartavyathI zeTha ghaNu khuzI thayA, ane pATamade paNa dInapratidina tenA sahavAsamAM AvavA lAgI, baMnenA vartanathI pATamanA mAtA-pitA nA AnaMdane ubharo mAto na hato, ane khuba harakhAvA lAgyA. te baMnene sahavAsa vadhavA dIdhe. A pramANe dayALazAha, sohanalAla ThinA kuTuMbI jevo thaI gayA. vAha ! vidhAtA tArI kRti paNa ajaba che ? jyAre mahArANA rAjasiMha " jaganivAsa " (mahela) mAM AMTA mAratA hatA ane zAha auraMgajhebane parAjaya kema kare tene vicAra karatAM hatA tyAre eka pratihAre AvI kIdhuM ke keI yuvAna ApazrIne maLavA mAge che, AvavA de? rANAzrIe hukama Ape. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIra kezarI dayALazAha dayALa aMdara AvI rANAne namaskAra karI Asana para beThe. yuvaka kema Avyo chuM? ahiM AvavAnuM zuM prayojana che? kaI jAtanA duHkhathI AvyuM che ke mahecchanA trAsathI tAro bacAva karavA Avyo che ? zA duHkhe AvyA che ! rANAzrIe pUchayuM. nAmadAra ! ApazrInA rAjyamAM mane koI jAtanuM duHkha nathI. tema keI ne trAsa nathI. paNa huM phakta ApazrIne eka vinaMti karavA Avyo chuM. dayALa bolya. yuvAna ! tAre je kahevuM hoya te ghaNI khuzIthI kahe rANAzrIe kahyuM. nAmadAra ! Apa AvatI kAlathI savAre dudha pIvAnuM baMdha rAkhaze to mevADa para maTe upakAra thaze, kAraNa ke jema bhAmAzAha rANA pratApanI sevA bajAvI kRtArtha thaye, tema huM paNa mAravADathI Apa nAmadArazrInI sevA karavAnA IrAdAthI ja mevADamAM Avyo chuM. ane ApazrInI sevA karavAno suga mane vahele maLI gayo te ja mArUM prArabdha samajuM chuM dayALe namrapaNe vinaMtI karI. yuvaka! tuM sAcuM bole che tenI zI khAtrI! kAraNake mAro keI duzamana nathI temaja kaI duzmananI ahIM AvavAnI tAkAta nathI mATe je bole te saMbhALIne bolaje, nahIM te jANaje ke rANA rAjasiMhanA sAme kapaTa nahIM cAle are ! te hAlamAM ahIM kayAM kahe che ! rANAzrI gussAmAM belyA, nAmadArazrI ! bIka e zabda te mArA aMtaramAM nathI, motanI paravA sAcA jaina ne hoya ja nahi, kAraNa ke jeno karmavAdI che. vaLI ApazrInA duzmana zatru nahIM paNa ApanAja rAjya mahelanA mitra che, te samaya Ave jaNAze. eTaluM dhyAna rAkhajo ke savAre dAsI parAjIta dudha ApavA Ave te dudhamAM jhera nAkheluM haze ! mATe te dudha pIzo nahIM. je A vAta khoTI paDe te ApazrI ne mArUM zIra utArI ApIza. nAmadAra ! mAre mukAma sohanalAla zeThane tyAMja che. zUravIrane zobhe tema niDara ane makkamatAthI dayALe javAba Apyo. yuvakatAruM nAma zuM ? rANAzrIe rajA ApatAM pUchyuM. nAmadAra ! mAruM nAma dayALa che? dayALe cAlatAM cAlatAM jaNAvyuM. mahArANuM rAjasiMha savAra kyAre paDe ane satya vastu potAnA jANavAmAM kayAre Ave tenA vicAranA jhele caDhayAM, savAra thayuM, snAnapUjA karI eTale dAsI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna parAjIta dudhane kaTare laI AvI. rANAzrIe dudha hAthamAM lIdhuM ane dAsI sAmuM jovA mAMDayuM. rANAzrIne dayALanA zabdo yAda AvyAM tethI dAsIne te dudha pIvA hukama karyo eTale vAsI dhrujavA lAgI ke jarUra badhuM kAvatru pakaDAI gayuM che ema jANe badhI sAcI vAta kahevA lAgI. * rAjya pUrohIta ane kumAra bhImasiMhanI mAtAnuM A kAvatru che huM to pisAnA lebhe A kAma karatI hatI, Ape jayasiMhane gAdI ApavA vicAra karyo tethI ApazrI ne mArI nAMkhI bhImasiMhane gAdI ApavI ema vicAra karI ApazrIne dudha dvArAja jhera ApI maraNane zaraNa karavA mane ekalI hatI. dAsI parAjIte bItAM bItAM badhI vAta kahI dIdhI. AthI rANuM ghaNA gusse thayA ane senApatine bolAvI pUhita tathA rANIne pakaDI maMgAvyA, vaLI gharamAM jatI karatAM pelI cIThThI sAthamAM AvI jethI badhI vAta samajavAmAM AvI gaI tethI te temanA gussAne pAra na rahyo. mahArANIne janma kedanI sajA karI ane pUrehatane dezavaTe ApI mevADamAMthI kUtarAnI mAphaka hAMkI kADha. " rAjyanA lobhamAM mANasa pote pitAnuM kartavya paNa bhUlI jaI pizAcIka bhAvanA piSavA mATe aneka jAtanA pApanA bhAgIdAra banI Akhare behAla sthiti bhagave che. " dayALanA zabda sAcA paDayA, " duzmana zatru nahIM paNa mitra che " rANAzrI bAlyA. bIje divase savAranA sehanalAla zeTha tathA dayALane bolAvavA rAjyanA mANaso AvyA tethI teo rAjamahelamAM AvI rANuzrIne namaskAra karI Asana para beThA ke tarataja mahArANAzrIe dayALanA karelA upakAranI vAta karI ane kahyuM ke " AjanuM jIvIdAna maLyuM hoya te te dayALane pratApa che. annadAtA ? Apato hindunA rakSaka che ? tecchane zatru cho ? ane mevADanA zIratAja che ? ApanI sevA bajAvavI te te mArI pharaja samajuM chuM dayALe TuMkAmAM ja patAvyuM. ThIka sohanalAla ! dayALa maMtrIpadane lAyaka che. tenI sevAne badale huM kadi vALI zakuM tema nathI, chatAM mevADanA maMtrI tarIke Aja sAMjeja darabAra bharI nImaNuMka nakakI karIza, mATe Apa baMne jaNe vahelAM Avaze. vaLI zAha auraMgajheba jevAnI sAthe jyAre yuddhamAM utaravuM paDaze tyAre dayALa jevA mahAmaMtrInI buddhi ane capaLatA ghaNo ja upayogI thaI paDaze. dayALa dareka bAbatamAM yogya ja che, vIranA pUjArI tathA svadeza bhakitavALo che, mATe te dareka rIte maMtrI padane lAyaja che. rANAzrIe kahyuM, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIra kezarI dayALazAha = = cho bhAgyadazA badalAya, badhuM badalAI jatuM, thAya raMkane rAya jyAre bhAvI badalAtuM, chApa vaNakanI jAta, kharekhara khubaja pADI, buddhi baLanI sAtha, karI sau vAta ughADI, dudha mahIM to jhera che, cetAve e rANAne, dayALa kahe karaje khAtrI, kahe te satya e rANAne 221 sUrya jamInane namaskAra karate DubavA lAgya, caMdramAnA darzana thavA lAgyA, ane saMdhyA ugI te samaye darabAra bharAye, AkhA zaheramAM AnaMdano occhava cAlI rahyo, rANAzrIe dayALane khAsa pAlakhI mokalI bolAvyA, dayALazAhanA AvyA pachI rANAzrI paNa potAnA Asana para bIrAjamAna thayA, ane dayALazAhe karelA upakAranI vAta vigatavAra karI Aje mevADa "dayALazAha nuM ANI che. tethI temanI catIita sevAnA badalAmAM dayALazAhane maMtrIpade nImuM chuM AzA che ke badhA mArI vAtane vadhAvI leze. rANAzroe jaNAvyuM. AthI badhA saradAra ane samAjane e eka avAje mahArANAnA vacatene zIremAnya gaNI vadhAvI lIdhA. jyAre mahArANAe dayALazAhane maMtrIpadane piSaka ane zamazera ApI teone maMtrIpadanA hoddA upara kAyama karyA tyAre meM to mArI pharaja mAtra bajAvI che naman karI tene svIkAra karatAM dayALa bolyo. . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daMpati mIlana vidhInI zuM ajaba kRtI je eka vakhatane rakhaDate hatA te Aje mevADane mahAmaMtrI banya, kharekhara ! dayALanuM bhAgya pharI gayuM. rAyane raMka ane raMkane rAya banya, vidhI zuM na karI zake? dayALazAha rAjamahelamAMthI ghera AvyA ke tarata ja pATamae puSpahAra paherAvI abhinaMdana ApyA tyAre AkhA udayapuramAM cAra-cauTe dayALazAhanI ja vAha vAha bolAvavA mAMDI ane rANI tathA pUrohItane loke phiTakAra devA lAgyA. Aje sohanalAla zeThane AnaMda paNa mAte nAte, Aje te sahana lAla zeThane tyAM hajAro mANase, zrImaMte, ane saradAranI AvajAva thaI rahI hatI. bIjA divasathI dayALe pitAnA maMtrIpadane oddho saMbhALI lIdho. DAja vakhatamAM dareka khAtAmAM mAhitagAra thaI gayA ane rAjyanI tamAma bAbatamAM pate hoziyAra thaI gayA. sohanalAla zeTha pATamadevanA mATe vicAra karatA hatA ke bAdazAha sAthe ja tenuM lagna karI nAMkhavuM tethI eka divase dayALane kahyuM ke pATama uMmara lAyaka thaI che jethI tenuM lagna tamArI sAthe karavuM ema meM kyArane vicAra karI rAkhe che. tethI dayALa ane pATamanA ghaNI dhAmadhumathI lagna karavAmAM AvyAM. te vakhate mahArANA rAjasiMha paNa padhAryA hatA. A lagna mahotsava ghaNIja dhAmadhumathI ujavavAmAM Avyo hato. ane agnidevanI sAkSIe dayALa tathA pATama lagnagraMthIthI joDAyA. ane sarvatra AnaMda AnaMda chavAI rahyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIra dALazAhane vIratA. eka vakhatanA samayamAM khAdazAha aura MgajhemanA julmathI sArI hiMda paNa ka.TALI aceA hateA. kAraNa ke khAdazAhe koI paNa hisAbe hiMduonI jaDane nAbuda karI, sArAya dezane IslAma banAvavA vicAra karyAM hatA. paNa peDhA mevADanA rANA badhA rAjaputAne uzkerI mAro sAme karavA mAge che. mAMhe| mAMhImAM ja kapAI maravAvALA rAjaputeA keAI vakhata ekatra thayA sAMbhaLyA che? paNa te A saMgaThananuM hathIAra anAvanAra tenA maMtrI peaA ANIe dayALazAha ja lAge che. kadAca jo rAjaputa ane vANIA buddhi ekatra thAya tA zahenazAhane pazu rahevuM bhAre thai paDe. Ama auraMgajheJa vicAranI vamaLamALAmAM paDaye, tevAmAM peAlIsA eka cAraNane laI Ave che. cArazune AvatA joI jANutA nathI ? ke padmaNInA gayA pachI sUryavaMzIemAMthI zUrAtana cAlI gayuM che ? auraMgajhebe gussAmAM ja kahyuM. nAmadAra ! nA, evI tA aneka padmaNIe che. cAraNe javAba ApyA. tA eka tA tAva ! zAhe Azcarya pAmI khelyA. aravallInA pahADamAM zailamALAnA pAda pradezamAM rUpanagaranA vikramasiMha sAlakonI kanyA prabhAvatIne Ape joI nathI, tene jozeA te Apane lAgaze ke bhAratanI rUparANI te mAtra A ekaja che. cAraNe jALyuM. eja rUparANIne huM mArI begama manAvuM. zAha melyA. nAmadAra! tene letAM pahelAM teA ghaNA janma levA paDaze. ane ghaNA ja tApa sahana karavA paDaze? cAraNe kaDakAImAM javAba ApyA. A jamAnAmAM mArI begama manAvoza, zAhu Ana MdamAM AvI lyeA. nAmadAra ! kAI paNa hisAbe tamArI AzA LIbhUta thAya tema nathI, te te maravAnuM pasaMda kare che. paNa tamArI begama tA te nahIM ja thAya! sAcI ja kSatriyANI hajArI mleccha-ziyALavAthI Dare tema nathI. te teA jagadaMbAne ja avatAra na hAya! samajyA. cAraNe niDaratAthI javAba ApyA. zAha prabhAvatInA guNunI prasaMzA cAraNa pAsethI sAMbhaLI tyArathI ja tene nizcaya karyo ke kAi paNa hisAbe prabhAvatIne begama anAvavI. tethI rUpanagara upara caDhAI karavAnA irAdAthI be hajAra gheADestrArane agAuthI mAkalI ApyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 mevADanA aNumela javAhira yAne AtmabalidAna prabhAvatIe rANuM rAjasiMhanI sahAyatA mAgI hatI. tethI maMtrI dayALe pitAnI cANakya buddhi vaDe mahArANAne kartavya parAyaNa thavA samajAvI. tene sahAya ApI, ane zAhanA lazkarathI vijayaprApti karI, prabhAvatI sAthe rASTranAM lagna karyA. AvA aneka vipattinA saMjogomAM dayALazAhe ghaNuM ja buddhipUrvaka kartavya bajAvI rAjyane majabuta pAyA para lAvI mUkayuM hatuM. eka vakhatanA samayamAM vANIAonI ghaNI ja kadara hatI. ane kharU jaNAve te rAjya paNa vaNIkanuM ja hatuM, kAraNa ke jenee ghaNA kharA rAjyane prANunI paravA karyA vagara suMdara sevAo ApI che ane pitAnuM nAma rozana karyuM che. tevI rIte udayapuranA rAjyamAM paNa jenenuM ja rAjya hatuM te vastu paNa beTI nathI. kAraNa ke dayALa maMtrI ghaNuM ja sahAsIka, zUravIra ane cAlAka cANakya buddhivALe hovAthI rAjyanI AbAdI ghaNI ja majabUta banAvI hatI. A badhI paristhitine khyAla karatAM dayALanAM vakhatamAM uThayapura eka mahAna Adarza rAjaya gaNAtuM hatuM. te vakhate bAdazAha auraMgajheba paNa dayALazAhanA nAmathI camakato hato. ane e vANIAne koI paNa hisAbe khatama karavAnI peravImAM hatuM. paNa jene "rAma rAkhe tene keNa cAkhe." dayALanA vakhatamAM eka e banAva banyo hato ke, bAdazAha auraMgajhebe hiMduo para jaiA vera nAMkhyo hate. tathA darekane baLAtkALe musalamAna banAvatA hatA. A vakhate hiMduonI paristhiti ghaNI ja bhayaMkara ane dayAjanaka hatI. kAraNa ke hiMduonI pAse kaMI paNa bahAdura rAjA ke netA nahatA. phakta eka ja rAjA hatA, te rANA rAjasiMha ja. A vakhate dayALanI salAha laI rANA rAjasiMhe zAha auraMgajheba upara eka patra lakhyuM ke hiMduo para nAkhele ja A vere mApha kare. agara je mApha na karavo hoya, te sAmane karavA mATe taiyAra thAva. AthI hiMduo upara nAkhele jajIA vere maMtrI dayALanI salAhathI baMdha thaI gaye. are ! dayALa zAhe ja baMdha karAvyuM hatuM. je je ahiMsaka ane jhINAmAM jhINuM dayA pALavA mazagula kahevAya che, te ja jaina dezane khAtara, dharmane khAtara, pitAnA mAlIkanI khAtara, DhAla tathA talavAra laI yuddha karavAmAM pAchI pAnI karato nathI. tevA jena A vakhatamAM paNa eka dayALazAha ja hato. dayALazAhanA zarIrano bAMdhe e majabUta hato ke, jANe geMDAnI DhAla tenA zarIranA badhA bhAga lekhaMDI hatA. jyAre pite laDAInA macadAnamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIra kezarI yAddazAha 149 utaratA hatA tyAre te jaina * vIra kezarIsiMhu ' jevA bhAsatA hatA. A vIra purUSoe amara nAmanA meLavI jainonuM gaurava vadhAryuM che. AvA AvA aneka prasaMgA AvatAM hatAM chatAM paNa mevADanI AkhAdI ghaNIja sArI ane sukhI hatI paraMtu te vAta bhAvIne gamatI nahIM haiAvAthI saMvata 1717 nI sAlamAM mahA bhayaMkara duSkALa paDayA te vakhate mevADanI zuM sthitI thaI te tarapha vAMcakAnuM dhyAna kheMcuM chuM. chappA kALa gAjhArA Avoce, jyAM pANI tA maLatu nathI, anAjanA dANA jUe, garIbane ja maLatA nathI, peTa bharavA mATe mAmA, nija saMtAnane vecatA, dvAra paNa bhUkhyA mare, ke sAmuM tA nahI pati tajI de paraNetarane, patni pati tajI kALanA vikALa mUkhamAM, kaMIka DrAmAi dekhatA, jAya che, jAya che. chappA tAMbA pittaLanA DAmane, vaLI cAMdI seAnA vecAya che, garIkha micArA bhIlaDA, bhUkhe TaLavaLa thAya che, kaI Ape ! phAI ApA ! TvIna sUkhe bUmA pADatA, mUja dIkarAne cA vecAtA, anAja mUlye mAgatA, AvI sthitI thaI mevADanI, kahetAM kalejuM thathare, kahe ' bhAgI' mevADanuM bhASI, Aja juduM avala che. 223 223 AvI sthitImAM Aje mevADanuM bhAvI aghArI sthitI-bhayaMkara dazAmAM gherAeluM che. jyAre dRyALa maMtrI pAte gheADesvAra thai peAtAnA makAna taraphe jatAM hatA tyAre janAcAya mAnasUri mahArAja gAcarI mATe jatA hatA. te vakhate eka mANasa peAtAnA dIkarAne vecavA AvelA ane mahArAjane kahe ke " tameA A mArA dikarAne rAkhI le ane mane peTa puratu khAvA Ape| " tethI AcAya te mAjIsane upAzraye laI AvatA hatA tyAre cALa maMtrI rastAmAM ja maLyA. dALe AcArya mahArAjane joI azva uparathI nice utarI namaskAra karI sukhazAtA pUchyA. AcArya mahArAje maMtrIne ugAzraye AvavA vinati karI tethI dayALa tarata upAzraye gayeA, tyAM mahArAjazrIe sazane elAvI mevADanI 'gAla sthitinA khyAla ApyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 mevADanA aNumela javAhira yAne AtmabalidAna jyAre ApaNI lakSamIne ApaNe AvA vakhatamAM upaga nahiM karIe to kyAre karIzuM ?" tethI saMghanA AgevAnonA hadayamAM sArI-uMDI asara thaI ane pUjya gurUdevanA vacanAmRtanA sacoTa sadhathI soe pota potAnI lakamIne chUTA hAthathI upayoga karavA nizcaya karyo jethI sArAmAM sAruM ugharANuM thayuM. tethI hajAre kaMgAlonA prANune bacAva karavA nizcaya karyo. rAjya taraphathI paNa dayALa maMtrIe anAjanA kekAra tathA ghAsa vigere ApavA zarU karyA. vaLI prajAne dukALamAMthI bacAvavA " jayasamudra ' nAmanuM taLAva baMdhAvavAnuM nakkI karyuM. AvI aneka pravRttio maMtrI dayALazAhe prajAnA prANa bacAvavA rAjya taraphathI cAlu karI. mahArANAzrI rAjasiMhe paNa rAjyanuM leNuM tathA vighaTI kheDuto pAsethI levAnuM mApha karyuM, ane prajAne banI zake eTalI rAhata ApavI zarU karI. dhanya che ! e rANAne. dhanya che e maMtrIne. A vakhate udayapuranI prajA te zuM paNa sArI mevADanI prajA rANa tathA dayALazAhane dhanyavAda ApavA lAgyA ke maMtrI hoya te AvA hajo, rANA hoya te AvA ja hajo, rAjya ane prajA baMnenuM hIta sAcavI kAma karyuM. vaLI duSkALa mATe dayALazAhanA prayAsathI ghaNuM zahatanA pagalAM levAyA hatA. - jyAre badhA saMdha vidAya thayo tyAre dayILazAha eka ja besI rahyo ane badhAnA gayA pachI mahArAjazrIne pUchayuM ke "mahArAja? mAre paNa mArI lakSamI A garIbo mATe vAparavI che te tene kAMI rasto batAvI AbhAre karazo" tAre keTalA rUpiA kharacavA che mAnasUri AcAe pUchyuM. mAre phakata pa0 thI 60 lAkha rUpIA ja vAparavA che dayALe kahyuM. vAMcaka varga ! A vastu zuM batAve che ! kayAM dayALazAhanI rAjyabhakita, kayAM tenI sAhasikatA, kayAM tenI zUravIratA ane te badhAne zaramAvI nAMkhe tevI tenI udAratA. dhanya che ? tenI janetAne. mahArAje dayALanI lAgaNI joI eka jaina maMdira sArAmAM sArI kArIgarIvALuM baMdhAvavAnI bhAvanA jaNAvI, jethI dayALazAha te bhagavAnane jema bane tema jaldI purUM karavAnuM vacana ApI ghera cAlyA gayA. dayALe bIje divase ja sAruM muhaMta Ideza dezamAMthI kArIgaro bolAvyA ane kAma dhamadhokAra calAvavA mAMDayuM. kAraNa ke AthI mevADanA duSkALIAone Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIra kezarI dayALazAha paNa rejI maLe temaja garInI sevA paNa thaI zake, AthI hajAre garIba maMtrIne AzirvAda ApavA lAgyA. AvI rIte duSkALamAM rANAe tathA maMtrIe prajA para agAdha prema batAvI duSkALanA kAramA paMjhAmAMthI potAnI prANa samI prajAne-reyatane bacAvavA banatuM tamAma karyuM hatuM. kAma lagabhaga purU thavA AvyuM hatuM, hajAre bicArA garIba mANaso tanamanathI kAma karatA hatA, tyAre pratiSThAnI dhAmadhuma karavA nizcaya karyo ane dayALazAhe mahAjana, saMgha tathA mahArANA rAjasiMhane pratiSThA vakhate padhAravA vinaMti karI ane gurU mahArAja mAnasUrizvaranA haste ja pratiSThAnuM zubha muhaMta kaDhAvI temanA ja haste pUrNAhutI karavAmAM AvI hatI. A vakhate maMtrI dayALazAhe paNe pArAvAra taiyArIo karI hatI, hajAre mANasanI medanI jamA thaI gaI hatI "jyasamudranI pAse A vizALa maMdira aneka kArIgarIthI zobhI rahyuM hatuM. zrI saMghanuM AmaMtraNa mahArANAzrIe svIkArI saMghanuM svAgata karyuM hatuM. vaLI saMghanA nAmathI deza paradezamAM kAtriIo mekalavAmAM AvI hatI. ane dhAmadhuma sAthe bhavya samAraMbhathI e maMdiranI pratiSThA gurUdevazrI mAnasUrizvaranA zubha haste karavAmAM AvI hatI. rANuM paNa maMdira joI ghaNu ja khuza thayA hatA. dayALe pacAsa lAkha rUpIA kharacavA dhArelA hatA, chatAM eka karoDa lagabhaga kharacAI gayA. dhanya che ! tenI udAratAne. A pramANe maMtrI dayALe pitAnA pitAzrI svargavAsa thayA pachI tene maLela tamAma vAraso-milakata zrI rASabhanAtha prabhunA jaina maMdiramAM vAparI hatI ane tenuM nAma paNa "dayALa killo' rAkhavAmAM AvyuM hatuM. Aje paNa udayapura jatAM sTezana "kAMkarolI" gAme te kilo mejUda che. jyAM hajAro garIbonI lAgaNI bharelI majurIthI te kilo majabUta ane evI ja sthitimAM che. vAMcake ! tame kaI vakhate te killAnA darzana karI "dayALazAha" yAda karazo? e abhilASA. astu. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ auraMgajhebanI nica bhAvanA, rUpanagaramAM thaela apamAnathI ane prabhAvatI meLavavAnI abhilASA dhULamAM maLI javAthI auraMgajheba ghaNe ja krodhe bharAyo tethI teNe evo nizcaya karyo ke kaI paNa hisAbe rANA rAjasiMhane mahAta-tAbe karo ne tene purepurI zikSA karavI kahevatamAM kahyuM che ke - "mAMgatA meha varase nahiM ane saMtA kUtarA karaDe nahi." tema teNe hinduo, jegIo tathA bAvAo vigere tamAma vargo upara ja A vere nAMkhe. A hakIkatathI A deza camakI gayA ane loke bolavA lAgyA ke - "gaI che sAna ne zuddhi, vinAza kALe viparIta buddhi." A vakhate mahArANA rAjasiMha tathA anya sAmaMtasaradAre auraMgajhebanA julamanI ja carcA calAvI rahyA hatA. ane kaI paNa hisAbe tene tenA atyAcArane badale Apavo ja joIe e pramANe nizcaya karyo. vaLI auraMgajhebane gusse thavAnuM bIjuM kAraNa e hatuM ke mahArANA rAjasiMhae mAravADanA bALa rAjA ajItasiMhane pitAnA prANanA bhAge mevADamAM bolAvI Azaro Ape hatuM. jethI zAha ghaNuM ja uzkerAyo ane mevADane pAyamAla karavAno nizcaya karyo tethI pitAnuM tamAma lazkara laI mevADa upara AkramaNa karavAnI taiyArI karI hatI. A samAcAra mahArANAnA kAne paDatAM ja tarata ja yuddha karavAnuM pharamAna karyuM paNa dayALe mahArANAzrIne samajAvyA ke "haju samaya Avyo nathI, ApaNI prajA joIe teTalI taiyAra nathI mATe thoDA samaya dhIraja dhare. ane pahelAM tene eka patra lakhe, eTale te patrathI hindustAnanA tamAma rAjAo ane jAgIradArene ApaNuM patranI sArAmAM sArI asara thaze ane te leke ApaNI pakSamAM jarUra Avaze ja. laDAInA kAraNabhUta ApaNe banavuM nathI, phakta ApaNe tene bane tyAM sudhI hindu para nAkhelo julamI kara kADhI nAMkhavAnI sUcanA karavI. vaLI tenI sAthe yuddhanA AmaMtraNanI AgAhI karavI, eTale temAM paNa thoDA vakhata pasAra thaI jaze. ane ApaNane badhI taiyArI karavAne vakhata paNa maLaze." dayALa mahArANAzrIne samajAvatAM kahyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIra kezarI dayALazAha - 153 dayALanA vicArone badhA sAmaMto ane sarakAre maLatA thayA. eTale mahArANAzrI paNa maLatA thayA. ane patra lakhavAnuM kAma maMtrI dayALazAhane ja seMpavAmAM AvyuM. dayALazAhanI cANakaya buddhi ane samayasUcakatAthI Akhu mevADa te zuM paNa bAdazAha auraMgajheba tAjjuba thaI gayo hate. ane te babaDayA karato hato ke mahArANA rAjasiMhane salAha ApI mArI badhI bAjI uMdhI vALato hoya to te A vANIo ja che. deharo vaNaka sAce jagamAM jAo, vahevAra thakI to zobhe che. vaNuMka sAce e kahevAte, jyAM viveka vinaye nyAya le che. 224 kartavyamAM pUre parAyaNa, anyAya sAme pUje che, dIla dayAmaNa sAcu vaNIkanuM, dharma zraddhA jyAM zebhe che. ra25 zUravIratAmAM vaNIka bahAdura, jenA nAma ItihAse camake che, vaNuka vagara rAjya rAvaNanuM, paNa eka paLamAM Dube che. 229 mevADane paNa vaNIka maLIyA, bhAmAzAha chavAzAha sahI, karmAzAha paNa ajaba buddhivAna, jenI joDI paNa maLe nahIM. rara7 rANA rAjane vaNIka maMtrI, jenuM nAma zebhe zrIdayALa, nija buddhithI bAdazAha pUje dhanya! dayALa kahe bhegIlAla. 228 rANAzrInI AjJAthI maMtrI dayALazAhe bAdazAha AlamagIra upara patra lakhavA mAMDaze, jemAM AgaLanA bAdazAhanI udAratA, ane lAgaNI bharelI sevAonAM vakhANa ane hAlanI vartamAna paristhitinuM tamAma vRtAMta jaNAvyuM. ane chevaTanA zabdamAM eTaluM lakhyuM ke hiMduo para nAMkhele jajIAve pahelAM rANA rAjasiMha pAsethI vasula kare. A marmabhedathI bharelo patra bAdazAha upara mokalAvyo. A patra bAdazAhane maLatAM ja babaDavA lAgyo ke koI paNa hisAbe rAjasiMhane zikSA ApavI ja joIe, mArUM sarva lazkara bhale utAravuM paDe tenI harakata nahI. paNa rAjasiMhane megalene hAtha batAvo ja joIe. Ama gussAmAM ne gussAmAM patranA TukaDA karI paga nice kacaDI belyo ke je dazA A patranI thaI teja mevADanI thaze. AthI bAdazAha zAhajAdA akabarane baMgALamAM, amane kAbulamAM, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna ane moajhimane khabara ApI ke zivAjI sAthe yuddha paDatuM mUkI saghaLA sinya sAthe dilhI AvI javuM. auraMgajheba pote mevADane bhasmIbhUta karavA agarNita sainyanI taiyArI karavA lAge. akabara, AjIma vigere badhA pitAnA lazkarane laI dilhI AvI pahocyA. eTale auraMgajheba pote sainya laI mevADa tarapha cAlyo. oraMgajhebanA A samAcAra vAyuvege udayapura pahoMcyA, mahArASTra rAjasiMhe te dhAreluM ja hatuM ke jarUra te caDAI karavA Avaze ja. ane dayALa ne te tene vicAra karavAnuM hatuM ja nahIM AvA samaye zAhI lazkara AgaLa pitAnuM muThThIbhara lazkara zI visAtamAM? chatAM paNa hiMmate maradA to madade khudA. e kahevatane anusarI dareka rAjaputo sAmano karavA aDaga ubhA hatA. paNa maMtrI dayALane juja lazkara hovAthI ApaNe phAvI zakIe tema jaNAtuM nathI. jethI tene zuM raste levo tenI ja cIMtA hRdayamAM lAgI rahI hatI. khuba vicAra karyA pachI tene eka rasto sujhI Avyo. mahArAja ! yavanenI sAthe laDavAmAM ApaNe phAvI zakIzuM nahIM, mATe ApaNe ApaNI prajA surakSita rIte sakhI ApaNe bAdazAhI lazkarane nasIyatA ApavI joIe, maMtrI dayALazAhe vinaMti karatAM kahyuM. A vaNIkanI buddhi badhAnA gaLe utarI ane maMtrInI salAha pramANe mevADa Akhu khAlI karI vijyadurganA pahADomAM cAlyA gayA. jyAre zAhI lazkara AvyuM tyAre keIe sAmane karyo nahIM. tethI bAdazAhe cittoDa, mAMDaLagaDha, manasara vigere badhA kilA vagara mahenate kabaje karyA, paNa jyAM sudhI rAjasiMha na pakaDAya tyAM sudhI bAdazAhane cena paDe tema nahotuM. tethI zAhe dilerakhAne hukama karyo ke rAjasiMhane jIvato ke mane jyAM hoya tyAMthI zedhI mArI pAse hAjara kare? jahAMpanAha! aravallInA pahADamAM praveza kare te sahelo nathI, mATe ApaNe vicArIne ja kAma karavAmAM phAyado che. dilerakhAe kahyuM, dilerakhAM! A kAyara kayArathI bane chuM! bAdazAha tADukayA. jahAMpanAha ? A badhI salAhanuM mULa rANuM rAjasiMhanuM nathI paNa pelA vANIyAnuM temanA maMtrI dayALazAhanuM ja che. dilerakhAMe jaNAvyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vira kezarI dayALazAha dilerakhAM ? AmAM mane jarUra bheda lAge che rAjapUte eka tasu paNa jagA vagara mahenate javA de tema nathI, A salAha paNa e vANIA dayALanI ja hevI joIe. te te koI gajaba bhejAne, buddhizALI, zUravIra ane sAhasIka maMtrI che. tene pakaDa joIe ane teno cahero jevo ja joIe mATe tame tene pakaDI lAvo zAhe hukama karatAM kahyuM. pahADomAM rANA rAjasiMhe jaMgalI bhIlenuM sainya taiyAra karI traNa vibhAgamAM pheravI nAkhyuM ane ekanI saradArI kuMvara jayasiMhane ApI, bIjAnI maMtrI dayALane ane trIjA bhAganI saradArI piote lIdhI, A pramANe sinyano vibhAga pADIne purepurI taiyAra karavAmAM AvI hatI. auraMgajhebe paNa potAnA sinyane traNa bhAgalA pADI zAhajAdA akabarane pacAsa hajAranuM lazkara ApI udayapura meka, dilerakhAMne paisurInA gIrI pradezamAM mokalyA ane pote devArInA bhIla rAjayamAM rokAye. Ama baMne pakSe vacce bhayaMkara yuddha phATI nIkaLavAnI rAha jovA mAMDI. mevADanuM bhAvI adhavacamAM telAI rahyuM hatuM. mevADa gauravavaMtu ja hatuM. A yuddhamAM mevADane bIlakula svArtha na hatuM. paNa AryAvanA rakSaNane savAla hate dareka mevADIe Ama sapATI rastA upara laDavA taiyAra hatA nahIM, tethI yuddha laMbAyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaya zrI ekalIMgajI zAhajAdo akakhara potAnuM sainya laI ucapura sara karavA nIkaLyA, rastAmAM kAI jAtanI athaDAmaNa thaI nahIM uyapura pahoMcavAnA traNa divasa khArko rahelA te vakhate rastAmAM badhI chAvaNI nAMkhI vicAryuM ke have ApaNe sahelAithI udayapuranA kamo laI zakIzuM tethI cavana sainya meAja karavA lAgyuM. A vakhatanA lAga joI ne kumAra jayasiMha ekadama dhasArA sAthe yavana sainyane ghAsanI mAphaka kApavA mAMDayu, eTalAmAM teA maMtrI dayALadAsa paNa peAtAnA lazkarane laI AvI pahoMcyA. jajIA veza kema levAya che te Aje A duSTAne khattAvA, ane vyAja sAthe jajIA verA ApeA. ma`trI dayALadAsa ekadama tADukayA. * hajArI musalamAna yamadvAra paheAMcI gayA, leAhInI nadIo vahevA lAgI. dayALazAha hAthamAM samazera camakAvatA ghAsanI mA duzmanane kApatA Aga vadhavA lAgyA. AthI akabara samajI gayA ke mArI badhI bAjI dhULamAM maLI gaI che. have jItavAnI AzA nathI mATe suleha karavAmAM ja phAyado che, ane tAja mArA prANu khacaze. pacAsa hajAra lazkaramAMthI phakta pAMca hajAra lazkara acavA pAmyuM hatuM. rAjakumAra jayasiMhe zUravIrane zAle tevuM ja zUrAtana khatAvI hArI yavanAne bhoMya bhegA-jamIna cATatAM karyAM hatAM. Akhare akabare sadhInI dhvajA pharakAvI rAjapUtAnI jIta kabUla karI ane yuddha baMdha karyuM. " zAhajAdA akabare paNu kAvyuM ke jo mane jIvatA javA devAmAM Avaze tA mArA pitAne kahI phrI mevADamAM yuddha karavA nahIM AvavA dauM. ane mevADa khAlI karI mAgalAnuM sainya cADhI jaze.' A pramANe kahevaDAvyuM tethI 2AjakumAra jayasiMha maMtrI dayALadAsane pUchyuM. pApI ane DhoMgIo upara krayA kevI ! e leAkeAnA para yA khAvAthI Akhare pastAvuM paDaze, mATe mArI IcchA tA nakAramAM ja che. pachI tA ApazrInI jevI marajI. dayALe jaNAvyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIra kezarI dayALazAha 1pa7 zaraNAgatane Azare Apa ane kSamA mAgavA AvelA mANasane kSamA te kSatriyone dharma che, mATe eka zAhajAde rAjakumAranI pAse prANanI yAcanA karavA Ave te kema na ApavI? rAjakumAre pUchayuM. kyAM zAhabudinane pRthurAje nahotI kSamA ApI? paNa zuM thayuM ? mATe mahArAja ! A konA para vizvAsa rAkhave te nakAme che. are ! ghaDI bhara ema dhAro ke akabara sAro che. chatAM tenA kuTIla pitA pAse tenuM kazuM paNa cAlavAnuM nathI. pachI to Apa mAlIka che. mATe Apane ThIka lAge tema Apa karI zake che. akabara maMda pagale hAjara rahyo. ane tene jIvatadAna ApavAmAM AvyuM. tene laDAIne tamAma saraMjAma mevADIoe kabaje karyo. ane akabarane cAra saradAra pahADanI bahAra mukavA mATe gayA. che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhayaMkara yukti dilerakhAMo aravallInA pahADanI uMcI TekarI kabaje karI potAnA sinyano jamAva karavA mAMDe. AthI dayALe vicAra karyo ke je A TekarI damanonA kabajAmAM vadhAre vakhata raheze to rAjaputene ghaNuM ja sosavuM paDaze, mATe mAtanA jokhame paNa TekarI kabaje karI levI joIe. jethI dayALe ghaNu yukti ajamAvavA mAMDI, paNa eke yukti kAmamAM AvI nahIM. tethI te khuba vicAramAM hatuM. jyAre eka yukti sujI tyAre tarataja raNajItane jagADI kALAM burakhA dhAraNa karI keIne kIdhA vagara gupacupa cAlyA gayA. phakta eMzI yuddhAo sAthe rAkhyA. A saghaLI hilacAla abhayasiMha nAmane eka sainika joI rahyo hatuM. tethI teNe paNa vikramasiMhane jagADI maMtrI dayALanI pAchaLa cAlavA mAMDayuM. maMtrI dayALadAsanI A yojanA jIva saTesaTInI hatI, vaLI kaparI seTI hatI ane te AtmabaLanI majabUtI sivAya banI zake tema na hatI. dareke AgaLa cAlavA mAMDayuM rAtrI purI thatI jatI hatI, dhArelA rastA AgaLa AvI pahecA, AgaLa javAne raste nAte tethI mAnavasIDI banAvI eka upara eka ema pAMca jaNanI sIDI banAvI tyAre raNajIta upara caDa, TekarI upara javA mATe sAta hAthanuM vacamAM aMtara rahetuM hatuM. nIce jUe to moTI khAI hatI, je paDe te hADakuM paNa hAthamAM Ave nahIM. chatAM paNa raNajIta hIMmatathI upara kuda, ane dhArelA sthAna para AvI pahoMcyo. tyAM jaI deraDuM bAMdhyuM jethI badhA sinike upara AvI zakyA. ane acAnaka humala zarU karyo, dayALadAsa be hAthamAM talavAra ghumAvato hate jANe vIra kezarI, jANe bIje yamano avatAra A pramANe trADa pADato duzmane para tuTI paDaye paNa temanI saMkhyA vadhAre hovAthI keTalAka rAjapUte mAryA gayA, phakta dasa jaNaja bAkI rahyA hatA, ane ekadama acAnaka halle Avyo ane badhAne pakaDI levAmAM AvyA. e vANIAnI AMkhamAM dhagadhagatA sayA UMcI de? e sUvareja ATalA badhA herAna karyA che. dilerakhAMe hukama ApatAM kahyuM. AthI hukama thatAM ja aMgArA bharelI saghaDI hAjara karavAmAM AvI ane sAyA tapAvI taiyAra karavAmAM AvyA eTale dilerakhAM be ke - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIra kezarI dayALazAha 159 dayALa ? have tuM tArA Izvarane saMbhALI le, tArUM mata have ghaDI bevaDImAM AvI gayuM che ema samajI leje. dIlerakhAM krodhanA AvezamAM be. dilera, mArI cIMtA tuM karIza nahIM. tArI ja cIMtA rAkha, kAraNa ke mevADamAM eka dayALa nathI paNa hajAre dayALa jIvatA jAgatA che te tuM bhUlI jaIza nahIM, dayALazAhe niDaratAthI javAba Apyo. | niDara bahAdura mANasa motane bheTavA pattharanI mAphaka aDaga ubho rahyo hate je vakhate dIverakhAMo ISTadevanuM samaraNa karavA kahyuM teja vakhate dayALa kahe che ke " tuM zuM moDhuM laI le che ? tArA bAdazAha zAhajAdI akabara parAjIta thaI jIva bacAvI kayAranAe ravAnA thaI gayA che ane tArA paNa parAjayanA nagArAM vAgI rahyA che, mATe ATalo badhe abhimAna tuM zA upara kare che ? dayALazAha gauravathI be. A sAMbhaLI dilerakhAM cama ane vijaLI paDI hoya tevI sthitimAM sthIra thaI gayo. tyAM te eka yavana sainIka unA-dhagadhagatA soyA laI sAme AvI uo rahyo ke tarataja abhayasiMhe saDasaDATa karatuM tIra choDyuM ane sinIkanA see varSa purA thaI jamIna para DhaLI paDaye. ane seMkaDo tIne varasAda varasavA mAMTayA yavane ekAeka jamIna para paDavA lAgyA. ' tevAmAM vIra vikramasiMha talavAra laI dalerakhAM pAse Avyo ane kahyuM ke "tuM tArA khudAne yAda karI le?jaya ekalIMgajI! jaya ekalIMgajInI bUmo mAratuM mAratuM yavane cara tUTI paDayA, tethI bahAdura dIverakhAMnI badhI bAjI uMdhI paDI have dayALazAha uMcu joI belyA ke - keNa abhayasiMha ! gepInAtha; vikramasiMha hA maMtrIzvara. bAlatAM abhayasiMha dayALane bheTI paDe. ane kahyuM ke je tamArI AMkha pheDavA mAgato hato tenA (dIlerakhAMnA) soe varSa purA karavA de ? tethI dalerakhAM belyo ke mApha kare! tamArI dayA yAcuM chuM. Akhare badhAnI nAmarajI chatAM dayALazAhe dilerane mAphI ApI kAraNa ke dayALazAha jANato hato ke dalera je bahAdura che te potAnA vacanamAM majabuta che. mATe apakArane badale upakArathI ja Apa te nitI zAstranuM kathana che dalerakhAM ne chUTe karyo tethI abhayasiMhanI bahAdurInI tArIpha karato karate dilera gayo. jyAre abhayasiMhane pheTe nIce paDI gayA ane abhayasiMha jhaDa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna pabhera phaTe levA jatAM mAthAne coTale chuTI gayo. tyAre pitAnI pila pakaDAI gaI te joI dayALa be ke - keNu prIya pATama ? dayALe khuza thatAM pUchayuM. baMne daMpati AnaMdanI vAta karavA lAgyA jyAre pATadema pitAnA sthAna para gaI tyAre dayALazAha mahArANAzrI pAse gayA. have ApaNe mahArANA tarapha najara karIe. bAdazAha auraMgajheba, dilera tathA akabare hAra khAdhI chatAM ducha auraMgajheba pitAne jAtI svabhAva to nathI, ane maMdira tathA devAla teDavA mAMDayA che. vaLI julma karavAmAM bAkI rAkhatuM nathI mATe tene havenasIyata ApavAne suga ghaNeja sArA che mATe ApazrIne hukama hoya te sinyane ekatra karUM ane eka sAmaTa halle laI jaIe eTale tarata ja tene phaDa AvI jAya. dayALe kahyuM. maharANAe tathA dayALe e pramANe nakkI karyuM. dayALanI dharmapatni mATe mahArANazrIne ghaNuM mAna utpanna thayuM. ane mevADamAM AvI vIrAMganAo che tethI pite dhanyavAda mAnavA lAgyA. dayALa? jyasamudranuM kArya kyAM sudhI AvyuM rANAzrIe pUchayuM. nAmadAra ! sAta varSa purU thayuM che ane temAM lagabhaga aThThANuM lAkha rUpIA kharacanA thayA che. vaLI cha kesanA gherAvA sudhI taLAva ghaNuM suzobhIta thayuM che. kharaca te vadhAre thAta paNa mevADanA ratnaprabhA nAmanA pahADamAMthI saMgemaramaranA patthara maLI AvavAthI kharaca ghaNuM ja ocho thayo dayALe jaNAvyuM cAlo te paNa ghaNuM sAruM thayuM. rANAzrI bAlyA. A pramANe rANAzrI tathA maMtrI dayALadAsa vAta karI auraMgajhebane kevI rIte parAjaya karavo tene vicAra karatAM karatAM baMne mahArathIo pita pitAnA makAne gayA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ premIonI prema ceSTA dayALa pitAnA mahAlayamAM AvyA tyAre pATamane joI nahIM tethI zoSavA lAgyA. ane zedhatAM zodhatAM bagIcAmAM AvyAM, tyAM pATamade saMgItanI dhunamAM gAtI hatI tethI dayALa tenA madhura kaMThanuM pAna karI rahyo hate. pATamare nice mujabanuM gAyana gAtI hatI. gIta mAre vahAlo Avyo nahIM dayALa tene, game nahIM mArI saMbhALa-Teka rAjya kAjamAM ati guMthAte, bhulya che gharanI jaMjALa, aganA paNa jhurI maratI, kema batAvuM mUja hAla-mAre. 229 aneka vipattimAM paNa majabUta, jenI kamare talavAra ne DhAla, aneka zuravIra ne zaramAve, jANe duzmanane e kALa, -mAra. 230 bhASA tenI mRdu bharI ne, vacana priya maramALa, dayALanI vATa jotI pAmade, "bhegI kahe pATamane Avyo dayALa.-mAre. 231 kema pATama, zA vicAramAM che? dayALa bolyo. koNa? svAmi, AvavAnI phurasada maLI ke hajI paNa rANAzrI pAse javAnuM bAkI rAkhyuM che. dayALane jotAM ja pATamare bAlI. pATama, tArA vagara mAruM jIvana zUnya bhAse che, paNa lAcAra? ke pari. sthitinA saMjogomAM Aja mevADanuM bhaviSya kema sudhare tenA vicAramAM ja moDuM thAya te tamAre jarA paNa ochuM lAvavuM joIe nahiM. kAraNa ke A dayALa mevADanI milakata che. pATama! tamAre te mArA kAryamAM amANe utsAha batAvo joIe. dayALazAha bolyA. A pramANe baMne daMpati vAta karatAM karatAM pitAnA zayana-gRhamAM Ave che. ane aneka jAtanI prema-goSTI karI jIvanane thAka utAravA nikAvaza thAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 aMtaHpuramAM krama dAsI ? rANAjInA thA samAcAra che ? ane yuddhamAM kAnA vijaya thayA che? prabhAvatI rANIe pUchyuM. rANAjI phatteha karI AvyA che ane maMtrI yALazAhe paNa ghaNI ja bahAdurI batAvI che dAsIe javAba ApyA. upara pramANe vAtA cAle che tyAM teA rANAzrI AvyA, tethI rANI prabhAvatI ghaNuAja AnaMda pAmI. dayALazAhe rAjakAjanI ghaNIja guMcavaNeAmAM agrapaNe bhAga bhajavyA hatA, vaLI rANA rAjisake paNa peAtAnuM AkhuM jIvana auragajhebanI sAthe laDAImAMja gALyu hatu. tethI atyaMta parizrama uThAvyAthI rANAjInuM zarIra bagaDayu tethI takhIyata becena rahetI hatI. divase divase rANAjInI takhIcata cheka kharAba sthitimAM AvI pahoMcI, tethI kumAra jayasiMhane melAvI tamAma javAbadArI soMpavAmAM AvI. ane maMtrI yALadAsane melAvI je bhalAmaNa karavI ghaTe te tamAma karI. mahArANA AjasiMha eka zUravIra ane sAcA kSatriya hatA, temaNe peAtAnuM jIvana eka kSatriyane dIpAve evuM gALyuM hatu. peAte ajoDa paristhitimAM paNa potAnuM svamAna purepurUM sAcavatA hatA. auraMgajhebe ghaNA ja julama gujAravA mAMDayA hatA, ane jayasiMhanA karelA upakAra bhUlI gayA. vaLI peAtAnA zAhajAdI akabarane bacAveaA te chatAM pazu te pApIe julma gujAravAmAM khAkI rAkhI nahiM. tevAmAM eka brAhmaNe AvI dayALazAhane potAnI ApavItI kahI peAtAnA putravadhU ane putranI kevI bhayaCkara sthiti thaI tenuM varNana sAMbhaLI dayALazAhane ghaNuM lAgI AvyuM. tethI dayALazAhe sAgana khAdhA keH-- auraMgajhemane have pUrepUrA mahAta-tAbe karIza tyAre ja japIza' vaLI brAhmaNe AgaLa kahyuM ke:* ahIsA jaina maMdira, AgamAM, sUtrA, khAdazAhe tADI tathA khALI nAMkhyA che. vaLI sAdhuone paNa satAvavAmAM mAkI rAkhI nathI' AvA aghAra julamanI vAta jema jema dayALa sAMbhaLatA gayA tema tema tenA gussAnA pAra na rahyo. Akhare mahArANAnI tIyata sAdhAraNa svastha thaI tyAre pAte vicAra karI mahArANAnI AnA mAgaNI keH nAmadAra ! have tA duzmana tarapha sAmanA karyo sivAya chUTakA ja nathI. dayALe jaNAvyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIra kezarI yALazAha dayALa ? zuM A badhuM tuM karI zakIza mahArANAe pUchyuM. nAmadAra Apa bIlakula cIMtA kA nahIM. paramAtmA ! * satya ane sahAyaka che. nitinA ' chappA dayALa sAcA jaina, kharekhara siMhaiM. sama lAge, maiI zAhanA jIma, hRdayamAM Aga ja jAge, karavA zAhane mahAta, sainya lai pote cAlyA, cAndrAe raNavIra, kezarI jANe mahALye, dayALa senApati thaye, lIdhuM lazkara sAthamAM, kahe bhAgI cALanI mAjI prabhunA hAyamAM, chagye prajA mevADanI sau, yALane AzIza pe, yALa mATe so, mevADI zIra sama, yALa yuddhamAM jAya sau puSpAthI vadhAve, Ave pAma tyAM ja vijayamAMLa paherAve, kahe pATama surNA pati, zAhane huMphAvajo, kahe ' bhAgI? yAMLazAha yatha laI vahelA Avo. chappa nIkaLyo jyAM bhaDavIra, kezarI sama jenI kAyA, tajyAM vaibhava ne sukha, tajI patninI mAyA, hindu kerI lAja, sAcavavA yALa cAlyA, sAcA eraNIra, masta thaI jAtA mahAlyA, kahe bhAgI ' 6 yamarAja paNa, dayALathI bItA phare, nAma dayALanuM sAMbhaLI, mleccha duzmana thathare. khe cAlyA e bhaDavIra mevADI asvAra taNuM, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat thayuM saja thaIne, e sainya laine, 232 233 13 234 www.umaragyanbhandar.com Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamala javAhara yAne AtmabalidAna dharI DhAla taravAra, hAthamAM bhAle dharate, zuravIra . sAce vIra, zAhane paDakAra karate, sanma laI cAle ekale, jenuM mane baLa majabUta che, kahe "gI' jANe dayALa, siMha sAme rAjapUta che. 235 cho . pahecatA gAme gAma, zAhanA zahere lUMTe, Avyo he jyAM hAtha, khare tenuM Ayu khUTe, zAha taNe julma, dayALathI nahIM khamAta, pakaDI ocachanI jAta, zamazera katala karate, pakaDI kAcha mAlavI, dADhI mUcha muMDAvate, kahe bhAgIdayALa e, vaira purUM vALato. 236 chakhyo 27 musalamAne sau maLI, zAhanI pAse jAtA, varatAvato kALo kera, dayALathI sau tharatharatA, hete hinuM vera, dayA nahIM dIlamAM dharato, AvI muslIma sI, zAhane arajI karatA, baMdha kare julama have, amathI nahIM sahevAya che, kahe lAgIlAla mAga, dayALathI gabharAya che. cho karI mALavA sara, ghaNA deza chatI A, zuravIra sAcA jena, vijaya lakSamIne lAvyA, mevADI paNa so, kharekhara dIMga ja pAme, bacAvI hindu jAta, hinduo gaurava jANe, anya dayALa tuM dhanya che, dhanya tArI mAtane, kahe "gI' vIra dayALe te, bacAvI hindu jAtane. chape lehI tarasI talavAra, mogala para khuba calAvI, hija jAtI para julma, maTAvavA zodhI cAvI, jaiA verAne kara, kharekhara nAbUda karate, zAha te bhAgI jAya, durAcArI paga ghasate, 238 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 239 40 vIra kezarI dayALarAha pANuM utArtha zAhanuM, dhanya e jaina bALane, kahe bhegI dhanya dhanya che, maMtrI vIra dayALane. chape aneka latAM yuddha, rANAzrI bImAra paDatAM, vyAdhI prasarI aMga, azubha sau cinha jaNAtAM, choDI hakIe Aza, rANAzrInA jIvananI, prabhA thaI nirAza, khare mevADa raMDANa, bahAdura rANe rAjasiMha, jene sAcI rAkhI Teka che, kahe bhagI sUryavaMzamAM, sAce kohInura eka che. chape zarIra zIthIla thAya, rahI nahIM jIvana AzA, maMtrI zAha dayALa, dharate dIla nIzazA, jIvana sAthI mUja, taNe dIpaka bujhAze, dayALa sAthI Aja badhAne tajI ja jaze, prabhAvatI retI ghaNuM zIra jamIna para kuTatI, kahe bhegI rANA vicage, satI ja duHkhI bahu thatI. chape mahArANAzrI tyAM kaNI, jayasiMhane bolAve, rAjya taNe sau bhAra soMpavA dIla batAve, dayALane paNa rANe, bhalAmaNuM tenI karate, jayasiMhane soMpI rAjya, rANe svarge saMcarate, satI prabhAvatI thatI, mevADA sunI thaI gaI, kahe jogI rANA taNI, sukIrti prasarI rahI. 242 mahArANA rAjasiMhane svargavAsa thayA pachI rAjya gAdI para rANA jayasiMha AvyA. jayasiMha rAjakAjamAM kaI paNa jAtanuM dhyAna ApatA na hatA ane potAnI navI rANI kamalAdevInA premamAM lupta banI gayA hatA. tethI pite pitAnA baMdhAvela jayasamudranI pAse AvelA mahelamAM nivAsa karate hato ane rAjyakAjanI tamAma bAbatathI alaga raheto hate. ane je kAMI karavAmAM AvatuM te dayALa pote ja karato hato. 2 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrohitanuM Agamana jayasiMhane bundInA hADakuLanI eka rANI hatI. tene putra amarasiMha hate. paNuM rANuM jayasiMha navI rANInA premamAM lupta hovAthI pite ghaNI ja adekhAI karatI hatI. jyAre mahArANune samajAvavA-manAvavA koI paNa rIte phAvI nahiM tyAre rANAne padabhraSTa karI rAjamUgaTa pUtra amarasiMhanA zIra para mUko ema vicAra karyo. rAjya lAbha zuM nathI karatuM? jyAM potAnA patine khyAla paNa nathI AvatuM. mAre zI rIte karavuM. rANune mahAta karo jeTale muzkela nathI tenA karatAM te maMtrI dayALane mahAta kare ghaNeja kaThINa che. bA, bahAra ke mahAtmA AvyA che. dAsIe AvI rANIne kahyuM. AvavA de. rANIe javAba Ape. mahAtmA AvyA. vaMdana karI beThA, ane pitAnA mananI hakIkata kapaTabuddhithI kahevA mAMDI, ke rANAne ane maMtrI dayALane keI hisAbe jaDamULathI dUra karavA. rANIne potAnA vizvAsamAM laI A kAmamAM pite badhI sahAyatA ApavA kabula thaze. A pramANe nakkI karI mahAtmA cAlyA jAya che tyAM rastAmAM ja dayALa maLe. tethI dayALa vicAramAM paDaye ke "mahAtmA ahIM kayAMthI ? ThIka, mane tapAsa karavA de" ema kahI te rANI pAse gayo. kema kuzaLa che ne? dayALe AvatAM ja mahArANIne pUchayuM. hA, keNu maMtrI dayALadAsa. kema padhAravuM thayuM che. rANIzrIe pUchayuM. mahAtmA kema AvyA hatA ane kevuM che? dayALe pUchayuM. mahAtmA ghaNu ja pavitra ane amISTha che tethI meM darzana mATe lAvyA hatA, mahArANIe javAba Apyo. ahIMA kayAM utaryA che? dayALe pUchayuM. ApaNuM udayapuramAM ja, cagAnamAM ja, pitAne mukAma rAkhyo che. rANIe kahyuM. ThIka, have huM jaIza dayALe rajA mAgI. mahAtmA ghaNA ja sajajana purUSa che. dayALane jatAM joI rANIe kahyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIra kerArI dayALazAha 167 dayALa tyAMthI cAlI nIkaLyo ane rAja mahelamAM AvI raNajItane bolAvI kahyuM ke " A mahAtmA caugAnamAM AvelA che tenA upara najara nAMkhatA raheje kAraNake mane temAM kAMI zaMkA lAge che." A pramANe raNajItane sUcanA ApI. vAMcakavarga ! have ApaNe bhAvI zuM kare che te joIe. - A samaye udayapuramAM maMtrI dayALazAhanI rAjya praNAlIkA evI uttama hatI ke mevADanI sArIe prajAnA hRdayamAM AnaMda ane sanehabhAva ubharAI rahyA hatAM e samayamAM maMtrI dayALazAha haMmezA prajAnI sevA karavA sArUM pharavA nIkaLatA hatA. tevI rIte Aje paNa rAtanA bAra vAge teo ghoDesvAra thaI sAMkaDI galImAMthI cAlyA jAya che. tevAmAM acAnaka cAra pAMca mANasee AvI dayALazAha upara kALA burakhA nAkhI deraDA vatI muzkeToTa bAMdhI ghoDA sAthe pakaDI te leke aravallInA pahADanI khINa tarapha cAlyA gayA. pATIde dayALazAhanI vATa jotI traNa vAgyA sudhI besI rahI hatI paNa dayALazAha na AvyA tethI raNujItane bolAvyo ane maMtrIzvaranI khabara kADhavA kahyuM. jethI raNajIta tarataja tapAsa karavA lAgyA. cAre dizA pharI vaLe paNa dayALane patto na lAge. tethI tene vahema gayo ke jarUra A kAvatru pelA mahAtmAnuM ja hovuM joIe kAraNa te je jagyAe hato tyAM atyAre nathI, mATe jarUra tenuM ja kAvatru che. ema vicAra karI tarataja raNajIta tenA cunaMdA savAra sAthe ane pATamade paNa purUSanA piSAkamAM sajaja thaI tarata ja aravallInA pahADa tarapha khabara kADhavA jAya che tevAmAM ja rANA jayasiMhano mANasa AvyA ke - mahArANAne paNa keda karI laI javAmAM AvyA che A hakIkata sAMbhaLI pATamadee vicAryuM ke A kAvatru ghaNuM ja bhayaMkara che vaLI AgaLa jatAM bIjA dasabAra svAro sAmA malyA, tethI pATamadee pUchayuM ke tame kaI tarapha jAvo che? ame hADIrANInA hukamathI maMtrI dayALazAhanA makAnane jatI karavA jaIe chIe. svAe javAba Apyo bhale khuzIthI jAva. raNajIta tathA pATamade samaya oLakhI koIpaNa jAtanI AnAkAnI karyA vagara maMtrI dayALazAhanA prANa bacAvavA aravalInA pahADa tarapha cAlatAM thayAM. dayALazAhane keda karyA pachI teo pahADanI khaDaka upara AvyA ane kahyuM che pUhitajI , A siMhano zikAra, je kAma bhalabhalAthI na thAya te kArya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmabalidAna Aje ame aMdagInI ramata khelI pAra pADayuM che. " A sAMbhaLI pUratIta ghaNu khuzI thayA. dayALazAha be traNa kalAka pachI jyAre sAdhAraNa zuddhimAM AvyA tyAre AMkha ughADI joyuM te mahAtmA jaNAyA. je mahAtmA rAjamahelamAM je hato te A ja mahAtmA hato. jethI pote gUpacUpa paDI rahI badhI hakIkata sAMbhaLavA mAMDI te ja vakhate rANA pakaDAyAnA zabdo tenA karNa athaDAyA jethI pote samajI gayo ke jarUra pUrohite ja mahArANAzrIne mArI nAMkhavA A kAvatru racyuM che. ane pele pUhita teja A mahAtmA thaye che. ema vicAra karI temanI pAsethI chUTavAnI ciMtAmAM paDa. A vakhate vaLI bIjA keTalAka mANase jayasiMhane pakaDIne lAvyA. rAjyano bhaMDAra komalaneranA killAmAM rahetA hatA tethI te rAjya bhaMDAra kabaje karavA amarakumAra daza hajAra ghoDesvAranI madada laI gayo kamalameranA killAno rakSaka drapA saradArane kumAra amarasiMhanI hIlacAla zakabharI lAgavAthI, te koIpaNa jAtanI macaka na ApatAM ghaNI bahAdurIthI laDaye, ane amarakumArane harAvyuM. tethI amarakumAranI dhAraNA dhULamAM maLI gaI 'dayALazAha zuddhimAM AvyA. ane rANAjIne paNa baMdhanamAM letAM bolyA koNa? annadAtA ! kANa? dayALazAha sAmuM jotA rANAzrIe pUchyuM. hA, annadAtA lAcAra chIe ke baMne baMdhanayukta chIe. sAmuM jotAM dayALe jaNAvyuM, niDara dayALazAha jarA paNa na gabharAye. pUhita, e pApI ! tArAthI je thAya te karIle? mevADanuM lUNu khAIne mevADanA annadAtAne ja mAravA taiyAra thaye ? dhikkAra che? dayALa che. jyAM nyAya ke niti zuM che te ja vastu pUrohItanA samajavAmAM na hoya tyAM game tevA bedhanA vacane kaho te paNa nirarthaka che. tame tamArA ISTadevane have saMbhArI le! tamane jIvatA rAkhavA te mevADa mATe sArU nathI ! mATe IzvaranuM smaraNa karI le ! pUrohite kahyuM. motathI kSatriyo DaratA nathI. mata te zUravIrenuM eka aNamala jIvana che, matathI te tArA jevA pApIe ja Dare, tArAthI thAya te karI le, e pApI ! caMDALa, sAMbhaLa, jarA sAMbhaLa ke:-- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ---- - - vIra kezarI dayALazAha harigIta je nyAya niti nipUNatAmAM, nyAyavatA nivaDayA, avaLA kare jenA badhA, savaLA sadA pAsA paDayA, e bhAgyazALI bhAgIyA, te khaTapaTe so khAIne jana jANIe mana mAnIe, nava kALa muke keIne, 244 (zrImad rAjacaMdra.) mATe he pApI ! mAtane jarUra dareka manuSyane AvavAnuM ja che. zuM tuM ema samaje che ke Izvarano vAsa nathI? dayALe pUchayuM. evAmAM eka tIra saDasaDATa karatuM AvyuM tethI te pApI pUrehIte vicAryuM ke have vilaMba karavAmAM majhA nathI. mATe have tarataja A lekene ThekANe pAMDa devA joIe. ema vicArI kahyuM ke e dayALa have taiyAra thA. pUrohIta ? ATaluM badhuM kAma karavAnuM zuM prajana che? dayALe pUchayuM. mArA maMtrIpadanI sattA tuM laI beThe che, te have rANA thAya amarasiMha ane ha maMtrI banuM eja mArI IcchA che. mATe tuM tArA ISTa devane saMbhArI le. ema kahI tenA mANasone hukama karyo ke jayasiMha ane dayALane pahADanI uMDI khINamAM pheMkI de ! tarata ja tene duSTa mANasee kaze paNa vicAra karyA vagara baMne jaNAne uMDI khINamAM pheMkI dIdhA. paNa jene hajAra hAthavALo dhaNuM Izvara che tene vAMke vALa keNa karI zake tema che." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainAcAryanAM darzana. raNajIta tathA pATama jhaDapabhera A tarapha AvI rahyA hatA, teoe dayALa tathA rANAzrIne khINamAM pheMkI detA joyA hatA, teo ekadama najIka Ave te pahelAM te A duSTae pheMkI dIdhA. tethI pATama bebhAna thaI gaI ane te jamIna para pachaDAI paDI. raNajIte tarataja eka tIra choDayuM paNa te tIra AvatAM pahelAM maMtrI dayALa tathA rANA jayasiMha baMnene pheMkI devAmAM AvyA hatA. tethI raNujItanA gussAno pAra na rahyo, eTale pApI mahAtmA-purohItanI sAthe yuddha karI yamasadana pahoMcADI dIdhe, tene tenA karmane purepuro badalo malI gaye. pATamare te taddana bebhAna banI gaI hatI tene zuMDhimAM lAvavA mATe aneka upAya karavAmAM AvyA, paNa te zuddhimAM na AvI. dayALa tathA rANAzrIne je khINamAM pheMkI devAmAM AvyA hatA. te khINa ghaNI uMDI ane jhADIothI bharapura hatI, jethI teo khINanI jhADImAM bharAI gayA hatA. ane bezuddha banI gayA hatA, teone bIlakula IjA thaI na hatI. A vakhate jainAcArya zrI mAnasurizvarazrI mahArAja teja pahADamAM pote Atmasiddhi karatA hatA. teozrI pahADamAM cAlatAM hatA tyAre manuSyanA zabane joyuM, tethI temane te zabane oLakhyuM. are! Ate vIramaMtrI dayALa jaNAya che. te ahIM A dazAmAM kayAMthI? AcArya mahArAje sAcavI nIce utAryA ane jaMgalanI vanaspati lAvI tenA upacArathI zuddhimAM lAvyA. jyAre vIra dayALa zuddhimAM AvyA tyAre AcArya mahArAjazrIne namaskAra karI kahyuM ke -gurUdeva rANAzrInI paNa AvI ja dazA karavAmAM AvI che. tethI rANAzrIne zodhavAmAM AvyA, ane temane paNa zuddhimAM ANyA. dhanya che? e mAnasUrizvarajI AcAryane! gurUdeva ! Ape ja amane jIvatadAna ApyuM che. baMne jaNA gurUdevanA coMmAM zIra jhukAvI bolyA. vatsa! sAdhuone dharma sevAne che. ene amArI pharaja che. paNa tame ahIM kevI rIte ane A dizAmAM kayAMthI? AcArya mahArAje pUchayuM. jyAre maMtrI dayALazAhe atha thI iti sudhI sarva hakIkta kahI saMbhaLAvI. tyAre traNe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIra kerI dayALazAha 171 jaNA kA rastAthI jyAM pApI lokone mukAma hatuM tyAM AvI pahoMcyAM. raNajItate maMtrI chane joIne ja camako ane ekadama keke bAjhI paDaye, jANe pitAnA AtmAne AnaMda thayo na hoya ? koNa, raNajIta? - hA, maMtrIzvara. kema, A kaNa tuM che? eto ApanAM dharmapatni pATama bebhAna avasthAmAM paDyAM che. raNujIne kahyuM : hai? A zuM ? pATama, pATama, dayALe bama pADI. paNa te belI nahIM. vo! gabharAva nahI ema belI AcArya mahArAje vanaspati lAvI tenA upacArathI tene zuddhimAM ANI. mAre dayALa zuM mane mUkI cAlyA gaye? koNa pATama je tAre dayALa tArI sAme ja ubhe che. ke dayALa, belatAM pATama dayALanI kAMTe bAjhI paDI. ane pitAnA AtmAne dhanyavAda mAnavA lAgI. mArA dayALa mane mUkIne jAya ja nahIM. zuM e baMne prema?: dhanya che ! e premI daMpatine ? A pramANe pApIone potAnA karmane badale maLyo ane Akhare satya hatuM teja trAjave AvyuM. A pramANe hADIrANI ane purohItanA pApanI mevADanI prajAne khabara paDatAM ke dhikkAranI najare jovA lAgyA. ane dayALane tathA rANAjIne jIvatA joI sArI mevADanI prajA AnaMdane occhava ujavI rahI che. ane loka harSaghelA banI gayA che. A AnaMda te prajAe kaI vakhata anubhavyo nathI, e AnaMda Aje ghare ghare ane AMgaNe AMgaNe ujavAI rahyo che. www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 AnaMdanI helI. mahArANI tathA dayALazAha macI gayA. jethI rAjyadarakhAra bharavAmAM AvyeA. rANAzrIe peAtAnA bacAvanI vAta karI ane kahyuM ke " ame jIvatA rahyA hAIe te pratApa AcArya mahArAja zrI mAnasurizvarajIne ja che, teozrIe amane macAvyA che tethI huM tathA maMtrI dayALa ane sAca mevADa teozrInu RNI che, mATe teozrIne mArI prArthanA che ke teozrInI sucanA mujaba huM AkhA mevADamAM pracAra karIza." vaLI drApA nAmanA saradAre kAmalameranA kIllAmAM je bahAdurI khatAvI hatI tethI prasanna thaI tenI jAgIramAM vadhArA karI ApyA. ane peAtAnA pahelA naMbaranA saradAra tarIkenu mAna ApyuM. A sivAya hADI rANIne janma kedanI sajA karI. vaLI pAte jAhera karyuM ke prajAjanA! khAtrI rAkho ke have huM mAro badhI kuTevAnA tyAga karIza, ane prajAnI sevAmAM ja rahIza. dayALazAhe paNa prajA samakSa su Mdara vivecanamAM mahArANAnI ane peAtAnI paristhitinA khyAla ApyA. AthI prajA rANAzrInI tathA vIra maMtrI dayALanI jaya ghASaNAnA pAkArA pADavA lAgI. mAnasUrizvara AcArya kaMcana kAminInA tyAgI tarIke sAcA sAdhu hatA. temanAmAM rAga, dveSa, krodha, mAna, ane mAyAnA aMza paNa nahAtA. jyAre mahArANAe lAkhkhA rUpIAnA zarapAva ApavAnI vAta karI tyAre teozrI AlyA ke sAdhue teA koI jAtanA parIgraha rAkhatA nathI, ane amane lakSmI paNa khapatI nathI phakta amArA dharma tA dareka jIvenuM bhaluM thAya e ja amArA uddeza ane bhAvanA. gurUdeva mAnasUrizvarazrInA upadezathI mahArANA rAjasiMhanA mana upara jaina dharmanI jAheAjalAlI ane sAdhuonA zuddha cArItranI paDelI chApe ghaNI uMDI asara karI hatI. jethI sArA mevADamAM nice mujama kramAna kADhavA mATe maMtrI dayALazAhane pharamAvyuM. (1) kAI paNa mAlusa jIvAnI katla kare nahIM, ( 2 ) gAya krAi kasAI ne Ape nahIM. ( 3 ) yu*kSaNunA AThe divasa khIlakula hI'sAkare nahIM. ( 4 ) upAzrayamAM dAkhala thaelA gunhegArane rAjya pakaDI zake nahIM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrI kezarayALazAha 173 AvA aneka TharAva karavAmAM AvyA hatA. tenI nakala karI rAjya taraphathI maMtrI dayALazAhe AcArya mahArAjazrIne ApI. dhanya che ? AvA paropakArI gurUone AvA mahAna purUSoe ja pitAnA cArItra baLathI Aje jena dhvajane pharakate rAkhe che. AjanA gurUo kaI sthitimAM che ? tene vicAra vAMcaka varga pite ja karI le. AvI aneka ghaTanAo dayALanA vakhatamAM uddabhavI hatI. Akhare dayALa pite potAnI kArakIdImAM be vastu mUkhya zIkhyo hato. "prajA sevA ane rAjya sevA" A be vastu pite pitAnI pharaja samajI jarApaNa nitI cUkyo na hate. ane eka jena tarIke pote potAnI javAbadArI bajAvI hatI, vaLI jaina nArI ratna "pATamade' paNa zuzIla, zUravIra ane sahAsIka pitAnA patinA pAchaLa tamAma vaibhavanI paravA rAkhyA sivAya metanA jokhama kheDI potAnA prANanAthane bacAvavA kaTIbaddha thaI hatI. dhanya che ! te jena virAMganAne. tenAmAM mukhya dayA, dharma ane zIyalane uttama guNe hatA. te guNethI pitAnuM jIvana dhanya banAvyuM hatuM, ane pote nAnAmAM nAnA mANasanI sevA karavA cUkatI nahotI. dhanya che ! evI sevAbhAvI ramaNIone. A sivAya dayALazAhanI hakIkata ghaNI jANavA jevI che paNa vistAra baha ja vadhI javAthI vAMcaka vargane kaMTALo na ApatAM TuMkamAM ja hakIkata purI karI vIramIza. paramAtmA ! dayALa jevA dhIra, vIra, ane raNadhIra jaina kemamAM utpanna thAo ane jainonI zobhA vadhAre. cha jaina sAce bhaDavIra, mahecchanuM nUra utAryuM. zUravIra sAce dayALa, gaurava jainenuM vadhAryuM. dharate DhALa talavAra, kare nahIM paravA konI, zraddhA hatI baLavAna, sahAya dharate IzvaranI. satya nitInA saMyamathI, nAma dayALa zelAvata, kahe "bhegI' dayALazAha purUSArthane sAdhate. 245 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 mevADanA aNamola javAhira yAne AtmagalikAna po 246 hate namakahalAla, mAlIkanuM bhaluM ja cahAte, duSTajano para vaira, barAbara te te hete. hate prajAne prANa, prajAnI sevA karate, dharate sadA svamAna, khuzAmata kadI na karato. nAma dayALanuM sAMbhaLI, zAha paNa camakI jate, kahe " gI' dayALathI, duzmana tharathara kaMpata. chapa paDaye jyAM duSkALa, pitAnI lakSamI kharace. suNa gurUne bedha, garIbanI sevA icache. baMdhAvatuM maMdira, kharacI lAkha aThThANuM, mahA bhavya maMdira, kharekhara che baMdhANuM. khI maMdiranI bAMdhaNa, hadaya joI harakhAya che, kahe "gI" dayALanI, vAha vAha kahevAya che. 247 ? chApo gurU mAnA zubha haste, pratiSThA tenI karatA, mahArANA paNa AvI zobhAmAM vRddhi karatA. gAmegAmanA leka AvIne mUkAma karatA, udAratA e dayALa taNI, sau vakhANa karatA. kahetA jagatanA mAnavI, zuM dayALa dIla udAra che, kahe "bhogI" dayALa jANe, devano avatAra che. 248 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 15 su mahArANA zrI jayasiha mahArANA rAjasiMhanA mRtyu pachI saMvata 1737 I. sa. 1681 mAM tenA strIjA putra jayasiMha mevADanA siMhAsana para AvyA tenA janma vikrama saMvata 1710 mAM thayA hatA. A vakhate eka evI ghaTanA banI hatI, ke vAMcaka vargane temaja rAjapUta leAkAne jANavA jevI DAvAthI tenA ullekha A sthAne ApavAmAM Ave che. mahArANA rAjasiMhane be putrA hatA, teozrIne nAnA putranI mAtA upara atyaMta rAga ane prema hatA ane te premamAM divAnA khanI rANAe nAnI rANInA hAthamAM amara paherAvyu hatuM. A vastu jANe bhUlathI ja manI gaI hAya tema DALa batAvatA rahyA. kAraNa ke pote peAtAnA manamAM sArI peThe sama jatA hatA ke meM' mATI bhUla karI che. eka divase rANAzrIe pAtAnA dikarA bhImasiMhane AlAvI kahyuM "A mArI talavAra le ane tArA nAnA bhAI jayasiMhanuM mAthu uDAvI hai ? kAraNuM, tame baMne jaNa jIvatA haze! teA bhaviSyamAM moTA kaleza thaze, mATe mArI A talavAra laI ane jaldI jA. " bhImasiMhane AjJA karatAM rANA malyA. pitAzrI ! huM putra tamArA chuM, pitAnA vacanane zirAmAnya gaNavuM e putranA dharma che, paNa mArAthI A kArya mane ja nahiM pitAjI! huM mevADanuM rAjya mArA nAnA bhAI jayasiMhane soMpuM chuM ane huM huMmezanA mATe mevADa bhUminA tyAga karI cAlyA jAuM chuM. bhImasiMhu pitAzrInI AjJA mAgI, pAtAnA sanIkAne sAthe laI cAlI nIkaLyA. jyAre bhaumasiha khAdazAha zAhu pAse AvyA tyAre khAdazAhe ghaNuM ja sAruM mAna ApyuM ane traNu hajAra gheADAnA senApatI banAvye, A vakhate mAgala rAjyanA senApatI sAthe bhImasiMhane kaleza thavAthI mAdazAhe bhImasiMhane kAbulamAlyA, tethI te kAbula rastAmAM ramatAM ramatAM ane gamata karatAM jatA hatA. vaLI jhADa upara caDatAM vaLI dADatA paNa hatA, tevI gamata karatAM teA rastA kApI rahyA hatA. paNa acAnaka teone kaMIka, cATa--jakhara lAgavAthI teonuM mRtyu thayu hatuM have ApaNe rANAzrI jayasiMha tarapha vaLI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = 176 mevADanA aNamala javAhira yAne AtmabalidAna rANA jayasiMhane rAjyAbhiSeka thayA pachI thoDA ja samaya bAda auraMgajheba sAthe saMdhi karI hatI, zAhanA putra ajIma ane megala saradAra dilerakhAM saMdhipatra laI rANAjI pAse AvyA. jethI rANAjIe ghaNuM uttama prakAre Adara satkAra karyo ane teo mevADanI sapATabhUmi para sAmasAmAM maLavA dasa sahasa DesvAra ane cAlIsa hajAra pAyadaLa sainya sAthe mevADanA vistAramAM ubhA rahI ajIma tathA dIrakhAMnI vATa jevA lAgyA. A mahAna daSya jevAne mATe asaMkhya mevADIo te sthaLe AvyA hatA. jyAre zAhajAde ajIma tathA saradAra dilerakhAM potAnA mANasa sAthe AvI pahoMcyA tyAre rAjapUtoe jayaekalIMgajInI pracaMDa gheSaNa sAthe jaya bolAvI AkAza gajAvI mUkayuM hatuM. ane AvelA mahemAnene mahArANAe ghaNuM ja sanmAna sahIta svAgata karyuM hatuM. mahArANAnI pracaMDa senA joI ajIma manamAM zaMkAzIla thayo paNa dIle2mAM rAjaputenI nyAya ane nIti sArI peThe jANato hovAthI tene rAjapUtanA vacana para saMpUrNa bharUso hatA. ane pote je vira rAkhyuM hatuM te chatAM paNa rANA rAjasiMhe potAne prANa bacAvyo hato, te zuM e jayasiMha pitAne tyAM AvelA mahemAna sAthe vizvAsaghAta karaze? amane rAjapUta para vizvAsa nahite paNa dilerakhAne to rAjapUto para saMpUrNa vizvAsa hatA. jyAre mahArANA jayasiMhe svAgata karyuM tyAre te badhAne AnaMda thaye ane saMdhinuM kArya samApta karavAmAM AvyuM akabaranA vidrohI caraNamAM je sahAya karI hatI tenA daMDa tarIke pAdazAhane traNa pragaNuM ApI devAM paDayAM. pAdazAhanI AjJAnuM zAha ajIme siMhane jaNAvyuM ke tame AjathI amAre lAla jhaMDe ane chatra vAparI zakaze. paraMtu A daMDa nAmane ja hato. kevaLa pAdazAhanuM mAna rAkhavA mATe ja rANAjIe A vAtane mAna ApyuM hatuM. paNa mahArANAne te A zarata maMjUra rAkhavAthI lAbha ja thaye hate. vidAya thatI vakhate dilerakhAMe kahyuM ke "tamArA saradAra svabhAvanA ghaNA ja kaThora che ane mArA putrane ApanA hItanI khAtara ja ApanA tAbAmAM seMpavAmAM Ave che. tenA jIvananA badalAmAM banaze tyAM sudhI pUrNa svAdhInatA rakSavAmAM huM jarApaNa truTI karIza nahIM, Apa nizcIta rahe. ApanA svargastha pitA sAthe mArI mitrAcArI hatI. A pramANe rAjapUtonA mItra dIlerakhAMne udyoga saphaLa thayo nahIM paraMtu mahArANAe pote pitAnA khaDaga para vizvAsa rAkhyuM hatuM. rANAzrIne pAMca varSa sudhI te temane kAmeArI megalenA bhISaNa AkramaNathI pitAnI rakSA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI jyasiMha 17 karavA mATe to teoe pahADo ane jaMgalane Azare lIdhe hato. ane mogalonI sAthe ghaNI ja bahAdurIthI yuddha karI pote potAnA bAhubaLathI kIrti meLavI hatI. mevADabhUmi ratna garbhAbhUmi che. pUNyazalilA ane gIrItaraMgInI vacce mahArANAzrIe "jyasamudra" nAmanuM eka vizALa sarovara banAvyuM bhArata varSamAM AvA sarovarane namuno bIje kayAMI nathI, evI vizALa ane manahara bAMdhaNI karavAmAM AvI che. tyAM prathama "Dhebara' nAmanuM nAnuM taLAva hatuM, A taLAvane moTuM banAvI cAre bAju baMdha bAMdhavAmAM Ave che. ane tene gherA lagabhaga paMdara kaSa jeTalo maTe che. A taLAvathI dhAnyanA kSetrone ghaNe ja phAyado thA, kheDutanI AbAdI thaI che vaLI tenA kinArA upara potAnI prIya rANu kamaLAdevI mATe mahela baMdhAvyuM che te hAlamAM mojuda che. Akhare gRhakalezane laIne mahArANAnuM TuMka jIvana ghaNI ja du:khI avasthAmAM pasAra thayuM. A jhaghaDAnuM mukhya kAraNa strI parAyaNatAnuM hatuM jene "sakhyanuM sAla " kahIe chIe te hatuM. AgaLanA rAjAe pitAnI viSaya -vAsanA purI karavA sArUM ekathI vadhAre rANuM paraNutA hatA ane tene jema jema vistAra vadhato jate tema tema kalezanA bIja ropAtAM jatAM ane te mULa vizeSa majabUta thatA hatAM. mATe DAhyA purUSe eka upara bIjI strI kadApI paNa paraNavI joIe nahIM. jayasiMhanI jeTalI rANI hatI teTalI badhI rANIomAM amarasiMhanI mAtA moTI hatI. te rANI hADA kuLamAM utpanna thaI hatI. hADAkuLa gIhaletU kuLa upara ghaNuM ja upakAra karyA hatA. hADIrANI sauthI moTI hatI. jethI rANAzrIne tenA upara ja prema rAkhavo joIto hato paNa viSayane vaza thaI potAnI rANIne tyAga karI kamalAdevInA premamAM lupta banyA, ane jhaghaDAnuM mULa vadhAryuM. tethI AgaLa pAchaLanA zatruo prabaLa thavA lAgyA, jethI aMdara aMdaranA kalezathI mevADanuM rAjya ghaNI ja hINa dazAmAM AvI paDayuM. amarasiMhanI mAtA pratyeno virabhAva kamalAdevIne vadhato gayo ane te eTalo badho vadhyo ke teone eka ekane sAthe rahevuM muzkela thaI paDayuM. je siMha rANAe bAdazAha auraMgajheba sAthe yuddhamAM bahAdurI ane vIratA batAvI hatI teja rANe jayasiMha Aje gRha-kalezathI kaMTALI pote kamalAdevInI sAthe jayasamudranA kinAre baMdhApelA mahelamAM rahevA mAMDe. ane rAjyanA tamAma vahIvaTa kumAra amarasiMha tathA maMtrI dayALazAhane semyo. tethI to rANA jayasiMha pote ghaNuMja pramAdI ane ALasu banI gayA. AvI sthitimAM paNa pote zAnti pAmI zakyA nahIM. teonA putra ghaNuja tophAna karavA mAMDayA. tethI pote potAnuM sthAna choDI pite pATanagaramAM AvyA. A vakhate kuMvara amarasiMhe pitAnI juvAnInA joze eka saMdenmatta hAthI nagaramAM choDI mUko ane kaI 23 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmabalidAna kAraNasara maMtrI dayALazAhanuM bhAre apamAna karyuM. A vAta rANAzrInA kAna para AvI tyAre potAnA putranuM AvuM vartana joI pote zaMkAzIla banyA. ane amarasiMhane ucita zikSA ApavA sArU pite ekAMta vAsa cheDI mArgamAM cittoDapurInA darzana karI udayapuramAM AvyA paraMtu buddhi vagaranA amarasiMha pitAnA pitAnI AgamananI vATa joI nahI ane pitAnA pitA sAthe verano badalo vALavA mAtAnI zIkhAmaNathI daDha pratijJA karI ane tarata pite pitAnA mAmAM bundInA hADArANu pAse gayo ane dazahajAra sainIke pitAnI sAthe lo A vakhate mevADanA bIjA saradAroe paNa amarasiMhane sahAya karI hatI. ane ALasu rAjAne tyAga karI amarasiMhanA pakSamAM bhaLyA hatA. - A vakhate rANuM mahA saMkaTamAM AvyA hatA ane yuddhamAMthI bacavAno koI rasto nahote. Akhare koI paNa rasto na sUjhe tyAre pite aravallI pahADane oLaMgI potAnA rAjyamAMthI mAravADamAM nAzI gayA ane tyAMnA mukhya mAMDalIka rAjAne samajAvavA putrane mokalyo. paraMtu rAjyanA aneka saradAranI sahAyathI amarasiMhane abhimAna AvI gayuM hatuM. tethI AvelA mAMDalIka rAjAnI eka paNa vAta teNe sAMbhaLI nahIM ane khajAne hastagata karavA mATe potAnuM sainya kemanera tarapha kuca karI 'pA saradAranA hAthamAM kamalaneranA zAsanane bhAra hato. A saradAra mahA vidvAna ane catura temaja mahA zUravIra hate. tethI te saradAre bahAdurI pUrvaka kumAra ane badhe mane ratha dhULa bhego karyo. ane amarane harAvyuM. tyAre amara potAnA pitA sAthe saMdhi karavA taiyAra tha. Akhare ekalIMgajInA pavitra maMdiramAM baMne pitA-putra saMdhI patro para sahIo karI. temAM evo TharAva thayo hato ke rANajIve tyAM sudhI amarakumAre jayasamudranA mahelamAM rahevuM ane rANAe pATanagaramAM AvavuM. mahArANA jayasiMhe vIsa varSa rAjya karyuM pitAnI uMmaramAM pote ucca guNe batAvyA hatA. ane yuddhamAM bahAdurI batAvI hatI je tevAja guNe kAyama rahyA heta to Aje pote maganA paMjhAmAMthI pitAnA dezanI svAdhInatAne uddhAra karI zakata. paraMtu strIonA kaleza ane kusaMpe mevADanI khAnAkharAbI karI nAMkhI hatI, rANA jayasiMha jevA guNe pahelAM batAvI potAnI kIrti meLavI hatI. te kIrti pite pAchaLathI bhUsI nAMkhI cheka kahINa thaI gayo hate. je pote jayasamudra na baMdhAvyuM hatuM te Aje ItihAsanA pAnA upara tenuM nAma-nizAna paNa na heta mahArANA jayasiMhane svargavAsa thayA pachI temanA mATe kumAra amarasiMha (bIjo) saMvata 1756mAM rAjaya siMhAsana para beThA, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI sihu 19 vAMcaka varga ! rANA jayasiMhanI hakIkata uparathI vicArI joze ke gRhakalezanuM pariNAma keTaluM bhoMkara ane kharAba Ave che, jyAM kusapa che tyAM koI divasa AtmAne zAMti maLatI nathI. ane vikAza nathI. mATe samajI vicAra karI lezathI dUra raheze. je mevADanI unnatInuM zikhara hatu. je mevADathI bhalalA zAha jevA duzmanA paNa ka MpatA hatA te mevADa phakta mAMhAmAMhe kalezanA pariNAme Aja hatAza ane nisteja thaI gayuM hatuM. kalezanuM pariNAma Azare bhayaMkara ja Ave che. mahArANA jayasiMha pAte nAnapaNamAM potAnuM zaurya ane je zANapaNu matAvyuM hatu te te! vAMcaka vargane yAda haze paNa bhalabhalA mahAna mahAtmAe paNa viSaya AdI vaibhavanI lAlacamAM paDI eka upara khIjI sro karavA tatpara thAya che. tenuM parINAma Akhare peAtAne ja bhegavavuM paDe che. A vakhate maMtrI dayALazAha peAtAnuM kartavya zubha niSThAthI khajAvI rahyo hatA rAjyanI lagAma peAteja sAcavatA hatA chatAM te ImAnadAra vyaktine paNa Akhare bhegavavuM paDayuM hatuM. paNa chevaTe tA satya ane nitinA ja vijaya che. hADIrANIe paNa peAtAnuM kata ya bhUlI je AkhA mevADanuM bhAvI bagADI nAMkhyuM ane peAtAnI dhArelI dhArA pAra na pADI zakI. tethI teNe peAtAnA jIvanane ghaNuAja kaSTamAM gujAravuM paDyuM. kamaLAdevI paNa vicAra na karatAM potAnI niya lAlasA ane vaibhava bhogavavA khAtara rAjAne potAnA prema pAsamAM jakaDI rAkhI sArAya mevADanuM bhAvI jeNe pAyamAla karyuM jyAM sAramasAranA vicAra karyA vagara jeTaluM kArya karavAmAM Ave che teTaluM pariNAma bhayaMkara Ave che. meTAmenI sAdhAraNa bhUlanuM pariNAma keTaluM nukazAna kare che ane te badhAne segavavuM paDe che te vAMcaka varga samajI le'. mahArANA jayasiMha svargavAsa thayA, ane A phAnI duniyAmAMthI peAtAnA jIvana-dvIpaka asta thA* joyu A gRhalenuM pariNAma. pe jyAM che gRhanA kaleza, kadi nahIM zAMti tyAM che, jyAM che kalezanI Aga; nahIM tyAM sukha jarI che, supa kerA kIca mahI, sau kAI khucAcA, kusa pamAM te nAza thayA, mATA mahA rAyA, mATe jagatanA mAnavI, gRha-lezamAM paDaze| nahIM, kahe bhAgI sukho jIMdagI, kusaMpamAM khAzeA nahIM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 249 www.umaragyanbhandar.com Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna cha eka paraNatAM nAra, jyAM bIjI Ave, bIjI kerA prema mahIM, masta banI jAve, sAra asAranuM bhAna, nahIM tyAM pote lAve, Dube pote Apa, bIjAne paNa DubAve, mATe vizvanA jana, eka patnIvrata pALaje, kahe bhagI bIjI nAranA, mohane visAra. 250 chape sukhI hata mevADa, lakSmInI choLe DhaLatI, hatA parAkramI vIra, bhUmi zUravIrathI zebhatI, mevADa kerA nAma thakI, duzmane tharatharatA, zAha jevA paNa nAma, suNIne vismaya banatA, paNa kusaMpa kerI AgamAM, e badhuM badalAI gayuM, kahe bhegI mevADa keruM bhAvI paNa palaTAI gayuM. 251 chape A gojhAre kALa, dayA nahIM dIlamAM dharata, hAya moTe bhUpALa, chatAM nahI saheje Darate, Ave kyAMthI kALa, khabara nahI kene paDatI, tuTI jenI nADa, nahIM tenI buTTI jaDatI, kALa kerA ghakamAM, kaIka jana pIzAI gayAM kahe logI zUravIra paNa, A kALamAM jakaDAI gayA. 252 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 16 mu mahArANA zrI amarasiMha. rANAzrI jayasiMhanA svargavAsa pachI kumAra amarasiddha saMvata 175 I. sa. 1700 mAM rAjyasiMhAsana para AvyA. amarasi MhanA nAmanI mahattA ghaNI hatI paNa pAte peAtAnA pitAnI sAthe vairabhAvathI mevADanI durdazA karI hatI. jo amare peAtAnA pitAnI sAthe kaleza na karyuM hAta ane rAjyanuM maLa na bhAMgyuM hAta te| A vakhate mevADanI mahA bhayaMkara avadazA na heAta. paNa jyAM gRha-kalezane parINAme Aje AkhA mevADanI parIsthitI badalAI gaI hatI. rANA amarisaMha mevADanI durdazAnA uddhAra na karI zakayA. x mahArANA amara rAjayasihAsana para eDA pachI ceDAja divasamAMja dilhInA samrATanA uttarAdhikArI zAha AlamanI sAthe saMdhI karI lIdhI. A saMdhI karavAmAM tenI vilakSINatA hatI, tenuM kAraNa e hatuM ke A vakhate rANA amarasiMha si MhAsana para eThA pachI mAgalAnA rAjyamAM ghaNuMA ja bhacaMkara gRha-lezanA samAraMbha thayA hatA. megalAnA rAjyanI AvI durdazA joI rANA amarasiMhe bhAvI samrATanI sAthe saMdhi karI lIdhI hatI. A sadhi gupta rIte karavAmAM AvI hatI. je samaye zAhaAlama sIMdhu nadInI pelI pAra gayA te vakhate mevADanI senA tene " sahAya karavAne sAthe gaI hatI. A vakhate zaktAvat saradAra mevADanI senAnA senAdhipati hatA, teoe tyAM pracaMDa zUrAtana batAvyuM hatuM, ema kahevAya x rANA ane zAnuAlamanI vaccamAM je sadhi thai hatI te saMdhipatra upara grAha mAlamanA hastAkSara che. temAM lakhyuM che ke prajAnA hItanA je cha prastAvanA zrImAne sAdara karyo che. ane me' svIkAryA che ane te zvira kRpAthI lAbhadAyaka phaLa utpana karaze te cha prastAvanA nIce mujba che. (1) cittoDanA chagRddhiAra karavA. (2) gauhatyA baMdha karavI. (3) zAhajahAMnA vakha tamAM je je pradezA mevADanA aMtarga ta hatA te sa pAchA sAMpavA. (4) svarga stha pAdazAha akabarakA zAsana kALanI peThe hinduone potAnA svataMtratA pUrvaka peAtAnA iSTadevanI pUjA tathA dharmAcAraNu karavA devuM. (5) 'Apa je rAjya kama cArIne padabhraSTa karazeza tene mahArANu! kicI'tapaNu Adara Apaze nahIM. (2) have dakSiNanA yuddhamAM mahArANAnI senAnI sahAya maLaze nahIM. i. sa. 1817-18 mAM rAjapUte ane brITIzna sarakAranI sAthe je sadhI thaI hatI temAM je prastAvanA hatI temAM gausyAnuM nivAraNu karavAne prastAva paNa hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmabalidAna che ke A uttama prasaMge dUra dezamAM zAha Alama sAthe saMdhI karI levAmAM AvI hatI. je dvArA megala rAjyakuLano nAza thaI gayo ane je dvArA veta dvIpa, vAsI briTIzasiMhanI prabhutAno mArga A dUranA dezamAM sApha thaI gayo. A ghaTanA viSe vivecana karavuM te atyAre Avazakaya che, A vivecanathI eka amalya rAjyanaitIka tatva ApoApa vidIta thaI jaze, A tatvanA mahimAthI mAhita thaIne bhArata badhuM mahAtmo TeDe spaSTa rIte jaNAvyuM che ke A tave amArI samakSa saMketanI peThe AvIne amane sAvaceta karI dIdhA che. nitIbaLanI sahAya vInA kevaLa khaDagranA baLathI bhAratavarSanuM zAsana karavAthI vipattImAM paDavuM paDaze. hinduone vairI auraMgajhebanI zAsana praNAlIkA lakSamAM levAthI mahAtmA TaMDanA pUrvokta kathananI satyatA uttama prakAre samajAze. baLa, garvita durAcArI auraMgajheba potAnA asIma baLa para vizvAsa rAkhI dharmAtmA rAjapUtanI ghaNuM karato hato. AthI teNe pitAne tathA potAnA vistRta rAjyanA mULamAM jAte ja kuhADIne prahAra karyo, baLathI aMdha banI javAthI te potAnI kharI avasthAne paricita na hatuM, paraMtu Ato spaSTa jaNAya che ke rAjyanItI akabare je mahA pracaMDa rAjyanA mULa uMDA jamAvyA hatA te rAjya kevaLa auraMgajhebanA durAcaraNathI kapAelA mULavALAM vRkSanI peThe kaMpAyamAna thatuM hatuM oraMgajhebe eka paLa paNa potAnA rAjya ke prajAnA hItane vicAra karyo hota te megala sAmrAjyane nAsa ATale zIdhra thAta nahIM, vicAra karavAthI A vAta upara dRDha vizvAsa bese che ke eka mAjIsa kAjya calAvavAmAM game teTale catura hAya, raNanItImAM game teTalo kuzaLa hoya, tema game teTalI senAnI sahAya hoya ane game teTale parAkramI hoya, paNa jyAM sudhI e prajAne prema saMpAdIta karatuM nathI jyAM sudhI te prajAne saMtuSTa karato nathI tyAM sudhI pote kadI paNa potAnA rAjyane dRDha ane cirasthAyI banAvI zako nathI. mahAtmA DanA samayamAM brITIza sAmrAjya hindamA eTale phelA pAmyuM hatuM tenA karatAM auraMgajhebanA samayamAM mogala sAmrAjyano vistAra adhika hato. ane tenI pAse rakSAnI sAmagrI ghaNI moTI ane sudaDha hatI, vaLI rAjapUtanI sAthe zeNita sabaMdha paNa cAlu thaI cukayA hatA. rAjaputa leka para atyaMta cAhanA karavAmAM AvatI hatI te chatAM teo temanA rAjyanuM hIta sAdhavA mATe artha ane pitAnA prANu suddhAM balidAna ApavAmAM truTI karatA nahatA. te sidhu nadInA pele pAra jaI kAbulamAM paNa tene mATe laDatA hatA ane te pradezamAM vijaya prApta karatA hatA. bhAratavAsIo cirakALa rAjabhata Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1837 mahArANA zrI amarasi'hu rahetA AvyA che. AthI te rAjAnA atyAcAra sahana karIne paNa temane mATe prANApaNu karatA hatA, khAratavAsIonI rAjyabhakti akabara sArI peThe samajI gayA hatA. jahAMgIra ane zAhajahAM akabaranI ja nItI pramANe cAlatA hatA. paraMtu durAcArI auraMgajheba hiMduonI rAjabhaktine mahimA samajyA nahIM te hiMduonI rAjabhakti ane udAratAnA avaLA artha karatAM hatA ke hiMduo mArA pracaMDa khaLathI bhayabhIta thaIne mArA zaraNe Ave che. teNe hiMduonI rAjabhaktinI AveA zaiAcanIya madale ApyA. jo oraMgajhebanI IcchA hAta tA te sugamatAthI peAtAnA pUrvajonI zreSTa nItI grahaNa karI hiMduonI ucca rAjabhakti ane udAratAnA kicIta madalA ApI zakta, paratuM tene temana karatAM paramavizvAsu ane parama rAjabhakto rAjapUtA sAthe pazuM samAna AcaraNu karyuM, ane ayAgya jajIAveza sthApita karI temanI rAjabhaktinA anAdara karyo. A anirti bhareleA jajIAverAnI sthApanA thavAthI ja megala sAmrAjya nA nAza thayA hatA. jo auraMgajhema peAtAnA pUrvajonI zreSTa nIti anusAra cAlI A dhRnita muMDakara jajIAveza sthApita na karata ane hiMduo para kaThAra atyAcAra na karata tA mAgala sAmrAjyanuM adha:patana ATaluM zIghra thAta nahIM durAcArI auraMgajhebanA sarva hiMduone khaLAtkAre musalamAna karavAno abhilASA hatI. paraMtu rAjapUta kezarI rAjasi MhanA pracaMDa parAkrama AgaLa tenI A duSTa bhAvanA pUrNa thaI nahIM. paraMtu tenA avasAna pachI tene hiMduAte baLAtkAre musalamAna karavA mAMDacA ane jajIA verAmAMthI kAi paNa hiMdu mukta thaI zakayA nahIM. oraMgajheba hiMduonA kaTTo duzmana hatA tenA jIvananI pratyeka ghaTanA A kathananI satyathI siddha kare che. je hiMdu potAnA dharma cheADI musalamAna thatA tene durAcArI auraMgajhema mAna sahIta Asana ApatA AmAMnuM eka dharmabhraSTa mAjIsanuM vRttAMta ahIMyAM lakhIzuM A vRttAMta vAMcavAthI spaSTa rIte siddha thaze AvA dharmabhraSTa mANusAne Azaro ApI auraMgajhebe peAtAnA ja pagamAM kuhADI mArI hatI. A avicArI kRtyathI je vismaya kuLanI utpatti thaI te kuLanA vaMzajone cirakALa paryanta bhAgavavuM paDayuM. AthI megala sAmrAjyanA vaMzanA mArga sAph thaI gayA hatA. sIseAdIyA kuLanI halakI zAkhAmAM rAvageApAla nAmanA rAjapUta eka thaI gayA hatA te caMbala nadInA taTa para AvelA rAmapura rAjyanA rAjA hatA ne mahArANu nA mAMDalIka hatA. eka vakhata rAgeApAla peAtAnI pracaMDa senAne laI dakSiNumAM yuddha karavA gayA tyAre peAtAnA rAjyane kArokhAra pAtAnA ja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 mevADanA aNamela javAhira yAne Atmabaliyana putrane sakhyo hato tene kulakalaMka putra rAjyanI Avaka pitAnA pitAne nahIM mokalatAM pite ja svAhA karI jato hato. tyAre rAvaNe pALe potAne nyAya ApavA mATe pAdazAhane prArthanA karI tyAre mUrkha rAjakumAra potAnA pitAnA tathA bAdazAhanA krodhAgnimAMthI bacavA upAya zodhavA lAge. ghaNIvAra vicAra karyA pachI tene eka upAya jaDa. A upAya dvArA tenI saMkaTamAMthI musti thaI - A upAya e hato ke teNe hiMdu dharmane tyAga karI IslAma dharma svIkAryA A uparathI auraMgajheba tenA upara prasaMnna thaI tene aparAdha kSamA karyo eTaluM ja nahIM balake tene rAmapuranuM rAjya samarpaNa karI dIdhuM. potAnA duSTa putranA AvaH kRtyathI pitAnA pitAne atyaMta tIraskAra Avyo ane tene badalo levA mATe pitAnI senA laI rAmapura tarapha AkramaNa karyuM paraMtu tenI dhAraNu saphaLa thaI nahIM ane parAjaya thayo tethI pitAnuM rakSaNa karavAne mATe rANA amarasiMhane Azraya grahaNa karyo, duSTa durAcArI auraMgajhebe A vAta jANuM atyaMta krodhAyamAna thaye rANAe rAvapAlane Azaro Ape tethI bAdazAha tene drohI gaNavA lAgyo. ane tenI hIlacAla tapAsavA mATe pitAnA putra ane mALavA rahevAnI bhalAmaNa karI. bAdazAhane parama bhakta evo eka rAjapUta potAnA jIvanacaritramAM auraMgajhebanA durAcAranI spaSTa hakIkta potAnA granthamAM eka sthaLe lakhyuM che ke zAha potAnA vizvAsu ane sahAyaka rAjapUta upara kiMcIta paNa anugraha karato na hatuM. tethI tenI sevA karavA mATe rAjapUtane Agraha maMda paDI gaye hate, bAdazAhane tenI duSTatA no badalo ApavA mATe ja amarasiMha rANAe tenA virUddha khaDaga dhAraNa karyuM hatuM rANAne sahAya karavAne mAlavarAja paNa yuddhamAM AvyA hatA. A vakhate AjIma dakSiNa taTa para hato te pradezamAM mahArASTra nImasiMdhIA nAmanA eka raNa vizArada mahArASTrIne pitAne senApati banAvI bhayaMkara vigraha karI rahyA hatA A bhayaMkara agni zAMta karavA mATe bAdazAha auraMgajhebe AmanI sAthe rANA jayasiMhane mekalyA, paraMtu tene saphaLatA maLI nahIM. bAdazAhanA kaThora atyAcArathI bhArata varSamAM vigraha-agni prajalIta thaye hate. pAdazAha vRddhAvasthAmAM praveza karI cUkayA hatA tethI sarva leke maganI gulAmI chinnabhinna karavA eka page taiyAra thaI gayA hatA. A pramANe bAdazAha kayAM kayAM saMbhALe kyA kayA jaNanI rakSA kare ane kenuM dhyAna rAkhe. eka tarapha mahArASTrI vIrakezarI zivAjInA maMtrathI dikSIta thaI svAdhinatA - prApta karavA mATe bALasUryanI peThe dhIme dhIme pracaMDa mUrti dhAraNa karI rahyA hatA bIjI bAju rAjapUta ko megalAthI alaga thatA jatA hatA AthI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI amarasiMha bAdazAha ati bhayabhIta ane vyAkuLa thaye. paraMtu A saMkaTamAMthI tene uddhAra thaye nahIM tethI tenI vRddhAvasthA joI tenA putra mogala rAjya potapotAnA adhikAramAM levAno prayatna karavA lAgyA ane te mATe bhayaMkara saMkaTa sahana karavAne paNa taiyAra thayA. A dArUNa saMkaTothI pIDIta thaI pacAsa varSa sudhI bhayaMkara rAMjayaniti calAvI. pAdazAha auraMgajhebe vasAvelA auraMgAbAda nagaramAM I. sa. 1707 mAM (jIkAdanI tArIkha 9 mI) A lekano tyAga karI yamadvAre pahoMcI gayo che divase tenuM maraNa thayuM te divase putra-pautrAdimAM mahA kolAhala macI rahyo pitAnA maraNane zoka karavo dUra rahyo paraMtu te sarva takhta prApta karavAnI IcchAthI pATanagara tarapha deDayA, prathama oraMgajhebanA putra ame zahanazAhI pitAnA adhikAramAM lIdhI pachI te potAnA jekTa badhu sulatAna Ajhamane tenI senA sAthe potAnA pATanagaramAM Avate joI tene maratha naSTa karavAnI IrachAthI dhAta ane koTAnA rAjapUtone laI tenI gati rokavA mATe AgrAmAM gaye. mevADa, mAravADa ane rAjasthAnanA pazcima bhAgamAM AvelA sarva rAjAe moAjhImanI patAkA nIce AvI ekatrIta thayA. A sarva rAjapUtene potAnI sAthe laI sulatAna meAjhama "lAja" nAmanA sthaLe ajImanI senA sAthe AvI sAme thaye. A yuddhamAM AjImane sakhta parAjaya thayo ane temAM dhAta tathA keTAnA rAjA tathA pitAnA putra bedarabakhtanI sAthe samarabhUmImAM mAryA gayA. tethI Ajhima saMpUrNapaNe niSkaTaka thaye ane te "zAha Alama bahAdura zAha" nAma dhAraNa karI pitAnA takhta para birAjamAna thaye. AjhimamAM aneka sadaguNe hatA tenA sadaguNe para AkarSAI saghaLA rAjapute tenA para prasanna hatA, je sulatAna Ajhama hindu hiteSI zAhajahAM pachI mAgala siMhAsana para beThe heta te varavara bAbare sthApana kareluM rAjya vRkSa ATalI zIghratAthI nAza na thAta, je Ama thAta to Aja paryanta maMgala takhta tAusa para birAjamAna thaI eziyAnA prabaLa rAjyanA svAmI tarIke jagatamAM prasiddha thAya paraMtu tenA bhAgyamAM zIghratAthI nAsa thayAnuM lakhyuM haze. nahIM to auraMgajheba je kura pAdazAha megalanA siMhAsanane kalaMkIta zA mATe karata. loko oraMgajhebane nara-rAkSasa gaNutA hatA. ane tene tathA tenA rAjyane nAza karavA mATe cAre taraphathI leke prayatna karatA hatA, megalavaMzamAM auraMgajheba atyaMta duSTa pAdazAha thaze. A pramANe auraMgajhebanI duSTa rAjya. nitithI AkhA mogala sAmrAjyano nAza thaye. 24 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamela javAhira yAne Atmabaliyana rAjapUta premI bahAdurazAha kadAca A ghAva bhUlAvI zakata paraMtu tenI kArakIda ati alapa samayamAM samApta thaI gaI tethI tene saphaLatA maLI nahIM jo ke te guNavAna hato paNa rAjapUtoe saMpUrNa vizvAsa tenA upara rAkhe nahoto dIrdhakALanA paricayathI temanA hRdayamAM e daDha nizcaya thaI gayo hato, ke mogale avizvAsapAtra ane niSphara che temane bhayaMkara rIte rAjasthAnanuM rUdhIra cusI lIdhuM che. ane bAdazAhane janma paNa mogala vaMzamAM thayo hato, tethI te paNa potAnA jAtIbadhu je nIvaDe temAM navAI nathI AvA vicArathI rAjapUte mAMhe mAMhe saMdhI karI potAnA bacavAnI rakSA karavAnA upAya e bahAdurazAhe teone saMtuSTa karavA mATe aneka upAya karyA, akabaranA udAra draSTAMta ApI pitAnI sAthe saMbaMdha rAkhavAne temane ghaNeja Agraha karyo, paraMtu tenA sarva prayatno niSphaLa gayA (I. sa. 1709-10) rAjapUtanA dIlamAM je dRDha nizcaya baMdhAI cUkyuM hatuM te kaI hisAbe TaLe nahIM teo pUrNa rIte samajI gayA hatA ke mogalo upara game teTalA upakAra karavAmAM Avaze ane temane mATe prANa visarjana karavAmAM Avaze te chatAM te ke tene niSphara jAtisvabhAva choDaze nahIM tethI teoe bahAdurazAhanA Agraha upara koI paNa jAtanuM lakSa ApyuM nahIM. jyAre mogala pAdazAhano dUta temanI pAse gayo tyAre temane kevaLa ekaja uttara Apyo ke devatAthI vimukha thavAne lIdhe lokone matabhrama thaye che. rAjapUtenA A pratIuttara sAMbhaLI bAdazAha zIdhra samajI gaye. rAjapUte taraphathI bhaviSyamAM sahAya maLavAno saMbhava ghaNuM ja ocho che. thoDA vakhatamAM pAdazAhane potAnA badhu kAmabakSanI sAthe bhayaMkara jhaghaDo thayo. kAmabakSe potAne dakSiNane pAdazAha tarIke jAhera karyo bahAdurazAhane A vidroha dAbI dIdhA vinA zIkhanuM damana karavAne mATe uttaramAM javuM paDayuM. gurU nAnake A vikALa ane parama parAkramIthI jAtinI pratiSThA karI hatI. zIkha zabdanI utpatti zIkhya zabda uparathI thaI che. ema kahevAya che ke " ekasasa " nadInA taTapara zAkaTrIpanA prAcIna jinakuLamAMthI A jAtine upadrava thayo hato, pachI te IsvIsananI pAMcamI zatAbdImAM bhArata varSa upara AkramaNa karI tenA pazcima bhAgamAM AvI vasI gurUnAnakanA mahAmaMtrathI dIkSita thaI te kALa pachI eka zatAbdImAM zIkhee pitAnI rakSA karavA pega baLa cAturya tathA parAkrama prApta karyuM. ane pitAne svAdhIna prajA tarIke jAhera karyA, bahAdurazAhanA zAsanakALamAM akhIla mogala sAmrAjyamAM kevaLa zIkhajAti ja svataMtra thaI hatI, temanuM damana karavAne mATe pAdazAha pitAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI amarasiMha 187 senApati sahita paMjAba tarapha cAlyo te yuddha karavA jatuM hatuM te vakhate aMbara ane mAravADanA rAjAe zIdha tene jaIne malyA hatA. paraMtu teo tenI sAthe kAMI bolyA vimA temaja temanI AjJA lIdhA vinA tyAMthI pAchA pharyA temanA mana A vakhate zA karaNathI badalAI gayAM te kAMI samajI zakAtuM nathI. paraMtu keTalAka atihAsIka granthathI ema samajAya che ke teo paNa zI khenI tejasvitAnuM ja anukaraNa karI svataMtra thavAne vicAra karatA hatA. megala sAmrAjyanI AvI hIna avasthAmAM parAkramI zIkhanuM draSTAMta laI rAjaputoe paNa megalonI AdhInatA rUpI beDIo toDI nAMkhavAne vicAra karyo pAdazAhe jyAre temane zAMta ane saMtuSTa karavAne mATe jyAre pitAnA ceSTa kumArane temanI pAse meka tyAre teo pAdazAhanI AjJAnuM ullaMghana karI zakyA nahIM paraMtu temane eka paNa prayatna phaLIbhUta thaye nahIM aMbara ane mAravADanA rAjAo pAdazAhanI AjJA lIdhA vinA ja zibIrane tyAga karI cAlyA gayA. ane udayapuramAM rANuM amarasiMhane maLI paraspara saMdhI karI lIdhI A rIte rAjasthAnamAM traNa mahAbaLa ekatrIta thayA svataMtra thaelA rAThoDa ane kazAvaTa rAjaputa dIrghakALa prazcAta rAjapUta kuLa cUDAmaNi parama sIsodIyAnI sAthe parama premathI ekatrita thayA. have teo ekaThA besI bhajana karavA lAgyA. ane te vivAhIka sabaMdhamAM paNa sAthe joDAyA mahArANuM taraphathI ekatra besI bhejana karavAnuM tathA vaivAhika sabaMdha bAMdhavAnuM sanmAna prApta karavAthI aMbarane mAravADanA rAjAo ati u9lAsathI saMdhI karI saMdhIpatra para hastAkSara karatI vakhate ukata ubhaya rAjAoe pota potAnA ISTa devatAnuM nAma laI pratijJA karI ke AjathI ame kadI megala pAdazAhanI sAthe vivAhIka sabaMdhamAM koMvA rAjanaitika athavA bIje kaI prakArano sabaMdha rAkhIzuM nahIM vaLI sIdIyA kuLanI kumArIkAo sAthenA vivAhathI je saMtAna utpanna thaze tene sanmAna ApavAmAM Avaze. putra thaze te te rAjasiMhAsana para besaze ane putrI thaze to tene ucca rAjakuLamAM arpaNa karavAmAM Avaze. tene prANAte paNa memalanA hAthamAM samarpaNa karIne amArA kuLane kalaMkIta karIzuM nahIM. sIsodIyA kuLa taraphathI ucca sanmAna maLatAM rAThoDa ane kuzAvara rAjAo mogalanI eDImAMthI mukata thavA IcchAthI saMdhIpatra para hastAkSara karyA paraMtu dIrghakALathI cAlI AvelI prathAnuM khaMDana thatAM je viSama kuLanI utpatti thaI tethI rAjaputAne nAza thaye aMbara ane mAravADanA rAjAoe potAnA vartanamAM je parivartana karI nAMkhyuM tethI rAjyamAM mahAna bhayaMkara jhagaDo utpanna thaye. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmamalidAna ane te sugamatAthI dUra thai zakayA nahI. A jhagaDA je nivRta karavA madhyastha thayA tenA kaThAra sparzathI rAjyasthAna pAyamAla thaI gayuM. A sparze mAgalAnI jajIrathI paNa kaThAra sparza hatA. A sparza mahArASTrIAnA hatA. ukata traNa rAjAonA maLe khAkharanA pracaMDa sIhAsanane lAMcabheguM karI nAkhyuM hatuM paraMtu A samaye te zatruoe temanA gharamAM praveza karyo temanAMthI ja rAjapUtAnA nAza thaI gayA hatA. je divase hiMduskverI aura gajhebe rAjapUta kuLa kalaMka ratnasiMhane tenA pitAnA krodhAgnithI pacAvavA mATe Azraya ApyA hatA te divasathI geApALarAve udayapuranA mahArANAnuM zaraNuM grahaNa karyuM hatuM. rAmapurane hastagata karavAne mATe ja mahArANA amarasi'huM taiyAra thayA. paraMtu saMsArIka aneka kAryonA ejAne laIne teo Ajaparyanta te kArya siddha karI zakayA nahAtA have jyAre rAjhADa ane kuzAvara rAjAoe tenI sAthe sa`dhI karI tyAre temaNe temanI sahAyathI pAtAnA pUrvokatamaMtra siddha karavAnuM nakkI karyuM. paraMtu temanA e saMkalpa siddha thai zakayA nahIM. musallImAMe temanA e udyoga niSphaLa karI nAMkhyA. musallokhAMnA vijaya samAcAra bAdazAhanA kAne pahoMcyA ke tarataja tene ucita pAritASIka ApyuM. susallIkhAMe pAdazAha pAse kRta mAkA hatA. tene bAdazAhane vijaya samAcAra kahetAM eka mIjAnuM vRttAMta kahyuM. A vRttAMtanA bhAva e hatA ke rANAe peAtAnuM rAjya ujjaDa karIne parvatamAlAmAM rahevAnI dRDha pratijJA karI A samAcAra sAMbhaLyA pachI gheADA ja divase pAdazAhe eka khIjI vAta sAMbhaLI e vAta e hatI ke rANAnA sukhaLadAsa nAmanA karmacArIe purUSa maMDaLanA zAsana kartA phrIjhamAM upara AkramaNa karyuM che. ane A AkramaNunA pratirodha karavAnuM sAmartha phijhakhAMmAM nahI' hAvAthI te atyaMta du:khIta tathA pIDIta thaI ajamera taraph nAsI gayA che. A vAta satya hatI paraMtu vIra jayalanA vaMzaja sumaLadAsa A prasaganA yuddhamAM ja mAryA gayA hatA. phrIjhamAM nAsI gayA hatA. e vAta sAMbhaLI pAdazAha tA atyaMta du:khI thayA. pelI e vAta paNa tene satya jaNAvA lAgI. vaLI je sAhasIka ane baLavAna durgokhakSa ora'gajhebanI sAthe vaira karanAra tenA zAhajAdA akabarane hajArI vighna ane vipattinI vacamAMthI laI jaI nizapada sthAne te pahoMcADI AvyA hatA. te Aja khAdazAhanI sAme bAtha bhIDavAne mATe peAtAnA sarva rAjapUtAnI sAthe raNabhUmImAM AvyA hatA, rANAe Adara sahita tenI pAse rAkhyA hatA. ane eka divasanA pAMcaseA rUpIAne pagAra nIyata karI ApyA hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI amara sahu 189 A sarva rAjapUtAnA ekatrita thavAthI je mahAbhaLa utpanna thayuM te ahAdurazAhanA samayamAM kAI paNu maLa upajAvI zakAyu' nahIM zAhaAvamane kura ane khunI mANaseAe meAgalenI sAme bAtha bhIDavAnA AraMbha karyo. bahAdura zAha saraLa svabhAvanA bAdazAha hatA. paraMtu durbhAgyavazAta tenA pitAnA asaMkhya pApAnuM phaLa vajA samAna banI tenA mastaka para paDayuM'. pApI pitAnA aparAdhAnuM kULa puNyavAna putrane bhAgavavuM paDayuM. zAhaAvasanI sarva AzA nAza thai gaI. hiMdukuzathI siMhaladvipa paryaMtanA samasta deza auraMgajhebanA atyAcArathI trADu trADu AkArI rahyo hatA. bahAdurazAhe dhAyuM hatuM ke huM A sa` upadravAne dura karI mArA rAjyamAM sukha ane zAMti sthApita karIza. paraMtu durbhAgyavazAt enI AzA phaLIbhUta thaI nahIM. zAha Alama kA catura, hradazI ane sahanazIla pAdazAha hatA. jo tenA jIvanamAM akALa mRtyunA prahAra thaye na hai!ta te te potAnA uttama guNAthI saltanatanuM rakSaNa karata. paraMtu vidhAtAnI vIdhI anusAra tenuM akALa mRtyu thayuM, tethI zIghra mAgajJa rAjyane asta thaI gayA. megala rAjyanuM nAza karavAnuM pApa tenA khunIonA zIra para jaIne paDyuM. je divase sAdhu cAritra zAhaAlama bahAdurazAha vISa dvArA akALa mRtyune vaza thayA te divasathI khAkharanuM si MhAsana kApelA vRkSa mAphaka tharathara kaMpAyamAna thai gayu.. meAgalarAjyanA uttarAdhikArIe zeANita nadIne tarIne kapAyamAna sihAsana para esavA lAgyA. paraMtu kAi paNa mAdazAhane te sthira rAkhI zakayA nahiM. aMte gaMgA-yamunAnA sa`gama AgaLanA erAnagarathI husenaalI ane akha dullAkhAM e e saiyada bhrAtAoe AvIne megala siMhAsanane vyApAranI vastu banAvI dIdhI. mAma-akabara-jahAMgIra-zAhajahAMnA ratnanA sihAsanane krura sainIkAe pAnAnI icchA pramANe game te mANasane soMpyuM. anAdikALathI cAlatA AvatA uttarAdhikAra rada thaI gayA. ane dhama nyAyanA parvitra mastaka para vajrapAta thayA. je mANasane dhana ApI ukta ubhaya badhuMene prasanna rAkhI zakatA hatA. te bhAratavarSanu sihAsana alpakALanA mATe bhAgavatA hatA. gheADA divasa pachI saiyada ba dhuMe tene padabhraSTa karI khIjA keAIne siMhAsanA rUDha karatA hatA. A pramANe mAgaaAnA siMhAsana ane meAgaleAnA zAhajAdo husenaalI ane abadullAkhAMnA hAthamAM kASTanI putaLInI mAphaka banI gayA hatA. ane mAgala kuLanI zeAniya sthiti pradazI ta karI ana`takALamAM lIna thaI gayA. te vakhate rAjyasthAnanA mukhya traNa rAjAonuM maLa ekatrita thaI mAgala rAjyanA virUddha kArya karavAne pravRtta thayuM. te samaye A sayada baMdhuoe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 mevADanA aNamala javAhira yAne AtmabalidAna phakhazIyarane takhta upara besADe hate. hiMdu vairIonA bhayakara atyAcAra dIrgha kALathI rAjaputa sahana karatA hatA. temanI sahanazIlatA adbhUta hatI. paraMtu have ukta umaya brAtAonA atyAcAra sahana karI zakyA nahIM. have temanI sahanazIlatA calAyamAna thaI gaI, ane temanA aMtaramAM gupta rahele vairAgni pracaMDa jvAlAthI prajalota thaI uThayo. atyAcArI musalamAnee hiMdunAM temaja jainonAM deva-maMdiMra toDIne tyAM majIdo banAvI hatI. have rAjaputee teja majIde toDI nAkhI musalamAnonA dharmagurUM mullAonuM apamAna karavA mAMDayuM. hiMduonI svAdhinatA khuMcavI laI rAjaputenA heThA khuMcavI mullAo ane kAjhIone temane arthikAra soMpavAmAM AvyuM hatuM. te have rAjapUtoe khAsa karIne raDeDa rAjaputoe A sarva hodAo mullAonA ne kAjhIonA hAthamAMthI chInavI laI potAnI svargIya svAdhinatA puna: prApta karI jasavaMtasiMhanA mRtyu pachI pratApI rAThoDae megalenA grAsamAMthI pitAnA heda punaH prApta karI uttama prakAre tenI rakSA karI hatI. ajItasiMhe AravADamAMthI mAgalene sakhta parAjaya karyo hato. rAjyasthAnanA ukta traNe rAjyanuM baLa sAMbhara sarevaranA taTa para ekatrita thayuM hatuM. A sarovara mevADa mAravADa ane aMbara traNenI vaccamAM AveluM che. emAMthI je kAMI upaja thAya te traNe rAjya sarakhA hIsse vaheMcI le che. rAjaputenuM baLa ane parAkrama dhIme dhIme vRddhIgata thatuM gayuM bAdazAhe temanuM bhiSaNa baLa rokavAnI pratijJA karI amIra-ula-umarA ajItasiMhane garva cUrNa karavAne mATe pitAnI senAne sAthe laI yuddha karavA Avyo A vakhate ja bAdazAhane lakhele era gupta patra ajItasiMhanA hAthamAM pahoMcADaze. bAdazAhe te patramAM lakhyuM hatuM ke magarUra saiyadanI khabara achI tarehathI leze. bAdazAhe pitAnA senApatine zikSA karavAne mATe zatrune lakhyuM hatuM tenuM eka viziSTa kAraNa hatuM pharUM khazIyare ukta ubhaya saiyada bhrAtAonI zahenAta prApta karI hatI. te baMne baMdhuM tene vAraMvAra dabAvatA hatA. tethI te sArI peThe samajI gayA hatuM ke huM kAMI visAtamAM nathI rAjyamAM mane kaMI lekhAmAM gaNatuM nathI te sArI rIte jANatA hatA. mAro rAjyoga mAtra nAmane ja che. ubhaya saiyada bhrAtAonI pratiSThA dInapratidIna vRddhi thavA lAgI hatI. tethI bAdazAhanA manamAM bhaya utpanna thavA lAgyo. tene saiyadanI AgaLa relI pratijJA bhaMga karavAnI ceSTA karI hatI. paraMtu tema karavAthI te te saiyadenI vadhuM unnati thavA lAgI AthI bAdazAhanA saMdehane ane bhayane pAra raho nahIM. siyane ja nAza Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI amarasiMha karavAne koI mAraga na je eTale tene ajItasiMha upara gusa patra mokalyo hatuM. paraMtu tene gupta udeza pAra paDaye nahiM. rAThoDa rAjA ajItasiMhe ubhaya sayanI sAthe saMdhi karI lIdhI. ane bAdazAhane nIyamIta kara ane pitAnI kanyA ApavAno svIkAra karyo A TharAva karavAthI ajItasiMha mogalonI sabhAnI aMdara vizeSa mAnapAna pAmavA lAgyA. je divase mAravADanI rAjakumArI sAthe karkhazIyane vivAha nakkI thayA, te divasathI veta dvipavAsI briTiza siMhane prabhUtAne mAraga niSkaTaka thaI gayo. vivAha saMbaMdha thavAnI thoDA divasa pUrve bAdazAhanI pIThamAM bhayaMkara pAkuM nIkaLyuM. A pAThuM bahu vadhI gayuM. hakimee ane vee tenA upacAra karavAmAM bAkI na rAkhI paNa Akhare te pATuM maTayuM nahIM. ane divase divase darada vadhavA lAgyuM vivAhane divasa paNa vyatita thaI gaye chatAM darada maTayuM ja nahIM. tethI te atyaMta zaktihINa thaI gayo. bAdazAhanI AvI mAMdagInI avasthA joI saunA dilamAM ciMtA thaI ke bAdazAhanA vivAhane sAmAna tenA samazAnanA kAmamAM Avaze. leke e daIne maTADavAnA upAya ghaNuM zodhavA mAMDayA te vakhatamAM briTiza kaMpanImAM rahetA eka dUta bAdazAhanI sabhAmAM AvI pahoMcyo. te suratamAM eka uttama DekaTara hato. khAsa karIne te zastrakriyAmAM haziyAra hato sarvanA prayatno niSphaLa jatA tenI pAse davA karavAno nizcaya karyo te sAhebanuM nAma homITana hatuM. A mahAzaye pAdazAhanuM darda thaDA ja samayamAM maTADI ArAma karyo. ne moTI dhAmadhUmathI vivAhane samAraMbha samApta thayo. te pachI pAdazAhe eka divase hamITanane temanI pAse bolAvyA ane temane pUchyuM ke Apane zuM joIe che. mahAzaya hemIlTane pratyutara Ape. jahAMpanAha mAre kaMI paNa joItuM nathI. mane koI paNa jAtanI mAna-pAna ke hodAnI lAlaca nathI tema lakSmInI paNa lAlaca nathI paNa huM dUra dezamAMthI vANijya vepAra karavA Avyo chuM. ApanA rAjayamAM amane paga mUkavAnuM sthAna nathI to A prasaMge ATalI ja prArthanA che ke Apa je mane khuza karavA cAhatA ho te koI bhUmInuM dAna kare. ane amArA vepArane anukuLatA paDe e paravAne Apa, pAdazAhe khuza thaIne tenI mAMgaNI pUrNa karI te vizALa bhArata varSanAM briTiza prabhUtAnuM je bIja pavAthAM AvyuM te thoDA ja divasamAM phAlyuM ane enuM vizALa vRkSa banI samasta bhArata varSamAM phelAI gayuM Aje teja vizALa vRkSanI chAyA nIce ja agaNita bhArata saMtAna vizrAMtI haiM cheA vRkSane kadi paNa nAza na thAya, evI prabhu pAse amArI prArthanA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19ra mevADanA ameNAla javAhira yAne AtmabalidAna pAdazAha pharkhazIyara mahAzaya homIlTanane khare svadezAnurAga tathA svArtha tyAga joI atyaMta vismita thato hate. je hemIlTana dhArata te te aDhaLaka dhana prApta karI zakata paraMtu tene potAnA tuccha svArtha tyAga karI pitAnA svadeza baMdhuM para je paropakAra karyo hato. tene ucita badale te tene malyo nahiM. - je homIlTananA asIma mahAtmaya ane svArtha tyAgane lIdhe bhArata varSamAM Aje briTizasiMhonuM akhaMDa prabhutva che. tene pitAnA svadeza baMdhuo taraphathI zuM badala ma hatuM ? kaMI ja nahIM. zokanI vAta te e che ke je divase ukta mahAtmAnuM jIvana rUpI pakSI tenA pavitra dehamAMthI uDI gayuM te divase te mRta zarIrane kalakattAnA eka sAdhAraNa kabrastAnamAM kaI paNa dabadabA vagara dATavAmAM AvyuM. ukta nirjana smazAna kSetramAM te mahAna briTizane pavitra deha paMcabhUtemAM lIna thaI gayo paraMtu keIe temanA pratye lAgaNI darzAvI nahiM. jyAre mAravADanI rAjakumArI sAthe samrATane vivAha thayo hato tyAre sarva lokee dhAryuM hatuM ke rAjaputa sAthe sAthe vahevAre rAkhaze paraMtu temanI te IcachA phaLIbhUta thaInahiM A vivAha thayA pachI thoDA divasamAM ja pharUMkhazIyare jayAverAnI puna:sthApanA karI hatI. paNa auraMgajhebe A jayAverA vasula karavAmAM jevI kaThoratA nicapaNuM vAparyuM hatuM tevuM pharUkhazIyare karyuM nahatuM paraMtu hiMdu ke te jajIyArAnuM nAma sAMbhaLatAMja puna:krodhathI unmatta banI gayA hatA. ane megalo upara temano je thoDe ghaNe anurAga hato te A jajIyAparAnI sthApanAthI nAza pAmyo hato. teo yathArthapaNe samajI gayA ke mogalo kadi hiMduonuM kalyANa karI zakanAra nathI ane teo hiMduo upara atyAcAra karyA vinA kadi paNa rahenAra nathI. ukta saiyada bhrAtAonuM sAmarthya haraNa karavAne mATe kSINa hRdaya phakhazIyare auraMgajhebanA vajhIra InAyata karavAmAM ne pitAne divAna banAvyo hato. kahevAya che ke A divAna dezakALa ane pAtrApAtrane vicAra karyA vInA hiMdu prajA5ra kaThora atyAcAra karavA lAgyo. A navA divAnanI nImaNuMka thatAMnI sAtheja punaHjajIyAverAnI sthApanA thaI hatI. adyApi A kara prativarSanI upaja upara ghaNoja ochA levAmAM AvatuM hatuM. adyApi lUlAM laMgaDAM dIna tathA dariddhi lekhakone A karamAMthI mukata karavAmAM AvyA hatA. tadApi A kara kAphironI pAsethI levAmAM Avato hovAthI hiMduone ghaNuM khoTuM lAgyuM A duniyAmAM e koNa manuSya che ke je anyAya pUrvaka levAmAM Avate kara khuzIthI Ape? hiMduo pitAnA rAjAne deva mAne che. paraMtu jayAverAthI pIDIta thaI pAdazAhane have pIzAca gaNavA lAgyA. A atyAcAranuM A vRttAMta sAMbhaLI ApaNe khaMbhita thaI jaIe chIe, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhArANA zrI amarasiMha rAjasthAnanA bIjA naMbaranA vistRta rAjya mAravADamAM paNa jyAre A karanI sthApanA karavAmAM AvI hatI tyAre amarasiMha rANAnA jANavAmAM A vAta AvI hatI ane tethI teo atyaMta krodhIta thayA, saMdhInA karArano bhaMga karavAne mATe mAravADanA rAjA ajitasiMhane phara karavAmAM AvyA paraMtu tethI rANA amarasiMha leza mAtra paNa hatAza thayA na hatA. teo potAnA ja baLa upara ane parAkrama upara ja AdhAra rAkhavA lAgyA. teoe samasta rAjapUta jAtinI svAdhInatA prApta karavA mATe daDha pratijJA karI rANAjI kevA cAturya ane utsAhathI potAne saMka9pa siddha karavAne pravRtta thayA hatA. tenuM vizISTa pramANa upalabdha thAya che, eka saMdhI-patra AnuM pramANa che. te saMdhIpatrane teoe prArthanA-patranA nAmathI prasiddha karyuM hatuM. 47. jayAverAnI sthApanA thayA pUrve dIrdhakALa para je "mA" (spApakara) levAmAM Avato hato, jyAre saMgrAmasiMha upara bAbare prAptI karI tyAre hinduo para A kara lagAvyA hatA, je ke A kara jajIyAverAnA jevo sakhta nahato, paNa hindu lokone hadayamAM ethI vizeSa deSa utpanna thayo hato. A saMdhIpatra-prArthanA-patranA nAmathI prasiddha thayuM che te nice mujaba che. 1. sAta sahastra svAronI munasaphadArI amane ApavI. pAdazAhanA hAthanA paMjAvALA pramANapatrathI evI pratijJA siddha thAya che ke have pachI jayAre rada bAtala karavAmAM Avaze ane puna; kadI paNa sthApanA karavAmAM Avaze nahIM. mATe koIpaNa prakAre A kara mevADamAMthI le nahiM ane tene ekadama rada karo. dakSiNanA mATe eka hajAra rAThe svAranI sahAya levAmAM Ave che te paNa mApha karavI. musalamAnee hinduonA temaja jainenA dharma maMdira toDI nAMkhyA che. te punaH baMdhAvI ApavA ane hinduone svataMtratA pUrvaka dharmacarcA karavA devI. 5. mahArA mAmA, kAkA, bhrAtA athavA saradAre yadi ApanI pAse Ave te temane koIpaNa prakArane Azaro Apo nahIM temaja uttejana ApavuM nahiM. devala, vAMsavADA, DuMgarapura, sirohI tathA anyanya bhUmipationI upara amAruM "Adhipatya' rahe, teo bArobAra ApanI mulAkAta karI zake nahIM. ane mArI mAraphata ja temanI mulAkAta thavI joIe. mArI pAse je pheja che te saradAranI che. pAdazAhane jyAre AvazyakatA paDe tyAre niyata samayane mATe te ApavAmAM Avaze, jyAM sudhI amArI senA pAdazAhane sahAya karavA raheze tyAM sudhI tene pagAra pAdazAhane Apavo paDaze ane kArya samApta thatAM tene sarva hisAba cUkyI devo joIe. mArA je hakkadAra, jamInadAra, munasaphadAra, prasUti ane saradAre aMtaHkaraNa pUrvaka ane utsAhathI pAdazAhanI sevA kare che temanI sUcI mArA para mokalI ApavI ane je saradAra padakSAhanI AjJA mAnya nahIM kare tene huM daMDa karIza paraMtu mArA 25. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 mevADanA aNamala javAhira yAne AtmabalidAna . mahArANAnI sAthe saMdhI karI hatI A saMdhInA bIjA karAramAM jayAvere mApha karavA saMbaMdhI ulekha che. . A saMdhIpatra atha thI iti sudhI vAMcavAthI aDhAramI zatAbdInA prAraMbhamAM rAjapUtanI ane meganI avasthA kevI hatI te uttama prakAre vidIta thAya che. saMdhinuM nAma sAMbhaLatAM rAjapUta kuLaziromaNI amarasiMhane apamAna thayuM hoya ema lAge che paraMtu vicAra karavAmAM Ave te e prakAranI cIMtA zIdhra dara thAya che. AThamo karAra vAMcavAthI sArI peThe vidIta thAya che ke A saMdhIthI rANAjIne koIpaNa prakAranI hAnI thaI nathI. ekarAramAM rANAjI pAdazAhanA rakSaka hoya ema sucita thAya che, amarasiMhane sAta hajAranI munasaphadAra niyukta karavAmAM AvyA hatA te parathI temanI tejasvItA ane pratibhAnuM pramANa maLe che. vaLI temane rAja ghana cheDI vanavAsa svIkAryo hato, paraMtu keInI AdhinatA svIkArI nahotI, paraMtu aneka rAjapUtanA vicAra temanA vicArothI bhInna hatA. saradAra jyAre pAdazAhanA kArya mATe pharatA hoya tyAre temanA dvArA lokonI kRSiAdithI je hAnI thAya tenI javAbadArI mAre zIra nahevI joIe. 9. kaliA, maMgaLagaNa, bedara, asAra, glAsapura, puradhara, vAMsavADA tathA DuMgarapura A mahAla ane tenA pAMca hajAra svAranI munasaphadArI mane ApavI joIe, AvA pAMca hajAra svA. atirikSa siMhAsana para besatI vakhata tathA sinasinImAM jaya karatI vakhate svIkArelA hajAra hajAra svAra maLI ekaMdara sAta hajAra svAranI munasaphadArI mane maLavI joIe ane sinasinImAM vijaya prApta thayo te vakhate eka hajAra svAro paikI pratyekane pAMca pAMca ghaDA ApavAno je svIkAra karyo hato, te - anusAra ghaDA paNa maLavA joIe. 10. traNukaDa dAma (cAlIsa dAmano eka rUpI thAya che.) puraskAra tarIke maLavA joIe, be karoDa saMdhipatra anusAra ane eka karoDa dakSiNamAM maLelI senAnA vetananA, uparokta be kareDa dAmanI to adhUna mane AvazyaktA che tenA badalAmAM zirohI prAnta mane ApavAne pAdazAhe svIkAra karyo che, mATe te prAnta zIdhra mArA kabajAmAM soMpo joIe, 11. hAla mane nIcalA mahAle maLavA joIe. kekImaMDaLa, jihAjapura, mAlapura ane bIje eka ( A zabdanI zAhI uDI javAthI vAMcI zakAyo nathI. tethI A gAmanuM nAma lakhI zakAyuM nathI.) A pramANe je saMdhIpatra thayuM tenI je je hakIkta maLI che te hakIkta bahu ja vicAra pUrvaka vAMcakavarga AgaLa raju karI che. A vakhate jenenA maMdiranI 5Na jALavaNuM ane lAgaNIo paNa purepurI sAcavavAmAM AvI che. kAraNa ke jenI bhUtakALanI sevA itihAsamAM ajoDa ane nimakahalI bharelI hevAthI jenuM dareka rIte sanmAna * sacavAtuM hatuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI amarasiMha A pramANe paristhitIne khyAla karatAM badhA rAjapUtenAM karatAM ApArAvalanA vaMzanA rAjapUtenuM sthAna ghaNAja uMcA prakAranuM hatuM. kAraNa ke ukta saMdhipatranA bIjA karAra vAMcavAthI paNa suvidita thAya che ke A karAramAM hinduo dhAmIka svataMtratA sIdI A kuLanA prAcIna sAmate para rANAne adhikAra maLave. haraNa thaelI saMpatti punaHprApta karavI. A traNa bAbato mukhya hatI. A saMdhInuM parizIlana karavAthI spaSTa rIte pratita thaze ke mogala kuLanI saubhAgya lakSamI dhIme dhIme temane parityAga karatI jatI hatI. bhArata varSanI te samayanI rAjakIya sthitine vicAra karavAthI amArA kathananI satyatA samajAze. mogala zahenazAhathI A zocanIya durdazAnA samayamAM dilhInI nikaTa eka bIjI prajAe paNa svAdhInatA prApta karI lIdhI hatI. A jAtinuM nAma * jATa " hatuM. "jATa" jAtinI utpatti prAcIna jinakuLanI zAkhAmAMthI thaI che. A lake "caMbala nadInI pazcima taTavara vasatA hatA, magane kaThora atyAcAra sahana karIne A " jATa' leke dhIme dhIme pitAnuM baLa vadhAratA gayA mogala sAmrAjyanI adhogati joI temane temanA atyAcArano badale levAne mATe mastaka ucuM karyuM hatuM. ane bhAratavarSamAM potAnI svAdhInatAne ke vagADI dIdho, eka vakhata je "jA"nI uccapatAkA dilhInA siMhakAra sudhI pharakavA lAgI hatI. sinasinInA gherA pachI dIrdhakALa paryanta jAnI patAkA tyAM pharakatI rahI te vakhate briTIzasiMhanA cAturyathI je divase bharatapurane killo hastAgat karavAmAM AvyuM teja divase jATa vIronA mastakaparathI vijayamUgaTa bhUmi para paDI gayo ane temanI svAdhInatArUpI dhvajA ukhahane briTIzasiMhanA caraNe paDI. mahAsANA amarasiMhanA jIvananA aMtIma bhAgamAM saMdhI thaI hatI, A saMdhI thayA pazcAta thoDA divasomAM ja teo amara dhAmamAM cAlyA gayA. mahArANu amarasiMha catura ane prajA hItesvI rAjA hatA teo pitAnI rAjya saMpatti bhArata varSanA sarvavyApaka vizvamAM ane mogala rAjyanI bhayaMkara arAjaktanI vaccamAM paNa vadhAratA gayA hatA. temane temanA sanmAna ane gauravanI rakSA ghaNuMja uttama prakAre karI hatI, kheDuta ane kArigaranI unnatti mATe teo prajAjanone moTI sagavaDa karI ApatA hatA tathA temane ghaNuMja uttejana ApatA. mevADanA smAraka para A vAta spaSTa rIte vidita thAya che ane te dvArA mahArANA (bIjA) amarasiMhanI kIrti sadAkALa TakI raheze. Aja paryanta mevADavAsIonI prAptasmaraNIya mahArAjAonI pavitra nAmA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmazalidAna valI sAthe emanA nAmanA paNa japa kayA kare che. mevADavAsIonI mAnyatA anusAra te dezamAM sIseADhIyA kuLanA gauravazALI aMtIma mahArANA amarisa ha thayA che. temanA paraaAgamananI sAthe mevADanI zaiAcanIya apeAgati thaI ane gauravavaMta sIsAdIyA kuLanuM unnata mastaka avanata thaI gayuM. A pramANe rANA amasi'huM pAte rAjyanI, prajAnI ane peAtAnA svamAnanI sArI rIte jALavaNI karI peAtAnA darajjo thANAnyeA hateA rANAzrI pote eka prajA pAlaka ane udAravRttInA hatA, peAtAne dharma upara atyaMta zraddhA hatI. temaja pAtAnI pAchaLanI jIMdagI tyAgamaya gujArI hatI. peAte aneka musIbatAnI vaccamAM peAtAnA svamAnanI temaja rAjyanI rakSA ane AkhAdI karI hatI. kudarata AgaLa kAInuM kazuM cAlatuMja nathI. jyAM bhalakhalA mATAe pazu hatAza thaI jAya evA vizvALa kALanA paMjhAmAMthI kANu khacavA pAmyuM che ? tevIja rIte rAcuAzrI peAtAnI ujjavala kotti ane suvAsa pAtAnA jIvanamAM nIpajAvI paralAka prayANu karyuM. prabhu ? temanA AtmAne sadA zAnti bakSe ! chappA prajA taNA pratipALa, amara tA gayAja cAlyA, vIra ne sahAsIka, amara teA gayeAja cAlyA, dharatA garIbanI dAjhe, prajA para prema ja karatA, hatA mahA khaLavIra, yuddhamAM pAma na paDatA, rAjyataNI tA Ama, bhUja khaLa ahu meLavI, kahe ' lAgI ' rANA asara jene Ijjata ati keLavI. 253 , A pramANe mahArANA amara peAtAnI kIrttine amara karI svadhAma sidhAvyA, ane peAtAnA jIvananA ucca Adarzo prajA para sArI rIte pADatA gayA ane rAjA tarIkeno pivatra kruja pAtAnI zakti anusAra majAvI peAtAnA jIvanane dhanya banAvyuM. prabhu ? teozrInA AtmAne apUrva zAnti a Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 13 muM mahArANu zrI saMgrAmasiMha saMvata 1727 nA piSa zukala ekama I. sa. 1710 tA. 22 DIsembara nA divase saMgrAmasiMha mevADanA para birAjamAna thayA hatA. A pavitra nAma sAMbhaLatAM bAbaranA pracaMDa verI mahArANuM saMgrAmasiMhanuM samaraNa thAya che. ane tethI AnaMda ane harSa utpanna thayA vagara rahetuM nathI. A pavitra nAma sAMbhaLI hadaya prazna kare che ke " zuM A e saMgrAmasiMha nahIM hoya ? jene taimUra vaMzanA bAbaranA asIma parAkramanI gati rokI dIdhI hatI teja saMgrAmasiMha zuM A che ? " saMdhyA samaye Arati karatI vakhate lalanAo A pavitra nAma yAda kare che, strIo ghaMTIe daLatI daLatI prabhAte A nAma yAda kare che. prAta:kALe rAjapUtagaNuM jenA pavitra nAmano jApa kare che. cittoDanA vijaya staMbha para ane aravallInA gagana spazI parvatapara jenuM nAma kotaravAmAM AvyuM che. te saMgrAmasiMha A che A svarane uttara koI devatA gupta paNe nice mujaba Ape che. A pUrNa manuSya, teja, virya gAravAdi sarve anitya che. tethI anityatA siddha karavAne mATe ja bIjA saMgrAmasiMha Asana para birAjamAna thayA che. je mahamada zAhanI sAthe taimaravaMzanuM prakAzamAna gaurava nAza pAmyuM ane je aMtamAM megala bAdazAha thaye tenA samayamAM mahArANI saMgrAmasiMha siMhAsanArUDha thayA. e pAdazAhane samaya I. sa. 1716 34 mAM mogala zahenazAhanI avanitine prAraMbha thaze. bAbaranuM siMhAsana tUTIne chinna bhinna thavA lAgyuM. tenA kakaDAo upara pANInA parapoTAnI mAphaka nAnA svataMtra rAjya sthApIta thayA. maga, paThANe, zIyA, anI, mahArASTrIo ane rAjapUtoe svataMtratAnI dhvajA pharakAvI alpa samayane mATe rAjya vaibhava bhogavavA lAgyA paraMtu thoDA samaya bAda vidhInA lekha anusAra hamAdrI' thI laIne "siMhaladvIpa paryata jaLa, sthaLa, parvata, vana, vigere sarva kaMpAyamAna thayA. mahArASTra ane rAjapUtanA siMhAsana jItI lIdhAM. ane temane eka vizALa sAmrAjayanI sthApanA karI susalamAne mahArASTrI, zIyA ane rAjapUte Aje teja virATa sAmrAjyanA siMhAsananI AgaLa zIza jhukAve che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA mAla javAhira yAne AtmamalikAna guNu, gaurava ane svAmi bhakti upara bharosA rAkhIne abhAgI megala pAdazAha je kAi senApati kI...vA pratinidhine kAi paNa dezanA zAsana bhAra soMpatA tyAreteja senApati agara pratinidhi teja dezanA mAlIka thaI besatA hatA. A prakAranA dhRNita upAceAthI rAjya hastAgata karIne paNa jo te tyAMnI prajAnuM uttama prakAre pAlana karI zakata, jo te rAjyanA dRDha sthaMbha rUpI prajAne putravat pALata ane temanA sukha ane saMpattine vadhArata tA temanA ukta pApanA kaMDAra badale ATalA madhA vahelA maLata nahIM. ukta vizvAsaghAtI senApatie ane rAjya pratinidhio jo prajAnuM uttama prakAre pratipAlana karata tA hajI teo baMgALA, acAkhyA ane anyanya rAjyAnA anyAyathI lIdhelA siMhAsanA para kAyama rahI zakata paraMtu A sau karatAM mahArASTrIone udaya Apazune vizeSa Azcarya cakita kare che. mahArASTrIAnA udaya akasmAta thayA hatA. kAI daivI sAmanA prasAvathI hindu kuLa cUDAmaNI mahArAjAdhirAja zivAjIe dIna ane zAMnta dharmAdhikArIone, kheDUtane tathA catUra rAjyakarmacArIone ravizArada banAvI dIdhA hatA. A vAta teA satya che. hindu dveSo mogala samrATa auraMgajhemanA bhayaMkara atyAcArathI duHkhIta thaIne vIravara zivAjInI vAMcchanA ghaNA ja alpa samayamAM paripUrNa thai hatI ke tenuM smaraNa thatAM dareka hinduenuM dIla AnaMdanA pravAhathI ubharAi jAya che. evA kayA mANasa che ke je mahAtmA zivajIne svadezAbhimAnI mAnI tenuM pUjana nahIM kare ? paraMtu vIravara zivAjInA mahAmaMtranuM pAlana tenA vaMzoe karyuM nahIM e bhArata varSInA atyaMta durbhAgyanI vAta che. 198 jo teo mahAmaMtrane visarI gayA na haiAta tA Aje paNa mahAtmA zivAjIe ora'gajheSa pAsethI chInavI lIdhelA dezamAM peAtAnA adhikAra cAlu rahelA joI zakata. paraMtu durbhAgyane kANu rAkI zake ? vidhInA lekhane kANa mIthyA karI zake ? nahItA marAThAe bIcha nIti zuM kAma dhAraNa karata. te durAcAranu` svarUpa zA mATe dhAraNa karata. marAThAo potAnA asIma parAkramathI je rAjya jItI letA tyAM teo peAtAnI prabhutA sthApIta karatA nahAtA paraMtu temAM luMTaphATa ane pAyamAla karI cAlI jatA hatA, temane prathama je sAhasa, utsAha, dhIratA ane zAnta priyatA Adi sadguNNAnA paricaya karAvyeA hateA te sarvAMne durbhAgyavazAt pAchaLathI tIlAMjalI ApI ane tene badale durAkAMkSA, atyAcAra, julama ane kapaTatA vigerene peAtAna! cAritramAM sthAna ApyuM. je dakSiNamAM temanA akhaMDa pratApa prasarI rahyo hatA. jyAM temanI peAtAnI mAtRbhASA khelAtI hatI, ane jayAM temanA peAtAnA rItarivAjo pALanArI prajA hatI, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI amarasi'huM 199 teja deza jo temane potAnI AgalI zreSTa rAjyanitInuM avala khana karI akSata rAkhyeA hAtatA te vizALa dezamAMthI mahAtmA zivAjInuM rApeluM vRkSa kDI paNa nAza thAta nahIM. paraMtu temanA durAcAra ane abhimAnanA akuzAthIja temanA nAthanuM pariNAma banyuM te leAkeAe jyAM pApamaMtrathI utsAhita thaIne uttara taraphanA bhAga para AkramaNu karavA mAMDayuM ke tarataja teo AkhA bhAratavarSanA sarva hiMdu rAjAone kaMTakanI mAphka khUMcavA lAgyA ane temanA mArga kaTaka maya anI gayA, rAjaputA ane mahArASTrIe ubhaya hiMduM che. dharma ane jAtinA viSayamAM leza mAtra phera nathI, paraMtu ubhaya prajAnA svabhAvamAM jeTale aMtara dekhAya che, teTalA AMtara rAjapUtA ane musalamAnAmAM dekhAtA nathI. paraMtu musalamAneAnA zAsanamAM atyAcAra atizaya hatA e vAta satya ja hatI. jethI te atyAcAra mahArASTrIonA dhAra atyAcAra jevA nahAtA. A kAraNane lIdhe ja musalamAna rAjgyA karatAM rAjasthAnI rAjyanI vahelI pAyamAlI thaI gaI. A pramANe mAdazAha krU khazIyaranI kSaNubha zura hakumatanA paNa dhIme dhIme nAs thatA gayA. bhAvI tuM zuM kare che. tenI khabara kAIne paDatI nathI. paraMtu jyAre caDatInA cinhA Ave che tyA2e sAcI vastunA khyAla ja AvatA nathI. teja pramANe sayadonI pAsethI sattA khucavI levAnI je ceSTA khAcAhakhazocare karI tenuM phaLa tene ghaNuM ja kharAma bhAgavavuM paDayuM ane karelA julmanA anubhava peAtAne ghaNA ja kharAba legavavA paDayA. ane saiyada bhrAtAoe daza hajAra marAThA sainya sAthe AvI rAjasabhAmAM dAkhala thaI bAdazAha krU khazIyarane siMhAsana uparathI padmabhraSTa karI uThADI mUkayA tethI bAdazAhanI sarva AzAe dhULamAM maLI gaI A sthitimAM aMbara ane khudInA rAjAe sivAya kAI tenI pAse naheAtA jo A vakhate pAdazAhe ukata rAjAonI salAha mAnya karata tA tenA prANu akALe jAta nahIM paraMtu tenA durbhAgye tene kazuM ja sujhayu nahI. bAdazAha rAte pAtAnA janAnakhAnAmAM ja peAtAnI egamAnA kheALAmAM ja sUI gayA hatA. ane kAyara bhIrUnI mAphaka manI pAte pAtAnA bacAva karI zakA nahIM Akhare durgAnuM dvAra khaMdha thaI gayuM ane pAdazAhanA kAMi paNa mItra te vakhate rahyo nahAtA. kevaLa vajhIra ane ajItasiMha tyAM hatA, A pramANe ja aneka ghaTanA ghaDI ghaDImAM banatI rahI. prajA paNa cintAmAM garakAva thaI rahIM. kyA vakhate zuM thaze tenI paNa kAine khabara ke mAhitI hatI ja nahi. Akhare mAdazAhane padabhraSTa karI phe--ula dilhInA takhta upara beThA. prAcya dezanA rAjAe padabhraSTa thayA ke tarataja temanI gheAra durdazAnI zarUAta thaI gaI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamela javAhira yAne Atmabaliyana hatabhAgI pharUkhazIyaranI bAbatamAM paNa ema ja banyuM bundInA lokee jyAre navIna pAdazAhane umarAja ho e AzIrvAda Ape tyAre hatabhAgI pharUM zIyaranA gaLA upara dhanuSyanI dorI lAgI hatI. takhta upara besatAM ja navIna pAdazAhe ajItasiMha tathA Itara rAjAone saMtoSavA vicAra karyo ane te vakhate jayAre nAbuda karyo eTale baMdha karyo. rAjapUtene prasanna rAkhavA mAMTe catura saiyadee pAdazAhanA divAna InAyata ullAkhAMne kADhI mUkI tenA sthAna para eka rAjaputa divAna nakkI karyo A navA divAnanuM nAma rAjA ratnacaMdra hatuM rahe-ula dijIta phakata traNa mahinA paryanta siMhAsana bhegavIne parokavAsI thaye. tene khAMsIne roga hato tethI tenuM mRtyu thayuM tenA maraNa pachI bIjA paNa be pAdazAhe alapa samayamAM ja rAjasukha bhogavIne saMsAranA zetraja parathI ravAnA thaI gayA. tyAra pachI badazAhane moTe putra zetAna akhatara mahamadazAha nAma dhAraNa karIne I. sa. 1720 mAM ja dilhInA takhta para beThA mahamadazAhe ekaMdara trIsa varasa rAjya bhogavyuM. enA samayamAM mogala rAjyanI saMpUrNa avanitI thaI. rAjyamAM aneka jAtanA bakheDA ane tophAna thayAM tethI A vizALa deza chinna bhinna thaI gayAAvI avasthA jaI A samaye eka amulya saMdhI mAnI marAThAo jyAM tyAM luMTaphATa karavA lAgyA ane pahADI aphaghAnee paNa bhArata varSa upara AkramaNa karyuM. marAThAnA hAthamAMthI bacelA bhAgane aphaghAnee pAyamAla karyA rAjyamAM aneka prakAranA upadrava thaI rahyA hatA. evAmAM kura saiyade prajA para kaThora atyAcAra karavA lAgyA. AthI bhAratavarSane durdazAne pAra rahyo nahiM. saiyada upara nijhAma aprasaMnna thaye hato. albare siyAe pitAnI ApakhudInA pariNAme pitAne nAza pitAnA ja hAthe netaryo ane chevaTe siyae amIra-ula-umarAe pAdazAha e eka artha zunya nAma che. ema prakAzIta karavAthI sarva leke pitAnI svAdhinatAnI maja luMTavA lAgyA. catura nijhAme A vakhate samayasUcakatA vAparI svataMtra rAjA tarIke jAhera karyo. asIragaDha ane burAnapura e killA upara pottAne adhikAra rAjA tarIke sthApita karyo ane pitAnuM baLa vadhAryuM tethI sayada bhrAtAone bhaya lAgavA mAMDaze. savArtha sAdhavAne kaI paNa rasto na rahyo tyAre saiyadee rAjaputa nA sAme tenI sahAya mAgI keTA ane naravaranA rAjAo nijhAmane parAjIta karavAne mATe potAnA saradAra ane sAmaMte narmadA nadInA taTa para AvyA paraMtu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI amarasiMha 201 AvelA rAjAo raNukezarI nijhAmanA pracaMDa sanyane rokI zakyA nahIM. narmadA taTeja nijhAmanI senAe krodhAgnimAM keTAnA rAjAne nAza thayo. | mogalanA hAthamAMthI haidrAbAda rAjya chUTuM paDatAM ja adhyA paNa svataMtra thayuM. catura siyadakhAMe A svataMtra rAjya sthApIta karyuM hatuM. je samaye nijhAme svataMtratAne kuMDa uThAvyo te samaye sAdatakhAM (saiyadakhA) viyAnA durgane rakSaka hate. sacadene garva teDavAne mATe mahamadazAhe tene dilahI bolAvyA bAdazAhanI AjJA thatAM ja amIra-ula-umarAne saMhAra karavA prayatna karavA lAgyo. haidarakhAM nAmanA eka vizvAsaghAtI manuSya gupta rIte amIra-ula-umaranA peTamAM kaTAra besI dIdhI ane tene saMhAra karyo, mahamadazAha A vakhate taMbumAM hatA. amIra-ula -umarAnA mRtyunA samAcAra prApta thatAM ja tenA bhrAtA abadullAne baMdIvAna banAvavAno prayatna karavA lAgyA. duSTa vajhIrane A vartamAna malyA ke tene tarata ja dilhInA siMhAsana para IbrAhIma nAmanA eka mANasane besADo. ane mahamadazAhanI gatI rokavAne mATe tenI sAme yuddha karavAne cAlyA. A yuddhamAM rAjapUta ke koI paNa taraphathI zastra grahaNa karyA nahatA. ubhayadaLa medAnamAM AvI ubhA hatA. yuddha zarU thayuM. baMne senAo ghaNI ja utsAhapUrvaka laDI. divAna rAjA ratnacaMdrane A yuddhamAM ziraccheda thayo. tethI tenA lazkaramAM hAhAkAra vatI rahyo. teo potAnA zatruo para vaira levAnA hisAbe ghaNAja jerathI laDavA lAgyA. ane zatruo paNa eTalA ja zauryathI laDavA lAgyA. Akhare prazcAta pAdazAhanA senApati 42sAdatakhAMe vajhIrane pakaDIne mahamadazAhanI samakSa raju karyo. sAdatakhAMnA A kAryathI pAdazAha tenA para ghaNe ja prasanna thaye teNe tene bahAdurajaMganI padavI ApI. ane ayodhyAnuM rAjya arpaNa karyuM. rAjapUta, nRpatio mahamadazAhane vijaya maLe teTalA mATe tene abhi naMdana ApavAne gayA. rAjapUta rAjAoe A vakhate koIpaNa pakSa grahaNa karyo na hato. te mATe pAdazAha mahamadazAha temanA para prasanna thayo hato. ane khuzAlImAM jodhapura, tathA aMbaranA rAjAe keTalAka pragaNAM ApyAM. 49gIradharadAse mahArASTrIone AvatA aTakAvyA hatA. tethI teNe mALavA prAnta arpaNa karyo hato. ane nijhAmane vajhIra banAvavA mATe haidrAbAdathI beliAvavAmAM Avyo hato. have mevADanuM bhAvI tapAsIe, jyAre bhAratavarSamAM judA judA bhAgomAM rAjakIya pheraphAra thatA gayA, tyAre mevADanI sthitI tethI bhinna prakAranI ja jaNAtI 4. sAdatamAM eka sodAgara vahepArI hatI, teNe pitAnA bAhubaLathI senApatipadane bhAvyuM hatuM. ane pite ame dhyAne navAba banI beThA hatA. 49. gIradharadAsa te ratnacaMdranA pradhAna karmacArI jubalarAmanA putra hatA, teo sAta nAgara brAhmaNa hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 mevADanA aNamola javAhara yAne AtmabalidAna hatI. je vakhata mevADanI AsapAsanA rAjapUta rAjAe mAgala sAmrAjyanI avasthAnA lAbha lai peAtAnA rAjye majabUta karavA lAgyA. te vakhate mevADanA rANA ALasu khanI pAtAnA samaya vyatIta karatA hatA bIjA rAjAonI unnati joi tenA dIlamAM asa teASa thatA nahatA. aMbaranuM rAjya yamunA nadInA taTa paryanta phelAI gayuM hatuM. A tarapha mAravADanA rAjA ajItasiMhe ajameranA durga para peAtAnI vijaya dhvajA pharakAvI. dIdhI hatI. gujarAta rAjyane chinnabhinna karI marUbhUmithI dvArakA panta peAtAnI vijayasenA lai gayA hatA. A vakhate mevADanA rANAmAM kaoNMcitta paNa utsAha jaNAtA na hatA pAte nizcita thai peAtAnA junA sAmatAthI satASa mAnatA hatA. tenuM kAraNa zeAdhavA mATe ghaNuMja dUra javuM paDaze nahIM. kevaLa ekavAra mevADanA rANAonI prAcIna rAjanitI tapAsavAthI tenuM spaSTa kAraNa samajAI jaze. je rAjanitI ane je AcAra acaLa rAkhavAnA mATe gihaleAt vIragaNAe prasannatApUrvaka peAtAnuM rUdhIra arpaNa karyuM " hatuM. te rAjanitI ane AcAramAM kadAca vighna upasthita thAya ane kadAca ApaNe musalamAna rAjya sAthe saMbadha rAkhavA paDe evA vicArathI teo peAtAnuM rAjya vadhAravAne prayatna karatA nahAtA, te rAjacAturyatAnA dASa vaheArI levAne khuzI hatA, ane te peAtAnA prAcIna rIvAjane tilAMjalI ApavA mAgatA nahAtA. AvA vicArathI peAtAnA rAjyanI vRddhi thaI naheAtI. vaLI e sAmata-kuLA vacce dArUNa vaira thayuM hatuM. tethI te vAravAra jhaghaDA karI mevADanuM nUra ane sAmartha karI nAMkhatAM hatAM. chuM aMdara aMdaranA kalezane laI mevADanI pravRtI thayA na pAmI. ane tenI kSINatA thavA mAMDI, jyAM kusaMpa ane verabhAva hAya tyAM koI paNa jAtanA lAbha thatA nathI. ane Akhare tevI bhikSaNa AgamAM patagIAnI mAphaka hAmAI javAnA vakhata Ave che. mATe jo mevADamAM mAAmAMhe kaleza na thayeA haiAta ane kevaLa sa`pIne sAtheja kArAbAra calAnyA haiAta teA Aje mevADanI A dazA na haiAta. mahArANA saMgrAmasiMhe aDhAra varSa rAjya karyuM ane teonA samayamAM sIsAdIyA vaMzanuM sanmAna aNunama hatuM. zatrunAe je mevADanA bhAga jItI lIdhA hatA te tamAma bhAga pAche meLavyA hatA. rANAzrIe aihArIdAsa pa'cAlIne peAtAne divAna manAvyA hatA. te uparathI rANAzrInI tIvra buddhinA khyAla Ave che. maMtrI bihuArIdAsa jevA nimakahalAla, catura, sAhasIka ane pramANIka manuSya mevADamAM pUrve kadi nImAyeA nahAtA. A vAtanI satyatA temanA samakAlIna rAjAonA lakhelA patrA parathI samajAze. bihArIdAse traNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI amarasiMha 297 rANuonA zAsana kALa paryata pitAnuM maMtrI pada uttama rIte bajAvyuM hatuM. paNa mahArANA saMgrAmasiMhanuM mRtyu thatAM mevADa para mahArASTrIonuM je AkramaNa thayuM tenI tIkSaNadhArane paMcolI maMtrInI hajAro yuktio kaI prakAre rokI zakI nahIM. mahArANA saMgrAmasiMha eka catUra ane dIrghadraSTI vALA rAjavI hatA. ane prajAnA hita cIMtaka hatA garIbonA belI hatA, temane Adarza lIdheluM kArya pUrNa karavuM. teo utsAhI ane AnaMdI hatA teo Arthika sthitinI jhINavaTa ghaNuM ja sArI rIte samajatA hatA temaja amala paNa karatA hatA. Avaka karatAM jAvaka vicArIne karatA, rANAzrInA cAritra mATe keTalAka dAkhalA AgaLa ApuM chuM. te uparathI vAMcaka varga samajI leze ke rASTra te A ekaja hatA. eka vakhate mevADamAM kaTArI A cauhANa prathama zreNInA cauhANu gaNAtA hatA. A cauhANene rAjya sabhAmAM ghaNuM ja sAruM mAna malatuM hatuM. eka vakhata cauhANenA saradAre mahArANAne rAjya pizAka ghaNe kiMmatI banAvavAnI araja karI. mahArANAe temanI vAtane svIkAra karyo tethI kaTArIyAnA cauhANene AnaMdanI sImA rahI nahIM, ane temane saradAra paNa ghaNuM ja utsAhamAM AvI gaye. ane khuzI thato potAnA mukAma tarapha gaye A tarapha rANAjIe maMtrIne hukama karyo ke kaTArIyAnI jAgIramAMthI be gAma khAlasA karI nAMkhe? A vAta alpa samayamAM keTArIyAnA saradAranA sAMbhaLavAmAM AvI tyAre teNe tarataja mahArANAnI pAse bhaya pAmatA araja karI ke mahArANAzrI amAre zA aparAdha thayo! mahArANAzrIe javAba Ape ke jyAre tame mAro poSAka kiMmatI banAva vAnuM kIdhuM tyAre meM vicAra karyo ke mArI AvakanI rakama mArA nakkI karelA vicAro uparaja khacAya che. tyAre poSAka kimatI banAvavA rUpIAnI sagavaDa mAre karavI joIe. tethI je tamArAM be gAma khAlasA karUM te tenI AvakathI mArA piSAkanuM kharca purUM thaI jaze, ane tamAruM vacana svIkArI tamArI AzA parIpUrNa karI zakuM. kaTArIyAnA saradAranI AMkha khulI gaI ane potAnA belelA zabdo pAchA kheMcI kSamA mAgI vAMcaka varga mahArANunI sAdAI ane vaibhavanA tyAga viSene A ekaja dAkhale basa che. rANAzrIe rAjya kharcanA hevAranI khAtAvAra paNa karI hatI. ane dareka khAtAne hisAba divAna pAse 2ju thatuM hatuM. eka vakhate rANAjI jamavA beThA tyAre raseIe dahIM pIrasI cAlyA gayA paNa dahIMmAM buruM nAkhavAnuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna bhUlI gayA hatA ane sAthe lAvyuM paNa nahatuM. jyAre rANAjIe rasoIne Thapako Ape ke burU kema na lA ? tyAre raseIAe hAtha je kIdhuM ke burU lAvavAne hukama A5 nAmadAra taraphathI thAya che. ane tenA mATe Ape ja eka gAmanI upaja ApaNA hastaka rAkhI che. tyAre rANAjIe belyA vagara jana karI lIdhuM. A pramANe rASTra saMgrAmasiMha rAjya kharcane ane pitAne hisAba rAkhatA hatA. pitAnI uMmara thayA pachI rAjya kArabhAra pitAnA hAthamAM lIdhe, tyAM sudhI uMmara lAyaka nahetA thayA tyAM sudhI temanI mAtAe rAjya kArabhAra calAvyuM hatuM. rAjyAbhiSeka thayA pachI rANI saMgrAmasihe keI kAraNasara darIyAvat saradAranI jAgIra laI lIdhI hatI. mahArANuM keIna paNa gunhA vagara sajA karatA hatA. AthI kaI mANasa darIyAvanI bAbatamAM kAMI paNa kahevAne himata karato nahato. darIyAvat saradAre mahA musIbate be varasa pasAra karyA pachI trIje varSe pitAnA upara dayA karavA mATe arajI karI ane baMdera mAraphate rAjamAtA para te mokalI teNe prArthanA patra sAthe be lAkha rUpIA paNa mokalAvyA. mahArANA saMgrAmasiMha bapore bhojana karyA pahelAM potAnI mAtAne roja page lAgavA jatA hatA. eka vAra teo potAnI mAtA pAse gayA hatA tyAre mAtAe darIyAvane Avele prArthanA-patra tenA hAthamAM mUko. rANAzrIe te prArthanA patrane amala karyo. turataja darIyAvat saradArane tenI jAgIra pAchI ApavA dAna patra banAvI lAvavA dIvAnane hukama karyo. tethI dIvAna tarataja dAna patra banAvI lAvyA. ane kahyuM. ke A dAna patra ane mokalelA be lAkha rUpIA paNa pAchA mekalaje pachI teo potAnI mAtAne vaMdana karI bhojana karavA mATe cAlyA gayA. AjathI nitya niyama karatAM paNa kalAka vaheluM bhojana karavA lAgyA ane haMmezAM potAnI mAtAne vaMdana karavA javAne je niyama hato te paNa AjathI baMdha thaI gaye. A jANavAthI sone Azcarya utpanna thayuM ane tenAthI adhIka Azcarya te rAjamAtAne thayuM hatuM. jyAre bIjA divase mahArANAzrI potAnI mAtAjInAM darzana karavA na gayA tethI te mAtAnI adhIrAI vadhatI gaI tyAre rAjamAtAe pitAnA putra pAse eka anucarane meka. tene joIne mahArANAe vinaya pUrvaka kahevaDAvyuM ke mane jarAya samaya malatuM nathI. AvA zabdo sAMbhaLIne putranI apriti joI mAtAne ghaNuM ja lAgI AvyuM. ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA che saMgrAmasiMha - 25 teo tenuM kAraNa zodhavA lAgyA. phata darIyAvanI bhUmI pAchI ApavI te sivAya bIjuM eka paNa kAraNa temanI najare AvyuM nahIM. tethI rAjamAtAe maMtrInI sAthe kAvyuM ke tame mahArANAzrIne samajAve. paNa maMtrIjImAM rANAne samajAvavAnI zakti hatI ja nahIM khare ? mahArANA samajI zake tema ja na hatuM. rAjamAtAe putrane samajAvavA mATe ghaNuM prayAso karyA. paNa eka prayAsa saphaLa thaye. nahIM tathA mAtAjInA zokanI sImA vadhatI gaI. temanA svabhAvamAM krodha dAkhala thaye ane vagara vAMke pitAnAM dAsa dAsIone dhamakAvavA mAMDayAM. ane zikSA ApavA lAgyAM. AthI temanA svabhAvanI parisidhati badalAtI gaI. pote AhArano tyAga karyo te paNa mahArANu saMgrAmasiMhanI pratijJAmAM jarA paNa kacAsa ke uNapa AvI nahIM, hatI tevI tevI ja rahIM. rAjamAtAe gaMgA snAna karavA javAno vicAra karyo ane tIrthayAtrAmAM javAnI saghaLI taiyArIo karavAmAM AvI temanA aMga rakSaka sajaja thaI temanA ja AgamananI rAha jotA ubhA rahyA- rAjamAtAe vidAya letI vakhata pitAnA putranuM mUkha kamaLa jevAnI abhilASAthI nIkaLatAM vilaMba karyo, te chatAM putra na AvyuM. jethI dukhIta thaI pote vajakizAra zrIkRSNa bhagavAnanI pUjA karavA mathurA javAne nizcaya karyo, ane temanI pAlakhI jayapura tarapha cAlavA lAgI. jayapuramAM mahArANAzrInA jamAI rahetA hatA. tethI jamAInuM ane potAnI dIkarInuM mukha kamaLa jevA mATe nagaramAM praveza karyo. mahArAjA jayasiMha pitAnAM sAsune sanmAna sahita pitAnA mahAlayamAM laI gayA. ane sAsunuM sanmAna karavAne sArU pAlakhI thoDIvAra pitAnI skaMdha para lIdhI jyAre jayasiMhe pitAnI sAsunA meDhe mahArANu saMgrAmasiMhanI apritinI vAta sAMbhaLI tyAre jayasiMha AzvAsana ApyuM ke huM tamArI tathA tamArA putranI salAha ane zAMti karI ApIza ane udayapura AvIne rANAzrIne malIza. tIrtha yAtrA purI karI jyAre udayapura tarapha pAchA pharyA tyAre mahArAjA jayasiMha paNa sAthe AvyA hatA. rAjapUtamAM atithi satkArano niyama ghaNeja sakhta che. atithi satkAramAM jarA paNa khAmI ke truTI Ave te rAjapUta tene ghora apamAna samaje che. jayasiMha udayapuramAM zA kAraNathI AvyA te te rANAzrI barAbara samajI gayA teo sArI rIte jANatA hatA ke banevInA vacanano InkAra thaI zakaze nahIM tethI rANAzrI prathamathI ja taiyAra thaI rahyA hatA ane mAtuzrIne ane potAnA banevI mahArAjA jayasiMhane ghaNuMja sanmAna pUrvaka mAna sahita lAvavA ghaTatI yojanA karI. ane rANAjIe prathama Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna pitAnI mAtuzrInA caNe jaI vaMdana karyuM. ane mAtuzrIne AzirvAda laI temane pitAnA rAjamaMdira sudhI pahoMcADI AvyA. ane potAnA banevInuM paNa suMdara sanmAna karyuM. tyAre phakta mahArAjA jayasiMhanA meMmAMthI e uccAra nIkaLyA ke " kuTuMbane jhaghaDe haMmezA guptaja rahevo joIe-ane rAkhavo ja joIe. teja manuSyanI kiMmata che. " eka vakhata mahArANA bhojana karavA beThA hatA evAmAM temane samAcAra maLyA ke maMdasera prAntamAM mALavAnA paThANAe AkramaNa karyuM che. ane keTalAka gAme luMTI ujajaDa karyA che, tathA tyAMnA rahevAsIone keda karyA che. A samAcAra sAMbhaLI mahArANA bhejana uparathI ubhA thaI gayA ane zastra sajI yuddhanuM nagAruM vagADavAne hukama karyo. nagArAnA gaMbhIra zabda saradAra ane sinakene jAgRta karI dIdhA. paNa acAnaka raNaSaNAnuM kAraNa keI samajI zakayuM nahIM. samasta sainya jaladIthI taiyAra thaI rAjamaMdira pAse ubhu rahyuM. rANAjIe samasta senAnI sAthe javA pitAnI aMta:karaNathI IcchA pradarzIta karI, paraMtu samasta sanya tathA saradAroe eke avAje, utsAha pUrvaka jaNAvyuM ke jyAM sudhI ame jIvIta chIe tyAM sudhI eka sAdhAraNa duzamana sAme A5 zrImAna raNakSetramAM jAva te ucIta nathI, ane ame Apa nAmadArazrone kadi paNa javA devAnA nathI chatAM A5 jaze te ApanA gauravamAM nyunatA dekhAze sanI ane saradAranA vacane mahArANAzrIne svIkAravA paDayA. mahArANA nagaramAM rahyA ane sarva sainIke tathA saradAre duzmanane sAmano karavA ravAnA thayA. senA gayA pachI keTalAka kalAka bAda kAneDane saradAra zastra sajIne Avyo. tenuM zarIra rogISTa ane bimArIthI bhareluM hatuM. tenuM aMga pILu ane nisteja thaI gayuM hatuM. rANujInI AjJA pALavA mATe ja te zasa sajI Avyo hato. ukta saradAranI zocanIya dazA joIne rANAjIe anekavAra te yuddhamAM na javA mATe samajAvyo. paraMtu namakahalAla ane mAtRbhUminI dhagazavALa AtmA rAjya zakAya tema nahatuM. mahArAja ! jyAM sudhI mArA zarIramAM hathIAra pakaDavAnI zakti che tyAM sudhI huM yuddhamAM gayA sivAya rahevAne nathI saradAre jaNAvyuM rANAzrIe nirUpAye javAnI AjJA ApI, jethI rAjapUtoe musalamAne sAthe yuddha karavAno AraMbha karyo hato. te vakhate kAneDane saradAra rajapUta sainyane maLyA ane musalamAne rAjapUtenuM pracaMDa baLa joI rAjapUtanA ghAva sahana karI zakayA nahi. tethI parAjIta thaI Ama tema nAsavA mAMDayA, kAnoDa sarakAra A yuddhamAM mAryA gaye. ane tene putra sakhata ghAyala thaye. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI samrAmasiMha 07 vijayI rAjapUtAe vijayamALa dhAraNa karI nagaramAM praveza karyo. A vakhate mahArANAe kAnADanA saradAranA ghAyala thaelA putrane peAtAnA hAthathI mIThu ApyuM. A prakAranuM ucca sanmAna prApta thavAthI putranA mAnadanI sImA rahI nahIM. te peAtAne kutA caele mAnavA lAgyA ane AnaMdamAM AvI khelavA lAgyA. mahArAja ! mane pitAnA jIvananA badalAmAM amulya dhana prApta thayu che. dhanya che ! e rANAne ? ane dhanya che saradArane ? AvI aneka vAtA saoNMgrAmasiMhu rANAnA jIvanamAM manI gaelI che. vAMcaka vargane khyAla Ave ke mahArANAzrI kadaradAnanI kadara kevI karatA ? prajAnA mATe nIdrA ane AhAranA tyAga karI prajAnuM pAlana karatA hatA, tevAja purUSAnA nAma ItihAsamAM Aje paNa sUvarNAkSare kAtarAelA che. mahArANAzrI eka vakhata peAtAnA mahAlayamAM birAjayA hatA te vakhate eka khUzAmatakheAra sAlumbrA saradAranA virUddhanI vAtA karavA lAgyA. ane sAlumbrA saradAra pratye mahArANAzrIne abhAva utpanna thAya tevI chaTAthI vAtanI chanAvaTa karavA lAgyuM. teja vakhate mahArANAzrIne tenI vAta para jarA vizvAsa mUkayA nahIM. ane khelyA ke A vAta asatya che--satyathI vegaLI che. jo tArI vAta upara vizvAsa muku tA rAvajIna! udAra ane ucca bhAvanAonuM apamAna thAya. rAvajI para temane keTalA vizvAsa che te batAvavA sArU rANAjIe rAvatjhane khelAvavA mATe eka dUta mekalyA ane nizcaya karyo ke pAkhaDIne atAvI ApavuM khUzAmatathI ke kheATI vAtethI rANA keAIthI bhALavAya tema nathI. mALavA rAjyamAM yuvata senAnA parAjya karI rAva sAlumbrA AvyA hatA ane rANAjI vidAya laI peAtAnA ghera gayA hatA. rAtrInA prathama paheAra vItI gayA hatA. rAvae peAtAnA dunA dvAra para jaIne peAtAnA sIpAI Ane so saune ghera javAnI rajA ApI, ane peAte gheADA uparathI utarI peAtAnA mahAlaya tarapha cAlyA. hajI teo AMtapuranA dvAra AgaLa pahoMcyA na hatA eTalAmAM paheregIre namratA pUrvaka kahyuM ke rAvajIe rANAjI rAma rAma kahI A patra ApavAnI AjJA karI che. dipakanA prakAze patra vAMcI saradAre azvapALane azva sajja karavAnI AjJA karI. dvAra samakSa temanI premamaya patni priya bALakeAne laI saradArane abhinaMdana ApavAne ubhI rahI hatI. rAvajIe dhAryuM ke sukumAra bALakane geAdamAM laI parizramanA parihAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira vAne AtmabalidAna karIzuM. paraMtu tema thaI zakayuM nahiM Atura netrathI pitAnI prANasamI devInA sukha darzana karI phakta cha anucaro sAthe udayapura javAne kuca karI jyAM sudhI teo udayapura pahoMcyA nahIM tyAM sudhI teoe ghoDAnI lagAma kheMcI nahIM. ardha rAtrI vyatita thaI gaI hatI samasta jagata niMdrAgrasta thaI rahyuM hatuM. prakRti sthIra ane gaMbhIra hatI. rAvajInA utArAmAM parama zAnti hatI. temAM dAsa dAsI ke khAdya padArthonI leza paNa taiyArI nahAtI, paraMtu rANAjIe sarva taiyArIo prathamathI ja karAvI rAkhI hatIrAtrInA samayamAM jyAM temanA AgamananI vAta sAMbhaLI ke tarata ja rANAjIe temanA anucaro dvArA temanA bhuvanamAM bhojananI sAmagrI ravAnA karI ane azvone mATe ghAsa vigerene prabaMdha karAvI Ape. bIje divase prAta:kALamAM ega samaye sAlubrAnA saradAra rAjasabhAmAM gayA ane rANAjI teonA para khuza thayA. temane niyama pramANe egya sanmAna ApyA pachI mahArANAe te divase eka navI jAgIra samarpaNa karI rANAjIne A asIma prasAda prApta thavAthI sAlukhkhAjIne A naMda ane Azcarya thayuM. tenuM kAraNa jANavAne mATe pote vinaya pUrvaka mahArAzuzrIne vinaMtI karI ke mahArAja ! meM evuM kArya zuM karyuM che ke jethI Ape mane A pArItoSIka ApyuM che. je meM kaMI paNa kArya bajAvyuM hoya te meM mAtra mArI pharaja adA karI che. ane kAmanA badalAmAM mahArAja pAsethI mArAthI puraskAra zI rIte laI zakAya. mevADanuM hIta sAdhavuM ete viravara caMdranAvazonuM mUkhya kartavya che. e kartavya bajAvavA kadApi mArA prANa cAlyA jAya to paNa puraskAra le ucItta nathI. mATe Apa A puraskAra pAchA levAnI kRpA karo? purarakArane svIkAra kare evI rAvajInI kiMcIta paNa IchA nahotI jethI mahArANAzrIne ghaNuM ghaNuM samajAvyA paNa mahArANAzrI samajayA nahIM. mahArANAzrIne atyaMta Agraha joI pote kahyuM ke mahArAja rAjya prasAda grahaNa nahIM karavAthI rAjAnuM apamAna thAya che. paraMtu AnA badalAmAM mahArAjA je mArI eka prArthanAne svIkAra karaze te mahArANAzrIne mArA para mATe upakAra thaze. ane ApazrIne anugraha amArA samRtI paTa para sadA aMkita raheze. jevI rIte A prasaMge mArA mATe khAdya padArtho rAja bhUvanamAMthI AvyA tevI rIte bhaviSyamAM zrImAna athavA zrImAnanA vaMzajo mane athavA mArA vaMzajone rAjadhAnImAM bolAve tyAre rAjya pAkazALAmAMthI khAdya padArtho mekalAve evI mArI prArthanA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI sagrAmasihu 209 rANA saMgrAmasiMha saha prArthanAnA svIkAra karyAM te divasathI Aja paryaMta vIvara caMdranA vazo A samAna bhAgavatA AvyA che. A uparathI rANAjIe cugalIkhAra ane khuzAmatIene batAvI ApyuM ke sAluMmbrA mATe mane kekaluM mAna ane prema che. Akhare cugalIkhAra nIcuM joI pAte karelI vAtathI ghaNAja pastAye. AvI aneka vAteAnA draSTAMta uparathI mahArANI saMgrAmasihanA cArItranA prabhAvanI keTalI hakIkata satya ane sacATa che. mahArANAne dareka dharma para prema ane saMpUrNa zraddhA hatI, jethI atiSaya vakhANu karavA te sUvarNa upara DhAla caDhAvavA samAna che. pazu 'hIrA te hIro ja DAya che. ' mahArANA saMgrAmasiMhe mevADa para adera varSa rAjya karyuM ane pAte peAtAnA rAjyanu' temaja prajAnu sauMpUrNa hIta sAdhyu' jo ke saMgrAmasiMhanI maryAdA atyaMta maryAdita hatI. jo ke teo pAtAnA pUrvajonI nitInA tyAga karI apAze AgaLa vadhyA hAta te mevADanA rAjyanuM vizeSa hIta karI zakayA hAta. prajA prIya rANApara prajAnA atyaMta anurAga hatA. ane mAna hatuM. bAppA rAvalanA vaMzanu ucca gaurava mevADanA bhUpALe acaLa ane aTala rAkhI zakayA hatA. temAM mahArANA sagrAmasiMha paNa sAcavavAmAM aMtIma bhUpALa hatAM, temane paraleAka thatAM ja mevADamAM mahArASTrIonI prabhutA mevADamAM sthApIta thayA pachI mevADanuM rAjyakIyanuM bhAvI kaI dizAmAM pravAhIta thayuM te viSe jaNAvIzuM. mahArANA saMgrAmasiMhane cAra putra hatA. temAM vaDIla kumAra jagatasiMha saMvata 1710 I. sa. 1654 mAM peAtAnA pitAnA sihAsana para mirAjamAna thayeA. ene sauthI prathama kArya rajapUtAnA ke mahArANA amarasiMha khaLa eka karyuM hatuM. te pachI (prathama) ajItasiMhe vagara vicAryuM kAma karyuM tethI A aLanA mULamAM amRta sIMcI puna tene sajIvana karyuM. rAjyasthAnanA traNe rAjAoe sAgana pUrvaka pratijJA tarIke AjapachI ame kAI paNa game tevA sagAmAM musalamAnAnI sAthe kAi paNa jAtanA vahevAra rAkhIzuM nahI ? ane paraspara sarUpa sa pIne rahIzuM. mukhyatve mevADa mAravADa ane amara traNe rAjAonuM baLa kadi paNa kha'Dita karIzuM nahiM, A pramANe sadhi patra para pAta peAtAnA hastAkSara karyA hatA. A khaLa sthAI rAkhavA mATe eka nAyakanI jarUra hatI. tethI sanI samatithI rANA jagatasiMhune nAyaka banAvavAmAM AvyA ane temane samasta rAjapUta senAnA adhipati anAvyA hatA. 27 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadhipatra mahArANAzrInI mahera zrI ekalIMgajI mAnyatA mAnyatA 53 abhayasiMha 51 sItArAma yaMti para vRjAdhIza smRtizrI--ayamRddha traNa rAjadvArA nimnalikhita sadhipatra svIkRta thayA. emAMnI kSatAmAM kAIpaNa prakAranA vyabhicAra karavAmAM Avaze nahi, saMvata 1791 nA zrAvaNa suda 13 I. sa. 173-mukAma hurto. 1. saMpada vipakramAM sarve jaNu akraya sutrathI badhAyelA raheze. sa jaNe segana lai ne AvatA svIkArI eka bIjAnA hRdayamAM vizvAsa utpanna karyo che bhavimAM koIpaNa mAsa A pratijJAnA bhaMga karaze nahIM, agara jo kAI mANusa sarata virUddha kArya karaze teA te sanA vizvAsathI bhraSTa thaze. " ekanuM mAna e saMtu mAna che, ekanI lAja e sarvanI lAja che, ekanuM apamAna e khIntanuM apamAna che. " ATalAmAM badhu AvI gayuM. je mANasa ekane vizvAsaghAtaka jaNAze te tenA kAI vizvAsa karaze nahi" ane tene kAmanA Azraya maLaze nahi. 2. varSARtu vyatita thayA pachI kAryanA AraMbha karavAmAM Avaze, pratyeka zAkhAnA netAone potapAtAnI senA sahita ' rAmapuramAM ' javuM kadAca kAma vasAt AI saradAra AvI na zake tA tene potAnA kumAra athavA ucca adhikArIne sAkalavA. mA kusAra carcA karmacArIthI anubhavanA abhAve kaI paNa kASa thAya tA tene sudhAravAnA adhikAra rANAjI sivAya koI nA raheze nahiM. pratyeka mahAna kAryomAM sarvAMgu ekatrita thaI A niyamanuM pAlana karavA badhAya che. 31 mAnyatA 1 A pramANe mahArANA bIjA jagatasiMhai sa MdhipatrA taiyAra karI traNe rAonI sahI karI nakakI karyuM mahArANA sagrAmasi'hanI kArakIdI eTalI badhI uttama ane vizALa hatI ke jeTalI hakIkata lakhIce teTalI ochI che, paNa 50. ekalIgajI mahAdeva-sIseAdIgmA vaMzanA kuLa devatA che. 11. sItArAva jyati-te akhara rAjavaMzanA devatA che, A rAjavaMzanI utpati bhagavAna rAmacaMdrajI dvArA thaI che. para. vrajASInA zrI kRSNa-e mAravADanA hADAva zanA kuLadevatA che. 53. abhayasiMha-mAravADanA eka rAjavaMzI hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA mau grAsiMha sara tenA jeSTha putre paNu pAtAnA pitAnI kArakIdI AAbhAve pAte traNe rAjAnA khaLa ekatrIta karyo. have mahArANA jagatisaMha (dvItIya ) rAjya vahIvaTa tarapha megalA sAme kevI rIte jhajhumyA te tarapha najara karIe. khyA rANAzrI sagrAma sadA, zUravIratA dharatA, dharI Dhola talavAra, prajAnuM rakSaNa karatA, dharatA sadA svamAna, kadI nahI' mlecchane namatA, caDhatA jyAM raNuyuddha; mahIM nahIM pAchA paDatA, evA rANA saMgrAmasiMha raNu saMgrAmane dIpAvatA, kahe bhegI nijakuLanI kitti sadA ujvALatA. chappe nyAya parAyaNu rahI, sadAe nyAya ja karatA, anyAya kadI nava thAya, sannA e nyAya ja dharatA, satya nItinA mATe, sadA e zIra samaye, kadaradAna nI rarI kara, yaza kIrtti a, mAtRbhakta e hateA. AAbhA vadhArI mAtrunI, kahe bhAgI sagrAme teA, sevA karI mevADanI. chappA rAjyataNuM sukAna, aDhAra varSa calAvyuM, rAjya prajAnuM hIta, barAbara che sacavAyu, rahI sadA satASa, prajA para prema jamAkhyA, musaddI khaLavAna,vijayane dhvaja pharakAvyeA, TekIle sa MgrAmasiMhaiM rahetA sadA ullAsamAM, he bhAgI dharma zraddhA, hatI hRdayanA sthAnamAM. chappA gAnArA jyAM kALa, AvIne sAmeA thAtA, tyAM rANA saMgrAma, nahI. kI'cIta gabharAtA, samajI gayA dIlamahIM, jarUra cheja javAnuM, pApa puNyanuM kAma, sadA sAthe ja rahevAnuM, gabharAtA nahIM mAtathI, mAtane bheTI paDayA, kahe bhAgI mevADanA, mahArathI heThe paDaze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat * 254 55 256 250 www.umaragyanbhandar.com Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 18 muM mahArANA zrI jagatasiMha (hotIya) jyAre mahArANA saMgrAmasiMha birAjamAna thayA tyAre prathama kArya temane traNa rAjyanI saMdhi karI ane pite pitAnA rAjyanuM temaja rAjapUtanuM baLa majabUta karI pite raNayuddhamAM javA mATe varSARtu vityA pachI mogalonI sAme, thayuM AvI rIte saMdhi-karAra karI pote potAnI ujavala kArakIdI batAvI. saMdhi thayA pachI bhAgyanI pratiphaLatAne laIne te kArya paripUrNa thayuM nahIM. kAraNa ke jyAre yuddhanI sAmagrIo taiyAra karavAmAM AvI tyAre badhA rAjAo zithIla thaI gayA hatA. rAjyasthAnanA durbhAgyavazAt rAjapUtenuM sainya chinnabhinna thaI gayuM. mogala rAjyanI durdazAnA vakhatamAM mAravADa ane aMbaranA rAjAoe pitAnA rAjyane vistAra ati vadhArI mUka hatuM, teo mevADanA rANAnI barAbarI karatA hatA. sUryavaMzI mahArAjA kanakasenanA vaMzajo rAjyasthAnanA anya rAjapUta para acaLa pradhAnatA jogavatA AvyA che, temane kaI divasa paNa rAjapUtonI ekatrIta samaMtI prApta karI nahotI, A mahAna abhAvaja rAjapUtanA bhaviSyamAM vina rUpa hatuM. A abhAvane laIne ja teo parAdhina gulAma banI gayA hatA. rAjasthAnanA sarva rAjapUtoe mevADanA rANAnuM agrasthAna mAnyu hota to Aje rAjasthAnanI AvI aghAra adhogati nahata. je teo mevADanA anuyAyI banata te musalamAna kadi paNa bhAratane lUMTI na zakata, mAMhAmAhInI phuTa, koza ane kusaMpathIja bhAratanI A zeyanIya dazA che. ane tethI ja rAjapUtanI svAdhInatAno nAza thayo. mahArANA jagatasiMhanA vakhatamAM mogala sAmrAjyanI agatInA samayamAM anukuLatA havA jatAM rAjapUte pitAnI unnati karI zakyA nahIM. enuM kAraNa phakta kusaMpaja gayA te vIra bApArAvala ane mahArANA pratApa ane rAjasiMha? jeonA nAma Aje ItihAsanA taktApara sUvarNa akSare aMkti che. nijhAma-ula-sulaka AdhinatAnI zRMkhalA teDIne saMpUrNa savAdhina thaI gayo hato, dilhInA pAdazAhane senApati nijhAmane damana karavA gayA hatA. paraMtu te svayaM nijhAmanA krodhAgni AgaLa baLIne bhasma thaI gaye. raNuMcatra nijhAme Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI saMgrAmasiMha 213 dilhInA hatabhAgI senApatino ziraccheda karIne tenuM mastaka pAdazAha para mekalAvI ApyuM ane kahevaDAvyuM ke A nAlAyaka mANasa vidroha banI gaye hato. tethI ja tene nAza karIne tenuM mastaka ApanI kadama-besImAM navAjeza karyuM che. baLahIna mahamadazAha nijhAma-ula-mulakanA kahevAne bhAvArtha saMpUrNa rIte samajI gayA hatA. paraMtu te bicAre zuM kare ? te lAcAra banI gayo hato. pitAnI svAdhinatA majabuta karavAne mATe nijhAme rAjaputenI sAthe saMpa karyo hate. ane marAThAone pitAnI vijayI senA laI mALavA ane gujarAta javA mATe salAha ApI hatI. mALavA para AkramaNa karI tyAMnA saradAra dayArAmane yuddhamAM saMhAra karyo. ane nijhAmanI abhilASA pUrNa karI aMbaranA rAjA jayasiMhane mALavAnuM rAjya ApavA mAgaNI karavAmAM AvI. paraMtu tene temane svIkAra karyo nahiM. AthI te rAjya marAThAonA ja hAthamAM AvyuM gujarAtanuM rAjya paNa A dazAne ja prApta thayuM. prathama bAdazAha rAThoDane A rAjya paNa ApavAnI pratijJA karI hatI paraMtu tenuM pAlana nahiM thavAthI ajItasiMhanA putra abhayasiMhe te para AkramaNa karyuM. ane tenA hAkema bulaMdakhAne hAMkI kADhaye. A eka uttama taka che. ema dhArI marAThAoe rAThoDanA jItelA gujarAtamAM pitAne adhikAra sthApita karyo. rAThoDa rAjA abhayasiMhe marAThAnI sAme bAtha bhIDI nahiM. ane pitAne adhikAra mAtra gujarAtanA uttara bhAgamAM ja rAkhe. je samaye rAjya sthAna gujarAta tathA mALavAnI A dazA thaI te vakhate baMgALAmAM, bihAramAM, ane orIssAnA rAjyamAM sujAuddolA, alIvadI khAMnI sAthe acaLasukha vaibhava bhegavI rahyo hato. A tarapha addhAnA rAjyamAM sAdatakhAne putra saphadaragaMja aDaga rIte siMhAsana upara birAjamAna thaze. jo ke bAdazAhanI kRpAthI ja sAdatakhAMe addhAnuM rAjya prApta kareluM hatuM. te paNa kRtajJI purUSe bAdazAhanA A pavitra prasAdane badalo ghaNe nica buddhithI vA. sAdatakhAM eka nica, kRtajJI, ane vizvAsaghAtI hatA. te durAcArIe parama atyAcArI nAdirazAhane bhAratavarSamAM bolAvI dilhInA sAmrAjyanuM satyAnAza vALyuM. zuM bhAvI pratikuLatA ? mANasa dhAre che zuM ane thAya che zuM? mAlavA ane gujarAtamAM mahArASTrIonI prabhutA majabuta thaI gaI. tyAre vijayI marAThAoe anya pradezamAM potAnI sattA jamAvavA prayAsa karavA mAM hatA. tyAre teo narmadA nadI utarIne uttara taraphanA pradezomAM tIDAnI mAphaka pharIvaLI temane lUTavA lAgyA. temanA pracaMDa parAkramanA apUrva prabhAvathI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna je jAtionA nAma paNa atyAra sudhI koI jANatuM nahatuM, te jAtio A dezamAM AvI pota potAnI senA vadhArI pratiSThA prApta karavA lAgI, te vakhate zAMnta jIvana gALanArA kheDuto paNa baLada ane haLa choDI daI khaDaga dhAraNa karavA lAgyA. tathA asvArI karavA lAgyA. bharavADe pitAnI lAkaDIo choDIne bhAlA pakaDavA lAgyA. A lekamAM siMdhIyA-holkara tathA pavAra leke adhika prasiddha che. A pramANe vidula senA ekatrita karI mahArASTrIo hita-baLa rAjapUta upara AkramaNa karavA lAgyA. jyAM sudhI mahArASTrIo Avazakaya prasage ekaja patAkA nIce ekatrita thaI tyAM sudhI keI paNa sattA temane harAvI zakI nahi. viravara prathama bAjIrAve mahArASTrIonuM mahAna baLa ekatrita karyuM hatuM teo I. sa. 1735 mAM sauthI pahelA caMbala nadI tarI dilhInA siMhadvAra para AvIne ubhA rahyA. mahArASTrIonA A pracaMDa baLathI dilhI zaheranI ghaNI ja pAyamAlI thaI tathA nirmaLa pAMdazAhe marAThAone bAtha ApI temanAM paMjAmAMthI mukti meLavI. pAdazAhanI A kAyaratA joI nijhAmanA manamAM aneka saMdeha utpanna thayA. pAdazAhane vaza karI kavacIta marAThAo mArA rAjya upara AkramaNa karaze, e bhaya lAgavA mAMDe, tethI teNe marAThAone mALavAmAMthI hAMkI kADhavAno nizcaya karyo, tene saMpUrNa khAtrI thaI gaI hatI ke je marAThAo mALavAmAM majabuta rIte TakI raheze. te tyAMthI kADhavA muzkela paDaze ane tethI teo mAre uttara taraphanA pradezane sabaMdha toDI nAkhaze. A vicAra karIne nijhAme mALavA para AkramaNa karyuM. ane bAjIrAvano parAjaya karyo. mahArASTrIo ne mALavAmAMthI hAMkI kADhavAnI taiyArImAM hatA. evAmAM mahA pracaMDa atyAcArI julamI nAdirazAhe dilahI para AkramaNa karyuM che. evA samAcAra tenA sAMbhaLyA A samAcAra sAMbhaLI nijhAma-ula-mulka ghaNe bhayabhIta thayo. ane te marAThAne choDIne potAnA rAjyamAM cAlyA gayA. je samaye nAdirazAhano pracaMDa jayadhvanI bhAratavarSanA pazcima bhAga upara sAMbhaLavAmAM AvyuM. te vakhate megala pAdazAhane krodhAgni zAMnta thaI gayo. nAdirazAhane raNavAdane dhvani sAMbhaLI AbAya bhAratavarSamAM jANe bhUkaMpa thaye hoya tema hatabhAgo mahamadazAha kaMpAyamAna thavA lAgyA. ane tenA bhayane pAra rahyo nahiM cAre tarapha hAhAkAra vatI rahyo. A saMkaTanA samayamAM mahamada rAjapUta nA baLanI adhika AzA rAkhI hatI paraMtu tenI AzA saphaLa thaI nahIM. ane Akhare bAdazAhanI hAra thaI te divasathI ja bhAratavarSanI dArUNa durdazAno prAraMbha thaI gaye hato. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI saMgrAmasiMhu 215 karnAlanA yuddhanA zAha samAcAranA pariNAmathI nijhAma ane sAnnatakhAMnA manamAM ghaNuM| ja bhaya utpanna thaye| te ubhaya ukta pracaMDadhIrAnI senAnA pratirAdha karavAne mATe mAgalasenA sAthe maLI gayA. para Mtu temAM temane saphaLatA maLI nahIM. amIra-ula-umara saMgrAmamAM mAryA gayeA. mahaMmadazAha ane tenA vajIra nAdirazAha divAna thayA. duSTa sAdatamAMnI kRtajJA ane vizvAsaghAtathI dilhInA bAdazAhanI AvI durdazA thaI. hatabhAgI mahamadazAhe saMdhi karavAne mATe nijhAmane peAtAnA dUta banAvI nAdirazAhanI pAse mAlyA saMdhi thai kharI paraMtu durAcArI sAdatakhAMe te saSi rada karI nAMkhI ane ema karI peAtAnA mULamAM ja peAte ghA mAryA. sAdatakhAMe nAkrizAhane kahyuM ke " nijhAme hajhurane thApa ApI che. jeTalA rUpIA ApavAnA kahyA che tenA karatAM khajAnAmAM ghaNI ja dolata che. " vaLI teNe ja zuAvyuM ke jeTalA rUpI nijhAme ApavA kahyA che teTalA rUpo te phakta peAtAnA khAnagI khajAnAmAM ja che.' A duSTanA kahevA para nAdirazAhane soMpUrNa vizvAsa esI gayA ane tenA leAla hajAragaNuM vadhI gayA. nijhAmanI sAthe je saMdhi karavAmAM AvI hatI te sa Mdhi tene rada karI ane dilhInA khajAnAnI tamAma cAvIe mAgI, abhAgI mahamadazAhanuM sukha svapnamaya bhAsyuM, mahA leAbho narapizAca nAdirazAha sAthe thayelI saMdhithI mahamadazAhane evA vizvAsa besI gayA ke have vadhAre kaSTa @AgavavuM nahi paDe paraMtu tene Azrama tarataja dUra thai gayA. samripatra teADI phADI chinna bhinna karI nAdirazAha vijIta dilhIzvarane pAtAnI chAvaNImAM laI gaye. ane pAte dilhInA siMhAsana upara besI gayA. ane I. sa. 1740 nA mArcanI AThamI tArIkhathI peAtAne sikko cAluM karyAM. sikkA para nIce pramANe ullekha karavAmAM AvyeA hateA. doharA zAhaja zAha sama jagata nAdira mahArAja rAjana kA adhirAja hai samaya niyAmaka Aja e vakhane mAgaleAnA parasparanA jhagaDAmAM puSkaLa dravya kheMcI nAMkhyuM jo . ke pramAdI rAjakumArIe ghaNuM ja dhRta svAhA karI dIdhuM hatuM. paNa te vakhate nAdirazAhane je dhana maLyuM hatuM teTalAthI sAkSAta lAbhanI pazu tRSNA pUrI thaI jAta. paNa AzcaryanI vAta tA e che ke narapizAca nAdirazAhanA DhAla ghaTavAne badale vadhavA lAgyA. tenA sainIkAne DhaDhA pITAvyo ke " ethI aDhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna karoDa rUpIA lIdhA sivAya hindustAna choDavuM nathI mATe jema bane tema utAvaLathI A rUpIA vasula karI le." A DhaDhara sAMbhaLatAnI sAthe ja yamadUta jevA IrAnI ke hAthamAM zamazera grahaNa karI cAre tarapha deDayA ane bhayaMkara atyAcAra karI nagarajanene lUMTavA lAgyA. temanA atyAcArathI nagaramAM hAhAkAra ane trAsa vartAI gaye, nagaravAsIo A trAsathI bacavA mATe jema bane tema nAsavA lAgyA paNa vipula baLa AgaLa nirbaLanuM zuM cAle ? nAsIne kyAM jAya? temanI rakSA karanAra koNa hatuM? kaI nahi. IrAnIonA baLa AgaLa sarvanA baLa nite ja thaI gayA hatA, IrAnIoe eTale sudhI atyAcAra karyo ke nAsI gaelAone pakaDI temanI pAse vATakhacI paNa na rAkhatAM tamAma vastrahINa ane dhanahaNa karI lUMTI levAmAM jarApaNa kacAza rAkhI na hatI. aphasosa? A vakhate dilhIne pralayakALa AvI pahoMcyo hate bhayaMkara atyAcAra karI nagaravAsIonA prANa levAmAM AvatA hatA. dayA e zabdane sthAna na hatuM. vaLI teonA mAna-maryAdA chaDecaka lUMTatA hatA, temanI draSTI samIpa temanuM sarvasva luMTAtuM hatuM. uMca svabhAvanA mANase potAnA apamAna karatAM mota vadhAre pasaMda kare che. AvA svabhAvanA mANasane jyAre pitAnA bacavAno kaMI paNa rasto na rahe tyAre pitAnI strIone vadhu pitAnA hAthe karI nAMkhatA hatAM. ane potAnA svamAnane khAtara pitAnA prANanuM balIdAna ApatA hatA. temane AtmaghAta sivAya pApIonA hAthamAMthI bacavAno koI paNa rasto na hato. A bhayakaMra kALamAM kemAM evI aphavA uDI ke nAdirazAha mAryo gayo che. thoDA ja samayamAM A vAta cAre tarapha phelANI tyAra aneka nagaravAsIe pitAnA hAthamAM khaDaga dhAraNa karI raNayuddhamAM nIkaLI paDayA ane duSTa IrAnIo para tuTI paDayA keI ne paNa pitAnA prANanI paravA na hatI. je pramANe bakarAM gheTAM kApe te pramANe nagaravAsIoe IrAnIonI katala calAvavA mAMDI. IrAnIo ane nagaravAsIo vacce dArUNu yuddha thavA lAgyuM. lohInI nadIo cAlavA lAgI mahollA poLe ane rastAmAM lohInA kIcaDa thavA lAgyA jANe koI yamarAja Aje potAnA cAre hAtha bhegA karI bhoga levA beThA hoya te bhayaMkara dekhAva A vakhate hate. lohIthI dilhInI galIo purAI gaI hatI. - jyAre A samAcAra nAdirazAhanA sAMbhaLavAmAM AvyA tyAre tarataja 'narapizAca eka majIdane uMcA minArA para caDha ane pitAnI nirUtsAhI senAne utsAhI banAvavA mAMDayo. ane teNe bhayaMkara hukama Apyo ke "nagarajanonA nAnA, moTA, bALa, vRddha je hoya tene saMhAra kare. koI paNa jAtanI dayA na rAkhe." A narapizAcanA hukamathI sinIka ghera ghera jaIne mANasane vadha karavA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI sa`grAsa ha 7 lAgyA. ane lAhInI nadIe vahevaDAvavA mAMDI je rIte kasAIe krUratAthI pazuonA vadha kare tevIja rIte nAdirazAhanA sainIkeAe nagaravAsIone ghaNIja bhayaMkara krUratAthI vadha karavA mAMDayA. trAsa, bhaya ane rUnanA aMtaranAdathI mAkhu` nagara gAjI rahyuM. peALAmAM rUdhiranI nadIe vahevA lAgI, hajArA strIonI lAja luMTAI gaI hajArA bALako halAla karI nAMkhyAM. ane nagaravAsIonuM saraeNsva lUTI pAyamAla karyo. nagara smazAnavat khanI gayuM, gaI kAlanuM dilhI Aje A sthitImAM AvI gayuM. zuM bhAvInI ghaTanA ? eka vakhatanuM naMdanavana samu dilhI Aje eka verAjImaya banyu. ane hArA bicArA nirdoSa mANasA julmIonA bhAga banyA, ( lAvaNI ) 28 nAdira AvyA caDhI bhAratapura, jIma tene bahu karyo, narapizAcIka mahA bhayaMkara, jANe rAkSasa AvI caDayA, sadhipatrane tADI nAMkhI, siMhAsana baje karatA; dilhI takhta para besIne, atyAcArane AcaratA. sainIkAne hukama detA, cAja dIlamAM dharA nahIM; jema phAve tema lUTaja karo, kacAza kraMcIta karazo nahIM. nirdoSa nagaravAsIe para, julma IrAnIe karatA; dhananA leAlI mahA pizAcaka; dayA naDoM dIlamAM dharatA. hArA strInI lAje lUMTI, dhanamAla lUMTI letAM; nagara jate; A trAsa joI ne, tharathara bicArA dhrUjatAM. kAi khacAvA ? kAImacAve ? dAda nahi kA sAMbhaLatuM; nAsa bhAga leAkeA tyAM karatAM, sahAya nahi tyAM kA detuM. aAhI taNI saritAe vahetI, dilhI tathI gallI mahIM; jyAM jUo tyAM maDadAM maDadAM, acAvanAra tyAM kAI nahi atyAcAranI adhika AvI, dilhI teA smazAna thaI, narapizAcIka nAdirazAhathI, koI acavA pAmyuM nahi. bALa akhALa vRddha bicArA, prANa bacAvavA bhAgI jAya; oe paNa ziyaLa khacAvavA, jyAM jUe tyAM bhayabhita thAya. tAe pApI jhArA, yA na lAve dIvanI mahIM; kayAM gayA bhagavAna amArA jAge che ke uMce sahI. nagara janAe suNI aphavA, nAdirazAha tA mAryA jAya; tyAM nagarajanA karanI, mahIM, khaDaga laIne taiyAra thAya. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 259 30 333 ra 213 214 165 Ek 217 268 E www.umaragyanbhandar.com Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 mevADanA aNumala javAhira thAne AtmabalidAna 27 273 mAre mAre ? kApa kApe ? raNayuddhamAM e laDatA jAya; senIkenI katvaja karatA, vairAgni hRdaye ghavAya. nAdirazAhanA sinakene, nagara janAe kIdho nAza; banyA maraNIA nagarajano sau thatAM nahIM kicIMta hatAza. nAdirazAhane khabara paDatAM, marajIda minArA para te jAya; pitAnA sinI kene utsAha apUrva pote dete jAya tyAM sanIka truTI paDatAM kApavA mAMDayuM jANe ghAsa; gharamAMthI kADhI kallaja karatAM varatA jyAM trAsaja trAsa. 274 dhana mAlane miksa karI, bacavAnI te kayAM kahu vAta IrAnIe te pApI evA, niSanI karatA ghAta. ra75 A atyAcAra nAdira kerI mahA bhayaMkara nara pizAca, kahe "bhegIlAla' nAdira kere, atyAcAra jUo ItihAsa. 272 AvA aghAra julamathI dilhI nagarane dekhAva samazAnathI paNa bhayaMkara dekhAvA lAgyo. zAkSAta nakuMDanA jevuM tenuM draSya thaI gayuM. narapizAcoka nAdirazAhanA ghara atyArathI ekaja divasamAM eka lAkha, vIsa hajArathI deDha lAkha mANasanI bhayaMkara kalla karavAmAM AvI hatI. A atyAcAra vizvAsaghAtI sAda. tamAMnA pApathIja thaye che te tene paNa paramAtmAne badale e ja Ape. nAdikazAhe tenI tamAma milakata jevA mAgI tyAre sAdatamAMnA netre khulI gayAM. pitAnA hAthe karelI bhUlanuM pariNAma pitAne ja bhegavavuM paDyuM. ane Akhare pote jhera laI pitAnA prANa tyAga karyo, tenA divAna rAjA majalIsarAve paNa pitAnA mAlIkanuM anukaraNa karyuM. ane potAnA prANa tyAga karyo. Akhare pApIne pitAne pApane badale Izvare Age, bhayaMkara nATakanA paDadAne chelle aMka A rIte pUro thaye. Akhare mahamadazAha ane nAdirazAhane saMdhI thaI ane saMdhipatra anusAra kAbula ThaThThA, sidha ane mulatAna prabhUtti pazcima taraphanA sarva pradeza nAdirane ApavAmAM AvyA. A pradeze teNe pitAnA IrAnanA rAjya sAthe joDI dIdhA. A samayamAM bhArata vAsIonI kevI durdazA thaI tenA ekaja dAkhalo ApavAmAM Ave che. ItihAsa vettAo kahe che ke A vakhate bhArata vAsIone potAnuM svamAna, Ijata, lakSamI ane strIonuM ziyaLa sAcavavuM te jokhama bhareluM hatuM kAraNa ke nAdirazAhanA julma vakhate koI paNa jAtano nyAya ke dayA hatAM ja nahIM. 54 nAdirazAhe jyAre dilhInuM siMhAsana kabaje karyuM tyAre dilhInA nagarajano upara IzinI lazkare lUMTa calAvI ane dhAra katala karI hatI ane te katalamAM lagabhaga deha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI satrAsiMhu 19 AvI ghera pasthitI jyAre dilhI nagaranI thaI ane prajAnI kAramI katla jotAM ke khAdazAha mahaMmadazAhanI AMkhamAM azrudhArA cAlavA mAMDI, khaDA majAranI masjIdanI aMdara mAdazAha zIra jhukAvI thADA vakhata ubhA rahyo ane prajA para gujaratA trAsa joI peAtAnI prajAne bacAvavA nAdirazAhane vinavavA " lAkha mAjIsanA sadvAra karyAM hatA ane sArI dilhI nagaramAM kevaLa rUdhiranA varasAda varasAvyA hatA. AvI adhera rAjyanitInA ullekha lakhatAM lekhakane kamakamATI Ave che, paNa jyAM bhAratanuM bhAvi pratikuLa hAya tyAM kAI zuM kare. jyAre nAdirazAha peAtAnA khurAna javAnA samaya najIka AvyA tyAre IrAnIne rAkSasanI mAphaka niSThuratA vRddhigata thatI jatI hatI. A vakhate najare jonAra eka mANuse kaiMka lakhyuM che te atre pramANu sahita raju karU chuM dilhInA nagaravAsI A atyAcArathI ane trAsathI trAsI gayA hatA ane e bAkaLA banI rahyA hatA, atyAra sudhI te leAma ' hatI, pazu have te ' katlekhAsa, nA prAraMbha thayA nagaranA dareka gharamAM kevaLa rUdananA svara sAMbhaLavAmAM AvatA hatA. vasaMtarAya nAmanA krama cArIe peAtAnI rakSAno upAya kaMI paNa na joyA tyAre te pahelA peAtAnA kuTuMbanA tamAma mANuse| mArI nAMkhyA ane pachI pote pazu ApannAta karI maraNu pAmyA. " rUkhA likayArakhAM e peAte peAtAnI chAtImAM khaMjara mArI ApAta karyAM. aneka nagarajanee jhera pIne petAnA jIvananA ' balidAna ' ApyA. IrAnI sainIkezne mAnanIya pradhAna nagara pALane mArgamAM ubhA rakhAvI kAraDAne mAra mAryo. niMdrA ane zAnti nagaramAMthI nAza pAmI darabArIe para niSThuratAthI prahAra thavA mAMDayA IrAnI pizAcAe pAdazAhanAM " pharAsakhAnA "ne Aga lagADI dASI, AthI lagabhaga eka karoDa IpanA sAmAna baLI khAkha thaI gayeA. zaheramAM anAjanI taMgI paDI, jADA ceAkhA ekarUpIAnA khazera vecavA lAgyA AvA trAsathI nagara trADa trA AkArI rahyuM. ane keTalAka nagaraja tA tA peAtAnA prANa bacAvavA guptasthAnamAM chUpAI gayA. A pramANe sakhya mANusA nAza pAmyA. eprIlanI pAMcamI tArI khe pAdazAhanA khajAnAmAMthI nAdirazAhanI zIkSa mahAra bahAra lAvavAmAM AvI ane tene peAtAnA nAmathI dareka mAMDalika rAjAmAne zAnti rAkhavAnA bhAmaNu putro lakhyA, A patramAM tarIke mahamadazAhane bhrAtA lakhyA che. ane nAdirazAhe lakhyuM ke amArA priya bhrAtA mahamadazAhanI punaH amAra maitrI thaI gaI che ane dIleAAna dAstA khatI gayAchIe. hAlamAM mArA priyabhrAtA A mahAna zahenazAhanI hakumata Ara sthApI takhtara birAjamAna thayA che. have ame khIjA mulkAnI phatteha karavAne mATe ame A dezamAMthI vIdAya thaIe chIe mATe tamArI pharaja che ke jema tamArA pUrvajo jevI rIte taimUra vaMzanA khAnadAnanA AgalA rAjAe tAme rahetA hatA ane temate sanmAnatA hatA tevI rIte tame pazu amArA priya bhrAtAnA tAme sanmAnatA Apaze! ane temanA para zraddhA rAkhazo. A pramANe karavAmAM kAMI paNa virAdha Avaze ane enI mane khabara paDaze te huM duniyAnA paTa varathI tamArUM nAma nizAna ukhADI nAMkhIza A kSamANe patra nAkarazAhe dareka mAMDalika rAjAone lakhyA MEMOIRS OF FRADUF KHAN SCOTT'S THE DEKHAN VOL II P. 213 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 mevADanuM aNamela javAhira yAne AtmabalidAna lAgyo, A hadayadaka bhISaNa saMhAranA saMbaMdhamAM jeTalA varNana upalabdha thAya che. temAM hAjanano lekha sarvottama che. hAjIe A ghaTanA pite pitAnI sva e joI hatI. ane zerUla mutAkSarI nAmanA granthamAM lekhake hAjananA lekhana ghANe ja AdhAra lIdhe che. ane sara buMdalakhAMnI pAse je hiMdu kArabhArI hate tene ukta hAjananA lekhene saMgraha karIne eka pustaka banAvyuM che. nAdirazAhane ItihAsa e nAmane grantha mahAzaya phejhare AghopAMta uparyukta pustakane AdhAre ja lakhe che, hAjana jaNAve che ke aDadhA divasa uparAMta A bhayaMkara mAnava saMhAra cAlyo hato. ane aneka manuSyo tene bhoga thaI paDayA hatA ghaNuM potAnA jAna bacAvavA mATe nAsI gayA hatA. te pachI ja nAdirazAha sAthe mahamadazAhanI saMdhI thaI A bhayaMkara paristhiti prasaMge traNa rAja vaMcIta thayA nahotA. chase varSanA zAsanakALamAM rAjyasthAnanA traNa pradhAnanA rAjavaMze pikI mAravADa ane aMbaranA be rAjakuLoe je je nAnA rAjya sthApIta karyA hatAM. te paNa Aje briTizasiMhanA chatra nIce mojuda che, tyAMnA rAjAo Aje briTiza sarakAranI sAthe mitratA bAMdhIne svAdhinatAne upaga karI rahyAM che. rAjapUta kuLa cuDAmaNa rANAkaLanI lIlAbhUmi pavitra mevADanA saMbaMdhamAM paNa A ja prakAra che. I. sa. dazamI zatAbdhI vakhate jyAre pracaMDa vIra mahamada gajhanIe bhArata varSa upara AkramaNa karyuM tyAre mevADa rAjyanI sImA jyAM sudhI vistarIta thaI hatI tyAM sudhI Aja paryanta paNa te sthiti che. bundI Abu ane devala prabhUtinAM keTalAMka rAjyo rANAjInI hakumatamAMthI nIkaLI gayAM che. te paNa temanuM prAcIna rAjya to purepurU surakSita :rahyuM che, e vakhata mevADanA rAjyanI Avaka daza karoDa rUpIyAnI hatI ane e mevADanI ratnagarbhA bhUmi ghaNI ja phaLadrupa ane hariyALI hatI eka tarapha paramabhakta rAjabhakta sAmaMto ane saradAro hatA. teo prANanA bhege paNa mevADanuM rakSaNa karatA hatA. jyAre marAThAonuM jora vadhavA lAgyu tyAre te konI sattAne prabhAva vadhate cA. A vakhate mevADanI ardha zatAbdInA arasAmAM kevI sthiti hatI te have ApaNe joIzuM. je divase bAdazAha mahamadazAhe potAnA duSTa maMtrIonI salAha mAnya karI marAThAone etha Apo te divasathI rAjasthAnamAM marAThAonA mATe mArga sApha thaI gaye. jyAre rAjasthAna megalane Adhina hatuM tyAre bAdazAha pAsethI eAtha levAnuM nakki karyuM hatuM. tethI ja marAThAono adhikAra badhA mAMDalIka rAjAo tathA navAbe pAsethI eca levAno adhikAra prApta thaI gayo hato. ane te badhA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI saMgrAmasiMha rara1 rAjAo tathA navAbe marAThAone hAtha joDI otha ApatA hatA, tethI marAThAonuM jora vadhavA lAgyuM. jema jema marAThAo vadhu vijaya karatA gayA tema tema te lekene huMpada ane judama vadhavA lAge jethI rAjapUtane atyaMta bhaya lAgavA mAMDe. rAjapUte A bayamathI mukta thavA mATe mAMhamAMhe saMpa karavA lAgyA. ane prAcIna rIta anusAra vaivAhika saMbaMdha dvArA badhA rAjapUto ekatra thayA. mahArANA jagatasiMhe mAravADanA uttarAdhikArI kumAra vijayasiMhanI sAthe pitAnI putrIne vivAha karI akayatA majabuta karI hatI. vaLI "mAravADa ane "aMbara'nA rAjAo vacce je ghera kaleza cAlatuM hatuM, te saMpa-salAha karI udayapuramAM maLelI sabhAmAM A akayatA sAdhavAmAM AvyuM hatuM. jemAM sAmAnya banatuM AvyuM tema rAjapUtanA A AkyatAthI koI paNa jAtanuM hIta thayuM nahIM. ane pahelAMnI mAphaka aMdaro aMdara jhagaDA thavA lAgyA. mALavA upara adhikAra sthApita karyA pachI marAThAo te rAjyo pAsethI cotha levA lAgyA. tyAra pachI bAjIrAva senA sahita mevADamAM Avyo, tenA AgamananA samAcAra sAMbhaLIne mevADa bhayathI vyAkuLa thaI gayuM. mahArANAe jAte na jatAM sAlubrA saradAranA mukhya maMtrI bihArIdAsane tenI pAse mokalI Ape. ane bAjIrAvane mevADanA siMhAsananI sAme baneDA rAjanI samAna sanmAna ApavuM nakika karyuM. tyAra pachI tarata ja saMdhI karavAmAM AvI. te saMdhi pramANe mahArANAe vArSika kara bAjIrAvane ApavA naddhi kareluM te pramANe marAThAoe daza varSa sudhI kara lIdhe. paraMtu pAchaLathI teo te kara laI zakyA nahiM. ane mevADanuM rAjya pacAvI pADavAnI dAnate karelI saMdhi rada karI. aMbara rAjaputranA hAthamAM pitAnI putrI arpaNa karI te vakhate mahArANAe evI zarata karAvI lIdhI hatI ke A vivAhathI je putra janme te tene aMbara 2Ayane uttarAdhikArI banAva. A vivAhathI mAsiMhano janma thayo. atyAcArI nAdirazAhane saMhAraka AkramaNa pachI mahArAja savAI jayasiMhano paraphekavAsa thaye temanA pachI temane mATe dikaro IzvarasiMha siMhAsana upara beTho. mahArANAe jayasiMha pAse je pratijJA levaDAvI hatI. tenuM pAlana thayuM nahiM. kAraNa ke tema karavAthI rAjapUtanI prAcIna rItane nAza thato hato. Akhare mahArANAe IzvarasiMha sAme yuddha karyuM ane jemAM mevADIonI hAra thaI ane rANAjIno parAjaya thayo. parAjayanuM kAraNa ekaja hatuM ke mAsiMhane pakSa anyAyane hato tevuM mevADIo sArI rIte samajatA hovAthI anyAya bharelA kAryamAM sAmela thavAnuM dhaNa lAgyuM nahiM. mahArANAne A vAtanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna khabara paDI tyAre krodhane pAra rahyo nahiM ane krodhanA AvezamAM mahArANAe potAnI zamazera eka virAMganAnA hAthamAM ApI dIdhI ane caMgamAM bolyA ke A avaninA kALamAM A zamazera strIne ja yogya che. A vyaMgamAM vacana te ja mevADabhUminI avanItikALane baMdha besatuM che. A pramANe rAjapUte aMdaro aMdara kaleza karI potAnI prabhutAne nAza karavA lAgyA. tethIja benI laDAImAM trIjo phAvI gaye. marAThAonI sahAya laI IzvarasiMha keTA ane buMdInA rAjAe sAme laDAI karI rAjapUtene ghaNuM nukasAna karyuM rANA jagatasiMhane parAjaya thavAthI pite atyaMta dukhI thayA ane tenuM vera levAne mATe malArarAva halakaranI madada mAgI. tenI sAthe vAta cIta karatAM rANAjIe pratijJA karI ke, jo tame aMbaranA rAjya siMhAsana uparathI IzvarasiMhane padabhraSTa karazo te tamane cesaTha lAkha rUpIA ApIza, " je divase rANA jagatasiha A pratijJA upara sahI karI teja divasathI marAThAonA paga rAjasthAnamAM majabuta thayA. A samAcAra IzvarasiMhanA sabaLavAmAM AvavAthI pote bhayabhIta thaI ane padabhraSTa thavAnI bIkathI pote hatabhAgI AtmAe viSa pAna karI potAnA jIvanano aMta A. IzvarasiMhanA maraNa bAda siMha aMbaranA siMhAsana upara beThA. catra hekare esaTha lAkha rUpIyA mahArANu pAsethI laI rAjyasthAnamAM pitAnI jaDa majabuta karI. rAjapUta durdazAnuM mukhya kAraNa A hatuM. sIdIA rAThoDa kuzAvaha gaNu pitAnA pUrvajonA mahAna gauravathI vaMcIta thaI dIna hINu dazAmAM AvI paDayA. ane mahArASTrI ee rAjasthAnanuM saghaLuM luMTI rAjasthAnane smazAna grata banAvI dIdhuM. mahArASTrIenA atyAcArathI cheDo vakhata rAjapUte duHkhI thayA. te pachI I. sa. 1797 nA saMdhi patra anusAra atyaMta dayA zIla briTiza kezaroe A saMkaTamAMthI temane uddhAra karyo aDhAra varSa ayogya rIte rAjyazAsana calAvyA pachI rANuM 55 jagatasiMha saM. 1808 sane 19para mAM parAkavAsI thayA. jagatasiMha bAppA rAvalanA pavitra siMhAsana upara sIdIyA kuLanA agya rAjA nivaDayA hatA. hAthInuM yuddha jaIne temanuM jIvana nirarthaka banAvI dIdhuM hatuM. mahArASTrIonA pracaMDa baLane rokavAnA badalAmAM pote kIDA 55. vikrama saMvata 182 mAM mahArANu jagatasiMha (dvItIya) e potAnA nAmane pahelA taLAva para jaganivAsa nAmano mahela banAvyo saMvata 1800 nA vizAkha suda 10 ne gurUvAranA roja jyAre mahArANA saMgrAmasiMhane jagatasiMhe araja karI hatI ke huM thoDA dIvasa mATe janAnA sahIta jagamaMdIramAM jAuM tyAre mahArANue ToNe mAryo ke evI marajI hoya to bIje rAjamahela banAve ane tyAM rahe. tethI A macchu sAMbhaLIne jamatasiMhe A mahela taiyAra karAvyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI sabhAmasihu 13 yuddha vadhAre pasaMda karatA hatA. paraMtu temanAmAM eka kSuNu e hatA ke potAnA pUrvajonI peThe pAte zilpa kaLAne uttejana ApyuM hatuM. ane udayapuranA rAjya mahela ghaNuMA ja suMdara banAvyA hatA paraMtu je vilAsa sUcaka etsava Aja panta udayapuramAM thAya che. tenI sthApanA temaNe karI hatI. vaLI " pArazAlAnA dvIpa " nA jIrNoddhAra karavAmAM eka lAkha rUpI kharcyA hatA. A pramANe jagatasiMhu rANA ( dvItIya ) peAtAnI jIMdagImAM pAte kaI paNa AtmAne mAnada ke prema Ave tevuM kazuM paNa kA bajAvI zakayA nathI. tema kAinu bhaluM paNa karI zakayA nathI. mATe bhAvimAM zuM zuM hakIkata banavAnI che ane manaze te teA jJAnI sivAya kANu kahI zake tema che ? je rAjapUtAe peAtAno praNAlIkA sudhArI hAta maMdarA dara kaleza na karyAM hAta tA Aje rAjapUtAnI cyA adhAti na ja hAta. paNa kahevata che keH-- 99 " jyAM Abha phATyuM hAya tyAM thIgaDuM... kayAM dAya kAraNu ke ghara phUTe ghara jAya. 99 je mahArANA jagatasi Mhai hAlkarane cAsaTha lAkha rUpIA ApyA na hata tA Aje rAjasthAnanI A dazA na ja hota. jyAre mATA mANasa bhUla kare che. tyAre te bhUla samasta dezane lAgavavI paDe che. tevI ja rIte A rAjasthAnanI hakIkata paNa khanelI che. kusaMpanI kaDavAsathI ja Aje rAjapUtAnuM gaurava nAza pAmyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 19 muM (dvitIya) mahArANA pratApasiMha jagatamAM badhA divase cAlyA jAya che. paNa eTaluM te cokkasa mAnavuM ke gaye divasa ane gaI taka pharI pAchI AvavAnI nathI jyAre mevADanA siMhAsana upara dvitIca jagatasiMha pachI dvitIya pratApasiMha vikrama saMvata 1808 nA aSADha vadI 7 tA. 16 jUna 1751 mAM AvyA. jyAre mahArANA pratApasiMhanuM nAma smaraNa karatAM AtmAne je AnaMda ane gaurava pidA thAya che, te pratApasiMha jagatane eka aNamola pATha zIkhavADI gayo che. ke marI jatAM paNa gulAma na banaze. jeNe pitAnA svamAnanI khAtara potAnA dezanI khAtara pitAnA TekanI khAtara potAnA rAjapUtanA gauravanI khAtara aneka kaSTo sahana karyA jaMgalamAM vAso karyo anna-jaLa mATe trAhI trAhI pikArI chatAMya zahenazAha akabarane jarApaNa namatuM ApyuM nahI te naja ApyuM. e niDara pratApasiMha te pratApasiMha ja hato. sApa gayA ne lIsoTA raNA ema Ajane A dvitIya pratApasiMha to mAtra eka nirjIva ane citanyAhINa gaNAta. te AgaLanA pratApasiMhanI tulanA kadI paNa karI zake tema nathI. A kAMI mahAna zUravIra ke dezabhakta pratApasiMha nathI ? A akarmatha prabhAvahINa ane jaDa prakRttine pratApasiMha che. AnA vakhatamAM kaI paNa jAtanI khAsa nedhavA lAyaka vastu banI nathI. phakta traNa ja varSa rAjya bhogavyuM hatuM ane te traNa varSamAM te mahArASTrIoe mevADa upara traNa vakhata AkramaNa karyuM hatuM ane hatabhAgI sIdIyA pAsethI kara ane cetha lIdhI. aMbaranA rAjA jayasiMhanI kanyA sAthe pratApasiMhane vivAha thayuM hatuM. A kanyAnA garbhathI eka putra utpanna thayo. tenuM nAma parAjasiMha pADayuM hatuM. ane A rAjasiMha pAchaLathI mevADanA siMhAsana upara beTho hato. dvitIya pratApasiMhanA traNa varSanA rAjyakArabhAramAM khAsa nedhavA lAyaka 56. mahArANA dvItIya pratApane cAra rANIo hatI. temAM eka jodhapuranI hatI. tene aMtakALa pahele thaI gayo hato. bIjI rANI kachavAha jazavaMtahinI beThI hatI. tenuM nAma batakuvara te satI thaI. trIjI rANI bhATI saradArasiMhanI beTI mayAkuvara hatI. te paNa maharANAnI pAchaLa satI thaI hatI. ane ethI rANI jhAlI karNasiMhanI beTI bakhtAvara kuvara hatI. tenA peTe mahArANA rAjasiMhano janma thayo hato. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANa thI pratApasiMha 25 vAta nathI. chatAM pote keTalA buddhizALI hatA tene eka dAkhalo atre ApavAthI. vAMcaka vargane teno khyAla Avaze. jyAre devagaDharAvatuM jazavaMtasiMha, zAhapuranA rAjA umedasiMha ane delavADAnA rAghavadeva maLIne mevADanA gAma lUMTavA lAgyA tyAre udayapuranA mahArANA bahAdura hatA ane kaMIka buddhizALI hatA. loka kahetA hatA ke "mahArANAzrI gAdI upara beThA pachI rAvalanI ramata karAvI hatI, jemAM eka sipAI ane bIje kisAna banyuM hatuM, A banAvaTI sipAIe potAnI gAMThaDI upaDAvavA ane veTha karavA mATe kisAnane pakaDa, tethI kisAne kahyuM ke "huM cUDAvatonI prajA chuM" AthI sipAIne bIka lAgI tethI cheDI mUkaye, vaLI bIjI vAra bolyo ke " huM zaktAvanI prajA chuM tethI bIjI vAra paNa choDI dIdhe, Akhare kahyuM ke " huM te khAlasAnI prajA chuM' A sAMbhaLatA sipAIne ghaNe jusse AvyuM ane kisAnane juttAne mAra mArI tenI pAse pitAne be upaDAvyo hate. " A ramata dekhatAM ja mahArANune ghaNe aphasa thaye ane kahyuM ke himAyatI lekanI prajA nirbhaya paNa amArA khAlasAnI raiyata para zuM A pramANe jume? rANAne ghaNI ja cIMtA thavA lAgI. e ja divasathI pite nizcaya karyo ke jyAM sudhI huM mArI garIba prajAne tAkAtavALI na banAvuM tyAM sudhI mAre rAjya karavuM nakAmuM che. A vAtanI mahArANune potAnA dila para ghaNuM ja uMDI asara thaI jethI potAnA rAjyamAM ghoDAja vakhatamAM prajA majabUta thavA lAgI, paraMtu IzvaranI IcchA kaI judI ja che. kAraNake vikramI 1810 nA mahA vadImAM isa. 1754 nA phebruArI mAsamAM pote paralokavAsI thayA. rANa paralokavAsI thavAthI khAlasAnI raiyata belavA lAgI ke "Aje AvI yuvAna umaramAM ame amAro bApa gumAvI beThA chIe." mahArANA dvitIya pratApane janma vikrama saMvata 1781 nA bhAdaravA vada trIjanA thayA hatA. pite ogaNatrIsa varSa ane pAMca mahinAnI nAnI uMmaramAM svargavAsI thayA, emanuM badana majabUta ane pahelavAna jevuM hatuM. pratApasiMha. avala naMbaranA AnaMdI hatA ane pote kevA majabUta-tAkAtavALA hatA, ke tyAM eka pattharane "magadaLa " hato te magadaLa ghaNo vajanadAra hate chatAM paNa te pattharanA magadarane savAranA pahoramAM ghaNI ja AzAnAthI eka hAthe ghumAvI nAMkhatAM hatAM. ATalA to pote sazakta hatA. A sivAya eozrInI kArakIrdI mAM khAsa jANavA jevuM che nahiM. pote ja vakhata rAjya segavI saMvata 1810 nA mahA vada 2 tA 10 jAnyuArI 1754 mAM aMtakALa pAmyA tyAra pachI mahArANA mujasiMha gAdI upara birAjamAna thayA, pUrvenA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 mevADanA aNumANa javAhira yAna AtmabalidAna rAjasiMha rANAe je sUryavaMzInI AbarU zobhAvI hatI, bAdazAha auraMgajheba sAme je Takkara jhIlI hatI ane je zUrAtana batAvI jene sArA hindanI sevA bajAvI hatI te rAjasiMha A nahiM A rAjasiMha te Darapoka ane bhIrU hatA. A rAjasiMhe phakta sAta varSa rAjya karI paraleka prayANa karyuM hatuM. A vakhate mevADabhUmi para mahArASTrIoe sAta vAra AkramaNa karyuM hatuM ane marAThAonA bhayaMkara trAsathI mevADanuM satyAnAza vaLI gayuM. rANAjIe pitAne vivAha karavA sArU eka brAhmaNa maMtrI pAsethI dravya lIdhuM hatuM, A rANAne vivAha rAThoDa rAjakumArI sAthe thaye hate rAjasiMha (bIjA)nA gujarI gayA bAda mevADanI prAcIna rItamAM ghaNoja pheraphAra thaI gaye ane durAcAra-vyabhicAra vacce. parAjasiMhano janma saMvata 1000 nA vaizAkha suda 13 tA. 7 me 1743 nA thayo hate ene teo saMvata 1817 nA caitra vada 13 tA. 3 eprIla 1761 nA roja temane aMta:kALa thayo hato. temanA pachI temanA kAkA arisiMhane mevADanuM siMhAsana prApta thayuM. saMvata 1818 Isa. 1762 mAM arisiMha potAnA bhatrIjAnA siMhAsana para AvyA eene svabhAva ghaNeja krodhI ane jhAMjhI hato. AgaLanA traNe rANuonA vakhatamAM mevADanI dazA ghaNI ja kharAba ane zocanIya thaI gaI hatI. mahArANu arisiMhanA krodhI svabhAvane laIne ane bIjI aneka bAbatonA kAraNathI mahA anartha thavA lAgyo, tenA jallada svabhAvathI mevADanI paristhiti ghaNI ja bagaDI gaI, mevADanI bhUmi para ghaNAja kaSTa AvI gayA chatAM mevADanI tamu jamIna tenAthI chUTI paDI nathI. "paMcAlI" maMtrIonI tathA "satArAnA mahArAjAnI dayAthI mevADanI rakSA thaI hatI, paraMtu rANAnA vicitra svabhAvathI prajAmAM sneha ane saMpa tuTI gayA. je samaye catura mahArASTrIo bhinna bhinna daLomAM vibhakta thaI parasapara vigraha karatA hatA. prajAnA judA judA pakSone sahAya karatA, A vakhate mevADa rAjyanI durdazA thavA lAgI, pratApane rAjyasana 57 mahArANAno janma saMvata 1800 nA vaizAkha suda 13 tA. 7 me 174 nA rAja thayo hato. ane teo saMvata 1817 nA caitra vada 13 tA. 5 eprIla 1761 nA rAja maraNa pAmyA hatA. teone cAra rANIo hatI. A pramANe mahArANuM rAjasiMha sAdhAraNa rAjyavaibhava bhogavI A duniyAne tyAga karI cAlyA gayA hatA. mahArANAnI pAchaLa rANuM yauhANa ane rANI rAThoDa e be jaNIo satI thavA nIkaLI te vakhate te bane rANIo belatI hatI ke - "kaI 57 "bedalAkA rAva ( havethI pitAnI beTIne vivAha udayapuranA mahArANuM sAthe na kare ?' kAraNa ke A baMne mahArANIone teonI sAsue ghaNuM ja duHkha ApyuM hatuM" A mahArANAne leke "jAlIma' ane nirdayI gaNutA hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI pratApasi'huM 227 parathI padmabhraSTa karI tenA kAkAnA rAjyAbhiSeka karavA mevADanA leAkAe viddha AcaraNa karyuM hatuM. A vizadha maTADavA sArU malhArarAva hAlpharane lAvavAmAM AvyA hatA, ane hAre potAnI caturAithI mevADanA aneka pragaNAMo peAtAnA adhikAramAM laI lIdhAM. A vakhate saMdhi thavAthI mahArASTrIone maitrADanA bAkInA bhAga paNa pacAvI jatrAnI abhilASA thaI AvI, aneka mAmatAthI mevADamA vigraha pedA thayA ane divase divase mevADanI paDatI AvavA lAgI 'a'bhara' nA siMhAsana para mAMdheAsiMhane besADavA mATe rANAjIe puSkaLa dhananA vyaya karyAM hatA je mAMghAsiMha mahArANAnA AtmatyAga vinA kadI paNu aranI rAjyagAdI para AvI zakayA na hAta, pazu teja mAMghAsi peAtAnA mAmAnA karelA upakAra bhUlI gayA ane samasta upakAra upara mATA kArI ghA mAryAM, ane mevADanuM sathI zreSTa aMga sAmapura pragaNuM malhArarAvane arpaNa karI dIdhuM. mAjIrAve mevADapara je kara sthApita karyA hatA te ugharAvavAnA bhAra hAlkarane soMpavAmAM AvyA ane te niyamAnusAra mahArANAe kara ApavAnA svIkAra karyA, paNa jema jema mevADamAM AMtarIka kaleza ane vigraha vadhavA lAgyA. tema tema mahArASTrIe mevADa upara phrI phrI AkramaNu karavA lAgyA, ane mevADanA rANA pAsethI rUA ekAvana lAkha lIdhA pachI saMdhi karI hatI, AthI prajAmAM garIbAI AvI ane vepArIo vepAra vagara nisteja thaI gayA tethI mevADanI paNa adheAgati AvI gaI chatAM kudarata ATalethI ja aTakI nahIM Aja varSomAM cAmAsuM taddana kArja jaNAyuM. pANInuM eka paNa miMDhuM dekhAyuM nahIM ane duSkALa jaNAyA Atho gAmaDA ujjaDa-veraNa-cheraNa thaI gayAM, ane kAI paNa jAtanA dhaMdhA rahyo nahIM. leAkA anAja vagara trADu trAha AkArI rahyAM hatAM. A sivAya saradArImAM paNa vigraha utpanna thayA, AvI asaMkhya bAkhatAthI mevADa divase divase kSINu khanatuM gayuM ane taddana nisteja khanI gayuM. jyAre adha:patana thavA lAgyuM tyAre saMvata 1817 mAM kRpALu briTIza sarakAre temanA vigrahane zAnta pADI AzrvAsana Apyu. ane peAtAno chAyAmAM Azaro ApyA. daMtakathA evA prakAranI cAlatI hato ke mahArANA arisiMha ( siMha ) e peAtAnA bhatrIjA rAjisaMhanA anyAya pUrvaka vadha karI rAjyasihAsana peAtAnA adhikAramAM lIdhuM hatuM. A vastu jo ke game te hAya paNa arisiMhanA cAritra upara temaja temanA atyAcAra upara leAkeAne ghaNA saMdeha hatA, chatAM pazu uparanA kAraNa mATe kaMI paNu sAbitI thaI zake evuM kAraNa maLI zakatuM nathI. rANA arisiMha (usiMha)nA mATe phArmane mAna na hatuM. kAraNa tenuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 mevADanA aNumela javAhira yAne AtmabalidAna cAritra ghaNuM ja kalaMkamaya hatuM ane saradAra paikI koI paNa saradAra tene mAnanI dRSTIe nIhALatAM nahotAM, temaja temanAmAM rANuM tarIkenA keI paNa jAtanA guNa nahAtA rANAnA kaThera svabhAve mevADanA mUkhya saradAra " sAddhI" patine dUra karyA hatA. je mahAnubhAva jhAlA saradAre haladIghATanA bhayaMkara yuddhamAM nisahAya pratApanA jIvananI rakSA karI sIseTIA kuLanI anaMta kRtajJatA prApta karavAnI cogyatA meLavI hatI, tenAja vaMzane rANA arisiMha (urasiMha) kaThoratA pUrvaka mevADanA rAjyathI alaga karI dIdhA hatA. A pramANe rANA arisiMha (urasiMha) ne atyAcAra saradArethI sahana thaI na zakavAthI saradArene vicAra rANu arisiMha (urasiMha) ne pahabhraSTa karavAne thaye, mevADanA siMhAsanane yathArtha uttarAdhikArI ratnasiMha nAmane purUSa che. rAjasiMhanI rANuM geguMdA saradAranI putrI, tenA garbhathI ratanasiMhane janma thaye che A vAta satya ke asatya tenuM nirAkaraNa thavAnI AzA nathI. mevADanA keTalAka saradAre ratnasiMhane pakSa grahaNa karI vairAzi pradIpta karavA lAgyA. mevADanA lagabhaga soLa saradAre ratnasiMhanA pakSamAM AvyA, kevaLa pAMcaja saradAre rANA arirsiMhanA pakSamAM rahyA, sAlubrAnA saradAra rANAjInA pakSamAM rahyA. ' je rAjya mATe sAlubrAnA pUrvajoe pitAnA prANanA balidAna ApyA hatA. je rAjyanA mATe potAnA rUdhiranI saritAo vahevaDAvI hatI, ane je rAjyabhakti mATe sAlubrAne saradAranuM ghaNuMja mAna hatuM, te badhI vastu eka bAju mUkI sAlubrAnA saradAre rANAne pakSa grahaNa karyo hato, tenuM kAraNa e hatuM ke sAlubrAnA saradAra prabhUtAnA lebhI hatA, ane mAnanA bhUkhyA hatA, drIprAgaMtamAM janma pAmelo vasaMtapAla nAmane saradAra ratnasiMhane maMtrI hatuM. I. sa. bAramI zatAbdImAM vasaMtapAlanA pUrvaje dilhIthI samara kezarI samarasiMhanI sAthe mevADamAM AvyA te pUrve teo bhAratanA aMtIma samrATa prathurAja pAse uMcca hoddA para hatA. mevADanA ghaNA saradAranI sahAyathI ratnasiMhe "kemalamera " para pitAne adhikAra sthApIta karI tyAMnA siMhAsana para birAjamAna thaye, mevADane adhipati thavA mATe rAjya niyamAvalI pAra hastAkSara karavA taiyAra thaye rAjanitInA mahattvane anAdara karI ratnasiMhanA saradAre e ene IsTa siddhinA mATe ghaNuta sAdhanane upayoga karyo. jethI mevADanI adhegatI vadhatI gaI ane saradAroe siMdhIyAnI sahAya mAgI ane mahArANA padabhraSTa karavA sArU eka karoDa pacIsa lAkha rUpiyA ApavAno svIkAra karyo A bhayaMkara vigrahanA - samayamAM jAlamasiMha nAmane eka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI pratApasiMha 229 mahA baLavAna rAjapUta vIra rAjasthAnanI raMgabhUmi para Avyo, jAlimasiMha rAjasthAnanA kSetramAM khAsa karI mevADanI pavitrabhUmi je prakAre zUravIratA batAvI hatI te vakhate guNa grAhI rAjapUte tenI vIratA ane mahAnatA tathA rAjyabhaktinI prazaMsA karavA lAgyA. mevADanA raNakSetramAM A bahAdura vIranuM parAkrama ghaNuMja bahAra AvyuM. jAlimasiMhanA pitA koTA rAjyamAM zAsana karyA hatA jAlimasiMhe rANAne je sahAya karI tenuM vera levAne mATe IzvarasiMhe jyAre siMdhIyA sAthe maLIne koTA rAjaya upara AkramaNa karyuM. te samaye jAlimasiMha tyAMja hato. keI kAraNasara jAlimasiMhe potAnA pitAne praA5 herI lIdhuM ane keTAmAMthI hadapAra thaI teo Azraya zodhavA mATe mahArANA pAse AvyA jAlimasiMhanuM jJAna temanI buddhi temanI kAryakuzaLatAne paricaya thatAM ja rANAjIe zIdhra saradAra temane potAnA saradAra tarIke sthApita karyA ane rAjaraNanI padavI enAyata karI ane chatrapairInI bhUmi samarpaNa karI jAlimasiMhanI salAhathI mahArASTrIenA senAdhipati raghupAmevALA ane dolAmIyAM nAmane musalamAna Ama baMne mANase potAnI senA laIne mevADamAM AvyA. A tarapha rANAjIe paMcelonI pAsethI rAjya vahIvaTa pAcho laI ne dUra karyA hatA. ane ugrajI mahetAjInA hAthamAM rAjyane samasta kArabhAra soMpI dIdhuM hatuM. saMvata 1824 I. sa. 1768mAM mAghasiMhajI sidhiyA ujajananI nagarImAM birAjamAna hate. A siMdhiyAnI salAha levA mATe mevADanA vidrohI saradAro ujajayanI gayA. ane sauthI pahele ratnasiMha gaye teNe siMdhiyAnI sAthe salAha karIne kSoprA nadinA kAMThe pitAnI chAvaNI nAkhI mahArANA arisiMha (urasiMha) ne paNa siMdhiyAnI salAha levAnI abhilASA hatI. paraMtu ratnasiMhe prathamathI ja sahAya laI lIdhelI hovAthI tethI tenI abhilASA pUrNa thaI nahiM. A pramANe hakIkta banavAthI rANA arisiMhane sahAya na maLI zakI tethI arisiMha poteja ratnasiMhanI sAme pratirodha karavA gayA. sAlubrA saradAra zAhapura tathA bunerAnA rAjAe jAlimasiMDa raghupagevAlA ane dolAmIyA vagere pracaMDa vegathI ratanasiMhanI senA upara AkramaNa karyuM baMne pakSanI vacce dArUNa yuddha thayuM. rANAjInI senA vIratA pUrvaka AgaLa vadhavA lAgI siMdhiyA tathA ratnasiha A senAne vega jIravI zakyA nahi ane ratnasiMha parAjIta thaIne ujajayananA dvAramAM palAyana thaI gayA. ane navina senA ekatrIta karI potAnA apamAnane badalo levAno nizcaya karIne mahArANAnI senA upara pracaMDa humalo karyo, rANAjInI senAne AvI khabara nahatI ke pharIne hala Avo ecita Avaze. paNa jyAre mAsiMha siMdhiyAe raNaziguM kukaryuM. tyAre ja rANunI senA upara jabara AkramaNa karyuM. temAM sAluwA saradAra zAhapura tathA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 mevADanA aNumala javAhira yAne AtmabalidAna bunerAnA rAjA raNabhUmimAM mAryA gayA. ane bIjA keTalAka ghAyala thayA. jAlimasiMha paNa ghAyala thayA hatA. temane azva laDAImAM maraNa pAmela hevAthI teo nAzI zakyA nahIM AthI zatruoe temane pakaDIne keda karyA chatAM temanI sAthe ghaNuMja sabhyatA pUrvaka vartana rAkhavAmAM AvyuM hatuM traMbakajI nAmanA saradAre temane pakaDayA hatA. ane e saradAre temanI sAthe Adara ane sanmAna pUrvaka vartana rAkhyuM hatuM. AvI ghaTanA banI tyAre vidrohI rAjapUtee udayapura upara AkramaNa karI ratnasiMhane siMhAsana upara sthApita karavA mATe sarakAre e siMdhiyAne Agraha karyo paNa vijayI mahArANAe apakALa sudhI potAnI vizALa senA laIne giri mArgethI praveza karIne udayapurane ghere ghA. A vakhate rANA arisiMha (urasiMha) tadana hatAza thaI gayA hatA kAraNa ke potAnA rAjyanuM rakSaNa karavAnuM keI paNa sAdhana temanI pAse rahyuM nahiM kAraNa ke gRhakalezanuM pariNAma evuM AvyuM ke mevADanI hastI rahevuM muzkela banI gaI A vakhate keTalAka sAhasIka yuvAna ane zUravIre temanA pakSamAM bhaLyA hatA teo kSIprA nadine kAMThe mAryA gayA hatA. hAlamAM mahArANAne keI jAtanI sahAya kaI paNa taraphathI na hatI phakta sAlubrA saradAra bimasiMha temanA pakSamAM ubhA hatA. have mevADanI rakSA mahArASTrIonA pracaMDa baLa AgaLa kevI rIte karavI tene vicAra thavA lAgyA tyAre nagararakSAne bhAra ane darekanI rakSA karavAnI pharaja misiMhane seMpavAmAM AvI ujjayanInA yuddhamAM sAlumbAjI saradAra mAryA gayA hatA temanA A bhimasiMha kAkA ane uttarAdhikArI hatA. rANAjIe A vakhate temane ja senAdhipatipada upara kAyama karyA teo varavara jyamalanA vaMzaja rAThADavIra bedarapatinI sAthe saMkaTanA samayamAM nagara ane rAjyanI rakSA karavAne mATe lAyaMkara raNabhUmimAM utaryA paraMtu ekaja mahA purUSanI buddhi ane cAtya tathA apUrva utsAhathI ja sarvanuM rakSaNa thayuM. ane te mahA purUSanuM nAma amaracaMda hatuM ane te jaina hate. A amaracaMde jena tarIke pitAnuM nAma kevI rIte rozana karyuM che. jene mevADanA mATe kevI rIte buddhi ane cAturya batAvI samasta mevADanI temaja prajAnI salAmatI sAcavI che. te vAMcaka vargane pUrepuro samajaNa khyAla ane te vaizya kevA bahAdura ane niDara temaja nimakahalAla hatA vaLI amaracaMda koI paNanI zehamAM na taNAtA pite pitAnI jAtane haMmezAM svataMtra tarIke rAkhIne pote je kArya bajAvyuM che te kArya ghaNuM ja herata pamADe tevuM che. te badhI hakIkata amaracaMdanuM prakaraNa vAMcavAthI ja saMpUrNa khAtrI thaze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 20 muM mahAmaMtrI amaracaMda (vaizya) amaracaMdane janma vaizya kuLamAM thayo hato. te mevADanA mahAmaMtrI hate amaracaMda je catura ane cANakaya buddhivALA maMtrI atyAra sudhI mevADamAM utpanna thaye nathI. mahArANA urasihanA vakhatamAM jyAre mevADamAM mahA bhayaMkara upadrava utpanna thayo te upadrava ravAnuM sAmartha amaracaMda sivAya keInAmAM nahatuM kAraNa ke te vIra niDara ane bahAdura hato. rANA urasiMhanA vakhatamAM kAMI kAraNasara amaracaMda maMtrIpada laI levAmAM AvyuM hatuM. je divasathI amaracaMdanA maMtrIpadane aMta Avyo teja divasathI mevADamAM aneka upadrava thavA lAgyA. ane mevADanA siMhAsana upara aneka AkramaNe AvyAM tenuM kAraNa e ke cAre tarapha AganA bhaDakA dekhAvA lAgyA. rANu urasiMhane svabhAva kaThora ane tihaNa kAtIla chUrI jevo hato. saradAre aMdara aMdara kaveza karavA lAgyA ane mahArASTrIe cAre taraphathI mevADane gherI vaLelA hatA. AvI viMTabanAomAMthI mevADa pasAra thaI rahyuM hatuM te vakhate amaracaMdane pharIne maMtrIpada maLavAnI AzA hatI ja nahIM tenuM kAraNa amaracaMdane svabhAva rANA jevo ugra ane haThIlo hato. te je kAma hAthamAM letA temAM keInI paNa salAha levA mAgato nahete ne te pitAnI marajI ja pramANe pite potAnA hAthe badhuM kAma karate kAraNa ke te potAnI jAtane gulAmI tarIke veca nahite. A vakhate amara caMdane maMtrIpadathI mukta thae daza varSa thayAM hatAM e daza varSamAM te mevADamAM aneka jAtanA pheraphAra thaI gayA hatA. - jyAre mevADanA saradAroe rANA urasiMhanA pakSane tyAga karI ratnasiMhanA pakSamAM joDAyA hatA ane temanA sthAnamAM pagAradAra siMdhione nokara rAkhavAmAM AvyA hatA A siMdhI lokoe pUrvokta saradAranI bhUmi upara pitAne adhikAra sthApIta karyo hate. AthI ja mevADanI apatinuM mULa vizeSa majabuta thayuM. AvI paristhitithI mevADanuM baLa teja ane zUravIratA nAza pAmI kahevata che ke - saM5 gaye lakSamI gaI, gayuM deza abhimAna, kusaMpanI kaDavAsathI DabuM hindustAna. A pramANe rANA urasiMhanI tamAma AzAo vyartha thaI gaI ane pitAne pakSa tadana nirbaLa banI gayA hatA. je samaye mevADa upara AvI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna bhayaMkara Apattio eka sAmaTI AvI gaI te samaye amaracaMda kAryakSetramAM AvyA. udayapuranI cAre tarapha rakSAne mATe eke khAI nahatI paNa dakSiNa dizA tarapha ekalIMgajIgaDha nAmane pASANane uMce kile hato. udayapuranI rakSAnuM prathama sAdhana Aja hatuM AthI tenI cAre bAju keTa caNAvI tenAja upara te goThavavAthI udayapuranuM rakSaNa thaze ema rANAjIe dhAryuM ane te kArya pUrNa karavAne citta parovyuM ekalIMgajagaDha para caDavAnI ghaNI muzkelI hatI tethI rANAjIne sarva udyoga ane mahenata nakAmAM gayAM eka vakhata rANAjI pite ja tyAM gayA ane tapAsa karatAM acAnaka amaracaMda meLApa thayo hato. amaracaMdanI udAsInatA dUra karavAne mahArANAe potAnI thaelI bhUla mATe prazcAtApa karyo ane ghaNuM ja mIThAsathI vAtacIta karI thoDIvAra pachI rANu urasiMhe amaracaMdane pUchayuM ke A kArya pAchaLa keTaluM kharca thaze? ane temAM keTalo samaya lAgaze? te Apa kahI zako? tyAre amaracaMda bolyA ke thoDuM dravya ane thoDA divasa jethI amaracaMdane rANAjIe A kArya pAra pADavAne mATe Agraha karyo tethI amaracaMde saMkecane tyAga karIne kahyuM ke A kAryanI javAbadArI jeTalA divasa sudhI mArA mAthe raheze teTalA divasa mArI ja AjJA cAlavI joIe, mArA kAryamAM kaI paNa vyaktine Dakhala karavAne adhikAra nahiM rahe. je A adhikAra mane maLatuM hoya to ja huM javAbadArI laIza. mahArANAe tarataja A vAtane svIkAra karyo jethI amaracaMde tarataja majura belAvI eka mArga taiyAra karavAnI taiyArI karI ane thoDA ja divasa pachI ekalIgajIgaDha upara tepa goThavI dIdhI ane topanA bhaDAkA sAthe rANAzrIne mAna ApyuM. A vakhate mAMdyasiMha siMdhIyAe uttara, pUrva ane dakSiNa traNe dizAthI mevADane gherI lIdhuM hatuM. phakta udayasAgaranI pazcima dizA ja bAkI rahI hatI, ane udayasAgaranA prasarelA jaLathI ja pazcima dizA bacavA pAmI hatI, cAre tarapha vanavRkSe ane meTI jhADI AvI rahI hatI, tethI siMdhIyAnA kAryamAM keTalIka muzkelI naDatI hatI. A vakhate nagarajane AvazyakatA vakhate pazcima dizAthI nagara bahAra jatA hatA, ane udayasAgaramAM nAnA raste pasAra thaI potAnA junA mitro bhIlane bhajana pahoMcADatA hatA. moTA moTA saradAre paNa siMdhIyAnA pakSamAM hatA. jethI rANAjIne koI sahAya denAra hatuM nahIM tethI mahArANAne A senApara ja AdhAra rAkhavo paDato hato. paraMtu jyAM bhAgya palaTAya tyAM jagata palaTAya che, A vakhate bhIla senA paNuM rANAzrIthI badalAI jaI potAnA cahelA pagAra mATe mAMgaNI karI jhaghaDe karo zarU karyo, A nAlAyaka senAe rAjyanA AvA duHkhada Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmatrI amaracaMda 233 6 prasaMge jarApaNa zarama ke lAgaNI rAkhI nahi* * jema khaLatAMmAM ghI haiAmAya ' tevI rIte eka divase rANAzrInuM siMdhIyAe apamAna karyuM, ane rANAzrInA zarIranA sparza karI temane dupaTA khe'cyA. te vakhate mahArANAzrI peAtAnA mahAlayamAM jatA hatA. jyAre dupaTA kheMcavAmAM AvyA tyAre rANAzrIe tenA hAthamAMthI khaLa pUvaka dupaTA majabUta pakaDI rAkhyA jethI phATI gayA, tethI A phATelA dupaTA sahita rANAzrI raNavAsamAM gayA, peAtAnA tikSNa svabhAvane laIne A apamAna sahana karavuM paDayuM. rANAzrInuM saMkaTa dhIme dhome vadhavA lAgyuM cAre tarapha aMdhakAra dekhAvA lAgyA tethI temanI AzA ane vizvAsa naSTa thayeA sidhIAe para temanA Azaro hatA te paNa badalAI gayA, have zuM karavuM? cAre tarapha kAi pazu dizA jaDatI nathI, raghudeva nAmanA mANase salAha ApI ke:-Apa mAMDaLagaDha nAsI jAe. rANAzrIe A kAyaratA bharelI salAha mAnya na karI, Akhare sAlumbrA saradArane kahyuM tyAre teNe paNa nirAzA bharelA ja javAma Avye jethI mahArANAzrIe amaracaMdane khelAvyA ane A saMkaTanA samayamAM uddhAra karavAnA samasta bhAra amaracaMdaneja soMpavAmAM AvyA, jethI amaraca de A kArya hAthamAM letA pahelAM kahyuM ke " mArAmAM A kArya karavAnI zakti nathI tema mArI IcchA ja nathI kAraNake Apa jANeA che ke pUrve mevADa mATe karelA kAryomAM kaI kaI jAtanA saMkaTA veDI mArAthI banatI sevA majAvI mevADanuM rakSaNa karyuM che, te badhA saMkaTA karatAM paNa A meTu' saMkaTa Aje AvI paDayuM che, mATe A kA karavAmAM mArI peAtAnI nA nathI paNa mArAmAM eka mATI evA doSa che ke jenAthI Apa paricItta che ? chatAM mAre e doSa tamane krIne kahI saMbhaLAvuM. huM kAInI pazu AjJAmAM rahevA icchatA nathI, huM jyAM rahuM chuM tyAM svataMtraja rahuM chu, kAryAM meM hAthamAM lIdhuM temAM huM keAInI paNa salAha leteAja nathI ane kAinI buddhi cAlavA detA nathI, kAIpaNa gupta maMtrInI salAha huM leteA nathI, huM mArI zakti anusAra mArI peAtAnI buddhithIja kAma karUM chuM, mATe sAMbhaLeA ! ApanA dravya-bhaMDAra khAlI che, senA paNa madalAI gaI che. annanI sAmagrI paNa khuTI gaI che. jo AvI paristhitimAM Apane mArA vacana para vizvAsa rAkhavAnI marajI hoya te Apa seAgana leA ? ke je kArya karavAnI huM AjJA karuM te kArya game tevuM hAya, sArU hAya cAtA naThArU" hAya, paNa Apa tenI vaccamAM Avaze! naDI. jo Apa AvI paravAnagI ApeA tAja mArAthI khanatuM karI A kArya siddha karIza, paNuM dhyAna rAkhajo ke nyAya parAyaNa amara A vakhate anyAya parAyaNa thaze, ane peAtAnA pUrva caritra virUddha kArya karaze." A pramANe badhI hakIkata mahArANAzrIe mona rahI sAbhaLIne eka paNa zabda elyA vagara tarataja " bhagavAna ekalIMgajInA seAgana khAI ne kahyuM ke 30 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = = 234 mevADanuM aNamola javAhira yAne AtmabalidAna ApanI IcchA anusAra kArya karaje ane tamane dareka kAryanI mArA taraphathI saMpUrNa paravAnagI ApuM chuM, Apa je AjJA karaze tenuM saMpUrNa pAlana thaze, ane Apa je vastunI apekSA karaze te vastune paNa baMdobasta karavAmAM Avaze, agara Apa mArI rANInI maNImALA athavA nAkanI nathanI mAgaze te te paNa ApavAmAM Avaze " A pramANe rANIzrI balI zAMta rahyA. mahArANAnA bhAI raghudevanI kAyaratA bharelI salAhathI amaracaMda krodha bharAI gayo ane raghudevane tiraskAra karI kahyuM ke Apa taddana nAlAyaka ane hicakArA che tamArA mATe A zamazera nathI paNa gAye bheMsanI cAkarI kare ane khetIvADI kare. samajyA ! khabaradAra ? have pachI ahIM AvyA to tamArI vAta tame jANyA ? Ama niDara ane zUravIrane chAje tema kaDaka bhASAmAM raghudevane saMbhaLAvI dIdhuM. badhA sAMbhaLI dIgamUDha banI gayA ane kahevA lAgyA ke dhanya che amarane ? ane tenI niDaratAne ? - jo tArI salAhathI rANAzrI mAMDaLagaDha gayA hatA te tyAM temanI rakSA koNa karata? mATe tamArA bAyalApaNAnI vAtethI mane tamArA jevA sAthe vAta karatA paNa zarama Ave che. sAco rAjapUta A hoya ja nahiM? hajI pharI kahuM chuM ke tamAre A kAryamAM mAthuM mAravuM nahiM. jA ! tame bheMse carAvo ane gAyonA dUdha vecatA phare ! tame te kAma mATeja lAyaka che. amaracaMdanI A niDaratA ane hiMmata joI sarva saradAre dIgamUDha banI gayA, mahArANuM vigere stabdha thaI gayA hatA. have amaracaMde pitAne dvAna racavA mAMDa. mevADane khAlI khajAne ane Apasa ApasamAM kaleza temaja lazkara paNa badalAya gaeluM, AvI paristhitimAM e sahAsIka nara bIlakula nirAza na thatAM teNe siMdhIyAonI senAne bolAvI ane gaMbhIratA pUrvaka kahyuM ke cAlo ! tamAro pagAra cukavI ApuM. paNa eTalI vAta nizcaya mAnaje ke tame tamArA kAryamAM saphaLatA na meLavI zakyA te tene saghaLo deSa mArA uparaja Avaze je senIkee pahelAM rANAnuM apamAna kareluM teja sinIke gupa cupa amaranI pAchaLa pAchaLa cAlavA lAgyA, amaracaMde pagArano hisAba nakkI karyo ane kahyuM ke AvatI kAle tamAko pagAra cukate cukAvI ApIzu, tyAra pachI tijorIvALA pAse dravya-bhaMDAranI cAvI mAgI paNa tijorIvALAe cAvI na ApI ne nAsI gaye, A vakhate amaracaMde tamAma tALAM toDI nAMkhyA, ane sonuM, cAMdI, hIrA, ratna vigere je hatuM te tamAma vaTAvI lazkarano pagAra cukAvI Ape, ane bAkInA dhanane saMgraha karyo, vaLI laDAImAM joitI sAmagrInI taiyArI karI ne anAjane prabaMdha karI lIdho. A pramANe amaracaMde tamAma navuM baLa utpanna karyuM ane bIjA cha mAsa sudhI AkramaNane rasto rokI rAkhe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI amaracaMda 235 A vakhate kRtrIma rANA ratnasiMha rANA urasiMhane ghaNe mulaka ane jamIna potAnA hastagata karI udayapuranI bhUmi sudhI potAne vistAra karI dIdhA. paraMtu siMdhIyAne jeTalA rUpIA ApavAnA hatA teTalA rUpIA na ApI zakavAthI pite mahAna upAdhimAM AvI paDayo, catara mahArASTrIo samayane barAbara pIchANatA hatA. tethI samaya vyathA na bagADatAM amaracaMdanI sAthe saMdhi . karavAnI abhilASA batAvI ane kahAvyuM ke tame sItera lAkha rUpIA Apo te amo ratna siMhano tyAga karI cAlyA jaIzuM jethI amaracaMde te vAtane vIkAra karyo ane saMdhipatra taiyAra thayuM. jyAre eka bIjAnI sahIo levAno TAIma Avye tAre mahArASTrIone bAtamI maLI ke je hamaNAM AkramaNa karavAmAM Ave te vadhAre lAbha thaze, jethI te evacanI marAThAoe saMdhine bhaMga kyAM ane bIjA vIsa lAkha rUpiA vadhAre mAMgyA. siMdhIyAnI A luccAI jANatAM amaracaMdane ati krodha caDhayo ane gussAnA AvezamAM saMdhipatranA TukaDA karI potAnA paga nice kacarI te TukaDA mahArASTrIone pAchA mekalavAmAM AvyA. vipattonI vRddhi sAthe ja amaracaMda sAhasa ane tejasvItA vRddhigata thavA lAgI. pahelA je purUSe nirAza thaI gayA hatA. tene paNa amaracade utsAhI banAvyA ane mevADanA mATe prANa ApavA pratijJA lIdhI-levaDAvI. amaracaMdanI belavAnI chaTA kAMI judI ja hatI eka sArA vaktAne paNa DelAvI nAMkhatI hatI. jenA vacanamAM eTalo jAdu hatuM ke tenA sAmu kaI belavAnI hiMmata karI zakatuM nahiM. amaracaMde eka kalAka sudhI pitAnI vAyacAturyathI AkhA lazkarane potAnA karI lIdhA hatA, jema mare mANasa sajIvana thAya tyAre jeTale utsAha Ave tenA karatAM paNa vadhAre utsAha amaracaMdanI bhASAthI AvyA hatA. A vakhate utsAhI sanIke ane sarakArane pita pitAnA matavA pramANe ghaNA alaMkAre ApyA ane mUlyavAna vastuo beTa ApI AkhA lazkarane potAnuM karI lIdhuM. ane rAjanitI vizArada amaracaMde AjubAjunA tamAma vahepArIo pAsethI badhuM anAja kharIda karI lIdhuM ane pachI cAre tarapha harA pITAvyo ke "je kaI vIra-prArthanA karaze tene cha mahinA sudhI cAle eTaluM anAja ApavAmAM Avaze." A samaye eka rUpIyAnuM aDadhe zera anAja maLatuM hatuM. amaracaMde AvI yukita racI tyAre duzmane paNa ajAyaba thayA ke ATaluM badhu anAja amaracaMda lAvyuM kyAMthI ? saMdhi senAnuM asaMteSanuM kAraNuM jatuM rahyuM. ane sarva sanikoe amaracaMdanI tejasvItAthI utsAhIta thayA ane bhara darabAramAM rANAjIne potAne vizvAsa darzAvavA gayA tyAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 mevADanA aNumaila javAhira yAne AtmabalidAna AgaLa si dhIyAonA saradAra Alimege' kahyuM ke mahArAja amArI thaelI bhUlanI kSamA kare. ane tamArA khAdhelA nImakanA badalA amArA prANa ApI mevADanI rakSA karI vALIzuM. udayapura mATe amArA prANu visarjana karavA taiyAra chIe. ane amAre pagAranI jarUrIyAta nathI. ' jyAre khAvAnA padArtho khUTI jaze te pachI ameA marAThAnA sainya upara bhUkhyA varUnI mAphaka truTI paDI mevADanI AkharU sAcavIzuM. sidho leAkeAnI AvI dRDha pratijJA sAMbhaLI rAjAnI AMkhamAM azru AvyAM ane pASANu paNu pravAhI banI gayA. vajAmAM paNa mRdutAnA saMcAra thayA. jyAre rAjAnuM hRdaya pIgaLI gaeluM joi rAjapUtA ane siMdhIyA eka sAthe rAjAneA jaya jayakAra karavA lAgyA. dhanya che amaranI buddhine ? A pramANe amare peAtAnI cANakaya buddhithI badhAne mahAta karI mevADanI zeAbhA vadhArI ane ekaya rUpI baLa majabUta karI sArU sainya ane rAjapUtA ekadama bhayaMkara ganA sAthe duSTa durAcArI siMdhIyAnI dhasI AvelI senA upara tUTI paDayA. ane mahA ghera raNasaMgrAma calAvye jyAre ghAsanI mA siMdhIyAnuM sainya kapAvavA lAgyuM tyAre siMdhIyAe hatAza thaI gayA. ane jyAre peAtAne vijayanI keAI paNa jAtanI AzA rahI ja nahIM. tyAre zUravIra rAjApUtAnI zamazeranA ghA ane tApeAnA avAja AgaLa siMdhIyAnuM lazkara lAcAra anI gayuM. Akhare siMdhIyAe amaracaMdanI sAthe saMdhI karavA araja karI. amaraca Mdane A vijaya prApta thaelA hAvAthI tene mahArASTrI kaheNu mAkahyuM ke " cha mAsa sudhI amane laDAImAM je kharca thayuM che te tamAma kharce tamAre ApavuM paDaze. jo A zarata tamAre maMjIra hAya te huM sadhI karavA taiyAra chuM. " amaracaMdanI A mAMgaNI AgaLa siMdhIyAne mastaka namAvavuM paDayu ane amaracaMdanI sAthe saMdho karI. para A khuzAlImAM saradArAne ghaNI navAjese ane makSIsA ApI ane saradArAnI akayatA majabUta thai. amaracaMdanA zubha prayAsathI mevADanI zeAlAmAM vRddhigata thai saMvata 1825 thI 1831 sudhI sadhipatra pramANe kA` thayu` ane te pachI siMdhIyAe rANAjInA kama cArIone dUra karyo, AthI mevADa rAjyanA judA judA pragaNAM alaga thai gayAM. saMvata 1831 mAM. jema vidhI anusAra sarvanA divase eka sarakhA jatA nathI tema siMdhIyAmanu bhAgyacakra badalAyuM tyAre samaya joi mahArANAe ghaNAM pragaNAMo para peAtAnA adhikAra sthApita karyA, paNa te adhikAra jUja vakhata rahyo. sa'. 1831 mAM te tamAma pragaNuAe jatA rahyA hatA. marAThAono mahAbaLavAna saradArIe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI amaracaMda 237 pezvAnI AdhinatA rUpI zaMkhalA teDI nAMkhI chinna bhinna karI nAMkhI hatI ane svataMtra thavAne vicAra karatA hatA. A vakhate siMdhIyAe tamAma pragaNAo paikI eka sivAya tamAma para pitAne adhikAra rAkhyo, ane "boravaNuM" hekarane ApI dIdhuM, eka varSa vityA bAda mahArANA pAse "nIbore' nAmanuM pragaNuM paNa mAMgyuM, ane bIka batAvI ke "jo nahi Ape te siMdhIyAe jevuM vartana rAkhyuM hatuM tevuMja huM rAkhIza" mahArANAnA durbhAgyanuM vRttAMta Ama kayAM sudhI laMbAvavuM ane karmanI kaThaNAInI vAto ApaNe kayAM sudhI karavI. are ? temaNe viravara bApArAvalanA uttama vaMzamAM janma lIdho hovA chatAM temane narapizAca mahArASTrIenA bhayaMkara trAsathI kaMpAyamAna thavuM paDatuM hatuM. zuM vidhInA lekha? dezabhakta pratApasiMhanA vaMzane nyAya virUddha hekaranI AjJA pALavI paDatI hatI karma tArI gati nyArIja che. saM. 1822 mAM siMdhIyAnA paMjAmAMthI mahArANAe moTI rakama ApI chuTakAro meLavyo hato. A vakhate mevADanI phaLadrupa jamIna mahArANAzrInA hAthamAMthI nIkaLI gaI hatI, paNa je pragaNuo hatA te vacyA na hatA tema pitAne adhikAra paNa choDyo na hato, phakta pragaNA gIre mUkayA hatA. tA. 10 jAnyuArI 1817 nA divase rANA bhImasiMhanI sAthe briTIza sarakAre saMdhi karI hatI paNa dilagIro sAthe jaNAvavAnuM ke te bAbata mATe briTIza sarakAre kaI paNa jAtane pheMsalo Ape naha.. amaracaMdanuM pracaMDa baLa rokI nahi zakavAthI catura mahArASTrIo udayapura tyAga karI ravAnA thayA teja divasathI rANA ratnasiMhanI AzA nirmaLa thaI gaI, ratnasiMhe ghaNA mulake ane kilAe potAnA adhikAramAM lIdhA hatA AthI pote udayapuranA mULamAM jAmI gaye hatA. paNa jyAM bhAgya anukuLa na heya tyAM kaI zuM kare? tene pitAnAja tagaDIre yAra ApI nahIM A pramANe jema jema vakhata jato gayo tema tema tenA adhikAramAMthI ghaNAkharA gAma, kasbA ane killAo jatA rahyA. rAjanagara, rAyapura ane aMtalA traNe upara rANAjIne adhikAra raho. A vakhate aneka saradAsa ratnasiMhane pakSa tyAga karI rANAjInI chatra chAyA nIce AvyA tyAre rANAjIe temanuM svAgata karI tamAmanI jAgIro pAchI meMpI dIdhI AthI ratnasiMha taddana nirAza thayA ane potAne lAbha thavAnI koI paNa AzA rahI nahIM A pramANe ratnasiMhanI sthitI thaI. jyAre ratnasiMha kamalaneramAM birAjamAna thayA tyAre rANu urasiMhe jodhapuranA rAjA vijayasiMhane "gaDhavADa ne zAsana bhAra soMpI che. A Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 mevADanA aNamola javAhira yAne AtmamalidAna vakhate mahArANA ane vijayasiMhane karAra thayA jemAM ghaNI jAtanI zarata karavAmAM AvI hatI. AvI rIte bhAvInI ajaba ghaTanAthI ja dareka vastunu parivana thAya che. ekaja duSTa mANasanA durAcArathI rANA urisa'huM akALa mRtyu pAmyA naheAta teA avazya mevADanA thADA ghaNeA paNa uddhAra karI zakata paraMtu vidhI AgaLa bhalabhalA meATAonuM kAMi paNa cAlatuM nathI. paNa satInA zrApathI agara kudaratanA kApathI ajItanA hAthe rANAjInA vadha thayA jethI tenA pitA tenA upara bahuja gusse thayA ane jyAM sudhI peAte jIvyA tyAM sudhI putranuM mAM joyuM nahi. rANAjInA saradArI AvI bhayaMkara ghaTanAnA samAcAra sAMLaLatAnI sAthe ja mabhita thaI cAre tarapha tamAma vastue mUkI nAsavA lAgyA. lAka kathA evI che ke khudIrAjAnA putre mevADanA saradArAnA kahevAthI A kArya karyuM hatuM, kAraNa ke mevADanA saradArA arisiMha (usiMha) pratye kiMcIta paNa sneha dharAvatA naheAtA A vAta prathama jaNAvI gayA chIe tema rANA urasiMhuM A vAta spaSTa samajatA hatA. sAlumbrAnA saradAranA pitAjIe mahArANAjInA mATe peAtAnA prANa arpaNa karelA hate. tenA uparaja rANAne zaMkA javAthI peAtAnI pAse kheAlAvye ane kahyuM ke " tame mhArA rAjyanI hadapAra cAlyA jAo, jo mArI AjJAnA amala nahIM karI te tamArA ziraccheda karavAmAM Avaze." jyAre kALu puchavAmAM AvyuM tyAre kAraNa batAvavAnI nA pADI. jethI pAte cAlyA gayA. paNa jatAM jatAM kaheluM ke ' A zikSA mane ApavAthI Apane ane ApanA parivArane ghaNuM ja nukasAna thaze ' tethI ja saradArane zrApa saphaLa ane zodhraja thayA ke rANAnA vadha thayA AvA aneka kAraNeA maLI Ave che. mevADanI sImA para 'khilautA' nAmanuM eka nAnuM gAma che, A gAma mevADanA adhikAramAM hatu' paNa mundrI rAjAe baLapUrvaka te gAma upara pAtAnA adhikAra sthApIta karyA hatA A vAtathI ja jhaghaDAonA mULa ropAyAM hatAM. A e kAraNeAne laIne ja mahArANAnA vadha thayeA hAya tema lAge che. jyAre mahArANAnA vadha thayeA tyAre badhA saradvArA kAyaratA batAvI nAsI gayA. phakta mahArANAzrInI eka upapatni zamanI pAse rahI, A upapatnieja mahArANAnI maraNakriyAnA sAmAna maMgAvI agnidAha mATe caMdanAdinI cItA karavAnI AjJA ApI. cItA taiyAra thai eTale rANAnA mRtadeha peAtAnI geAdamAM laI upapatni cItA upara beThI ane rANAjInA munIne bhayaMkara zrApa atI gaI ke "huM! vanaspati, tamA cAhyo che, je keAI mANase peAtAnA svArtha sAdhavA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI amaracaMda E mArA patino vadha karyo hoya te avazya be mahinAmAM te duSTanuM aMga kehI jaze ane leke tene bhayaMkara tirasakAra yukta, vizvAsaghAtaka, rAjaghAtaka kahIne atyaMta rIte dhikkAraze. junA kalezane laI agara apakArano badalo levAne mATe jeNe A kArya karyuM haze tene kAMI thaze nahi. he bhagavAna? tame sAkSI raheje je huM satI che, je meM mahArANA arisiMha sivAya koI puruSane mArA hRdayamAM sthAna ApyuM na hoya te mAruM vacana avazya phaLIbhUta karaje. " satInA A zabdo hajI purA paNa na thayA eTalAmAM eka vRkSanI pracaMDa zAkhA tuTIne nice paDI ane cItA paNa pradipta thaI temAMthI pracaMTha jvALAo nIkaLavA lAgI ane pavitra bALA, rAjavirAMganA arisiMha rANAnA mRta dehane laI bhasmibhUta thaI gaI. dhanya che ? e pavitra premane ? ane tenI acaLa mAne ? A rAjapUtANI virAMganAnAM yazogAna karIe teTalAM ochAM che. mahArANA arisiMha (urasiMha) be putrane potAnI pAchaLa mUkI gayA hatA. temAM ekanuM nAma hamira ane bIjAnuM nAma bhima hatuM. saMvata. 1818 I. sa. 1702 mAM vIra hamirasiMha mevADanA gauravahINasiMhAsana upara birAjamAna thayA A vakhate phakta hamirasiMhanI uMmara dazathI bAra varSanI hatI. deharA arasI gR5 paraleka pada, mihara prakAza hamira, amaracaMdake mRtyu je, svAmi bhakta aDadhI. bevama pe marahada dala, daMDa dravyate dena, mahi vibhAgakara meghata; nija dala giravI lena. 279 nimbAheDA prAnta Ika, halakara ke likha dIna, phira hamira nR5 kRSNagaDha, kila vivAha nijakIna. phira kuMbhalagaDha pe hallA, kara Ae nija geha, bhAvI prabaLa hamira ne, kIju tyAga na deha, sajajana Azaya teM karta, zAsana mana maMDa, kavirAjA zyAmala kI, maMDana purana khaMDa. 282 dehara nahi pati baha pati nibala pati, zizu pati patanI nAra, nara purakI te kayA calI, surapura heta ujAra. ra83 | (A deharAnI samasyA uparathI ubhapuranI zuM hAlata hatI tene khyAla paze.) 278 28 : Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna hamIrasiMhanI nAnI uMmara hovAthI rAjyane tamAma vahIvaTa potAnI rAjamAtA saMbhALatAM hatAM ane rAjamAtAnA kArabhArathI mevADamAM ghaNI ja aMdhAdhuMdhI cAlI aneka jAtanA upadrava thavA lAgyA. aMdara aMdara kaleza jAgavA lAgyA. ekato mevADanI dazA tadana kaMgAlIyata hatI. vaLI marAThAone trAsa hato. temAM vaLI bALakanuM rAjya ane strInuM zAsana hatuM. A badhI paristhitimAM rAMNInI mahatvakAMkSA ghaNuM ja vizALa hatI. AthI mevADane nAza ghaNuM ja thoDA vakhatamAM dekhAtA hatA. AvA kAraNathI mevADamAM aneka raMgaberaMga thavA lAgyA A vakhate caMdAvat ane zakAvat saradAre vacce sadAyane virAdha hato. AvA kaThaNa samaye pota potAnI pradhAnatA sthApita karavAne aMdaro aMdaranuM rUdhIra vahevaDAvavA taiyAra thayA hatA. kAvat saradAre rAjamAtAne pakSa lIdhe ane apamAnIta sAlubrA saradAra arisiMhe karelA apamAnane badale levA mATe svargastha mahArANunI vidhavA rANInA virUddha pracAra karavA nIkaLyo. A bhayaMkara paristhitInA kalezane mahA agni pedA thaye tethI samagra mevADa smazAnavat thaI gaI A vakhate samasta rAjya anAtha banI gayuM ane cAra luMTArA leke jema phAve tema mevADane luMTavA lAgyA. mevADanA garIba kheDute upara mahA bhayaMkara atyAcAra thavA lAgyo. tethI mevADa ghaNI ja kharAba dazAmAM AvI paDyuM jethI mevADanI naMdanavanabhUmi eka dhagadhagatA aMgAranI cItA samAna thaI gaI. prabhAvazALI amaracaMde pitAnI cANakaya buddhithI siMdhI lokone vaza karI je mevADanI uttama sevA bajAvI hatI ane mevAnuM rakSaNa karyuM hatuM tema ja siMdhiyone rAjabhaktino paricaya karAvyuM hatuM. ane Aje arisiMhanuM mRtyu thatAMja sidhIyoe ugra svarUpa dhAraNa karyuM hatuM ane baLapUrvaka rAjadhAnI para adhikAra sthApita karI dIdhuM hatuM. ane rAjadhAnInI rakSAne bhAra sAlumabrA saradAra upara hatuM. tethI pitAne caDhelA pagAra mATe sAlubrA saradArane ghaNuM ja kaSTa ApavA lAgyA. ane pitAne caDhele pagAra ApavAne A saradAra asamartha che ema samajI teo temane takhtaleha para besADavAnI tajavIja karI rahyA hatA evAmAM amaracaMda bundIthI AvI pahoMce. pApISTa siMdhIoe amaracaMdane jotAM ja sAlubrA saradArane cheDI mUkyA. amaracaMde zatruonA AkramaNathI rAjakumAranI rakSA karavAnI dRDha pratijJA karI. saMsArane vahevAra amaracaMda sArI peThe jANatA hatA vaLI teo te paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI amarada 24 jANatA hatA ke maMtrIpada levAne mATe ghaNA jaNanI IcchA che. tethI ja te mANasa mArA pratye IrSAbhAva rAkhe che. rAjakumAranI rakSAne bhAra laIza to aneka mANaso vAMdho uThAvaze mATe prathamathI ja buddhipUrvaka evuM kArya karavuM ke jethI keIne paNa zaMkAnuM kAraNa rahe nahI. AvA vicArathI temane pitAnI saMpattinuM sUcIpatra banAvyuM. ane tamAma saMpatti rAjamAtA pAse mokalI ApI hIrA, motI, jhaverAta, senuM, cAMdI tathA mUlyavAna vastro paNa judA judA pAtramAM rAjamAtAne mekalI ApyA. amaracaMdanI AvI udAratA joI sarvanA manamAM Azcarya utpanna thayuM. ane rAjamAtAne amaracaMda upara saMpUrNa vizvAsa besI gaye. rAjamAtAe mokalAvelI tamAma saMpatti pAchI laI javA mATe amaracaMdane vAraMvAra kahyuM paNa ekavacanI ane daDha pratijJAvALA amaracaMde te saMpatti pAchI lIdhI nahIM temane rAjamAtAnA atyaMta AgrahathI vaparAzamAM AvelA vastro pAchA maMgAvI lIdhAM. dhanya che rAjabhakta amaracaMdane ? ane dhanya che tenI pavitra bhAvanAne? jema jema vakhata vItato gayo tema tema rAjamAtAnI buddhi bagaDatI gaI ane potAnI mahatvatA vadhAravA mATe aneka SaDayaMtra racavA mAMDayA, rANI buddhi zALI hatI paNa zokanI vAta e che ke eka kharAba strIe tenA upara potAne saMpUrNa prabhAva pADa hatuM. ane te je kaMI kahetI te rAjamAtAne karavuM paDatuM hatuM, rAjamAtA tenI salAha sivAya eka paNa Daga bharatI na hatI. A duSTa strI eka yuvAna rAjakarmacArInA kahevA pramANe kArya karatI. AthI ukta yuvarAja parokSa rIte rANInA sarva kAryane sutradhAra hato. te potAnA gharamAM besIne je caka calAvato hato. te anusAra hamIranI mAtAnA dareka kArya thatAM hatAM. te rAjakarmacArI thoDo vakhata paNa jIvavA pAmyo nahi tenA maraNa bAda rAjamAtA potAnI ja marajI pramANe kArya karatI hatI ane te amaracaMdane kaTTo virodhI hate, AthI rAjamAtA ukta rAjakarmacArInI IcchA pramANe amaracaMdanI virUddha kArya karavA lAgI, rAjamAtAe leza paNa vicAra karyo na hato ke amaracaMda mArA patranI rakSA mATe dareka jokhama kheDe che. vAstavIka rIte rAjamAtAnI kabuddhi eTalI badhI vadhI ke caMdAvane pakSa grahaNa karIne amaracaMdanA dareka kAryone prativAda karatI hatI. paNa kartavyaparAyaNa amara pitAnA kAryamAMthI jarA paNa 'calIta thaye nahiM. teo siMdhIyAnI sahAyathI pote potAnA paga para acaLa ane aDaga rahyA. temaNe mahArASTrIone nagaramAM AvavA dIdhA nahIM. ane mevADanA rAjyanI uttama rIte rakSA karI paraMtu temanuM zarIra rakta-mAMsathI baneluM hatuM. 31 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yArna AtmabalidAna krUra leAkeAnA atyAcAra ekalA zI rIte rAkI zake ? jene mATe amaracaDhe potAnA savabhAga ApyA hatA teja mANasA Aje kRtajJatAne tilAMjali ApI kSaNe kSaNe amaracaMdanuM apamAna karavA lAgyA. AvI vikaTa paristhitimAM kaceA mANusa sthIra rahI zake ? amaracaMda tA svabhAvathI tejasvI hatA; teo peAtAnuM apamAna jarA paNa sahana karI zakatA nahAtA paraMtu jyArathI maMtrIpada para AvyA tyArathI aneka muzIbatAnA sAmanA karavA paDayA hatA. ane aneka vakhata apamAnIta thaItavyaparAyaNa rahI pAte rAjanI rakSA uttama prakAre karI sevA bajAvI hatI. phakta rAjakumAra hamIrasiMhanuM rakSaNa karavAnI khAtara amare peAtAnuM lIdheluM kartavya tyAga na karyuM. dhanya che? e vIra amarane ? 242 ' eka vakhate maMtrI amaracaMda peAtAnA kAryAM sthAnamAM beThA hatA evAmAM duSTa ' rAmapyArI ' tyAM AvI ane rAyamAtAnA nAmathI kAI kAma mATe amarane sakhata ThapakA ApavA lAgI. jethI tejasvI amaracaMdane sakhata krodha caDayA tethI AvelI pApINI ' rAmapyArI ' ne tiraskAra karI kADhI mUkI. eTale apamAnita thayelo ' rAmapyArI' raDatI raDatI rAjyamAtA pAse gaI, ane sAcI-judI hakIkata marI-masAlA leLavIne uMdhA pATA baMdhAvyA. jethI rAjamAtAe 'rAmapyArI'nu thaeluM apamAna peAtAnuM apamAna thayuM che ema gaNyuM. tethI rAjamAtAe tarata ja eka pAlakhI maMgAvI sAlumbrA saradAra pAse javA nIkaLI, AthI amaracaMdra samajI gayA ke Aje kaMI vicitra ghaTanA thavAnI che. eTale amaracaMdna tarata ja peAtAnA kAryAlayamAMthI uThayA ane bahAra gayA. tema mAmAM ja rAjamAtAnI pAlakhI joI ke tarata ja pAlakhI upADanArAe ane sAthe janArAone pAchA pharavAnI AjJA karI. amaracaMdanI AjJA thaI eTale kAnAmAM tAkAta che ke amaracaMdanu vacana uthApI zake ? jyAre pAlakhI raNavAsanI hRda upara AvI tyAre maMtrI amaraca Mde rAjamAtAne namana karI ga'bhIratAthI kahyuM keH 66 zuM ApanuM A kArya svastha mahArANAne kalake lagADanArU nathI ? Avu' hINupada lagADanArU kAya thuM ApanI zAbhAmAM vadhAro kare che ? svAminA mRtyu pachI cha mAsa sudhI te sAdhAraNa kuMbhAranI strI paNa gharanI bahAra nIkaLatI nathI. paratu ApatA sisedIyA kuLanA mahArANI hAvA chatAM ApanA patinA mRtyunA ze kALa vyatita thavA pUrve raNavAsa cheDI bahAra jAe che ? Apa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ _'- * * * * * * * * mahAmaMtrI amaracaMda pateja buddhimAna che ? Apane AthI vadhAre zuM samajAvuM, amaracaMdane Apane hitacitaka samajaze, zatru samajaze nahi. A amara vizvAsaghAtI nathI ke mahArANu amarasihanA kumAra para keI paNa jAtane atyAcAra karaze? huM Apane eka nivedana karavA cAhuM chuM, meM hamaNuM eka mahAna kArya karavAno nizcaya karyo che. A kAya upara ApanuM ane rAjakumAranuM temaja mevADanuM hita samA eluM che. mATe A kAryamAM vidana lAvavA karatAM mane sahAya Ape? mArI A vAta Apa svIkAre yA na svIkAre to paNa mAre nizcaya che ke dhAreluM kArya avazya pAra pADIza ja." . amaracaMdanA hita vacane krUra rAjamAtAnA hRdayamAM sthAna pAmyA nahiM amaracaMda jyAM sudhI jIvIta rahyAM tyAM sudhI rAjamAtAnI AMkhamAM khaTakatA ja rahyA. jyAre A nyAyaparAyaNa dharma ziromaNi A lokathI vidAya laI parama dhAmamAM pahoMcyA ane temanuM pavitra zarIra mAtra bhasama banI gayuM tyAre ja teonA AtmAne zAnti maLI. ghaNu lekenuM evuM anumAna che ke pA pINI rAjamAtAe jhera ApI amaracaMdane aMta Aryo hato. rAjamAtAnI AvI nicata bharelI niSpharatA parathI A anumAna satya hoya ema lAge che. aphasosa? manuSya kevuM niSphara prANI che, svArtha mATe kevAM bhayaMkara kRtya karAve che? dharmAtmA amaracaMde pitAnI mAtRbhUminuM hIta sAdhavAne mATe pitAnA svadharmane tyAga karyo, jenA mATe aneka kaleza ane upadrava thAya che, evA evA vIpula pitAnA tamAma dhanane paNa tyAga karyo. paraMtu nimakahalAlI bharelI udAratAno trAsa sahana karavuM paDe te chatAM paNa kartavyaparAyaNa amaracaMda kadI paNa pitAnA kartavyathI sUkayA nathI. jene mATe tene aneka saMkaTa sahana karyA hatA. jene mATe temaNe ATale badhe Atmaga Apyo hate. jene mATe pote sarvane dveSI banyuM hatuM, teja pizAcaNI rAjamAtAe nicca mArganuM anukaraNa karI puNyAtmA amaracaMdane jhera ApI tene prANa lIdho hato. AvA mahApurUSe svadeza mATe jIvana dhAraNa karI savadezIonA ja vizvAsaghAtathI A lekamAM prayANa karyuM. amaracaMda keMI paNa dezanuM bhUSaNa thaI zake evA hatA paNa mevADanA durbhAgyathI duSTa rANIe maMtrI amaracaMdane potAno zatru mAnI guNanI kadara karI nahiM. bIjA be cAra maMtrIo A prakAranA guNathI mahAta thaI gayA hatA. paraMtu temAM keInI dazA AvI zocanIya thaI nahotI. yadyapI amaracaMda eka mahAna rAjyanA maMtrI hatA, te paNa teo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 mevADanA aNumAla vAhira yAne AtmalidAna eTalA ni:sahAya thaI gayA hatA ke nAgarIkeAe temane aMtIma sauMskAra -ugharANuM karIne karyA hatA. bhAratanA itihAsamAM eka navIna udAharaNa che ke bhArata varSamAM sadguNI mANusenuM sanmAna karatA ja nathI. je A pramANe mArga che teone bhAratavAsIonA pUrNa paricaya nathI. amaracaMdanA aMta game tevI bhayaMkara rItathI Avye hAya para Mtu amacaMdanA mahAna guNNA madyApI I paNa mevADavAsI bhUlyA nathI. je kAI mANasa AvA guNNAthI vibhUSIta ane che te rAjapUtA tene amaracaMda kahIne khelAve che. dhanya che ? e asIsca'ne 1. dhanya che? tenA svArtha tyAgane? ane dhanya che ? tenI mAtRbhaktine ? kahevatamAM kahyuM che keH-- jananI jaNuje bhakta jana, kAM dAtA kAM zUra, nahIM te raheje vAMjhaNI, mata gumAvIza nUra. chappA maMtrI amaracaMde, khare gaurava dIpAvyu, zAhe taNuM thula nAma, khare avanI zAlAvyuM. mAtRbhUminI seva, karI sAcI bhakitathI, rahetA sadA mastAna, dhare nahi bIka aMtarathI. sindhIyAnu sainya tA, khadAI jatuM paLavAramAM, kahe 'bhAgI' samajAva tA, amara tene sAnamAM. chappA siMdhIyA tA sau, amarane tAme thAtA, amara taNI hiMmata joI rANA harakhAtA. hatA zUravIra siMha, na paravA kAryano karatA, satya nitI sahAya thakI, Age kuca karatA. duzmanane haMphAvatA, dharI zamazera hAthamAM, kahe ' bhAgI ' amara sadA, rahetA tA mAnamAM. chappA akALe mRtyu thAya, juo rANAnu jyAre, thatu pracaMDa tAphAna, na Ave koi vAre. maDAmAMhamAM kaleza, thakI sau du:khI thAtA, mevADa keza tAja, levA duzmana lalacAtA. pazu mevADanA maMtrI thakI, amarathI sau dhrujatA, kahe 'bhAgI'amara sAme, duzmanA bhAgI ztA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 284 25 232 28 www.umaragyanbhandar.com Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmaMtrI amaracaMda hamIra nAnA bALa, rAja te mAtA karatI, rAjamAtAne eka, duSTanI sobata thAtI, rAjakAjanA kArya mahIM salAha levAtI, rAmapyArInuM nAma, suNI mAtA harakhAtI, amara sAthe prapaMrA karI, nAza tene IcachatI, kahe bhegI karma taNuM, vicitra te che gati. 288 chape amaracaMdane tApa, koIthI nahIM sahevAte, nAnAM moTAM so, amaracaMdathI gabharAte, hate nimakahalAla, rakSA mevADanI karatA, rAjamAtAnA dIla mahIM, te atI khaTakate, Akhara daLo mAtA kare, dIdhu jherane meLavI, kahe bhegI marate amara nAmanA amara karI, chape paDI amaranI lAza, nahIM kaphana to maLatuM, agni dAhane mATe, nagara ugharANuM karatuM, maLI zaheranA loka, maraNanI kriyA karatA, zuM vidhinA lekha, amara vige raDatA, mATe jagatanA mAnavI, A jagatane jAya che, kahe bhegI amara taNI, vAha vAha kahevAya che. 290 A pramANe paredhakAro amaracaMdanuM akALe mRtyu thayuM hatuM. amaracaMdanA jatAM ja mevADanuM bhAvI paNa badalAI gayuM. rAjamAtA ema samajI ke have mane keIne Dara nathI. jene Dara hato ke te paraleka sIdhAvI gaye." paraMta rAjamAtAnI e gaNatrI udhI ja vaLI gaI. ane potAnI dhAraNA saphaLa na thaI ane aMdara aMdara kalezanuM vAtAvaraNa vadhavA lAgyuM jethI saMvata 1831 I. sa. 1775 mAM bethu saradAra vidrohI banI mevADanA zAzanane aMta lAvavA prayatna karavA lAgyuM. tethI rAjamAtAe siMdhiyAnI sahAya mAgI. paNa siMdhiyAe rAjamAtAne dago Ape. mevADanI ghaNI bhUmi nimakaharAma siMdhiyAoe pacAvI lIdhI. dhikkAra che e narAdhamene? Akhare rAjamAtAne khaMDaNI ApavI paDI te khaMDaNanI rakama gaNatAM chAtI phATI jAya (be) saradAra vigerene daMDa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 mevADanA aNamela javAhira yAne Atmabalima bAra lAkha rUpIA lagabhaga karyo hate.) saMvata 1830-31 mAM cAra khaMDarIo ane saM. 1832 mAM bIjI traNa khaMDaNuonI mAMgaNI karI ane A mAMgaNI purI nahIM thavAthI mevADanI bIjI ghaNI bhUmi pacAvI lIdhI. A prakAre pracaMDa marAThAonA dArUNa atyAcArathI pIDIta thaIne mahAmahenA vigrahathI hatAsa thaIne rAjakumAra hamIre yogya uMmare pahoMcatA ja saMvata 1834 mAM paralokanI yAtrA karI. A pramANe amaracaMdanuM prakaraNa purU thatAM prabhu pAse prAthu chuM ke paramAtmA ! amaranA AtmAne zAMti arpe ane bhAratamAM AvA naravIra janma trATaka chaMda jagateza gaye pAka jameM, nRpa kaura pratA5 sutApa tameM, tina kI bala vikama svalpa kathA, dIva gauna ki likhavAya jathA. 21 unake laghu ummara putra baDa, nRpa Asana rAja kRpALa cahe, baNa heDa umeda ju chIna liye, nRpale yathA vidhI nyAya kiyo. ra92 daza akuMka vatsara Ayu bhaye, nRpa rAjaDa svarga padhAra gaye, janake pitu brAta kathA sarasI, nR5 Asana beMka gaye arasI. ra97 58. je saMdhIpatra anusAra siMdhIvAoe A pragaNuo para pitAne adhikAra sthApIta karyo hato te allApI vidyamAna che. A cAra khaMDaNIo nIce lakhelA manuSyoe lIdhI hatI. (1) saMvata 1830 mAM bemune vidro, dabAvavA mATe mAdhojI sIMdhIyAe. (2) saMvata 1841 mAM vIrajI tApe govIMdarAva gaNapatarAvanI mAraphate (3) saMvata 1831 mAM aMbAjI Igale. AmAM pahelI khaMDaNa helphara taraphayo makAjIe lIdhI, bIjI samAjanI mAraphate tucha hekare lIdhI ane trIjI samAjanI mAraphate alIbahAdura lIdhI. rANuM hamIranI umara A samaye phakta aThThAra varSanI hatI. mahArASTrIoe mevADanA rANu pAsethI nIce pramANe sarva maLI eka karoDa ekAzIlAkha rUpIAnI khaMDaNI lIdhI rU. 6100000 vikrama saMvata 1808 rANuM jagatasihe helakarane ApyA. rU. 5100000 vikrama saMvata 1820 I. sa. 1764 rANuM arisiMhanA vakhatamAM mAdhojI [ e siMdhIyAne ApyA. vikrama saMvata 1826 i. sa. 1770 raNa arisiMha taraphathI mAjI [ siMdhIyAne malyA. . 18100000 A sivAya bIjA rUpIA ghaNu gayA, kula sAta karoDa rUpIA temanA hAthamAMthI cAlyA gayA A dhana javAthI mevADamAM pahelA jeTalI thamI rahI nahIM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmatrI amacaMda 247 Ika kRtrima bhUpa anAya lIyA, siradAra tikana kuMdakIcA,' gRha dveSa vizeSa hI nAtha mare, maraheTTa malAra su sadhi kare. viSa dairU salumbara odhahate, marahaTTa milAvana hita mate, 59arasi nRpa ghAta visAsa kIcA, bhaTa rAdhavarSe TuTha cUka bhaye kri mAlava deza ati purI, arasI dala nokhata jAya dhurI, laTa ela sarAhana joga bhaye, taravAna vArana svargagI. phira mAdhavarAva aDe dalate, udayapura ghera liyA malate, arasi nija vikrama khUba vare, naya dAma khicArarU saMdhI kare. chala rAnahi te siradAra chatI, upaIza manAyarU phoja milI, bahu era krie kamale asI, ari tAkata sena save dharasI. arasI nija Ayava prAnta kriyA, dala sevade marU bhUpaliyA, nija bhaTTana kaTTana rAna caDhe, samarU hi bhagAyaruM Apa barDa. nRpa mundriya AcaruM cUka ciA, chala rAva ajIta kalaMka licA, arasI paralIka prayAna kathA, phira dakSiNa kSatriya vaMza jathA. kulahApura Adika vaMza adhe, tina sevaka gvAliyarAdi saMdhe, jinake alava za bicAra kahe, rajapUtaname. thala ToMka laDe, 301 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 204 195 296 27 298 299 300 pa9. mahArANA arisiMha amaragaDha mukAma para mundI kezava rAjA atasiMhanA hAthe mAryA gayA hatA tenI khabara savata 1829 caitra vada 3 i. sa. 1773 nA mAnI 11 mI tArIkhe paDI hatI. mahArANA hamIra sa. 1834 pAsa suda 8 I sa. 1778nA jAnyuArInI tArIkhe dehAnta pAmyA tene janma sa. 1818 jeTha suda 11 i. sa. 1761 nA jInanI tArIkha 17 mIe mahArANI sadarakuMvarathI rANA hamIranA janma thayA hatA. rANA hamIranuM mRtyu jhera ApavAthI ja thayuM che, www.umaragyanbhandar.com Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 21 muM mahArANu zrI bhimasiMha (dvItIya) mahArANA hamIranuM akALa mRtyu thavAthI mAtA sarakuMvaranA AtmAne AgAdha ghaNe ja thayo hato, jyAM bhAvI anukuLa na hoya tyAM keI zuM kare? kumAra bhimasiMhane gAdI upara birAjamAna karavA nakkI karyuM. A vakhate kumAra limasiMha (hItIya)nI uMmara phakta nava varSa ane nava mahinAnI hatI. ATalI nAnI uMmare mevADanA siMhAsana para saMvata 1838nA poSa suda 9 I. sa. 1778nA jAnyuArInI sAtamI tArIkhe birAjamAna thayo hato. * sAta ghaDI rAta gayA pachI pUrohIta rAmarAva ekalaigadAsa, mahArAja vAghasiMha, mahArAja arjunasiMha, mahArAja ane pasiMha, delavADAnA rAjA sajajA, kuravADanA rAvatu arjunasiMha, sanavADAnA bAvA jatasiMha, bhadresaranA rAvat saradArasiMha, cAraNa pannA, ADhA, dhAya mAtA rUpAM, tathA dhAya bhAI kIkA, vigere saradAra tathA pAzavAnene sarapAva ApavAmAM AvyA hatA. A samayanA itihAsamAM karnala ToDa lakhe che ke vikrama saMvata 1808 thI ke atyArasudhImAM aThThAvIsa lAkha pacIsa hajAranI AvakavALI jAgIre mevADamAMthI nIkaLI gaI mAMhomAMhenA kalezathI Aje mevADa mahArathIonI ghaNI ja anarthakArI dazA thaI paDI te pUrve jaNAvavAmAM AvyuM che. rANAjIe caMdAvat saradArene ucca pada ApyuM hatuM, rANAjI taraphathI maLelI zaktine durupayoga karI temane saMvata 1840 I. sa. 1784mAM pitAnA junA zatru zaktAvatanuM lehI pIvAne nizcaya karyo A pitAnI zaktine cheTe upayoga karI sAmasAmAM laDavA taiyAra thayA, zaktAvanA vaMzane eka saMgrAmasiMha vIra bahAdura nara hato, mevADanA ItihAsamAM jene pitAnuM nAma amara karyuM che. A vakhate saMgrAmasiMha kAravADanA zAsaka arjunanI jAgIra upara AkramaNa karyuM ane pazudhana badhu laI jato hato tyAM mArgamAM ja arjunanA putra sAlamasihe tenA para AkramaNa karyuM. chevaTe saMgrAmasiMhanA bhAlAthI sAlamasiMhanuM mRtyu thayuM A samAcAra arjunasiMhanA sAMbhaLavAmAM AvyA eja vakhate pitAnI pAghaDI pheMkI dIdhI ane pratijJA lIdhI ke "jyAM sudhI mArA putrane mAranAranuM lehI na pIuM tyAM sudhI pAghaDI paherIza nahIM" arjunasiMha ekadama zIvagaDha gayA tyAM saMgrAhasiMhanA vRddha pitA lAlajI rahetA hatA. baMne pakSa vacce yuddha cAlyuM. A vakhate nagara rakSaka vagaranuM hatuM tene lAga joI arjunasiMhe raNasIMgu vagADayuM jethI leke nAsabhAga karavA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 mahArANA zrI bhimasi'hu lAgyA. saune peAtAna prANu sAcavavAnI phIkara paDI che. A vakhate saMgrAmasihunA pitAnI uMmara varSa sIteranI hatI. ATalI uMmare raNavIra lAlajIe dhaNI ja kunehapUrvaka laDI peAtAnI mahAdurI batAvI paNa Akhare te paraleAka sIdhAvye. ane vijayI arjune peAtAnA putranA mAranAra sagrAmasiMhanA khALakAnA pa mAphaka vadha karI peAtAnA AtmAne zAMti ApI. A bhayarthaMkara yAtanA vakhate saMgrAmasiMhanI mAtuzrIe peAtAnA mRta patinA raha kheALAmAM lai citAgnimAM prANApaNu karyuM. kArAvADanA zAsaka arjunasiMhanA A kaThora atyAcArathI bhayaMkara agni pradIpta thayA te kAIthI zAMta thaI zakA nahI' ane samasta mevADa bhUmine pAyamAla karI nAMkhI. vaLI bALaka bhimasiMhanI azakti ane mahArASTroenA atyAcArathI mevADanI je adhAti thaI tenA kAI uddhAra karI zakayu' nahI. rAjasthAnanuM naMdanavana samAna cittoDa have te smazAna vat banI gayuM. A vakhate mevADanA matrI bhimasiMha hatA. bhimasi'Thu abhimAnanA Ave. zamAM AvI pAtAnI ucca padavIne kalaMka lagADayuM. teNe udayapura ane cittoDanI vaccenI tamAma jamIna sidhI senAne ApI dIdhI. jethI A sakaLa senA tene vaza thaI gaI rANA pratye te kicIta paNa sahAnuMbhUrti dharAvatA naheAMtA. je vakhate mahArANA dravyanI atyaMta kaSTI bhAgavI rahyA hatA te vakhate A maMtrI potAnA mitrAnI sAthe bhAga vilAsa bhAgavI rahyo hatA. mahArANAne dhananI eTalI badhI taMgI hatI ke iDaranI rAjakanyA sAthe peAtAnA vivAha mATe rUpIyA karaje lAvavA paDayA, paraMtu vizvAsaghAti maMtrIe peAtAnI putrInA ja vivAhamAM dasa lAkha rUpIyA vAparI nAkhyA hatA. caMdAvat saradAranI AvI vaNuka joi rAjamAtA aprasanna thaI tene rAjyavyavasthAmAMthI dUra karI. ane zaktAvatAne vyavasthA soMpavAmAM AvI. rAjamAtAnI kRpAthI teonI pratiSThA vadhI Akhare zaktAvatAne sahAya maLI ane caDhAvatA upara damana karI teneA khule lIdheA mahArANAnI virUddha pracAra karanArane kharAkhara zikSA ApavAnuM nakkI karyuM. cittoDanA prAcina du mAM sthita thayA. A vakhate mAdheAjI rsi brIyA pAsethI rAThADAe peAtAnA tamAma grAsa chInavI lIdhA ne peAtAnA rAjyane mahuM aDALA vistAra vadhArI dvIdhA. A samaye mevADanA maMtrI mAladAsa hatA. ane tenA sahakArI mitra mAjIrAma hatA. teo banne atyaMta sahAsIkane buddhimAna hatA. tethI temane kuneha pUrNAMka nIma ne baheDA nA tamAma durgA sidhIcA pAsethI laI lIdhA ane alpa samayamAM mevADanAM tamAma pragaNAMe mevADanA adhikAramAM AvI gayAM. ane mevADIe mahArASTrIonI jaMjIramAMthI mUkta thai AnaMdathI sIsAdIyA kuLanA jayajayakAra karavA lAgyA, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmabalidAna vijayI rAjapUtAe evo bhUla khAdho ke have siMdhIe mevADa upara phrI AkramaNa nahI kare ane zamazerathI mevADanA uddhAra thaze, paNa jo buddhine vAparI hAta tA jarUra mevADanI pharI A dazA Avata nahI. A vakhate hAzkara mahArANI ahalyAkhAi atyaMta krodhamAM AvI gaI hatI. jethI tenI AjJAne anusAra hArA sainIkAne tulA jItavA siMdhIyAnI sAthe pAMca hajAra gheADesvAra mAkalyA. ane dANu yuddha saMvata 1840 nA mahA vada 4 nA rAja thayu hatu. ane tamAma pragaNAM upara DAlkarane adhikAra sthApita thayA. ane rAjaputA bhayaMkara rIte ghAyala thayA. ane keTalAka kedI pakaDAyA. paNa vIra dIpacaMdanI atyaMta bahAdurI pUrvaka eka mahInA sudhI yuddha cAlu rAkhI jAdava rAjapUtAnA hAthamAM surakSita rahyuM. 250 parAkramI vIra dIpacaMda zatrunA mAracA bhedI maMDaLagaDhanA killAmAM dAkhala thayA. A pramANe hatabhAgI rAjapUtAnI du:kha nIzA pharI cAluM thaI gaI ane sarva parizrama nakAmA gayA. jyAre ghaNA saradvArA mAryA gayA. tyAre rAjamAtAe mahArANAnA navA maMtrI sAmajIe temanA sAme damana karavA nizcaya karyo. paNa teo kAMi karI zakayA nahi A vakhate rAmapyArIne madhyastha tarIke sAlumbrA saradAranI pAse meAkalI tyAre saradAra zAMta thayA hatA. mahArANAjI udayapura mA mAgavAnA vicAra karI gayA paNa tyAM jatAM ja vicAra badalAI gayA ane vicAryuM ke huM ane maMtrI seAmajI ane sAthe rahI rAjyanuM sukAna calAvIzuM, sAlumbrA saradAra A kapaTa jALa samajI gayA haiAvA joie kAraNa ke temane sAmajIne purepurA paMJamAM sapaDAvI lIdhA hatA. ane sAmajInA saMhAra karavA vicAra karo yutI zeAdhI, eka divase jyAre seAmajI peAtAnA kAryAlayamAM beThA hatA. tyAre keAravADAnA arjunasiMha ane bhadrezvaranA saradArasiMha tyAM AvyA ane maMtrIne kahevA lAgyA ke tame amArI jAgIra kema laI lIdhI che? teneA javAba Ape!!maMtrI sAmajI tenA javAba Ape te pahelAM te tenA duSTa saradAroe maMtrInI chAtImAM kaTAra khAsI dIdhI ane tene vadha karyAM. Atho samasta rAjyamAM ulkApAta macI rahyo. A vakhate rANAjI sAhelIonI vAtamAM edanAranA rAjA jetasiMhajI sAthe AnaMda vihAra karatA hatA jyAre maMtrI sAmajInA e bhrAtAoe bUma pADI ke rakSA karI rakSA karA A brUma sAMbhaLI arjunasiha peAtAnI rUcIravALI raktavALI talavAra lai temanI pAchaLa cAlyeA eTale rANAjIe tene vizvAsaghAtI kahI dUra karyo jethI arjunasiMha sAlumbrA saradAra ane sarva sAma'tA cittoDanA dumAM cAlyA gayA eTale maMtrI sAmajInA bhAi zIvajIbhAine maMtrI anAbyA ane khIjA bhAI satIdAsa ne paNu sArI ane ucca padavI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI bhisiha pa ApavAmAM AvI vaLI zaktAvatAnI sahAya laI cadAvatAnI sAme yuddha karyuM.. phakta akAlA nAmanA sthaLe vijaya prApta thayA, mAkI dareka jagyAethI zaktAvatAnA vijaya thavA lAgyA. A vakhate mevADamAM eTalI badhI adhera paristhiti hatI ke prajA ghaNI bhayabhIta anI gaI hatI peAtAnA prANa ane dhana kevI rote bacAvavA tenA vicAramAM bhayabhota thaI gaI hatI vaLI leAkeA khahAra nIkaLI zakatA paNa naheAtA tA vepAra tA kevo rIte karo zake mevADanI Aje evI dazA AvI gaI hatI. ke tenA pekhaka paNa cItAra citaravAne lAcAra che. A uparathI vAMcaka gaNu ! jarUra vicAra karI zakaze ke mevADanA na MdanavananI khAje smazAnabhUmi thavA lAgI che. ane AvI avAra bhayAnaka sthitimAM mevADanI naMdanavana samI bhUmimAM bhayaMkara hiMsaka pazuAnA nivAsa--trAsa thayA hatA. AvA samaye mevADamAM zrImaMta ke garIba nAnA yA moTA keAIneA bheda hAi zake kAMthI ? je peAtAnuM rakSaNa karavA zaktimAna hatA teeja mevADa rahyA hatA bAkI teA bIjA kayAMya palAyana thaI gayA hatA. mahArANAnI ja akanyatAthIja AvuM pariNAma prajAne bhAgavavuM paDayuM ane rAjyamAM AvA ghaNuAja anatho thavA lAgyA devaTe rANAe mevADane bacAvavA mATe si MdhIyAnI sahAya levA nizcaya karyo jethI sidhIyAe sahAya ApavAno hA pADI. A ghaTanA banyA pachI jAlinasihune koTAnI subedArI malI jAnnIsihu eka kArya kuzaLa catura hoMziyAra hatA paNa tenI abhilASA vicitra prakAranI hatI. te AvI subedArI karatAM mevADanA adhipAMta thavA AkAMkSA dharAvatA hatA. ane te AkAMkSAthI satASa na thatAM tene bhAratavaSa~nA samrATa thavAnI abhilASA thatI hatI paNa vidhI anusAra tenI eke icchA pAra na paDI. pazu tenI abhilASAnuM pariNAma e AvyuM ke te je hAdo dharAvatA hatA te paNa mUkI devA paDaceA ane kevaLa rAjapUtAnA nAkara ja rahyo. jAlimasiMhanA hRdayamAM dhIme dhIme je AzA pragaTa thatI hatI te AzA pUrNa thavAnA samaya have AvI lAgyA hatA jethI mahArANAe pAtAnuM sainya majabUta karavAnA bhAra jAlImasi Mhane sAMkhyA hatA. A mahAna kAryanI sAthe peAtAne paNa mahAna uddeza saphaLa thAya tA bhAratIya varSanA zreya thAya. jyAre jAlisihune sainya majabUta karavA dhananI jarUra hatI. tyAre caDhAvat saradArAe mahArANAnI cAsaTha lAkhanI AvakanI jamIna pacAvI pADI hatI jethI upaja vasula karo temAMthI traNa bhAga siMdhIyAne ApavA ane ceAtheA bhAga pAte rAkhavA ane peAtAnA bhAgamAMthI senAnI bharatI karavI ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para mevADane aNamala javAhira vAne AtmabalidAna majabUta banAvavuM tethI jAlimasiMha pracaMDa senA laI cittoDa upara caDhAIe karavA lAgyo. ane ghaNA gAma nagara pAyamAla karyA jAlimasiMhanA paMjhAmAM je je gAma AvyA tene samuLago ja nAza karyo hate. A vakhate saradAra bhimasiMhane pradhAna (salAhakAra) dhIrajasiMha hate. te ghaNe buddhizALI ane hoMziyAra hatA dhIrajasiMha hamIragaDhane hAkema hatA. tene vidrohI jANI jAlimasiMhe hamIragaDha upara ghero ghAlyo Akhare dhIrajasihanardardazA beThI ane jAlamasiMha topono mAro calAvI hamIragaDhanA cUrecUrA karI nAMkhyA. A pramANe potAno adhikAra sthApita karyo. tyAMthI te cittoDa gayA, tyAM tene siMdhIyAnI senAnI sahAya mAgI tyAre gata mAghojI sidhIyAe rANAjIne potAnI pAse bolAvavAnI AjJA karI rANAjI vakhatane mAna ApI mAghajI pAse gayA AthI jAlamasiMhane ghaNuM ja lAgI AvyuM. paraMtu jAlamasiMha mATe kapaTajALa patharAI hatI kapaTI marAThA aMbAjIe evI saMdhi gaThavI rANAjIe kahevaDAvyuM ke jAlamasiMha ApaNA mATe vidAyagIrI levA tetAra che AthI catura jAlIma kiMcIta paNa hatAza thayA vagara tarataja tyAMthI cAlato thayo. A prakAre kapaTajALathI aMbAjI ATha varSa mevADamAM rahyo ane mevADamAM thI eTaluM badhuM dravya meLavyuM ke te eka suprasiddha zAhukAra gaNAvA lAgyo hato. mevADanI bhUminuM mahesula pacAvI bAra lAkha rUpIyA bhegA karyA hatA, paraMtu tenA rahevAthI mevADamAM arAjaktA dUra thaI ane mevADamAM bIlakula zAMti nahotI te mevADamAM Aje zAMti pravRtti rahI. thoDA samaya pachI mevADIoe aMbAjIne AzIrvAda devA lAgyA. aMbAjInA hAthe keTalAMka sArAM kAmo thayAM hatAM paraMtu chevaTe te svArthI banI potAnI mULa jAta para AvyuM hato ane pitAnI bhayaMkara mUrti dhAraNa karI mevADanA zatru pakSamAM bhaLI gayo hato. jyAre caMdAvat saradArone punaHadhikAra prApta thatAM ja zIvadAsa ane satIdAsa baMne maMtrIo gabharAvA lAgyA je caMdAvatae potAnA bhAI somacaMda ne mArI nAkhyo hato te caMdAvatane Aje jatAM baMne bhAIoe potAnA bacAva mATe aMbAjI pAse sahAya mAgI aMbAjIe sahAya ApavA sAruM rUpIyA ATha lAkhanI Avaka mAgI hatI. ATaluM badhu karyuM chatAM mahArANA ane maMtrInI kaI paNa AzA pUrNa thaI nahi. mevADanI sthiti dInapratidIna bagaDatI cAlI. mAdhejI siMdhIyA paNa A duniyAmAMthI haMmezane mATe vidAya thaye mAghajI siMdhIyA eka bahAra nara hatAM. paraMtu teNe potAnI buddhi ne bahAdurI phakta sattA ne pisA meLavavAmAM ja gumAvelI mAghajIe potAnA dhanane bhAratane mATe upayoga karyo hota to Aje Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI bhImasiMha 253 bhAratanI dInadazA na heta, mAghajInA hAthe bhAratanuM lagAra paNa hita thayu nahi. Aje bhArata varSanI prajA mAghajInA nAma upara dhikkAre che. je mAjInA mRtyu vakhate tenA keI paNa kuTuMbI ke anya jananI AMkhamAM eka anuM bindu paDayuM na hatuM. rAjasthAnanI dInadazAnuM kAraNa atyAcAra, pracaMDa, lebha ane julama hatAM. Akhare mAghajI bhAratavAsIone phiTakAra laIne ja cAlyA gaye. - jyAre mAjInuM mRtyu thayA bAda tene bhatrIje delatarAva baLapUrvaka siMhAsana para beThe tyAre mAjIne kumAra sagIra (nAne) have, detarAva je gAdI upara AvyuM te tarata ja mAghojInI vidhavA patnio sAthe ghora vigraha AraMbhe hato. vaLI teNe zeNavI saradArone vadha karI mahApApa karyuM hatuM A vakhate siMdhIyAnA vartana upara ja mevADanuM bhAvi hatuM kAraNa ke siMdhIyAnA pratinidhi aMbAjInA hAthamAM mevADanuM bhAgyacakra hatuM. AvI rIte aneka muzIbato dinapratidina mevADa para vadhatI gaI, hekare nAthadvArA maMdirane paNa bAkI rAkhyuM nathI. nAthadvArA maMdiranI mUrti tathA udayapura upara hale karavAnI taiyArI karI te vakhate ajItasiMha jaI pahoMce ane ajItasiMha dvArA mahArANAnI abhilASA jANI lIdhI. tethI hekare javAba Ave ke "cAlIsa lAkha rUpiA lIdhA sivAya udayapurane tyAga karIza nahi." A samAcAra jyAre mahArANAnA sAMbhaLavAmAM AvyA tyAre mahArANAnA hadayamAM bhaya utpanna-pedA thaye. Akhare Darapoka limasiMha cAlIza lAkha rUpIA ApavA kabula co. za rANA pratApane vaMza Avo Darapoka ane bIkaNuM haze ? zuM temanAmAM bApA rAvalanuM khamIra na hatuM? je temanAmAM mevADanuM rakSaNa karavAnuM sAmartha nahotuM te te siMhAsana upara beTho zuM kAma ? e bIkaNa rANe Akhare te zatruonA camAM paDo ane potAnA zire kalaMka lagADayuM hatuM paNa te kalaMka nAnuM sunuM na kahevAya paNa je kadAca te kalaMkane sAta samudranA jaLathI jovAmAM Ave te paNa te kalaMka nAbuda thAya tema nahotu saMdhi karavAnA badalAmAM rUpIA cAlIsa lAkha mAgyA hatA, ATalA badhA rUpIA mahArANAthI ApI zakAya tema nahotuM paNa rANAjI jANatA hatA ke A rUpIA ApyA sivAya hAkara kadApI pAcho jAya tema nahoto tethI ja teNe te rUpIA ApyA hatA deharA lAkha cAlIza ApavA, jaNaso badhI vecI kharI, strI taNuM vecyA alaMkAra, zuM bhAvinI khubI bharI. 302 bhajana pAtra paNa gIravI, vaLI devuM karyuM zAhukAranuM, ATalu karavA chatAM devuM, puruM thayuM na halkaranuM. 307 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna udhAra uchInA laI, khAra lAkha bhegA karyo, mAMgaNI mATI hAlphara taNI, bhAgya devI badalAI gayAM. gAma mukyA gArasa mukayA, krayA na kIdhI zatrue, niSThura hAskara tA banyA, jANe e yamarAja e. mahA muzkelIe karyuM, devuM purU hAlphara taNuM, vAha ! ! ! bhAgya vidhAtA, zuM karyuM bhAvI te mevADa taNuM, 302 caDatI ane paDatI taNA, raMgA jagata badalAya che, bAppA rAvalanI kittimAM, A jhAMkhapa kaMi dekhAya che. mATe jagatanA mAnavI abhimAna kA karazeA nahiM, na hAya dhana teA na thAjo tene, paNa hAya enuM nazeA nahIM. 308 304 305 AvI mevADanI vikaTa sthiti jotAM mevADanI durdazAnuM myAna ApavA lekhane paNa zabda zodhyAM jaDatAM nathI. jyAre khuTatI rakama vasula karavA khaLAma zeThane mUkatA gayA ane ajItasiMhanI sAthe gayA, A vakhate hAskare uttara tarapha prayANa karyuM hatuM. chappA mevADa kerUM pUNya jue, ne gayuM khavAI, mevADa kerA bhAgya mahIM, lakSmI rIsAi; 307 " pApIene pApanI zikSA avazya maLavIja joie. " jyAre marAThAo atyaMta gamAM AvyA tyAre temanAmAMthI keTalAka briTizanA sainyamAM bhaLyA ane briTiza sainyanI khahAdurothI marAThAo parAjya pAmyA jethI pezvAhAkaranI tAkAta briTIza sainyanI sAme thavAnI rahI nahIM. temane paNa parAjya thayeA. AthI marAThAonA hAthamAMo saghaLuM dravya ane khaLa nAza pAmyuM. bhAvInI anukuLatA ha MmezanA mATe keAInI kAyama rahI nathI ane raheze paNa nahIM. vaLI marAThAnA sainyane pagAra nahIM ApavAnA kAraNathI Akhu` sainya badalAI gayuM hatuM. chatAM paNa AzAjanaka vAtA karI aMgrejo sAme laDavA taiyAra karyo hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat A vakhate mevADanI durdazA evI thaI hatI ke te lakhatAM paNa hAtha dhruje che, pApIe pizaca anI mevADanA tamAma gAma, nagarA luMTavA lAgyA ane ghAra bhayaMkara trAsa vartAvavAmAM bAkI rAkhI naheAtI, jenA ullekha lakhatAM lakhatAM pAnAnA pAnA bharAya tema hAvAthI phakata TuMkamAM ja ke " mevADanI ghaNIja bhayaMkara ane yAjanaka paristhiti banAvI dIdhI hatI. www.umaragyanbhandar.com Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 mahArANA zrI bhimasiMha karyo hekare trAsa, dayA na dIlamAM lAvyo. luMTI laI mevADa, khajAne tara banAve. paNa harAmanI lakSamI jue, kAyama kadI TakatI nathI. kahe "bhegI" helakara pAsa, lakSamI pachI rahetI nathI 309 cha hekara keruM pUNya gayuM juo paravArI, abhimAnathI jIma taNI, jhaDIo vistArI, luMTayA gAma garAze, chatI na bhUkha ja bhAMgI, Akhara phuTayuM bhAgya, mAMhI mAMhI Agaja lAgI. chevaTa briTIza gaNu AvI hAkareneja harAvatA, kahe "bhogI' briTIza thako, siMdhiyA paNa bhAgatA. 310 A pramANe hekara ane siMdhIyAnA trAsathI mevADanI kaMcana samI bhUmi bIlakula sukI-sukhI banI gaI holakara ane siMdhiyAne mahAta karanAra koIpaNa rAjapUta rahyo nahi marAThAo A pramANe atyAcAra karI mevADanI bhUmi rUpI smazAnamAM pizAcanI mAphaka bhramaNa karavA lAgyA. * A vakhate mevADamAM kaI evo nahite ke je samazAna bhUminI citAmAMthI asaMkhya mahAvIre utpanna kare tethI mevADa bhUminI A durdazA ja rahI hatI. Akhare jema samaya samayanuM kAma kare che tema jema jema vakhata jato game tema tema briTIzoe marAThAone baLapUrvaka hAMkI kADhayA ane pitAnI zakitathI A dezane jIvADa, AthI marAThAo potAno khajAne jyAM tyAM chupAvavA mAMDayA, A vakhate aMbAjI rANAe vaira levA vicAra karyo kAraNa ke mahArANAe agAu marAThAene sahAya karI hatI. te vaira aMbAjI bhUlI gayo nahoto. tethI ja aMbAjIe mahArANA upara pitAnI sattA jamAvavA sArU nakkI karyuM, paraMtu tenI dhArelI abhilASA pUrNa thaI zakI nahIM. A vAta jyAre saMgrAmasiMhanA jANamAM Avo tyAre saMgrAmasiMha aMbAjInA dareka kAryamAM viM nAMkhI tenI kArya paddhatine toDI nAMkhatA hatA paNa temAM virAMganA sannArIono ghaNe moTo hisa hatuM ane eja sannArIo aMbAjInI virUddha paDI siMdhIyAnI bAIjIbAIe" aMbAjInA mArgamAM vina nAkhavA nizcaya karyo che ke bAyajIbAI" rAjaputanA zatru siMdhIyAne paraNI hatI temAM badhA rAjasthAne karatAM mevADanA rAjyane pite ArAdhya deva mAnatI hatI. potAnA pitA sura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna jIrAva ghaNe ja nirdaya ane ghAtakI hato, te chatAM tenA ghare AvI deva samI kanyA utpanna thaI tene ghera janmI, te dareka strIomAM ziromaNI hatI. pitAnA prayAsathI zaktAvaha ane caMdAvate ekatra thaI gayA ane potAnA evoDa mATe abhimAna AvyuM jethI eka bIjA sAthe kasuMbA lIdhA ane vera-jhera bhUlI gayA A vakhate hekare bhASaNa ApI ekyatA upara bhAra mUkI darekane ekatra karI nAkhyA hatA "ApaNuM aMdara aMdaranA kalezane tyAga karI mevADanA mahArANAne madada ApI tamArA dezanuM kalyANa kare jyAre ApaNe duzmanane sAmane karIzuM tyAre paNa ApaNane mevADavAsIonI jarUra paDaze mATe ApaNe koI paNa rIte mevADanA rANAne madada ApavI ja joIe." AvI rIte bhASaNa ApI holakare pitAnI pharaja bajAvI hatI, pote cAlatA sudhI mevADanuM amaMgaLa karyuM nahatuM ane siMdhIyAne kaheto gayo hato ke "meM aMbAjInA AkramaNathI rANAnA rAjyane jarakSita rAkhavAnI pratijJA karI che, mATe Apa koI paNa prakAre evuM kharAba vartana karaze nahiM." Akhare siMdhIAe theDe vakhata hekaranI vAtanuM pAlana karyuM paNa chevaTe soLa lAkha rUpIA vasula karavA mATe mevADa para hallo karavAnA irAde " sadAzivarAmane ekadama e dezamAM mokalI Ape. ane i. sa1806 nA juna mAsamAM golaMdAja palaTaNa laIne kuca karI hatI. siMdhIyAne pitAnA be kAryo hato (1) soLa lAkha rUpIA vasula karavA, (2) jayapuranA sinyane udayapuramAMthI dUra karavAnuM, paNa rAjakumArI kaNakamArI ne vivAha jayapuranA rAjAnI sAthe nakkI thayo hato. A vakhate kuzAvaha rAjAnuM sanya tyAMja hatuM jyAre e sanya cAlyuM gayuM tyAre mahArANA bhimasiMhanI bhAgyadazA badalAI gaI jyAre bhAvI badalAI ke judAja rUpamAM pheravAya che tyAre ja manuSyanA jIvananI kaTI thAya che tevI rIte hatabhAgI rANuM bhimasiMhanI dazA thaI ane pite pitAnA divase mahAmuzIbate nirgamana karatA hatA. ATaluM duHkha hayuM temAM paNa vadhAro karavAnA IrAdAthI duSTa vidhAtAe mahArANAnA hAthamAMthI rAjasattA paNa chInavI lIdhI hatI. kevaLa nAmanuM ja rAsanmAna jogavatA hatA. paNa teo potAnI putrI kRSNakumArIne joIne ja AnaMda mAnatA hatA paNa kaThora bhAvIe rAjakumArIne paNa laI lIdhI hatI. A badhuM aMdara aMdaranA kalezane laIne Aje rAjasthAnanI mahA bhayaMkara zocanIya dazA thaI hatI. kRSNakumArInA vivAhano jhaghaDo mAnasiMhe eTale Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257 mahArANA zrI bhimasiMha badho vadhAryo hato ke te lakhatAM pRSThanA pRSTha bharAya tema hovAthI AgaLa na laMbAvatAM ATaluM ja basa che? "ke kRSNakumArInA rUpane pujArI mAnasiMha thaye hato ane teNe kaI hisAbe jayapuranA rAjA sAthe kRSNakumArIne vivAha thavA na devo ane pote paraNavAno nizcaya karyo. " tethI ja pote kalezane vadhAre karI mevADanA rANAne dhamakI ApavA lAgyo hate Akhare baMnene sAmasAmA yuddha thayA, temAM keI phAvyuM nahIM ane sarvanI zaktine vyaya evo thayo ke jethI duzmane phAvI gayA ane kRSNakumArIne bhega apAye hato. vaLI AthI mAnasiMhanA lazkaramAM phUTa paDI hatI ane pite hatAsa thaI gaye hatuM jyAre pote AtmaghAta karavA taiyAra thaye ane tenA sAmaMtanA jANavAmAM AvyuM ke tarata ja doDIne mAnasiMhanA hAthamAMthI talavAra jhuMTavI lIdhI ane jodhapura laI gayA, jodhapuranA daravAjA baMdha karyA ane cha mahinA sudhI aMdara rahIne ja laDayA paNa chevaTe jodhapura duzmananA hAthamAM ja gayuM temAM luMTaphATa calAvI zaherane pAyamAla karI mUkayuM hatuM A vakhate sainyamAM kalaha utpanna thaye eTale jagatasiMha maraNanA bhayathI nAsavA lAgyo ane luMTa karIne meLavela tamAma mAla-mita jayapura mokalavA mAMDe. paNa adhavacamAM ja rAThoDAe te tamAma mAla-mita luMTI lIdhA, jagatasiMha mahAmuzIbate pitAnA prANa bacAvI nAsI Avyo paNa pitAnA sanyanI je durdazA thaI che te lakhavAnI zakti amArI lekhaNImAM nathI. kharAba muhurtamAM ja kRSNakumArI sAthe vivAha karavAmAM Avela tenuM ja pariNAma bhogavavuM paDayuM. jyAre kRSNakumArInA uttama guNe ane gaMbhIratA tathA pitAnuM pavitra cArItra eTaluM badhuM jIvananI sAthe otapreta hatuM ke Aje kRSNakumArInuM nAma sAMbhaLatAM ja dareka mevADInA AtmAne tenA guNenuM saMbhAraNuM yAda Ave che kRSNakumArInuM mota thayuM tene utpAdaka mAnasiMha ane tene mitra amIrakhAM hate. amIrakhAMnI AgaLa mahArANA bhimasiMha eka kASTanI putaLI samAna hato. tethI ja amIrakhAMe kahyuM hatuM ke "kRSNakumArIne vivAha mAnasiMha sAthe kare, nahIM te tene vadha karo." paNa AvI bhayaMkara paristhiti hatabhAgI, hicakArA, abhAgI, ane bIkaNuM rANAe bApArAvalanI kitine kalaMka lagADayuM hatuM Akhare te kAma latasiMha nAmanA rAjapUtane soMpavAmAM AvyuM A kaThora hRdayanA manuSyanA hAthamAMthI chUrI paDI gaI ane jyAre mahArANIne khabara paDayA ke vanavAsamAM raDAroLa thaI rahI che, tyAre rANI mAthu paTakavA lAgI chatAM paNa 33 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 mevADanA aNumela javAhira yAne AtmabalidAna mahArANA himasiMhane tenI asara thaI nahIM. chevaTe jyAre jhera ApavAne hukama karyo tyAre eka dAsI mAraphata jhera mokalyuM paNa te jhera bahAdura devI bhArata lakSamI kRSNAkumArIe bIlakula saMkoca rAkhyA vagara jhera pI lIdhuM, ane pite potAnA prANanuM balidAna ApyuM kRSNakumArInA paraloka gayA pachI tenI mAtAe anna-jaLane tyAga karI sarva vaibhavane tilAMjalI ApI pote paNa putrIne mArge cAlI, kRSNakumArInA mRtyunA saMbaMdhamAM duSTa ajItasiMha paNa bhege ja hato AmAM eja duSTane hAtha hato. kAraNake e pApIe ja amIrakhAMne uzakeryo hate. AvI aneka ghaTanAo mevADanI pavitra bhUmi para thavA lAgI jethI mevADanI durdazA thavAmAM bAkI rahI nahIM. amIrakhAMnI pratiSThA helkaranA rAjyamAM ghaNI ja sArI hatI tene dravya paNa sArUM saMpAdana karyuM hatuM. Akhare briTiza sarakAre amIrakhAne kaheNa mokalAvyuM ke, "tamo hAlkarane pakSa tyAga karI amArA pakSamAM Ave to ame tamane ghaNIja jAgI ane pragaNa ApIzuM. zarata eTalI ja ke tamAre tamArI senAne nizastra banAvavI paDaze" A pramANe zarata maMjUra rAkhI briTIza sarakAranI chAyA nIce navAba amIrakhAM rahyo ane tenI rAjadhAnI TAMkamAM karI. tyAra pachI briTIza sarakAre mevADanA rANu sAthe saMdhI karI te prasaMga mevADanA mATe mAMgaLIka hato. je bhUminI hADa-cAma ane naso tUTI gaI hatI teja bhUmimAM Aje zAntinuM jaLa siMcavAnuM briTIza sarakAre zarU karyuM. tethI mevADane bhayaMkara prapaMcI atyAcArI onA juthI bacAvI lIdhuM. I sa. 1806 nI vasaMta RtumAM aMgrejoe mevADanI smazAnavata bhUmimAM praveza karyo, praveza karatAM ja temanA AtmAne zeka thaye ke je mevADa eka vakhatamAM rAjyasthAnamAM naMdanavana samuM hatuM, je mevADa zUrAonuM kendra sthAna hatuM, je mevADa svamAna sAthe potAnA prANa ApavA taiyAra thatuM. teja mevADane briTIza sarakAre dekhyuM ne zeka karavA lAgyA. A vakhate mevADanI bhUmimAM kAma kAma khaMDIyA mAluma paDatA hatA, jyAM jyAM daSTIpAta karavAmAM Ave tyAM tyAM hadaya bhedaka bhayaMkara mUrtio TIcara thatI hatI ghaNu sthAne ujajaDa thaI gayAM hatA, kheDute pAse anAja nahatuM. jyAM draSTI karI devAmAM Ave tyAM ghaNIja kaMpArI chuTe tevI sthiti jovAmAM AvatI hatI. suMdara suMdara mahAlaya paNa khaMDIyara banI gayA hatAM jyAM marAThAonI padharAmaNI thaI che tyAM AthI paNa vadhAre bhayaMkara banAvo banyA che. paNa chevaTe teone temanA pApanuM prAyazcita bhegavavuM paDayuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI bhimasiMha aMbAjIe mevADanI puSkaLa lakSamI luMTI hatI paraMtu pAchaLathI sarva saMpatti tene ApI devI paDI hatI tenI kaThoratA ane svArtha parAyaNatAne laIne mevADane bhAre nukazAna thayuM hatuM, tenuM phaLa tene tAtkAlIka maLI gayuM. je siMdhiyAnI sahAyathI tenA saubhAgyanA sUryane udaya thaye hato teja siMdhiyAne anAdara karI tene gvAlIyaramAM potAnI svAdhInatAne DaMkA vagaDAvyo hato. AthI siMdhIyA tene pracaMDa zatru banI gayo hato. Akhare aMbAjIne pakaDayo ane tenA hAtha paganI AMgaLIe bALI mukI tenI tamAma saMpatti jhuMTavI lIdhI. aMbAjIthI pitAnI saMpattine huMTAtI joI na zakavAthI tenA samakSa paDelI chUrIthI pote AtmahatyA karavA vicAra karyo, tenA hRdayamAM chUrI mArI te kharI paNa tenuM matyu thayuM nahi. A vakhate aMgreja dvatanI sAthe je ThekaTara hatuM tene tAtkAlIka ghAva sIvo lIdhe jethI tenA prANa bacI gayAM. te nisteja thaIne paDa hatuM, tenA khajAnAnI cAvI tenA hAthamAM AvI A vakhate aMbAjInI pAsethI rUpIA paMcAvana lAkhanI prApti thaI hatI. te pachI siMdhiyAe be vakhata pitAne su SanAvI mevADa para mokalyo hato paNa te bahu vakhata sudhI A pada bhegavI zake nahiM ane thoDAMka samayamAM paraloka vAsI thayA. kahevAya che ke aMbAjInA maraNa pachI tenI tamAma saMpatti jAlimasiMhanA hastAmAM AvI. rANujInA maMtrIe sIttera hajAra rUpIA yazavetarAva bhAIne ApI kamalamerane kile laI lIdho. ATalA paisA bhegA karavA mATe judI judI bhUmio judA judA mANasone IjAre ApI dIdhI. durAcArI amIrakhAMe I. sa. 1809 mAM potAnI paMcaDa senAne sAthe laI mevADa para ghero ghAlyo. ane rANInI pAse agIyAra lAkha rUpIAnI mAgaNI karI "jo tame mAMgaNI nahi svIkAre te tamArU ekalIMgajInuM maMdira toDI nAMkhIza ane mevADane pAyamAla karIza." A vakhate mahArANAmAM agIyAra lAkha rUpIA amIkhAne ApavAnI zakti na hatI paNa rUpIA ApyA sivAya bIjo upAya na hato tethI chevaTe nava lAkha rUpIA ApavAne svIkAra karyo paraMtu rANAthI ATalA rUpIA bhegA thaI zazayA nahIM tyAre kUra amIrakhAMe rANAnA dUtanuM bhayaMkara apamAna karI tenA para atyAcAra karavA mAMDayo. temAM maMtrI kizanadAsapala ghAyala thaye 59. karnala TAi jaNAve che ke kizanadAsa A vipattinA samayamAM sadA mArI pAse rahate hatA, rANA ane kartala ThoDanI vacce pAnAlApa thato tyAre kizanadAsa dubhASiyAnuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna krUra paThANee mevADamAM baLa pUrvaka praveza karyo, rANAjI tenI gati rekI zakyA nahIM. jethI nagaravAsIo nAsabhAga karavA lAgyA. amIrakhAM bhayaMkara atyAcAra karavA lAgyo. AvA samaye keIpaNa strI bahAra nIkaLI zake nahIM nagarajanenI kiMmatI saMpatti lUMTAvA lAgI, mevADamAM hAhAkAra thavA lAge, leke jema tema nAsabhAga karavA lAgyA. paThANee julmanI avadhI karavA mAMDI A vakhate paThANenuM sine paNa AvI lAgavAthI bane taraphathI udayapuranI prajA upara je atyAcAra karavAmAM Avyo che tenuM varNana karavuM te lekhakano zakti bahAranI vastu che. prajA bicArI dArUNa duHkhamAM sapaDAI gaIAkhare aMdara aMdaranA vigrahathI mevADanI prajAne dukha paDavAnuM bAkI rahyuM nathI. jyAre mevADanI rakSAne koI upAya rahyo nahIM. tyAre rANAjIe eka sabhA belAvavA nizcaya karyo ane "dhavala merU' nAmanA sthAnamAM sabhA bolAvI abhiprAya jAhera karyo ke "mevADanI tamAma bhUmi duzmanane vaheMcI ApavI." duzamanene mane kAmanA pUrI karavAno A samaya jaldI hAtha AvavAthI teone AnaMdane pAra rahyo nahi. jyAre mevADanI durdazAnI parAkASTAne samaya najadIka Avate gayA tyAre jema samazAnano kabajo meLavAthI prete khuzI thAya che tema marAkAe ane paThANe AnaMda mAnavA lAgyA, ane atyaMta khuzI thavA lAgyA, eka vakhata mevADavAsIo prabhAvazALI ane zUravIratAmAM pitAnI nAmanA amara karI jagatanA ItihAsamAM sonerI akSare aMkita hatA teja mevADavAsIo Aje cetana vagaranA nijIva sitimAM tana jaDa ane nirUtsAhI nahi te rAjasthAnanI kamalinI kRSNakumArIne bhega zA mATe ApavAmAM Avata ? ane bAppArAvalanA vazaMja mahArANA bhimasiMha kAyara ane Darapoka zA mATe banata? kAma karate hate. caMdAvate sAthe tene vaira hatuM, paNa te mahAna svAmilakata hato karnala TaDe pitAnA svanee mRtyu thatAM joyuM hatuM kisanadAsanuM mRtyu thaeluM joI karnala ToDa tathA aMgreja DokaTarane majabUta saMdeha utpanna thayo hato ke " koIe jhera-viSa ApIne mArI nAkhyo che. " kizanadAsanA mRtyunI vAta sAMbhaLI hajAro mANasa raDayAM hatAM. A uparathI pratita thAya che ke te atyaMta lokapriya hatA. A samayamAM satima, kizanadAsa tathA rUparAma paNa vidyamAna hatAM agrejo sAthe rANAjIne sadhi thayA pachI bApujI siMdhiyAne ajameramAMthI dUra karavAmAM Avyo. teNe jyAM rahevAne vicAra karyo haze te vakhate tenA zarIra para thuMkayA hatA. ane tene aneka kuvacane saMbhaLAvyA hatAM ahaMkAranuM pariNAma AvuM ja Ave che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI bhimasihu 261 janma mevADanI sarva suMdaratAnA nAza thayA hatA. je mevADa eka vakhatanuM naMdanavana gaNAtuM hatuM te mevADanI suMdaratA Aje kayAM cAlI gaI ? eka vakhatanI te mevADabhUmi janmabhUmine khAtara prANa ApanArAe asaMkhya vIrAne ApanArI hatI. je mevADa eka vakhate sa` dezeAmAM zizamI gaNAtA hatA, jene samasta jagata vIrajana gaNIne vaMdana karatuM hatuM, te mevADabhUmi Aje tA smazAnavat banI gaI ahAhA zuM vidhAtAnI akRpA ! A pramANe mevADanI aSAgatinuM varNana karatAM bhalabhalAnA hRdayane AghAta thayAvInA nahi rahe. eka vakhatanI mevADabhUminI mahArANI Aje bhikhArInI dazAmAM je mevADa kerA zAhukArA mevADa mATe prANu ApatAM pAchI pAnI muktA nahAtA te mAzusA Aje pizAcAnA paMjhAmAM leAha ja jIrathI keda pakaDAyA ane sarvane ajamera laI gayA ane tyAM prajAjanAne ghaNuMja kaSTa ApI rIbAvI romAvI mRtyune zaraNa karyA. ghaNA leAkeAe paisA ApIne peAtAnA jIvananI mukti meLavo Akhare I. sa. 1817 paryaMnta je jIvatA rahyA te te varSa mAM thayelI sa Mdhi anusAra mukta thaI hADapiMjaranA AkAramAM kArAgRhamAMthI bahAra nIkaLyA. A vakhate jaina maMdirAnI ghaNIja avadazA thaI hatI ghaNA maMdirA apUja rahetAM hatAM tenA kAI rakSaNa karanAra naheAtA jyAre pApa gRhA utpanna thAya che. tyAre devA paNa saMtAI jAya che. ane devA paNa hatAza khanI jAya che. paNa Akhare teA jJAnIonA vacana para zraddhA rAkhIe tA satyanA jaya che. chatAM AjanA kalikALanA jamAnAmAM satya vastune sthAna nathI. asatya vastu uparaja duniyA tAgaDadhinnA kare che. dhI ne ghera dhADaja Ave. je mevADa du:khIyAnuM melI svamAna khAtara peAtAnA prANa ApI amara nAmanA karanAra je mevADa pratApa jevA satyavAdI vInuM janmasthAna te mevADa Aje pApI ane pizAMcAnI adharma lIlAnI hada thaI gaI che. jyAM nyAya ke nitI jevI vastu nathI, zuM paramAtmA ATalA badhA niSThura thaI gayA haze tenA darabAramAM zuM dayAnA aMza rahyo nahiM hAya ! paNa keI zuM kare kahyu` che ke ! karmanI gatI gahana che, mATe te anusAra sau saune peAtAnA karmanI viTa'khanA bhAgavavI paDe che. Akhare mevADanI bhUmi picA zenAM hAthamAM gaI ane mevADanI bhUmi Aje yamarAjanA khapparamAM hAmAI rahI. jema jema mevADanI paristhitI badalAtI gaI tema tema jaina purAtana madirAnI paNa adheAgatI vadhatI gaI Aja kAla mevADamAM lagabhaga pAMtrIsA jaina maMdira, mAjIda che, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNumela javAhira yAne AtmabalidAna jemAM naMdasarA, bhIlavADA, gAzuMdA, kuMbhalagaDha, cittoDa ItyAdi gAmAmAM ghaNAMja bhavya ane prAcIna namunAe meAjuda che paNa kALanI gati gahana che. jema jema rAjya sAme aneka baLavA aneka yuddho thavAthI mevADanuM bhAvI Aje judI dazAmAM teALAI rahyuM hatuM, tevI sthitimAM paNa jenee pAtAnI zraddhA anusAra jeTalI khanI zakI teTalI tvarAthI jaina maMdiranuM rakSaNa karavAmAM AkI rAkhI naheAtI, mevADanA sihAsana para aneka rANA mahArANA thayA. teo zrIe paNu jainAnI ati udAratA bharelI kadara karI jaina tarIkenuM khIrada vadhAravAmA ghaNuMAja uttama hissA khaThyA hatA. 262 mahArANA zrI kullAnA vakhatamAM paNa ghaNA dAkhalA maLI Ave che ke rANA zrI kumbAne jaina maMdirA ane jaina dharma 52 ati zraddhA hatI A sivAya tapAgacchanI utpatti paNa mahApuruSonI ajaba dharmazraddhA ! ane te zraddhA vaDe majAvelI rAjyanI sevAne AbhArI che. ane te tapAgacchanA AcArya zrIne paNa rAjya taraphathI ghaNuM ja mAna ane jAgIrI ApavAmAM AvI hatI. A pachI bhAmAzAha paNa eka jaina bhaDavIra hatA tene paNa ghaNIja mevADanI aNumela sevA bajAvI che, mevADa mATe sarvasva sama paNu karanAra e vIra khIrAdara paNa bhAmAzAhu ja hatA jeNe mahArANA pratApanI khAtara pAtAnI jIMdagI ane bhava hAmI dIdhAM hatAM. bujarga chatAM eka yuvAnane zaramAve tevI tenI bahAdurI temaja yuddha kaLAmAM kuzaLa hatA, AvA naravIrAthI mevADamAM jainadharma ane jaina maMdirAnI mahattA vadhI rahI hatI. mahArANA rAjasaMhanA vakhatamAM maMtrI dayALazAhuM eka ajaba puruSa thaI gayeA. mahArANu zrone meAtanA paMjhAmAMthI khacAvanAra prANanA bhAge jaina virAMganA pATamade nA ziyaLanuM rakSaNa karanAra duSkALanA vakhatamAM sArI prajAne sahAya ApI TakAvI rAkhanAra tathA mevADanI kirti kema vadhe ane bAdazAhanA jIhmA sAme kevI rIte TakI rahevuM te bAbateAmAM vauravara mahAmaMtrI dayALazAhe ghaNAja parizrama veThI mevADanI sevA majAvI hatI, vaLI peAte AcArya mahArAja zrI mAnasUrizvarazrInA upadezathI ja duSkALa jevA bhayaMkara samayamAM dayALa lA khaMdhAvelA zarU karyo hatA. ane temAM zro RSabhadeva bhagavAnanuM ajoDa zilpakaLAthI bharapUra suzAbhita jaina maMdira banAvyuM ane te maMdiramAM lagabhaga eka karoDa rUpIyA kharca karI mevADanI duHkhI prajAne majurInI rAhata ApI duSkALanA samaya vyatita karAvyeA hateA. AvA aneka mahApuruSAe mevADanA mATe peAtAnA tana mana ane dhana apaNuM karyA hatAM. tethoja evA prabhAvazALI jainAthI Aje mevAmAM hajArAnI sakhyAmAM jaina madirA zAbho rahyAM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI bhimasi'hu 213 Aje mevADamAM pavitra ti zrI RSabhadeva (kezarIyAjI)nuM zaiAlI rahyuM che. temAM atyAra sukhI svetAMmbarI ane digambarInA aneka mata matAMtara cAlatA ja mAvyA che. ane hajI paNa cAle che. paNa vAstavika jotAM khI vastunuM pariNAma zeAdhavAmAM Ave te te vastunA khAsa nikAla thaI jAya paNa aphsAsa ! ke e vAtanA nikAla hajI sudhI thavA pAmyA nathI, mUrti bhavya ane purANI che. temAM jarApaNa zaka nathI anyamatI vALAone tenA para sa pUrNa zraddhA che. tema dezaparadezathI hajArA bhAvIka yAtrALuo AvI tenI sevA pujAnA lAbha le che. paNa jyAM sudhI baMne pakSa mATe nyAya na tAlAya tyAM sudhI dhUMdhavAelA ja raheze ane kAI vakhata agni pradipta thatAM kalezanuM vAtAvaraNa ubhuM. thaze. kezariyAjInuM ma dira lagabhaga caukramI sadInuM haiAya ema jAya che. tenI AMdhaNI ane te AMdhaNI jaina saMpradAya anusAra che. ItihAsakAroe Aja khAmatamAM ghaNuM ja lakhyuM che, ane te khAkhatanA zilAlekhA tAmrapatrA vigere pazu mAjIda che tema matAvyu che vaLI zrIyuta caMdanamala nAgArIne lakhele itihAsa vAMcatAM jaina sa`pradAyanA matane saMpUrNa TakA ane pretsAhana maLe che. vaLI zrIyuta lakSmIdAsa mathuradAsanI lakhelI hakIkata uparathI A ma'dira pazu digambarIAnuM che ema jANavAmAM AvyuM che. AvI aneka ghaTanAothI Aje anekAmanI paristhiti gaMbhIra ubhI thai che. tema itihAsa vizArada zrocuta gorIzaMkara lakSmI kara ejhAe paNa jene mATe eka paNa zabda lakhyA nathI. tenI mane navAi lAge che. je bhAmAzAha, karmAzAha, dayALazAha, vigere jainAe je mevADa rAjyanI sevA bajAvI che tenI nAdha anya itihAsakArAe ghaNI ja sArI rIte laI tenI ujjavala kIrti jagata AgaLa raju karI che. tyAre zrIcuta gaurIza'kara ojhAe eka sAdhAraNa vastu batAvI che. AthI mArA hRdayane zeAka thayA sivAya rahetA nathI. jyAre AvA samartha vidvAnA pakSA pakSImAM joDAze tyAre jagatanI AgaLa spaSTa hakIkata zI rIte jAhera karaze, ItihAsakAra kalaToDa sAhebe temaja kavi kezarIsiha e vIra bhAmAzAhanA mATe ghaNu ja aitihAsIka vRttAMta raju karIne bhAmAzAhanI mahattA vadhArI che. A pramANe jyAre zAkSarI ane vidvAnA kare te vyAjamI na kahevAya A sivAya mevADamAM aneka evAM maMdiza che, ke tenA joTA maLavA muzkela che chatAM Aje karmAnusAra paristhiti khIlakula badalAI gaI che. zAthI sAdhu munIrAjanA vihAra aTakI gayA ane pracAra kAryanI paddhati khIlakula rasa vagaranI khanI tethI sthAnakavAsI ane terApa thoee sArAe mevADamAM evI jaDa ghAlI che ke Aje maMdiranI sevA-pUjA badale kAI paNa dana karavA jatuM nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabaliAna eka tarapha jina dharmanI A sthiti ane bIjI tarapha mevADanA mahArANuM misiMhanI paristhiti paNa vicitra prakAre thaI A pramANe mevADanI evI durdazA thaI ke tenI hakIkata lakhavA mArI zakti bahAranI vAta che. A badhI vastunuM parivartana thavAnuM mUkhya kAraNa eka ja ke aMdaro aMdaranA vigraha ane kusaMpa, sarve potapotAnA svArtha puratAja mevADanI khoTa bhakti karatA hatA Akhare mevADabhUmi nivIrya banI gaIzahera hatAM te gAmaDAM banI gayAM hatA. ane jyAM gAmaDAM hatAM tyAM ujajaDa verAna banI gayAM. je jagyAe hajAra mANasonI vastI hatI te jagyA Aje samazAnabhUmi jevI banI gaI hAlolakuLanA bhAgyacakanA parivartana sAthe ja mahArAjA kanakasenanA vaMzane ItihAsa IsavIsana benI zatAbdIthI AraMbhIne ogaNIsamI zatAbdI paryata sArI rIte varNavAmAM AvyuM. lagabhaga be hajAra varSa te mahArAjA kanakasenanuM peluM vRkSa saMkucIta dazAmAM rahyuM ane pAchaLathI durdazAne prApta thayuM. bhAgyanI ghaTanA ajaba che aneka jAtanA saMkaTathI mevADanuM lehI cusAI gayuM, ane prANa vagaranuM hADapIMjara samu mevADa rahyuM A vakhate aMgrejoe sauthI pahelAM A duSTa daLonuM damana karavA vicAra karyo I. sa. 1817nA okaTembara mAsamAM bhAratavarSanA zAsanakartA lorDa hesTIgsanA cAturyanA prabhAvathI A duSTa lokonA atyAcArane aMta Avyo ane prajA kaMIka zAMti bhegavavA lAgI. te pratApa sAta samudra tarIne pAra AvelA vaNIka vezI briTIza lekenI prabhutA bhArata varSamAM daDha thaI. Akhare briTIza senA zAsana kartAnI kunehathI sarva jume dUra thayA ane mevADanI prajAmAM kaMI cetana AvyuM. briTIza zAsanakartAe bhAratavarSanA sarva rAjAomAM saMpa kema thAya tene vicAra karI badhA rAjya katone AmaMtraNa ApyA. A vakhate jayapuranA mahArAjA sivAya bIjA badhA rAjAoe sahAnubhUti batAvI ane dilhImAM virATa sabhA bharavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM. mAtra thoDA ja aThavADIyAmAM samasta rAjapUta jAtinuM bhAgyasUtra briTananA hAthamAM AvyuM ane saMdhipatra lakhavAmAM Avyo temAM evo karAra lakhavAmAM Avyo ke "rAjapUte rAjakiya svAdhinatAnuM sukha bhagavaze ane aMgreja sarakAra zatruonA AkramaNamAMthI ane atyAcAramAMthI temanuM rakSaNa karaze. te badalAmAM potAnA rAjyanI upajane thoDo bhAga Ape paDaze." A pramANe baMne pakSonI rAjIkhuzIthI saMdhio nakkI karI ane tene svikAra karyo I. sa. 1818 nA jAnyuArI mAsanI tA. 16 mIe rANAjIe ukta saMdhipatra upara hastAkSara karyA hatAM. ane te pachI phebruArI mAsamAM ja ukata siMdhIyAnA anucaro e anyAyathI mahArANAnI bhUmi para potAne adhikAra sAbIta karyo hato. A sarva bhUmine uddhAra karavA mATe aMgreja senApati mejara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI bhimasiMha janarala sara Ara Dakana senA laI taiyAra thaye. dareka ThekANe pitAnI kunehabAjI ane zUravIratAthI aMgreja senApatie sarva kilAo hastagata karI mevADamAM rAjyamAM saMyajI dIdhuM ane kamalameranA killAne adhikAra pite laI lIdhe. - kamalamera ane udayapurane lagabhaga 140 mAIla dUra haze A vakhate e aMgreja jaNAve che ke kamalamerathI udayapura AvatAM phakta beja zahera malyA ane bAkI tamAma vistAra ujajaDa ane zunyakAra hatA. manuSyanuM jarA paNa cinha nahatuM ane vastI te hatI ja nahiM. moTA moTA rAjya mArgo paNa zUnya smazAnavat banI gayA hatAeka vakhata ramaNiya naMdanavana samI bhUminI Aje AvI bhayaMkara dazA! zuM vidhInI vicitratA mevADamAM bhIlavADA nAmanuM zahera hatuM. bAra varSa pUrve arthAta I. sa. 1806 nA me mAsamAM jyAre aMgrejane dUta nagara tarapha gayA tyAre te vakhatamAM 6000 cha hajAra kuMTuMbo rahetA hatA. ane A nagara ghaNuM ja uttama keTInuM gaNAtuM hatuM paraMtu hamaNAM I. sa. 1818 nA phebruArI mAsamAM pUrvenI vastIne patteja lAgato nathI. ane bhIlavADAnA rAjamArga upara eka paNa jIvaMta prANuM maLyuM nahiM. phakta ekaja kutare eka jaina maMdiramAM beThe have te paNa ajANyA mANasane joI tarata nAsI gayo. A dazA joI konA manane lAgI na Ave ? eka sainIke te devAlayanA AdinAtha nAmanA bhagavAnane pitAnuM lAla vastra oDhADI tenuM zarIra DhAMkayuM hatuM. jainonA maMdironI A durdazA hatI. mahArANAe briTiza dUtane mAna sahita lAvavA mATe pitAnA sarakArane eka aMgreja pitAnI chAvaNI nAthadvArAmAM nAkhI paDaye hate. rANAjIne saradAra pitAnI senA laI tyAM jauM briTiza ejanTane maLe ane udayapura laI Avyo. te vakhate udayapurane ghaNI ja suMdara rIte zaNagAravAmAM AvyuM hatuM ane briTizi dUtane mAna ApavA mATe ghaNIja uttama prakAranI yojanAo karI hatI. e vakhate kamalamerano kile paNa aMgreja sarakArane arpaNa karavAmAM AvyA hato rANAjIne moTA kumAra javAnasiMha uttama poSAka ane vastrAlaMkAra sajI asaMkhya sAmaMta ane nAgarIkone sAthe laI jaI briTiza ejanTane mAna ApyuM ane ghaNuM ja utsAhapUrvaka pATanagaramAM teDI lAvyA. A vakhata zebhAnuM varNana karavAne lekhakanI zakti bahAranI vAta che. paNa eTaluM badhuM uttama rIte svAgata karavAmAM AvyuM hatuM ke AvuM svAgata mevADamAM koI vakhata paNa thayuM nahIM hoya tema te vakhatanA loko bolatA hatA. A vakhate darabAra bharavAnI taiyArI karavAmAM AvatI hatI jemAM ghaNe uMcA prakArane samIyAne bAMdhavAmAM Avyo hato ane uttama bichAnA 24 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna vigera pAtharI maMDapane ghaNuM uttama rIte zaNagAravAmAM AvyuM hatuM jayAre briTiza ejanTe yuvarAja javAnasiMhanI mulAkAta lIdhI tyAre briTiza ejanTane yuvarAjane jotAM ja tenA mATe ghaNuM ja mAna ane prema utpanna thayo kumArane jotAM ja tenA guNenI jhAMkhI karI lIdhI teja svI vadana bolavAnI chaTTA, rAjadarabArI sabhyatA vigere dareka jAtanA uMcA guNe kumAra javAnasiMhamAM hatA. karnala ToDa lakhe che ke -je vakhate briTiza elacIne rANAzrIe khANuM ApyuM te vakhate lagabhaga so jAtanI vAnagIo hatI. ane eka hajAra rUpIAnI thelI mukavAmAM AvI hatI khANa khAdhA pachI te rUpIA nekarone vaheMcI ApavAmAM AvyA hatA. Aje udayapuramAM AnaMdane divasa hato ane briTiza ejanTane jovA mATe hajAro loko bhegA thayA hatA temaja kavio, bhATe tathA cAraNe paNa briTiza ejanTanI bIradAvalI bolavA lAgyA hatA ane aneka prakAranA vAjAM vAgI rahyA hatA. gAmanI kumArIkAo suMdara cAMdInA pAtrAmAM jaLa bharI vadhAvavA AvI hatI ane temanuM bhAvidhinuM svAgata karyuM hatuM. ane maMgaLa gIta gAI rahI hatI. A vakhate udayapuramAM eTalI badhI medanI jAmI rahI hatI, tala mAtra paNa jagyA khAlI dekhAtI hatI ane kIDIne paNa cAlavAnI jagA maLI zake tema dekhAtuM na hatuM. A vakhate ejanTanI svArI dabadabAra sAthe rAjya mahelanI pAse utarI. A vakhatanI rAjabhuvananI vizALatA ati vakhANavA lAyaka hatI. rAjya mahelanI bAMdhaNI saMgemaramaranA suzobhita pattharothI bAMdhelI hatI. te mahAlayanI kamAna paNa ghaNI ja bhavya kArIgarIvALI hatI, A bhavya mahAlayamAM ejanTane utAre rAkhavAmAM Avyo hato. je mahelamAM utAro A hate te mahelanuM nAma "sUrya mahAla 60 hatuM A mahelane coka phakta traNa kamAnadAra ucca stanI upara sthira che ane A stara parvate halAvA para Avela che sauthI AgaLa je stabha che tenI uMcAI 32) batrIsa hAthanI che A mahela prathama prathama rAjAoe baMdhAvelo che. tevA suMdara mahAlayamAM darabAra karavAmAM Avyo hate. jyAre ejanTanI padharAmaNuM thaI tyAre padAre tenI pokArI ane ghaNA saradAra, mukhya AgevAne ane rANAzrIe ejanTane ghaNuM ja sanmAna ApyuM 60 A mahela ghaNe suzobhita ane suMdara kArIgarIthI vibhUSita bane che ane temAM sUryanuM mahAna kaLAthI paripUrNa evuM eka citra che jethI te mahelanuM nAma "sUrya mahAla ' rAkhavAmAM AvyuM che, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI bhimasiMha ane mAna pUrvaka pitAnA niyata karelA Asana para besavA vinaMtI karI. jyAre ejanTanI padharAmaNI thaI tyAre rANAzrIe mevADanI paristhiti temaja marAThAo ane siMdhI taraphathI je je vipattio saMkaTo paDayAM hatAM tenuM hRdayadraka vivecana karI nAmadAra briTiza sarakArane aMta:karaNathI upakAra mAnya hate. ane Aje A bhavya darabAra ane apUrva zAMti jovAmAM AvatI hatI, tene pratApa briTiza sarakArane AbhArI che. jyAre briTiza elacIne mAna ApyuM. tyAre briTiza elacIe paNa vivekasara tene vaLato javAba ApI ane belyA ke amo amArI pharaja bajAvI rahyA chIe ane amArA gavarnara janaralanI evI IcchA che ke dareka jagyAe zAMti sthApavI ane hiMdustAnanI AgAhI karavI Ama belyA pachI rANAzrIe briTiza elacIne eka uttama prakAre sajaja karela eka hAthI eka uttama ghoDA ratna jaDita alaMkAro eka muktAhAra eka zAla ane eka kInakhAnane Dagale ATalI vastuo pAritoSIka tarIke ApI. ane anya mANasane paNa bhinna bhinna jAtanI vastuo ApIne darabAra visarjana karavAmAM AvyuM ane ejaMnTa pitAnA mukAma upara gaye. jyAre mahArANuM ejanTanI mulAkAta levA gayA tyAre ejanTa paNe lAMbe sudhI sAme AvI zANAzrIne mAnapUrvaka potAnA samIyANAmAM teDI lAvyo ane ghaNI ja suMdaratAthI svAgata karyuM. briTiza elacIe paNa mahArANune eka hAthI be ghoDA suvarNamaya alaMkAre vela buTTAvALI makhamalanI eka mUla ne aneka rAthI bharelA ekavIsa pAtro najara karyA ane yuvarAja javAnasiMhane paNa eka azva ane jhaverAtathI bharelA nava pAtro najara karyA. te uparAMta rAjyakarmAcArIone ApavA vIsa hajAra rUpiyA ApyA hatA. A pramANe briTiza ejaMTanuM mAna sanmAna purU thayA pachI mahArANAzrI pAchA potAnA mukAma upara gayA. mahArANAgInA cAritramAM atyaMta mahAna ke sarva maryAdA yukta nahatuM, prajAnuM pAlana karavAnA temanAmAM sarva guNe hatA. paraMtu temanA mananI durbaLatAne lIdhe pite kAMI prajAkalyANanuM kArya karI zakyA naheAtA, beTe ADaMbara bahArane keLa ane kheTe damAma ane sAdhAraNa vAtamAM AnaMda levo tathA misyA udAratA A durNane lIdhe temanuM jIvana vyartha thaI gayuM hatuM. temane janmathI ja dukha ane duHkha ja joyu hatuM. jyAre temane briTiza sattAnI sahAyathI zAMti bhogavavAne prasaMga prApta thayo tyAre pite pramAdI ane ughavAmAM ja pitAne badhe TAIma pasAra karyo. teo kaI paNa prakAranI khaTapaTamAM paDavA mAgatA nahotA. rAjasthAnamAM temanA jevA bIjo koI paNa rAjA nahi paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamolajavAhara yAne AtmabalidAna zekanI vAta te e che ke pote pitAnI kuzaLatAne kAMI paNa upayoga karyo nahato. temanA salAhakAramAM mAtra kasanadAsa ja hato. kIzanadAsa ghANe DAhyo ane catura hato. te thoDA samaya ja maMtrI tarIke rahyo hato. tenA prayatnathI mevADane ane mahArANAne ghaNA lAbhe thayA hatA. paraMtu zekanI vAta te e che ke mevADabhUmi A puruSa ratana khoI beThI hatI. kAraNa ke rAjanitI vizArada kIzanadAsa akALa mRtyu pAmyA hatA, tethI mevADane tenI beTa paDI hatI. briTiza elacInA prayAsathI sArAya mevADamAM saradAra jamInadAro ane jAgIradAra vigere je nahotA mAnatA, koI vakhata rAjadarabAramAM hAjarI ApatA nahatA te badhAe have niyamasara darabAramAM hAjarI ApatA thayA. tathA je saradAre sanmukha zira jhukAvavA taiyAra hatA te rANAzrI sanmukha zira jhukAvatA nahAtA tevA saradAro paNa rANAzrI samakSa potAnuM zira jhukAvI potAnI bhUla kabula karavA lAgyA. AvI rIte mevADanI sthiti badalAvA lAgI. have phakta ekaja kArya bAkI rahyuM hatuM. je mevADavAsIo potAne deza choDI anya dezamAM cAlyA gayA hatA, te mevADavAsIone pAchA bolAvI potAnA vatanamAM lAvavAnuM vicAra nakakI karyo. ane te vicAra barAbara amalamAM mUko sahelo nahato. chatAM paNa aMgreja birAdaroe prayAsa cAlu karyo ane lagabhaga ATha daza mAsamAM ja badhA mevADIene pAchA bolAvI lIdhA jethI ghaNuM AnaMda sAthe sarva mevADIo potAnA vatanamAM pAchA AvyA. tethI phakta ATha mAsanI avadhimAM ja traNaso nagara vasI gayAM ane leke zAMtithI pitAnuM jIvana gujAravA lAgyA. ane briTiza sarakAranI bola-bAlA bAlAvA lAgI. aMgreja sarakAranI asIma dayAthI ja dezapAra thaelA rAjapUta dArUNa duHkhamAMthI mukta thayA hatA. jyAM sudhI rAjapUtanuM nAma raheze ane jyAM sudhI svAdhinatA gauravatA ane rAjapUtonA Adi sthAnamAM bhAratavarSanI durdazAnuM varNana karavA mATe eka paNa ItihAsavettA jIvaMta raheze tyAM sudhI briTiza sarakArane A upakAra kaI paNa mANasa bhUlI jaze nahi A pramANe mevADanI dinapratidina vRddhi thavA lAgI je bhIlavADA eka vakhata zUnyakAra bhUmi jevuM hatuM te ja bhIlavADAmAM Aje bArase dukAne thaI gaI che. temAM chaso dukAne te paradezI vahepArIonI hatI. A vidhInI ghaTanA kaI ajaba che. bhIlavADAmAM vahepArIonA vepAramAM aMdaro aMdara jhagaDA cAlavA mAMDayA. temAM jena ane vaizyane dharmanA jhagaDA evA vicitra thayA ke te adAlatanA amaladAra hajAre rUpIyA rUzvata laI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI bhimasiMha Le eka ekane madada ApI rahyA hatA. AvA jhaghaDAnA pariNAme mahArANAne je bhIlavADAnA vahepAranuM mathaka banAvavAnI abhilASA hatI. te A ghAra klezane laI pAra paDI nahIM. A pramANe briTiza sarakAranI lAgaNI tathA premathI sa saradArA, sAmatA, jAgIradArI je mevADanA zaNAthI virUddha hatA te sa leAkAe mahArANInA si'hAsana samakSa hAjara thaI peAtAnI mAtRbhUminI lAgaNI batAvI. have A khAmatamAM lAMbu vivecana karavAnuM kaI paNa khAkI rahetuM nathI, kAraNa ke te pachI bhimasiMha rANAnA kaMI paNa jANavA joga banAva anya nathI. je mevADanI kAI paNa divasa sthiti sudharaze nahIM evI adhAti mevADanI thaI hatI. paNa kudarata haMmezAM eka sarakhA divasa javA detI nathI. tyAM prajAnA puNyamaLathI kAI ne kAI utpanna thAya che tevI rIte ja a Mgreja sarakAre peAtAnI asIma dayA ane lAgaNIthI vaLI teo siseAdIyA kuLanA vaMzanA itihAsanA jANakAra hAvAthI peAtAnA ja hAthe mevADanA uddhAra karI mahArANAzrInuM ane mevADanu gaurava vadhAryuM. have jyAre purepurA jIvanamAM zAnti levAnA TAIma AnyA tyAre rANA bhimasiMha yamarAjanA majammuta hAthe pakaDAI gayA ane I. sa. 1829 mAM paraleAkavAsI thayA. A pachI bhimasi'ThunA vakhatamAM kAMI paNa jANavA joga manAva banyA nathI. paramAtmA 1 rANA limasiMhenA AtmAne zAnti Ape. ' mahArANA zrI bhimasi MhanA upasaMhAranuM kAvya ( chaMdagIti ) ladhu veSa rAna hamIra ke, diva gauna AAka athAhA, jana thAha jaina virAjagahiya, bhIma bhajaka AhukA, bhaTa kRSNa vaMza kumAra jAlama, mAra rAvata lAlane, yuga zakta vazarU kRSNa ke, kula dveSa udbhava jvAlane. nRpa limasiMha vivAha iDara haiAnakA sama hAla caitu, phri sAmacandra pradhAna jAlama madhya muMDana zAla hai, marahaTTa thaTTe miTAya jAvA medapATa milAyake, ala kAyake la Ayake bahu zUravIrana dhAyake. phri sima arjuna sAmagra'hi mAra khAgiya hAnakA, itihAsa gurU zakata vaza virUddha su dAnakA, mAMtamAna jAlama malake matadeza veSa pramanya bhA, kri byAha Dira rAno lakhi zaikSa pattana adhakI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 10 31 3ra www.umaragyanbhandar.com Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamala javAhira yAne AtmabalidAna de daMDa vAMza vahAla devaliyAdite bahu bheTa le, amareza rAjyakumAra uddhava Iza darzana bheTa che marahad aMbarU lakSa yuddha phiraMga Tomasa vItA, phira nAtha maMdira labhate jazavaMta du adhIratA. 313 tihi bAda kuNa kumArikA nirdoSa jIvana pAta bhI, siradAra zavata mAra vAra vicAra gaMdhiya ghAta lo, karanela TeDa phiraMga dUta abhUta sAjana Ayaka, nRpa bhima saMdhi banAva baMdha miTAya maMgala chAyake 14 amareza rAjyakumAra tyAgana dehate ati zoka he, vaha rAjaya bhakta ananya TeMDa prabaMdhakAraka eka huM, trika rAja putriya vyAhate gR5 bhima karati manta bhau, phira sarI pAlanahAra Iza udAra jIvana aMta 315 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 22 muM mahArANA zrI javAnasiMha kALacakanI ajaba ghaTanA che. mahArANA bhimasiMha svargavAsI thayA pachI temanA pATavIkumAra javAnasiMhane janma vikrama saMvata 1885 nA caitra suda 15 tA. 31 mArca 1828nA roja saMdhyAkALa samaye rAjyAbhiSeka thayo hato. tethI mahArANuM javAnasiMha rANA ja pitRbhakta hatA mahArANA zrI bimasiMhane svargavAsa thatAM teozrI ghaNAja udAsa ane gamagIna thaI gayA hatA ane tethI samasta dezanI prajAne paNa ghaNo zoka thayo hate. mahArANA misiMha pitAnI prajA para ghaNe vAtsalyabhAva dharAvatA hatA. ane prajAnuM pAlana karatA hatA, tevI rIte rANA javAnasiMha paNa pitAnI ja pratijJAnuM pAlana karavA lAgyA. jethI prajAmAM dareka rIte zAMti ane prema divase divase vadhato gaye. tethI mevADanI paristhiti sudharavA lAgI. AthI rAjyane nANAnI je taMgI hatI te dhIme dhIme eAchI thavA lAgI. jyAre gavaramenTanI khaMDaNI vakhatasara na ApI zakavAthI gavaramenTa taraphathI ugharANI thavA lAgI tyAre rANA javAnasiMha ciMtAtura thavA lAgyA. vikrama saMvata 1882 nA citra suda 10 tA. 15 mArca 1829 nA divase gavaramenTa taraphathI kaptAna keka sAheba TIkAne dastura laI AvyA hatA. teja vakhate eka moTo darabAra bharavAmAM Avyo hato. A darabAramAM gavaramenTanA taraphathI Avela TIkAne piSAka najara karyo hate. temAM eka hAthI be ghaDA eka hAla eka talavAra eka sarapAva eka motInI mALA ane eka sapaeNca paNa mahArANAzrIne ApavAmAM AvyAM. tyAra pachI mahArANAzraei kaptAnane paNa phatehalata nAmane eka hAthI turaMgarAja nAmano eka cheDe eka kaMThI eka sapeca ane eka sarapAva tathA tenA dikarA mATe hAthanI senAnI eka vIMTI tathA AsIsTana sAhebane eka sapaeNca ane eka motInI mALA bheTa ApI hatI. vikrama saMvata 1886 nA catra vada 6 tA. 27 mArca 1829 nA divase kepha sAhebane resIDensInI keDI para mahArANAne mahemAna tarIke bolAvIne hAthI vigerenuM pharI najarANuM karavAmAM AvyuM ane gAdInazInane je rIte lAvyA hatA te ApavAmAM AvyuM. A pramANe gavaramenTa sAthe sabaMdha vadhA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27ra mevADanA aNamela javAhara yAne AtmabalidAna hatuM. jyAre mahArANAzrI gavaramenTanI mulAkAta levA jatA, tyAre temane jatAM ane AvatAM ogaNasa tenuM mAna ApavAmAM AvatuM hatuM. javAnasiMhanA moTAbhAI amarasiMhanI patni cAMpAvatane potAnI mAtAnuM sthAna ApI ghaNAja Adara sAthe bAIjIbAInI gAdI upara besADayA dhanya che bhAtRbhAvane! vikrama saMvata 1889 nA aSADa suda 11 tA. 28 jUna 1832 nA rAja mahArANA javAnasiMhanA jIvanamAM eka ajaba ghaTanA banI hatI tene dAkhala" vAMcaka vargane khyAla Avaze. bharavasiMhanI kanyAne vivAha badalAnA rAva takhtasiMhanI sAthe thavAne hato. te vakhate mahArANuM tANAnI havelI para AvyA hatA. paNa devyayoge mahArANI devaDIne aMta:kALa thaI gaye tenI khabara mahArANune malatAM mahArANAe jaNAvyuM ke A vakhate A vAta baMdha rAkhe. kAraNa ke meM bhairavasiMha ne vacana ApyuM hatuM ke tamArI beTIne vivAha huM mArA ja hAthe karIza, bhale game tevI vastu banI gaI hoya paNa huM mArU vacana ane kartavya nahIM bhUluM. A vAta lokonA kAna para athaDAtAM lokonA dilamAM ghaNI ja mAnanI asara thaI ane vakhata para mUke Ave te potAnA vacananI khAtara pitAne prANu paNa ApatAM pAchI pAnI na kare? A pramANe kanyAdAnanuM kArya pUruM karI mahelamAM padhAryA ane savAre mahArANunI kriyA karavAnI hatI te kriyA purI karI. mahArANA zrI javAnasiMha ghaNA ja dharmapriya temaja nitIvAna hatA. vi. sa. 1890 nA prathama bhAdaravA suda 3 tA. 18 ogaSTa 1833 nA divase pite yAtrA karavA javAnI taiyArI karI. udayapurathI ravAnA thayA. ane tirthonI yAtrA karatAM karatAM devAmAM padhAryA. revAnA mahArANA jayasiMha taraphathI ghaNuMja sanmAna karavAmAM AvyuM ane ghaNuM ja kimati najarANe karyo hate Akhare jayasiMha pitAnI dikarInA vivAhanI araja karI te paNa svIkAravAmAM AvI. jyAre jayasiMha mahArANAnA nAnA kumAra lakSmaNasiMhanI kanyAnI sAthe mahArANA vivAha vi. sa. 1891 nA caitra suda 5 nA roja karavAmAM Avyo. tyAMthI ravAnA thaI pharatA pharatA jeTha suda 12 nA roja udayapuramAM padhAryA. A yAtrA mahArANAe ghaNI dhAmadhumathI karI hatI. yAtrAnI saphara vakhate mahArANAnI sAthe daza hajAra mANunI pheja hatI. pahelAM musalamAna bAdazAhanA vakhatamAM udayapuranA mahArANuone yAtrA karavI ghaNIja kaThaNa hatI. paNa gavaramenTanA prabhAvathI pahela vahelI ja yAtrA mahArANA javAnasihe karI hatI. mahArANAzrIne dareka saradAroe sArAmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI javAnasiMha 273 sAruM mAna ApI potAne tyAM mahemAna tarIke teDayA A vakhate nimakahalAla sUrajamalasiMhanuM mRtyu thavAthI mahArANAne ghaNe AghAta thaye. kAraNa ke potAnA pitAnI sAthe rahI teoe ghaNuM ja kaSTa bhegavyuM hatuM ane pote cheka sudhI temanI ImAnadArI choDI nahatI. " mahArANA javAnasiMhanI rAjaya kArabhArI ghaNIja vakhaNAI hatI, prajA para pitAno atyaMta anurAga hato ane pote potAnuM jIvana ghaNuM ucca ane pavitra banAvyuM hatuM. paNa bhAvine te gamyuM nahIM. vi. sa. 185 nA bhAdaravA suda 4 tA. 24 ogaSTa 1838 nA roja rAtanA mahArANAne acAnaka darda thayuM, jema jema upAya karavA lAgyA tema tema te darda vadhavA lAgyuM ane te eTale sudhI vadhyuM ke teozrI vi saM. 185 nA bhAdaravA suda 10 nA roja paralokavAsI thayA, mahArASTranA parokavAsI thavAthI sArIya mevADamAM hAhAkAra vartAI gayo hauM ane leke codhAra AMsue raDatA hatA. dezadezamAM temanA mATe mAna hatuM. je je mahArANunA avasAnanI vAta sAMbhaLatA hatA teo badhA dilagIra thatA hatA ane mahArANAnA guNanI prasaMzA karatA hatA. A vakhate mevADanI prajAe eka deva je rAjA ane cAritrazALI bhUpati bAyo hate. zuM vidhInI ghaTanA che ? kahevata che ke - zuM karyuM meM A karyuM e mAnavI misyA eka paNa IzanI AjJA vinA na pAna paNa hAlI zake. 316 : vikrama saMvata 1857 nA mAgazara suda 2 tA. 18 navembara 1800 nA divase mahArANA javAnasiMhane janma thayA hatA. ane vi. sa. 1895 nA bhAdaravA suda 10 tA. 30 ogaSTa 1838 nA roja paraka sidhAvyA mahArANA zrI javAnasiMha varSa 37 mAsa 9 divasa 8 nuM TuMkuM AyuSya bhogavI vargavAsI thayA. paramAtmA! e rAjavine zAMti Ape. trATaka chaMda zivaka hi bhIma divAna gaye, saba zaka nimagna ju leka bhaye, jinake suta rAna javAna balI, 5 Asana beThiya bhAMti bhalI. 317 jika daga dAna, dayAbhi bhare, pitu putra duha praja ISTa kare, zubha nIti ru rIti surAja kiye, bhuvi bhArataka yaza lUTa li. 318 nija deza nIti khyAna karI, aMgarejana nIti ju rIti bhArI, supridhAna pradhAnana phuTa parI, apane hita vyuha karI. 319 35 , Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamalajavAhara yAne AtmabalidAna nRpage ajamera picAra mate, mili lAraDa biTika prIti rahe, phira tIrathake hita nati karI, jihite rajavAranA rIti parI. 320 jayasiMha badhela sutA paranI, zivarUpa mahIpa zivA gharanI, kira abula Adika sara karI, zivaloka prayAna javAna hari. 321 ItihAsa likhe nayapAla jite, hama jAnata granthana mAna te, yaha khaMDa javAna nRpAla bhaye, nupa sajajana Azaya jAna lo. karaze phatamAla suzAsana sIsa liye, kavirAja su zyAmaladAsa kiye, yaha grantha supantha cirAyu rahe, kavi pAThaka vaMza bidhAna kaho. 323 mahArANA zrI javAnasiMha pitAnI rAjya kArakIrdImAM jenone apUrva mAna ApatA hatA, ane jenee bhUtakALamAM karelI mevADanI sevAnI kadara karatA hatA. A vakhate ghaNA kharA jaina maMdironI paNa vyavasthA sArI rIte karavAmAM AvI hatI, A vakhatanA jamAnAmAM sAdhu vihAra kavacita kavacita thatuM hovAthI je pramANe joIe te pramANe jaina maMdironI mahattA temaja jaina dharmanI unnati thaI zakI nahotI. chatAM sUryavaMzI kuLazirAmaNa mahArANAo te jaina kema para apUrva mAna dharAvatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 23 muM mahArANu zrA saradArasiMha mahArANA zrI javAnasiMhanA avasAna thayA bAda teozrIne koIpaNa vastAra na hovAthI rAjayanA tamAma khajAnAnI kuMcIo bhimasiMhanA moTA kuMvara amarasiMhanI patni cAMpAvatane seMpavAmAM AvI hatI. tethI cAMpAvate tamAma prajAne pitAnA kabaje karyo. have rAjyasiMhAsana para koIne besADavA nakkI karavuM joIe jethI sarva bhAyAte, saradAra ekatra thayA ane salAha karavA lAgyA ke mevADanA siMhAsana para kone besADa" vicAratAM vicAratAM bAgoranA mahArAja zivadAnasiMhanA traNa kumAra saradArasiMha, zerasiMha tathA svarUpasiMha gAdInA hakadAra hatA. tethI bAgaranA mahArAja saradArasiMha athavA bAkI zerasiMhanA putra sArdUlasiMhane gAdInazIna karavA nakakI karyuM. paraMtu te pramANe na banyuM ane traNa cAra divasa pasAra thaI gayAM jethI gAdInazInane divasa cAle gaye. Akhare vikrama saMvata 185 nA A yuda 15 tA. 4 sapTembara 1838 nA roja nakkI karyuM ke mahArAja saradArasiMhane gAdInazIna karavA. ukta mahArAjanI jagyakriyA karIne zeThajorAvaramalanI vADImAM mukAma karyo jAgIradAra badhA maLIne temane temanA mahelamAM laI AvyA ane jamAnAmAM jaIne salAma karI bahAra AvyA pachI cAraNe ane kavioe mahArANA javAnasiMhanA pagale cAlI prajAnuM kalyANa karazo evI DhabanA kAvya gAIne AzirvAda ApyA. te pachI vi. sa. 18lpa nA Aso vada 4 zukravAra tA. 7 sapTembara, 1838 nA roja darabAra bharAyo te pachI bedalAnArAva vakhtasiMhe rivAja mujaba mahArANAnA zarIra para mAtamI, pachavaDI, utArI, javerAta vigere najara karyuM. ane Aso vada 8 tA, 11 sapTembaranA roja poliTikala ejanTa spIyara sAheba mahelamAM AvI mAtamapusIne rivAja mujaba dastara karyo. kArataka suda 6 tA. 25 sapaTembaranA roja navapAlakanA mahArAjA rAjendra vikamazAhanA mokalelA motamA tathA dAsIo vigerene rajA ApIne mahArANA javAnasiMhanA vakhatamAM ahIM AvyA hatA ane ghaNIja udAsI bhArI rIte teo cAlyA gayA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmalidAna mahArANA saradArasiMha gAdInazIna thatAM ja rAjyamAM prIsAda munIyAda paDI, enuM kAraNa ke gAdInazInanA ja khIjA divase 'gagu MdA ' nA rAjA zatruzAlanA baeNTA lAlasahane khelAvI dhamakAvyA. kAraNa ke tene zA sihune gAdInazIta karAvavA mATe mahenata lIdhI hatI. lAlinA lIdhe dareka saradAre ane jAgIradArone mahArANA pratye nArAjI utpanna thaI. Akhare rANA saradA siMhanI AkakSA lAlisahune tApanA gALe uDAvI katla karavAnI thaI jethI te kAma zAhapuranA mahArAjAdhirAja mAdhavasihune soMpavAmAM AvyuM ane lazkara tathA tApa laI javAnA hukama ApyA. jyAre 'begu ' nA rAvate A khakhara sAMbhaLI tyAre tarata ja zAhapuranA mahArAjAne kiAsi MhuM melAvyA ane kahyu ke' pahelA amArI sAthe laDI pachI lAlasaMhanI pAse jAe, ' AvI rIte aMdaro aMdara kaleza utpanna thayeA, jyAre A vAtanI khIjAone khakhara paDatI tema tema rANAne samajAvavA mANusA AvyA. temAM sAlumbrAnA rAvat padamasiMha, kAThArIyAnA rAvat jodhasiMha vagere saradvArAe AvI mahArANAne araja karI ke ' jyAM sudhI lAlasaMhanA gunhA sAkhIta na thAya tyAM sudhI A hukama mulatavI rAkhavA kRpA karavI ' AthI mahArANAe jANyuM ke khakheDA ane tAphAna vadhI jaze tethI je hukama ApyA hatA te aMdha rAkhyA ane * gAzudA ' para khAlisahu mekalI ApyA, te pachI mAgazara sudeM 11 tA. 29 okaTombaranA rAja pIDheTalA taLAvanA kinAre jalanivAsa mahelamAM peAliTikala ejanTa spIyara sAhebanA rUmar badhA saradArane melAvyA ane mahArANA temaja saradArAnA eka mana thayAM. " ' 276 A pramANe vavAmAM koI paNa sarakAra AnAkAnI karaze te mahArANA tamane sajA karaze, saradArAe A vakhate kaMI pazu javAba na ApatA vAtane svIkArI paNa A vAtanuM pariNAma khIlakula sArUM na AvyuM. te divasathI ja saradArA ane mahArANAnA mana judA thaI gayA. ane je lAgaNI hatI te lAgaNI paNa badalAI gaI. A khAkhatAthI mevADanuM bhAvI pAchuM badalAvavA lAgyuM. lAlasiMhanI peThe mahetA zerisaMhane pakaDI kedamAM pUryA hatA. tethI maNusAe peAliTikala ejanTane zerasiMha para thatA jImAnI jAcu karI tyAre mahA. rANAne ejanTe ThapakA ApyA jethI ka Mika jIma echeA karyA. ejanTe bhalAmaNu karI ke "tame rAjyamAM nyAya ane zAnti ane rAkhatA zIkheA. " ejanTe bhalAmaNu karI te chatAM paNu khIjA mANase!e zerasiMhanI khIjI vAtA karI, ethI temane vadhAre nArAjI thaI. mahArANA samajI gayA ke aMgreja leAkeAnI kUpAthI mane DarAvavA mAge che. ane kedamAMthI bhAgI javAnA vicAra kare che. pherisa hane kAI taraphathI khacavAnI AzA rahI nahI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI saradArasi'hu 277 zerasiMha peAtAnA chuTakArA mATe daza lAkha rUpIyA ApavA kabula thayA, ane cIThThI lakhI ApI. enI paristhitinA pramANamAM A IMDa ghaNuMAja vadhAre paDatA ane jImmI hatA. te paNa te chUTayeA nahIM. chevaTe te nAsI gayA ane mahArANAnA kAna bhaMbherI phrI e vAra pakaDayA. zerasiMha ane tenA peTAnI sAthe nAsI jaI mAravADa tarapha cAlyeA gayA. gheADA samaya pachI mahArANAe tapAsa zarU karI tyAra pachI ja pAte udayapuramAM AvyA. mahetA zerasiMhanA bhAI meAtIrAma pahelAM jahAjapuramAM hakIma hatA. ene paNa zerasiMhanI sAthe keda karyAM hatA. keTalA divase bAda karyuM vilAsa mahelanA uMcA jharUkhA hatA tyAMthI tene nIce pADI mArI nAMkhyA. te paDatAMnI sAthe ja tenA ima-jIva nIkaLI gayA jenA meTAnuM nAma phUlacaMda che mAtIrAma ghaNA ja cAlAka ane hAziyAra hatA tethI zerasiMhanI tAkAta ghaTADavA mATe ja mAtIrAmanA jAna levAmAM Avyo hateA. AvI rIte pUrAhIta syAmalanAthane jAduM karavAnA gunhA badala keda karavAmAM AvyA hatA. ane keTalA vakhata pachI trIsa hajAra rUpIyA daMDa ApI chUTayA hatA. kAyastha kizanadAsanI pAse paNa cheAMtera hajAra rUpIyA daMDanI cIThThI lakhAvI lIdhI hatI. tathA mahetA gaNezadAsa pAsethI sATha hajAra rUpIyA IMDa lIdhA hatA. A vakhatanA samayamAM kula rAjyanA tamAma kAmanI javAbadArI rAmasiMha tathA rAvat dulasiMhanI hatI. vi. sa. 1896 nA pASa vadamAM zrInAthajInA darzana mATe AvyA, ane bikAneranA mahArAjA ratnasi'huM paNu pAtAnA rAjakumAra saradArasiMhanI sAdI karavA AvyA. A vakhate e rAjanI mulAkAta zrInAthadvAramAM thaI. ane mahArAjae tyAMtho ravAnA thaI kAMkarelI thai udayapuramAM AvyA, ane tyAM vi. sa. 1896 nA mahA suda 12 nA rAja rAjakumArI mahatAmakuMvaramAinA vivAha bikAnera mahArAjAnA kumAra saradArasiMhanI sAthe karavAmAM AvyeA. A vakhate jalasAmAM peAliTikala ejanTa rAminsana sAhekha paNa padhAryA hatA. A vakhate mahArANA taraphathI mahArAjA ratnasiMhane phAja sahita dAvat ApavAmAM AvI hatI. ghaNIja dhAmadhumathI lagnanI kriyA purI thaI tyAra pachI mahArANAzrIne yAtrA karavAnI abhilASA thaI. ane sanI taiyArI karavA sArU saradArAne hukama karyAM. vaLI sAthe beDhalAnA rAva khakhtasiMha ane kADhArIyAnA rAvatu joyasiMhuM vigere thADA saradvArAne sAthe lIdhA. vi. sa. 1896 nA mahA vaDhe 2 nA rAja kuca karI, ane tamAma jagyAe yAtrA karavA jatA hatA, tyAM mahArANAnuM mAna sanmAna ghaNI ja sArI rIte karavAmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna AvatuM hatuM. ghaNA rAjya taraphathI paNa kharadAsa karavAmAM AvatI hatI. ane peAte aSADa vada trIjanA rAja udayapura padhAryAM. A vakhate mahArANAzrIne kumAra nahIM hAvAthI pAte razanadAsane dattaka levAne vicAra karyo. jenI hakIkatanI sadale eDa sAheba tathA rAbinsana sAhebane paNa vAtacIta karI hatI; ane temanA trIjA bhAI svarUpasiMhane dattaka lIdhA. jema jema divase pasAra thatA gayA tema tema rAjyamAM makheDA vadhatA gayA. Apasa ApasamAM kusaMpa vadhavA lAgyA. jethI rAjyamAM paNu azAMnti jaNAvA lAgI. paraMtu mahArANAnI takhIyata bagaDI, temane jalaMdharanI bimArI zarU thaI ane te eTalI badhI vadhI gai keM kAi paNa upAyeAthI ArAma thayA nahIM. Akhare aMgreja DAkaTarane melAvavAmAM AvyeA. paraMtu tenAthI paNa kAMI phera paDacA nahIM. tyAre pAte kaMTALIne vRdrAvana javA vicAra karI, peAliTikA ejanTane khelAvI peAtAnA vicAra jaNAnyeA. saMvata 1898 nA jeTha vada 6 tA. 30 me 1842 nA divase peAliTikalane arajI . ApI. bimAro maTavAnI kAI jAtanI AzA na rahI tyAre visa. 1898 nA jeTha vada 10 tA. 3 juna 1842 nA rAja vaDhAvananI cAtrA karavA kuca karI. A musApharImAM kaptAna krosmIna sAheane sAthe rahevAnI nImaNuMka karI hatI. rAjanagaramAM pahoMcatAnI sAthe bimArIe jora karyuM tethI tene zuM upAya karavA te vicAravAmAM AvyuM. mahArANAnA svabhAva ugra hAvAthI adhA temanAthI DaratA hatA. chatAM paNa nakkI karavAmAM AvyuM ke have temane AgaLa na laI jatAM udayapura pAchA laI javA. jethI mahAmuzIkhate. udayapuranI mahAra resIDensInI chAvaNImAM lAvyA ane valImahamadanA AvyA pachI vi. sa 1898 nA aSADa suda 6 tA. 13 julAI 1842 nA rAja emane rAjamahelamAM laI javAmAM AvyA teM ja divasanI pAchalI rAtre mahArANA paraleAka sIdhAvI gayA. zrAvaNa suda 7 nA roja teozrInI dRghdhakriyA karavAmAM AvI hatI. ane lacchukhAI nAmanI khavAsa temanI pAchaLa satI thaI hatI. A mahArANAnA janma vi. sa. 1855 nA bhAdaravA vada 3 tA. 29 mI ogasTa 1798 nA rAja thayA hatA. ane pAte ghaNA ja khubasurata hatA. chappA zrImata rAna javAna, jakhahi suraleAka sidhAre, jinake cAmara chatra, rAna sAdala sira dhAre, svAmi subhaTTa vivAda, baDhata tama ahada manAye, mahattA ghera pradhAna, dura kara rAma manAye. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI saradArasiMha 278 nija sutA vyAha vikrama nayara, tiratha nhAna prayANa kara, rAnA vivAha bikAnayara, kara praveza mevAra dhara. 324 rAnA dataka lena, matta sirasiMha kiya, baMdhu dratiya bAgaura, lekha sArUpasiMha liya, jakhahi kIce juvarAja, cakra Amaya tana caliya, svarga gauna siddara, hena sati Ika haliya, sAdala sukhaMDa Azaya sajana, maya zAsana phatamAla ke, kavirAja zyAma pUrana kiyau, sama muttiya khicAlAlake. . 325 mahArANA saradArasiMhanA vakhatamAM jaina maMdiranI paristhiti jevI hatI. tevIne tevI hatI temAM khAsa sudhAre vadhAre thayuM na hatuM. jema jema sthAnakavAsInA sAdhuone pracAra vadhato gayo tema tema jaina maMdire pratye jainamatavALAne bhAva ocho thato gayo. temaja maMdiramAgI sAdhuono vihAra paNa e che hato tethI maMdiranI paristhiti divase divase bagaDavA lAgI. mahArANA bhimasiMha takana Darapoka ane bikaNa hatA. prajA pratye prema hato chatAM vilAsI hatA. tema javAnasiMhane ItihAsa tapAsatAM te paNa bhoga vilAsamAMja nimagna rahetA hatA. karnala TeDanA jaNAvyA mujaba jyAre rANA javAnasiMha avasAna pAmyA tyAre pitAnA mAthA upara rUA. 1967000 ogaNIsa lAkha saDasaTha hajAra rUpIyAnuM devuM hatuM. temAM phakta briTiza sarakAranA ja ATha lAkha rUpIyA bAkI hatA. A uparathI vAMcaka varga samajI zakaze ke juvAnasiMha keTalA badhA kharcALa hatA. vaLI sadasiMha ghaNA ugra ane kaDaka savabhAvanA hatA. A pramANe traNe rANAnA vakhatamAM dareka saradAra ane jAgIradAra tadana aprasaMnna hatA. je saradAre mahArANA pratApa ane mahArANuM rAjasiMhanA vakhatamAM mAthuM uMcuM karI zakatA nahitA teja sarakAre Aje mahArANAonA vagara vicAryA vartanathI temanA sAme thavA sudhI paNa taiyAra hatA. jyAM rANuM piteja avicArI pagaluM bhare tyAM AkhI prajAne tenI bhUla mATe sosavuM paDe ane pastAvuM paDe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 24 muM mahArANuM zrI svarUpasiMha jyAre mahArANA saradArasiMha avasAna pAmyA te vakhate mahArASTra svarUpasiMhajInI uMmara 28 varSa 6 mahinA 10 divasanI hatI. ane teo vi. sa. 189 nA aSADa suda 8 tA. 15 julAI 1942 nA roja gAdI upara birAjamAna thayA te vakhate dareka saradAra ane jAgIradAroe pitapotAnA rivAja mujaba saue najarANuM karyuM. tyAra pachI hiMdustAnanA gavarnara janarala leDa elembarAne eka phArasI kharIte tathA mAtamapuSI tathA gAdInazInanI bAbata mahArANAnuM nAma AvyuM. A sivAya bIjA ghaNA rAjAonA gAdInazInanA darabAra vakhate kiMmatI piSAke, ghoDA, hAthI vigere ghaNuM ja najarANuM AvyuM hatuM. paraMtu mahArANA svarUpasiMha gAdInazIna thayA te vakhatamAM mevADamAM vepAra bIlakula maMda hate. lokenI temaja vepArIonI sthiti paNa ghaNI ja zocanIya dazAmAM hatI. vaLI rANAjI saradAra sAthe vivAda karavA pravRta thayA. paNa tyAM temane yaza matye nahiM ane virUddha pakSa taraphathI rAjyamAM ghaNaja azAMti vadhatI gaI ane sarva sAmaMte rANane duzamana gaNavA lAgyA. mahArANuM svarUpasiMhe tephAnI sAmaMtanuM damana karavAne bhayaMkara svarUpa dhAraNa karyuM. ane ghaNI krUra rIte zAsana calAvavA mAMDayuM. rANA saradArasiMhane je sAmate namyA hatA. te sAmaMte paNa rANa svarUpasiMhanA kaTTA zatru banI gayA. rANA ane sAmatAnI vaccamAM ghaNuM ja dArUNa agni saLagI gaye. tene zAMta karavA sArU briTiza sarakAra taraphathI karnala lephaTananTa ane ravInsane ubhaya pakSo vacce saMdhI karAvavA sArU nI. - tA. 8 phebruArI 1845 nA divase baMne pakSone saMdhI thaI rANA ane sAmaMta vacce saMdhI thaI kharI paNa rAjyamAM avyavasthA ghaNI ja vadhatI gaI ane upaja ghaTavA lAgI. tethI briTiza saradArane khaMDaNI ochI karavAnI rANue prArthanA karI. mevADanI AvI zocanIya dazA joI briTiza sarakAre I. sa. 1846 mAM khaMDaNI tarIke traNa lAkha rUpIyA levAnA nakakI karyo paNa te na ApavAnI azakti rANAe jAhera karI tyAre pharI I. sa. 1846 mAM be lAkha rUpIA levAne svikAra karyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI svarUpasiMha 281 mahArANA ane sAmaMtA vacce vigraDha cAlatAja rahyo ane te hakIkata sAmatAe biTIza samakSa peAtAnI kephIyata rajI karI. rANAe je pramANe rAjya zAsana calAvavuM joIe te pramANe na calAvatAM pAte kaTAratAthI sAmatA ane saradArI para peAtAnI hakumata calAve che. AvI hakIkata jyAre briTIza kUta AgaLa kahevAmAM AvI tyAre A vivAdanuM pariNAma mevADanA rAjyane ane sAmatAne nahI paNa sAroya prajAne UgavavuM paDayuM. sAmatAnI sAme rANAe jema mastaka uMcuM karyuM tema sAmaMtA ane sAlumbrAnA jAgIradArIe paNa temanA sAme mastaka uMcu karyuM. ane rANAjInuM baLa ghaTADayuM. AvI rIte paristhiti agaDavAthI briTIza sarakArane vaccamAM nAkhI. A jhaghaDAnA aMta lAvavA sArU mahArANAe vicAra karyAM. teja vakhate briTIza sarakAre paNa peAtAnI sattA vadhAre majabUta karavA sArU vicAra karyAM. I. sa. 1855 mAM sura Dhunno lerense eka navina sadhi--patra banAvyA A sadhi--patra vAMcavAthI mahAtmA TApu mevADanA mATe apAra hauta karyuM hatuM. te mANasamAM keTaluM sAmartha hAvuM joI e. prastuta TharAva upara kevaLa mahArANA ane cAra pradhAneAnI sahuie thaI tethI pAliTikava ejanTane vizeSa sattA maLI, mahetA zerasihanI je sauMpatti mahArANAe chInavI lIdhI hatI, te A navA karAranAmA anusAra temane pAchI ApavA mATe mahArANAne ghaNeAja Agraha karyo hatA. I. sa. 1861 mAM te sauMpatti pAchI soMpI ane eja varSamAM mahArANA svarUpasiMha tA 16 navembara 1681 nA rAja paraleAka sidhAvI gayA. mahArANA svarUpasi'hue pAtAnA nAmanA sikkA vi. sa 1918 nA kArataka suda 14 nA rojathI cAlu karyAM hatAM te adyApI udayapuramAM prApta thAya che. A vakhate mevADanA rAjyanA vistAra 11614 cArasa mAIlanA hatA. ane jana saMkhyA 11,61,400 nI hatI rAjyanI ekadara upaja 40,00,000 nI hatI, temAMthI 12,00,000nI upaja sAmAne jatI hatI. paraMtu temAMthI chaThTho bhAga rANAjIne kara tarIke ApatA hatA. je khaMDaNI briTIza sarakArane ApavAmAM AvatI hatI te uparAMta bIjI 14,00,000 nI upaja mahArANAne thaI hatI. I. sa. 1857 nA baLavAmAM rANAjIe briToza sarakAra sAthe uttama vana rAkhyuM hatuM. mahArANAe agreone Azraya ApyA hatA. ane temane tamAma jAtanI sagavaDa karI ApI hatI. ane temanA bhaya dUra karyAM hatA. tenA adalAmAM briTauzanA tAme je nimaca, jAi, ane gaDhavADA nAmanA traNa pradeza hatA te temane pAchA soMpyA hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmabalidAna chaMdagItikA bhUpa surUpa rAjya virAja ke, zilAka ye saradAra bahu rAjanItI vicAra sAra kara zerasiddha pradhAna pate rAmasiMha utArika, siseAda kulate madyapAna miTAya SaSNu jArika 327 viSa jaina DhASa amAtyake tabaddeza nikArajo, catarezapedala meza teM siradAra 4 vikArazo. 328 arU .jene nija daura pAya ananya Iza prabhAvatu, thaDha bhinna lAga abhIta vehata rAjanIti svabhAvata, 329 yuga svasA vyAhana haDDa bhUparlR mAMveza khullAyake, ara huDuM rAma khadhela tyo raghukhIra kau paraNAyaka. 330 krUira A dugamakI magAvata mAna mAra miTAcaDhI, bhecake bhAratabhUmi lau maMgareja Ana uThAdI tama Ana bhArata bhAna mAnaka mitra bhAva manAyaka', jama kai panAha aneka Igliza rAkhi prIti janAyaka. mevAra bhaTTana dveSa bhikSuri vrata vistara te kahyo, prativRta pAlana agni jAlana aMga pAlana nA sahyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat pramanya uttama sAja. 326 331 331 333 www.umaragyanbhandar.com Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 25 muM. mahArANAzrI zaMbhusiMha jyAre mahArANa svarUpasiMha putra hIna avasthAmAM avasAna pAmyA tyAre temanA bhatrIjA zArdUlasiMhanA bALaputra zaMbhusiMhane vi. saM 1918 nA kArataka suda purNa mA tA. 17 navembara 1861 nA roja siMhAsana prApta thayuM. briTIza sarakAranI samaMttithI zIdhra eka zAsana kamITI sthApavAmAM AvI ane temAM keTalA mAnavaMtA saradAro niyukta karavAmAM AvyA. A sabhAsade rANAnA nAmathI mevADanuM zAsana calAvavA lAgyA paNa temane zAsana karavAno saMpUrNa haka nahIM maLavAthI briTIza sarakAranI salAha mujaba zAsana kArya karavA lAgyA. zAsana kamITI nyAya anusAra karavAnA badale pinAnI IcachA mujaba zAsana calAvavA lAgyA. tethI tenuM pariNAma viparIta AvyuM ane mevADamAM cAre tarapha atyAcArane pokAra thavA lAgyuM jethI mevADamAM azAti pedA thaI. poliTikala ejanTanI salAhane bIlakula upaga samItInA sabhyoe levAnI tasdI ja lIdhI nahIM tethI briTIza sarakAre zAsana calAvavAnI navina paddhita karavAno nizcaya karyo. paNa mevADanuM zAsana calAvI zake tevo lAyaka mANasa kaI dekhAya nahiM AthI navI samItI karavAno vicAra mAMDI vALyo. paraMtu dilagIrI sAthe kahevuM paDe che ke "mevADanuM zAsana calAve che te buddhizALI koipaNa saradAra poliTikala ejanTane jaNA nahiM e vizvAsa pAtra nathI, tenuM kaMI paNa kAraNa gupta ja hovuM joIe." vaLI eka zAsana samItI sthApavAmAM AvI ane tenA sabhya tarIke traNa jaNane nakkI karavAmAM AvyA. temAMnA eka sAmaMtane sabhApati banAvyuM. poliTikala ejanTe ja A sabhApati cuMTI kADhI hate paNa saraLa svabhAvanA rAjapUta sAmate jaNAvyuM ke " jyAM sudhI purepurI sattA ApavAmAM Ave nahIM tyAM sudhI huM zAsananI sevA bajAvI zakIza nahIM " briTIza sarakAranI IcchA sAmaMtane saMpUrNa sattA saMpavAnI hatI ja nahIM. tethI poliTikala ejanTa pite ja sabhApati banyo ane bIjA be rajapUta sAdhAraNa sabhya banyA. poliTikala ejanTe zAsana bhAra grahaNa karyo tethI mevADamAM sudhArA vadhArAnI vRddhi thatAM vAra lAgI nahIM. ane tamAma avyavasthA dUra thaI zAti sthapAI gaI briTIza sarakAranI A vyavasthA ghaNo ja prasaMzA pAtra banI briTIza sarakAre mahArANAne rAjyazikSA (zikhAmaNa) ApavAne AjJA karavAthI temane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 mevADanA aNamala javAhira yAne AtmabalidAna zAsana sabaMdhI tamAma zikSA ApavAmAM AvI hatI. sipAIonA baLavA pachI bhAratavarSanA prathama vAisareiDa kenIMge bhAratavarSanA samasta dezI rAjAone dattaka levAno adhikAra Ape hato. tethI dezIrAjyanA agresara mevADanA rASTrane paNu dattaka levAne adhikAra prApta thayA che.' sipAIone baLa zAnta thayA pachI bhArata sAmrAjya IsTa InDIA kaMpanInA hAthamAMthI iglAMDanI mahArANuM vikaTerIyAnA hAthamAM gayuM. have dezI rAjAonA sanmAna arthe eka jAtanI navo upAdhi yojavAmAM AvI A upAdhinuM nAma " bhArata nakSatra" (STAR OF INDIA) che. mahArANuM zaMbhasiMhane briTIza sarakAre prathama zreNInA padaka sahita " greTa kamAnDara sTAra opha InDIA " mahAmAnya upAdhithI vibhuSIta karyA I. sa1857 nA sipAI enA baLavA prasaMge udayapuranA mahArANune briTIza sarakAre ghaNIja sahAya ApI hatI. tethI ja temane puraskAra svarUpe A upAdhi maLI hatI. paNa A prasaMge atyaMta arUcIkara ullekha kara Avazyaka che. amArA pAThakene A vAta suvidita che ke siMdhIyA ane hekare mevADanA ghaNA bhAga para pitAne adhikAra sthApIta karI dIdho hato. e vakhate mahArANI limasiMha briTIza sarakAra sAthe prathama saMdhi karI hatI te prasaMge briTIza sarakAre patijJA karI hatI ke "suyoga prApta thatAM siMdhIyA ane halakaranA anyAya pUrvaka hastagata karelA tamAma pradeza pAchA apAvavA sArU amArAthI banatA prayAsa karIzuM." te bhAge briTaza sarakAranI sahAyathI pAchA maLaze e AzAeja misiMha potAne samaya vyatita karatA hatA. ane temanA pachInA rANAoe paNa potAnuM jIvana A AzAmAMja purU karyuM hatuM. have I. sa. 1857 mAM jyAre bhayaMkara baLavo jAge tyAre mevADanA tamAma rAjapUta ane rANA svarUpasiMha : briTIsane vizeSa sahAya ApI hatI. A vakhate mevADanA poliTikala ejanTa kepTana senDarsane rASTranI dIrdhakALanI prArthanA lakSamAM laI mahArANAnA pUrva tAbAnA vistArIyA pradeza para temane pUrNa adhikAra sthApavA mATe rANAnI senAne AjJA karI. A AjJA thatAM ja mevADanI senAe te pradeza hastagata karyo. mahArANu zaMbhusiMha vi. sa. 1918 nA kArataka suda pUrNamA tA. 17 navembara 1861 nA roja mevADanA siMhAsana para birAjamAna thayA hatA paraMtu aphasosa ! ke temane adhikAra zeDo samaya paNa temanA hAthamAM raho nIM. ane ghaNAja a9pa kALamAM pite vi. sa. 1931 nA Aso vada 13. tA.7 okaTobara 1874 nA divase phakata 27 varSanI nAnI umare teozrI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- -- -- * mahArANA zrI zaMbhusiMha putrahIna avasthAmAM paralokavAsI thayA. mahArANu zarbhasiMhanuM akALa mRtya thavAthI mevADanI samasta prajA zAka sAgaramAM DubI gaI. nirdaya vidhAtAe mevADanI sukhatha AzA jaDamULathI nAza karI." A vakhate mevADane vistAra 11614 corasa mAIlana hatuM ane jana saMkhyA 111400 nI hatI, pAyadaLa senIkonI saMkhyA 15100 nI hatI. ghoDesavAranI saMkhyA da240 dhanuSya saMkhyA pa38 ane upaja 4000000. cAlIza lAkhanI hatI. trATaka chaMda rajatAcala bhUpa sarUpa gaye, nR5 Asana zaMbhu nRpAla bhaye, zizu bhUpa nihAra prabandha cahyo, aMgarejanake adhikAra rahyo, 304 siradArana kI Ika mela sabhA, nija svArtha sAdhaka hIna prabhA, kara khAraja paMca nikAra diye, yuga tinake mukhatAra kiye. jaba bAgiya hAya prajA nikarI haTavAla hi baMdha karI bikarI. phira zaMbhunivAsa avAsa bhaLe, mahipAlahika adhikAra maLe, padake harisiMha pradhAna diye, jihi digdha akAla prabaMdha ki. phira khAsa sabhA banavAya bhale, nija zAsanase sama kAma cale, ajamera padhArana kAja cale, tihiM ! hitakAraka lATha mile, nRpa kallahika abhilASa phalI, diya Ijajata zaMbhu divAna balI. 338 ati uttama rAjaprabaMdha kiye, laghu umameM jaza vAsa liye, tagamo baDa kIna paThAya diye, phira zaMbhu himAcala vAsaki. 335 phara ha7 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 26 mu. mahArANA zrI sajjanasiMha mahArANA zaMbhusiMhanA akALa avasAnathI temanA bhatrijA sAhanasiMha ane zaktisihuthI rAjyane kAi natanA lAbha thaI zake tema nahi.hAvAthI mahArANA zaMbhusihune jyAre khacavAnI AzA na rahI tyAre briTiza sarakAre ApelA dattaka levAnA adhikAra anusAre peAtAnA moTA bhatrijA sajjanasiMhane dattaka lIdhA. A vakhate sajjanasiMhanI uMmara 16 varSanI hatI. mahArANA zaMbhusi'huM paraleAkavAsI thayA bAda mevADanA siMhAsana upara mahArANA sajanasiMha beThA ke tarataja mevADanA zAsananI vyavasthA karavAmAM AvI. hejI mahArANA vhevArakuzaLa nahAtA tethI zAsana samitI sthApana karavAmAM AvI. temAM mahetA gAkula caMda ane arjunasiMha maMtrI tarIke nImAyA. bIja cAra saradArAnI sAthe maLI ukta maMtrIo zAsana bhAra vahuna karavA lAgyA. pAli Tikala ejanTa A zAsana samitInA sabhApati banyA. zAsana samitI nimAyA pachI dareka jAtanI zAMtinA ane prajAnA lAbhanA upAcA cAjavAmAM jarApaNa vilaMba na karyAM. prathamakA mevADamAM zikSaNapaddhati naheAtI ane saradArI tathA sAmAmAM vidyAnuM purepurUM jJAna nahetuM. tethI samitIe tenA sArA pracAra karI mevADamAM vidyAnuM bIja rAkhyuM ane mahArANA sajjanasihune vidyA ApavAnA prama dha karyAM. divAna jAnI aihArIlAlane mahArANAnA zikSaka tarIke rAkhyA. temaNe mahArANAne saMpUrNa jJAna ApavAmAM jarApaNa kacAsa rAkhI nahi. ane mahA rANAne aMgrejI, urdu, phArasI, ane mAtRbhASAnuM ghaNuM uttama jJAna Apyu. AppArAvalanA vajamAM rANuA sajjanasiMhe ja prathama aMgrejI bhASAnuM jJAna meLavyuM. rAjyanI vyavasthA ghaNIja suMdara rIte karI ane dareka khAtAmAM sArA mArA mANasAnI gAThavaNu karI jethI rAjyanI upaja paNa vadhavA lAgI tethI vepAravaNaja ane prajAnI AbAdI divase divase pagabhara thavA lAgI. uttama zAsananA prabhAvathI mevADamAM dareka jAtanI azAMti dUra thai zAMti prasarI rahI. rethI prajA paNa AnaMdamAM peAtAnA visA yatita karavA lAgI. mahA mAnaniya zaratezvarInA moTA putra ane bhAratanA lAvI samrATa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahuArANA zrI sajanasiMha 287 prInsa opha velsa bahAdura I. sa. 1857nA navembara mAsamAM hiMdustAna jovAnI IcchAthI AvyA. A prasaMge mahArANA sajanasi'huM peAliTikala ejanTanI salAhathI sukhaI gayA hatA. tA. 5 navembaranA divase prinsa ek vesa muMbaI kha dare utarI mahArANA tathA anyanya rAjAonI mulAkAta lIdhI ane temanA taraphathI sanmAna graDhaNu karyuM. tA. 6 navembaranA divase prinsa ek vesa mahArANA sajjanasi'hunI sAthe mu MbaInI mATI meTI imAratA jovA gayA hatA. temaNe mahArAMNAne ghaNAja mAnapUrvaka peAtAnI sAthe pheravyA hatA. teo keTalAka divasa subaImAM rahyA ane teeAzrIe mahArANAnA nivA saMsthAnamAM paNa mulAkAta ApI hatI. tA. 1 jAnyuArI 1877 nA divase mahA mAnaniya mahArANI zrImati vikaTArIAnA pratinidhi lA loTane bhArata varSanI prAcIna rAjadhAnI dilhImAM mATe rAjadarabAra bharyo. A vakhate mahArANA sajjanasiMhane Ama traNa ApavAmAM AvyuM hatuM. tethI mahArANA puSkaLa saradArA sAmatA ane sevakAne laI dilhI darabAramAM tA. 26 DIsembara 1876 nA divase padhAryA hatA, tyAre temanA mAnamAM sattara tApe phoDavAmAM AvI hatI. jyAre te mulAkAta laI pAchA pharyo tyAre aMgreja senAe lazkarI Dhabe huthIAra namAvI mAna ApyuM hatuM. jyAre briTiza rAjJIne bhAratezvarInI upAdhi mahA ArTamara sAthe ApavAmAM AvI hatI tyAre mahArANAe zikhIramAM praveza karyo ke tarataja bhArata vanA vAIsarAya lA` lITane (sAMprata a ) temane AdarapUrvaka peAtAnI dakSiNa khAjue ucca Asana upara besADayA. mahArANA potAnA Asanapara eMThA. mevADanA gata mahArANAoe briTiza sarakAra sAthe sArI mitratA rAkhI hatI tenuM vivecana karavAmAM AvyuM. jyAre eka sainIke eka patAkA lAvIne vAIsarAyanA Asana sanmukha upasthita karI tyAre mahArANA peAtAnA pratinidhio sahita AgaLa gayA ane nimnalIkhIta zabdo sahita temanA hAthamAM te patAkA svayaM mahAmAnya mahArANInA upahAra svarUpa che. ane temane bhArate zvarInI upAdhi dhAraNa karI che. tenA smaraNa cinha tarIke e bheTa ApavAmAM Ave che. ane je sabadha che te kAyama nibhAvI rAkhazeA. jyAre mahArANA sajjanasiMhe sanmAnapUrvaka ukta patAkA zradghaNu karI. tyAre mAnaniya vAIsaroya bahAdura lAlasUtramAM parAveluM eka suvarNa padaka mahArANAnA gaLAmAM ArApIta karyuM. vAIsarAye A padaka paherAvatI vakhate kahyuM ke bhAratezvarInI AjJAthI A padakathI Apane meM vibhuSIta karyA che. Apa sadAkALa ene dhAraNa kare!! emAM tArIkha lakhavAmAM AvI che, tethI ApanA vaMzajone e yAre ApavAmAM Avyu che te sadA yAda raheze. padmaka prApta thayA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmabalidAna pachI mahArANAne eka adhika bIjuM sanmAna maLyuM. have temane 21 te ponuM mAna ApavAno TharAva thaye. vaLI mahArANAnA maMtrI mahetA pannAlAlane kazAdhyakSa ane chaganalAlane sanmAna sUcaka rAya nI upAdhi prApta thaI briTiza rAjapratinidhi lorDa lITana bahAdure mahArANI vikaTerIAne bhAratezvarInI upAdhi arpaNa thayelI jAhera karI tyAra pachI mahArANA sajajana siMha A pramANe sanmAna sahita potAnA rAjyamAM pAchA pharyA e darabAramAM temane je sanmAna maLyuM hatuM te kAMI aMtIya sanmAna nahotuM. temane bhArata sarakAre I. sa. 1881 mAM jIsI esa AI ( zreTa kamAnDara sTAra opha IDIyA. athavA bhArata varSanA prathama nakSatra ) nI upAdhithI vibhuSIta karyA. rANA sajajanasiMhe rAjya kArabhAra ghaNe ja kuzaLatA pUrvaka calAvyo. ane pitAnA rAjyamAM rAja prajA baMnenA lAbha sAcavI rAjya zAsana suMdara rIte calAvyuM. enA phaLa Aje vidyamAna che. zahera bahAra sajanagaDha nAmane kilo banAvyo ane sajajananivAsa nAmane bAga karAvyuM. A sivAya lekepagI hospItAla skula pAThazALA ane saDako vigerethI nagaranI zobhA ghaNa uttama banAvI hatI. vi. saM. 1941 nA piSa suda 6 tA. 23 DIsembara 1884 nA divase mahArANA sajajanasiMha potAnI pacIsa varSanI nAnI uMmare thoDA divasanI bimArI bhogavI paraloka sidhAvyA. rANAzrInA svargagamanathI AkhA rAjasthAnamAM zeka vyApI gaye. vaLI bahAranA lokone temanA akALa mRtyuthI ghaNe ja AghAta thaye. te mevADanA adhizvara hatA. te paNa temane samasta bhAratavarSanA Arya saMtAnanA hadayamAM evI uMDI asara karI hatI ke sarva hiMduonA adhipati mAnavAmAM AvyA hatA. A vakhate mevADanA rAjyane vistAra 11614) corasa mAIla hatuM. te bhAratanA pATanagara kalakattAthI 1139) mAIla dUra che. zAsana prabhAvathI rAjyanI upaja puSkaLa vadhI gaI hatI, rAjyanI upaja 64,00,000) rUpIAnI thavA pAmI hatI. A upajamAMthI mahArANuM briTIza sarakArane 2,00,000) rUpIA ane bhIla senAnA kharaca mATe 50,000) rUpIA Ape che. sukha ane zAntinA lIdhe mevADamAM vastI paNa vadhavA lAgI. hAlamAM mahArANA pAse 253) dhanuSyo1338) golaMdAje, da240) asvAre ane 13ra00 pAyadaLa sinya hatuM A pramANe rAjyane vistAra ane Avaka mevADanA rAjyanI , rANa sajanaviMhanA vakhatamAM hatI. mahArANA zrI sAjanasiMhane janma vi. sa. 1916 nA aSADa suda 9 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArANA zrI sajanasiMha 9 tA. 8 julAI 1859 nA rAja thayA hatA. tathA rAjyAbhiSeka vi. sa'. 1931 nA mAsA 14 13 tA. 8 okaTombara 1874nA divase thayA hatA. mahArANAzrI phakta daza varSa traNa mahinA ane ATha divasa rAjya karIne paaAkavAsI thayA hatA. eozrInI laMbAI pAMca phUTa aMte ATha IMcanI hatI. zarIre ghaNAja majadyuta hatA. ane pAte ghaNAja khUbasurata hatA. mahArANAzrIe rAjyamAM dareka dharmAMnA temaja prajAnA upayoga mATe ghaNI ghaNI ImAratA, madirA badhAvyAM hatAM. temaja prajA upayAgI kArya mAM rAjyanI zAkhAdInA kAmA karyAM hatAM temAM kula kharca rUpiyA 2612231-12-2 karavAmAM AvyA hatA. A pramANe mahArANAzro sajanasi'hanI suvAsa tathA kriti pAte palAkavAsI thayAM chatAM paNa Aje mevADIenA hRdayamAM guMjI rahela che. paramAtyA ! tevA puruSAne haMmezAM zAMti maLe. chappA 37 sajjana hatA sajjana, vaLI sajjanatA sArI, sajjanatAnI chApa paDI, briTIza para bhArI. hatA prajAnA prANa, prajA paNa prANathI pyArI, vaLI hatA zUravIra, vadhArI kirti sArI. evA rANA sajjanasiM, sajjanatA dharatA gayA, he bhAgI rANA sajjana, yati varatA gayA. chappA naI vidyAnuM jJAna, prajAne ati sudhArI, laghu uMmaranI mAMhI, ' vadhArI upaja sArI, parI nitIne nyAya, si hAsana dIdhuM dipAvI, sUryavaMzInI Teka neka, bahu suMdara zaiAbhAvI, kALa mejhArA AvatAM, rANAzrI sapaDAI gayA, kahebhAgI sajjana viyeAge, mevADI sahu rAI rahyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 340 31 www.umaragyanbhandar.com Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 27 muM. mahArANu zrI phattehasiMha (jI, sI, esa AI) kudaratanI ajaba ghaTanA jagatanA taktA para cAlyA kare che. kALa potAnuM kAma bajAvyA kare che. jyAre yahArANu sajajanasiMha ni:saMtAna avasthAmAM parokavAsI thayA tyAre mahImahendra yAdavArya phulakamala divAkara zrI 108 zrImAna mahArANA zrI ketahasiMhajI tA. 24 Disembara 1884 nA divase rAjya siMhAsana para birAjamAna thayA. kSatriyakuLamAM je je guNe joIe te sarva guNe mahArANA phatehasiMhajImAM hatA. phattehasiMhajInA vakhatamAM prajAne nyAya barAbara maLatuM hatuM, rAjyanA dareka kAryo pitAnI dekharekha sivAya kadipaNa karavAmAM AvatAM hatAM. A rANa divasamAM sAta kalAka kAma karatA hatA. temaja nAnAmAM nAnA mANasanI araja sAMbhaLatA. ane ghaTato javAba vALatA hatA. A sivAya rAjya tathA prajAnA hitamAM ghaNA sudhArA vadhArA karyA hatA. ane vidyA tathA keLavaNIne ghaNe suMdara pracAra karI mevADanI unnatti karavAmAM uttama phALo Ape hatA. rAjya ane prajAnI AdAdI kema thAya! prajAmAM apUrva zAMnti kAyama mATe kema sacavAya teno vicAra karI pote potAnI mati anusAra amala karyA ja karatA hatA. temaja pite prajAne potAnI gaNI zAsana calAvatA ane nyAya ApatA hatA. rAjavimAM je je guNe joIe te tamAma guNe A rAjavimAM draSTigocara thatA hatA. A pramANe rANAzrIe potAnA rAjyanI AbAdI ghaNI ja vadhArI hatI. tathA vahevAra kuzaLatA paNa suMdara dIpAvI hatI. sarva rAjAomAM temanuM sthAna ghaNuM AgaLa paDatuM hatuM. A vakhate mevADamAM cera, DAku, harAmI ane julamagArAnuM nAma-nizAna dekhAtuM nahotuM. teozrI ghaNu baheza zUravIra : ane sAhasIka hatA. mahArANAzrI phattehasiMhanI kArarkIdI sArAya briTiza sAmrAjyamAM vakhaNAI gaI hatI. bApArAvalanI AbarU briTiza sarakAra AgaLa krame krame vadhatI jatI hatI. temanA rAjyamAM udyoga vidyA ane kaLA ghaNI vikasavA lAgI. jyAM juo tyAM ejyukezana mATe skulo zahera ane gAmaDAmAM cAlu karI. vaLI garIba prajA mATe davAkhAnAnI sagavaDa karI hatI. tema rAjayamAM khuzAmationuM jora jarA paNa cAlavA dIdhuM nahatuM. vaLI mahArANAe potAnA nAmathI phattehasAgara nAmanuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna. (svargavAsI) zrImAna kSatriya kulaziromaNI sUryavaMzI mahArANAzrI zrI phattehasiMhajI bahAdura (udayapura mevADa) jI. sI. esa. AI. jI. sI. bI. e. jeozrIe be lAkha pAMtrIsa hajAranI AMgI zrI kesarIyAjI bhagavAnane arpaNa karI potAnI apurva zraddhA batAvI che. (sarasvati sAhitya ratna graMnyAvali) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - relA === = mahArANA zrI phattehasiMha moTuM vizALa taLAva baMdhAvyuM hatuM. AvA aneka kAryone laI I. saM. 1887 mAM mahArANI vikaTerIAnI jyubilInA prasaMge mahArANAzrIne (jI, sI, esa, AI. )nI upAdhi maLI hatI. A pramANe mevADanA ItihAsanI pUrNAhuti karatAM pahelAM mAre vAMcakonuM dhyAna kheMcavuM joIe ja. A ItihAsanA saMzodhanamAM mArI zakti anusAra zodha karI je je vastu ane satya lAgI, temaja itihAsIka draSTie ja e sAcI ane satya hakIkta mUkavAmAM AvI che. A pramANe mevADanI naMdanavana bhUmimAM aneka mahApuru, amAtya, zUravIra, ane mahAmaMtrIo thaI gayA che. te dareke potAnuM svamAna sAcavavA khAtara potAnA prANanA balidAna ApavAmAM paNa pAchI pAnI mUkI nathI. kahevatamAM kahyuM che ke -bahu ratnA vasu dhara duniA evI che ke jyAM aneka rane paDayAM che. tevI ja rIte mevADanI bhUmi paNa aneka ratnothI vibhUSIta che. paramAtmA ! mevADanI bhUmine haMmezAM sukhI rAkhe ane sUryavaMzane tAja avicaLa amara tape eja bhAvanA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dareka meTA dezI rAjyonI yAdI. tApanI naMbara) rAjyanuM nAma | jIllAnuM nAma rAjanI oLakha rahIsanI jAta salAmI 1] ajayagaDha budelakhaMDa | | mahArAja buMdelA rAjaputa 11 2 | alavara rAjaputAnA | mahArAja kachavAhI narakA 15 rAjaputa 3| alIrAjapura , senTrala InDIA | mahArANA sisodIyA rA- 9 jAta | Indara mahaTA | | senTrala IDIA mahArAjA mahIkAMThA (gujarAta) mahArAjA iDara mahArAja rAThoDa rAjaputa sIdiyA | 19 japutAnA mahArANA | udayapura (mevADa) mahArAjA udayapura cheTA rivAkAMThA (gujarAta rAja cauhANa rAjaputa 9 ochA budelakhaMDa buMdelA rAjaputa 15 kaccha muMbaI mirajA mahArAva jaDecA rAjaputa | 17 kapUrathalA satalaja pAra | rAja zIkha karaulI rAjaputAnA mahArAjA yAdava rAjaputa | kAraDa senTrala InDIA | [ rAjA gavaMzI rAjaputa 9 (plaisis) 13] kAlara satalajanI mAM bANa rAjaputa (bIlAsapura) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dareka meTa zI rAjyonI yAdI 297 rAjyanuM nAma jIllAnuM nAma rAjAnI oLakha 2hIsanI jAta topanI salAmI kAzmIra paMjAba mahArAja rAjaputAnA mahArAjA kRSNagaDha kucabihAra kAcIna baMgAla mahArAjA - DigarA rAjaputa 21 rAThoDa rAjaputa rAjavaMzI rAjaputa 13 | cetiyara rAjaputa cohANa hADA rAjaputa madrAsa rAjA koTA rAjaputAnA mahArAva mahArAja marahaTA muMbaI piThANuM musalamAna 11 khIcI rAjaputa 9 billIcI ! 15 | siMdha navAba : kolhApura , muMbaI khaMbhAta navAba 21 | khilacIpura pAla | rAva 22 Tkharapura 23 gaharavAla (TekarI) pazcimottara deza | rAjA guMDalA kAThiyAvADa | ThAkura | cAliyara | senTrala InDIA | mahArAjA caMbA | paMjAba roja carakhArI budelakhaMDa mahArAja rAjaputa jADecA rAjaputa hila mahaTA rAjaputa budelA rAjaputa chatrapura ejana rAja paMvAra rAjaputa 11 jayapura rAjaputAnA mahArAjA | kachavAhA rAjaputa 17 jyasalamera rAjaputAnA bharAvala yAdava bhATI rAjaputa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nakhara 194 31 35 jhAbuA 32 jhAlAvADa jhIMda 37 mAlavA 3ra junAgaDha kAThiyAvADa 33 jodhapura (mAravADa) rAjaputAnA 34 jaMjIrA muMbaI senTrala InDI 38 39 rAjyanuM nAma 40 varA * TipA Toka DuMgarapura 41 trAvaNukAra - 4ra | datiyA 43 devAsa 44 | dharma pura 45 | dharola 46 dhAra 47 | dholapura jIllAnuM nAma mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna madrAsa ihAtaha khudelakhaDa senTrala InDI surata kAThiyAvADa mAlavA rAjaputAnA rAjAnI oLakha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat navAma rAjaputAnA satalajanI ulaTI| rAjA tarapha uttara pUrvI sarahada rAjA rAjaputAnA navAma rAjaputAnA navAma mahArAna navAma rAja mahArAvala mahArAjA-rANA| jhalA rAjaputa zikha mahArAjA mahArAjA rAjA rAjA rahIsatI jAta ThAkAra mahArAjA mahArAja rANI paThANu musalamAna 13 mAkhI susalamAna 11 rAThADa rAjaputa | 17 sIdI susalamAna 9 rAThoDa rAjaputa 11 15 kSatriya paThANu sIsAdi rAjaputa tApatI sakSAmI rAjaputa 11 13 17 15 rAjaputa 21 buMdelA rAjaputa 15 pavAra rAjaputa 15 sIseAdiA jADecA rAjapu pavAra rAjaputa 15 kADha 5 www.umaragyanbhandar.com Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dareka mA rasI zonI yAdI naMbara rAjyanuM nAma jIllAnuM nAma rAjAnI oLakha rahIsanI jAta tepanI salAmI 48ii dhrAMgadhrA rAjA jhAlA rAjaputa 11 kAThiyAvADa pAla narasiMhagaDha ejana navAnagara kAThiyAvADa jAma nAgaDha badhelakhaMDa umaTa rAjaputa jADejA rAjaputa 11 paDiAra rAjaputa zIkha jina | buMdelA rAjaputa 11 nAbhA satalajanI A bAju rAjA paTiyAlA ajana mahArAja 5nA mahArAja buMdelakhaMDa muMbaI pAlapura dIvAna aphagAna musalamAna pAlItANA kAThiyAvADa ThAkora gohila rAjaputa 9 pratApaga | rAjaputAnA mahArAvat sisodIA rAjaputa porabaMdara pharIdakoTa bhavAnI | | kAThiyAvADa rANu | satalajanI A bAjI rAja | senTrala InDIA | rANA | jeThavA rAjaputa 11 jATa . ! 11 sisodIA rAjaputa baDodA banArasa mahArAja gujarAta mahArAja pazcimottara deza | navAba paMjAba marahaTA brAhmaNa gotama 13 dAuda potrA | 17 musalamAna mahAvalapura 24 | beThA | buMdelakhaMDa | rAja raghuvaMzI rAjaputa - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 nakhara rAjyanuM nAma 5 khaDavAna kara bAvanI 67 | mAriA .. 28 $& 70 1 R Ga 75 st 74 | khuMdI 77 bAlAsinAra mAMsadA mAMsavADA khAMkAnera bijAvara 79 mIkAnera bharatapura bhAvanagara sApAla 78 | maNIpura mAlera kATalA jallAnuM nAma mevADanA aNumAla vAhira yAne mAtmabalidAna kAThiyAvADa budelakhaDa ravAkAMThA ejana surata rAjaputAnA kAThiyAvADa sulakha rAjaputAnA rAjaputAnA rAjaputAnA kAThiyAvADa senTsa InDIA uttara-purvI hindustAna satalajanI A pAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat rAjAnI oLakha ThAkAra navAba mahArAvala navAma mahArAvala mahArAvala mahArAja mahArAva rAjA mahArAjA ThAkAra egama mahArAjA hIsanI jAta navAma jhAlA rAjaputa paThANu cauhANa rAjaputa IrAnI musalamAna sAla kI rAjaputa siseAdImA rAjaputa rAThAya rAjaputa hAThA rAjaputa tApanI salAmI rAjA jhAlA rajaputa 9 savAI mahArAjA chuMdelA rAjaputa 11 kSatriya 11 ajJAna musalamAna 9 9 15 4 17 kATa 17 gAhila rAjaputa 15 mirAsI khela 19 ajJAna 17 11 11 www.umaragyanbhandar.com Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dareka mAya zI rAjyonI yAdI rAjayanuM nAma jIllAnuM nAma tApanI rAjAnI eLakha rahIsanI jAta , salAmI mehara badhela khaMDa rAjA mesora morabI madrAsa mahArAjA kAThiyAvADa ThAkara satalaja pAra senTrala nDiIA , jenI yAdava rAjaputa { 21 jADejA rAjaputa 11 caMdravaMzI rAjaputa 11 rAThoDa rAjaputa | 13 maMDI vAja ratalAma rAdhanapura gujarAta navAba IrAnI | 11 | rAjagaDha bhopAla navAba suralamAna rAjapIpaLA revAkAMThA rAja rAjakoTa kAThiyAvADa ThAkara rahela khaMDa navAmAM | rAmapura rIvAM gehila rAjaputa 11 jADecA rAjaputa 9 paThANa : 7 17 badhelA rAjaputa 17 jhAlA rAjaputA 9 solaMkI rAjaputa ke mahArAja lIMbaDI ThAkora luNAvADA badhela khaMDa kAThiyAvADa revAkAMThA (gujarAta) budelakhaMDa muMbaI mahArANuM samathara rAja sAvaMtavADI sara desAI buMdelA rAjaputa 11 marahaTA devaDA cauhANa | 15 rAjaputa kSatriya | sirohI rAjaputAnA mahArAva siramAra satalajanI A taka '38 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ree nakhara rAjyanuM nAma saha sikkima sItamaU ka dare suketa selAnA 100 101 | sAMTha 102 | haidarAbAda mevADanA aNamola javAhira yAne mAtmabalidAna jIllAnuM nAma himAlaya senTsa InDIA satalajapAra mAlavA ravAkAMThA dakSiNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat rAjAnI oLakha zA rAjA ajana ajana ajana navAma hIsanI jAta TivihAra zaThADa rAjaputa tApanI salAmI 15 11 kSatriya zAya rAjaputa pavAra rAjaputa 9 paThANu susalamAna 21 11 11 www.umaragyanbhandar.com Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 29 muM. ' upasaMhAra majakura " mevADanA aNumela javAhira yAne Atma balidAna " nAmanuM pustaka lakhavAnuM zarU karyuM tene mukhya Azaya mAro judo ja hatuM. te e hatuM ke mevADa e eka atihAsIka bApArAvalanI bhUmi che. jemAM ghaNA ghaNA jaina mahApuruSo utpanna thayA che. temAM svamAnI ane kuLa abhimAnI AtmAo hatA. AvA vIra puruSanA ItihAsa ghaNu vidvAnoe judI judI praNAlIkAthI lakhyA che te paNa Aje mojuda che. paraMtu je mevADanA ItihAsamAM junAM sthAne, kIrtistaMbha, cittoDane ajoDa kile, ane jaina zilpakaLAnA mahA maMdire vigerenI janatAmAM kaMIka vizeSa itihAsIka bhAvanA utpanna thAya tevA AzayathI A pustaka lakhavAmAM AvyuM, ane mahArANA kunA vakhatathI ItihAsa cAlu karyo te pahelAM ItihAsIka nedha levAmAM AvI. temAM paNa meM vIra vineda temaja karnala TeDa ane bIjA ghaNA sArA sArA vidvAnonA lakhelA pustake uparathI jeTalI satya vastuo lAgI te hakIkata laI janatA AgaLa raju karI. kharo ItihAsa te rANA pratApa, bhAmAzAha rANA rAjasiMha ane mahAmaMtrI dayALazAhe ra che. jyAre jyAre A puruSonuM vRttAMta yAda Ave che. tyAre tyAre ApaNA zarIramAM romAMca ubhAM thAya te svAbhAvika che. aneka vipattie AvI ane kaSTo sahana karyA paNa sUryavaMzI kuLa ziramaNa mahArANA pratApe jarApaNa akabarazAhane namatuM ApyuM nahi. temaja pote potAnA svamAnane khAtara phanA thaI gayA. paNa Teka neka eja pitAne prANa hatA. AvI viparImAM eka sAthe gaMbhira ane rAjyanA nimakahalAla vIra bhAmAzAhe pratApanA mATe pitAnuM sarvasva samarpaNa karyuM. jethI AkhA mevADanuM nAka rANA pratApe sAcavyuM che. te uparathI jaNAze ke jena birAdaranI keTalI hiMmata ane udAratA hatI. bAra bAra varSanI laDAInI sAmagrIo taiyAra karavA ane hajAra senikonI bharatI karavA bhAmAzAha vRddha hovA chatAM paNa yuvAnane zaramAve tevI rIte mevADanI AbarU sAcavavA taiyArI karavA lAgyo. dhanya che! te TekIlA mahArANA pratApane ane vIra bhAmAzAhane? aneka ghaTanAo banyA pachI mahArANA rAjasiMha ane rANA jayadevanA vakhatamAM mahAmaMtrI dayALazAhe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308. mevADanA aNamala javAhira yAne AtmabalidAna mevADanI aNamola sevA bajAvI hatI. rAjya lAbhanI kUDakapaTamAM mahArANune metanA paMjAmAMthI bacAvanAra e vIra AtmA dayALa ja hatuM. tenI hiMmata kaI ajoDa hatI. vaLI bhAgyadazA tene varI cukI hatI. pote eka garbha zrImaMtane lADakavAyo hato. A vIrapuruSe mevADanI ajoDa sevA bajAvI hatI. pote duSkALanA samayamAM dayALa kille baMdhAvI jainAcArya mAnasUrizvaranA sAdhathI lagabhaga aThANuM lAkha rUpIyA kharacI mevADanI du:khI janatAne piSI hatI. tenI dharmapatni paNa eka virAMganAne zaramAve tevI zUravIra hatI. te bANa vidyA tathA zastra vidyAmAM saMpUrNa hatI. pota potAnA patinA bacAva mATe puruSanA SiAkamAM rahI lazkarI kArya bajAvatI hatI. dhanya che. Avo jaina virAMganAone ! AvI AvI aneka hakIkatothI A pustaka javAmAM AvyuM che. vaLI mahArANA rAjasiMha jayasiMha ane rANA amarasiMha pachI mevADanI adhogati hada uparAMta cAlI. je je rANAo thayA te rANAo aMdara aMdara kalezanA pariNAme pAyamAla thayA. jemAM vaLI siMdhIyA ane helkaranA rAjee mevADamAM ghaNo julama karyo hate. ne te julamanuM varNana karatAM bhalabhalAnA kALajAM kaMpe che. siMdhIyA ane hekare mevADanuM jeTaluM lohI cusAya teTaluM cusI hADapIMjara sama banAvI dIdhuM. chatAM mevADanI ratnagarbhA bhUmimAMthI svamAnapriyatA nAza pAmI na hatI. jyAre rANA misiMhanuM zAsana AvyuM tyAre bhimasiMha ghaNA Darapoka ane bhIrU hatA paNa te prajA prema dharAvatA hatA chatAM paNa temanAthI kaMIpaNa prajAnuM bhaluM thaI zakyuM ja nahotuM. tevA samayamAM bhimasiha ghaNuM ja kaSTa bhogavyuM hatuM. jyAre rAjyanI tijorIo tadana khAlI thaI, tyAre mahAmaMtrI amaracaMdanI nimaNuMka karavAmAM AvI. amaracaMda sAhasIka, zUravIra, ane vaizya hato. tene potAnA bAhubaLathI siMdhIyA ane hekarane haMphAvyA hatA. jyAre amaracaMda pratye mevADanI prajAnuM bahumAna vadhatuM gayuM. tyAre amaracaMdanuM akALe mRtyu thayuM. keIe viSa ApyuM hatuM tethI ja te marI gayo. jyAre tenI pAse kaphana DhAMkavAne mATe paNa paisA nahatA. tyAre udayapuranA mahAjane ugharANuM karI amaracaMdanI aMtima kriyA karI hatI. AvI paristhiti amaracaMdanI thaI hatI. nAdirazAha tathA oraMgajhebanA julamo sAme TakI rahyuM hoya to eka mevADaja. jema jema samaya vyatita thato gayo tema tema briTIza sarakAre mevADane madada karI ane rANu misiMhanA vakhatamAM saMdhI karI mevADane adha:patana thatuM aTakAvyuM. A pramANe mevADanI paristhiti badalAtI gaI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra E mahArANA sajajanasiMha ghaNu ja nAnI uMmaramAM avasAna pAmyA chatAM teozrIe rAjyamAM ghaNaja jAtanA sudhArA karyA hatA ane rAjyanI AbAdI karavAmAM saMpUrNa lakSa ApyuM hatuM. rANu sajanasiMha pachI mahArANA phattehasiMhajI ne rAjya vahIvaTa ghaNe yazasvI nIvaDayo, teozrI potAnA rAjyamAM ghaNA ja sArA ane vicAranIya sudhArA karI potAnA rAjyanI vRddhi uttama prakAre vadhArI hatI. ane teozrInA paralokavAsI pachI hAlanA vartamAna mahArANAzrI bhopALasiMhajI rAjyAna para AvyA. teozrIe paNa potAnI prajAne kaI paNa jAtanI hADamArI nA paDe ane prajA pite sukha zAMtithI sukha bhogavI zake ane prajAne nyAya maLI zake tevI saMpUrNa ceAjanA karI mevADanI AbAdI vadhArI che. A badhI hakIkata TuMkamAM varNana karI have huM jena ane jaina maMdira pratye janatAnuM dhyAna kheMcuM chuM. mevADamAM hAlamAM lagabhaga pAMtrIso jana maMdire che. ane te bhavya ane zilpakaLAthI vibhuSIta evAM pracaMDa sthAne Aje mevADanI bhUmimAM zebhI rahyAM che. temAM vaLI cittoDanA kilA para te janoe hada karI che, te killAnA maMdire, zRMgAra cavarI, junA kIrtistaMbha vagerenI kArIgarI jotAM abhimAna AvyA vagara rahetu nathI paNa kudaratanI ghaTanA nyArI che. kALa kALanuM kAma bajAvyA kare che. Aje cittoDanA maMdire jotAM ghaNA maMdira jIrNa ane havaDa dazAmAM paDayAM che. tema vaLI kuMbhalamera, suraparA, ekalIMgajI, nAgadA tathA bhIlavADAnI AjubAjunA pradezomAM evA evA jaina maMdira che ke tyAM Aje kaI tenI saMbhALa rAkhanAra nathI. jyAre mevADamAM pAMtrIse jaina maMdira haze. tyAre mevADamAM jenI jAhojalAlI kevI haze ? te prazna vicAravA jevuM che. Aje mevADanA jene ghaNuja chinna bhinna dazAmAM che. koI sAdhamAgI keI terApaMthI kaI digambarI te kaI maMdiramAgI hoya te badhA ekaja mahAvIranA saMtAne Aje judI judI dazAmAM jaI rahyA che.' Aje sau saunA paMthanAM sAdhuo, AcAryo temaja saMcAlake pita pitAnI dukAnanI jamAvaTa karIne janatAne UMdhA raste derI rahI che. evA pracArathI ja Aje hajAre jana maMdiranI zocanIya dazA thaI rahI che. zuM Aje evo koI paNa mahAtmA ke AcArya nathI ? ke je satya vastu batAve ne Aje chinna bhinna dazAmAM AvI paDelI jaina kemane ekatra karI ItihAsIka vastune navI ane rozana banAvI zake? nA? hAyaja kayAMthI? jyAM rAga, dveSa, kusaMpa, dhatI ane jyAM dharmanA nAme cAlatA jhagaDAo heya tyAM kAmanI ke dharmanI unnatinI AzA kayAMthI rAkhI zakAya. AvA samayamAM vartamAnayuganA vahunA zagi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vara mevADanA aNamala javAhira thAne AtmabalidAna e zabdanuM uccAraNa karatAM mArA AtmAne apAra AnaMda ane prema Ave che. kAraNake traNa cAra varasa upara jainAcArya 1008 zrI bALa brAcArI cAritra cUDAmaNI zrI vijayanItisUrIzvara zrI mevADamAM padhAryA ane mevADamAM jananI tema jaina maMdiranI zocanIya dazA joIne bhAvI AtmAnI aMdara pracaMDa pokAra thayo ane koIpaNa hisAbe mevADanA uttama maMdirane uddhAra kema thAya teja vicAra te pavitra AtmAne AvyuM. Akhare pavitra AtmAnA pavitra kAryamAM lekene zraddhA beThI ane pratiSThita gRhastha nimAyA ane kAmanI zarUAta karI bIja repyuM Aje mevADa para traNa cAra maMdiranuM kArya thaI rahyuM che ane te kAma kAjamAM zeTha rezanalAlajI tathA bhAI manaharalAlajI tathA zrIyuta motIlAlajI verA vigere tana, mana, ane dhanathI pitAne Atmaga ApIne puNya hAMsala karI rahyA che. A kAryane vadhAre uttejana kema maLe ! lokene jaina maMdiranI jhAMkhI kema thAya! te vicAra AcArya zrI vijyanitisUrizvare mane jaNAvyuM jethI . meM dareka maMdironA banyA teTalA phoTA laI A kAryanI pustaka rUpe zarUAta karI tenA phoTAo paNa pustakamAM mukI janatA AgaLa raju karavA ane mevADa pratye lokenuM dIla vadhune vadhu kheMcAya te bhAvanAthI A pustakanI zarUAta karI ane janatAnI temaja paramAtmAnI preraNAthI mArI bhAvanA purI thaI A sivAya je je jainamaMdiranA phoTA A ItihAsIka pustakamAM mukavA mAM AvyA che. tenA uparathI vAMcaka vargane khyAla Avaze ke mevADa eka sadI pahelAM jenapurI gaNAtI hatI ane jainonI apUrva jAhojalAlI hatI, AvA pavitra sthAne upara Aje ApaNI najara pahoMcI zake tema nathI. jyAM hajAre kaSa dava lAgyo hoya tyAM eka jaLa binduthI kaI jAtanI zAMti thavAnI hatI. chatAM paNa ApaNAthI jeTaluM bane teTaluM jarUra karI ApaNe ApaNI pharaja bajAvavI joIe te ApaNuM kartavya samajavuM joIe temAM ja ApaNe dharma che. jyAre bhUtakALanA samayanI jhAMkhI thAya che. tyAre dharma vatanI ati uMca mahattA hatI ane dharma eja jIvana hatuM. dharma eja prema ane dharma eja kartavya hatuM. Aje e vastuo ghaNe aMze lopa thatI jAya che. je maMdiramAM kevaLa zAMta vAtAvaraNa, prabhu jInezvara bhagavAnanI mUrtine tyAgamaya dekhAva joIe tenA badale Aje ApaNe senA rUpA ane jhaverAtamAM ja mazagula banI gayA chIe tethI ja Aje ApaNuM kharuM rahasya bhUlI gayA chIe ane judA cIle cAlavA lAgyA chIe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra. 303 bhUtakALamAM jaina mahArathIoe karAyA rUpIA kharacI itihAsIka sthaLA adbhUta kArIgarIvALA banAvyA paNa sAnuM cAMdI ke jhaverAtanA dAgInA na manAvyA kAraNa ke te purUSAnI mAnyatA hatI ke jainaprabhunI mUrti eTale tyAgadarzana ane tyAganI bhAvanAvALuM pratibiMba hAvuM joi e. ane teja praNAlI. kAthI ja AvA adbhUta prabhAvazALI jaina maMdirA banAvI potAnA AtmAne dhanya mAnavA lAgyA. mATe zrotAvaga ? ane vicAraka varga ? bahu ja vicAra karaze tA jarUra temanA hRdayane sAcA rastA maLI Avaze. mAre vadhAre lakhavAnuM hAya ja nahIM ke A sivAya udayapura mevADanA rAjyamAM jevA jaineAnA pavitra dhAma pavitratIrtha kesarIyAjI (kuMlevA) kareDA pArzvanAtha, dayALakillA, adbhUtajI vigere ghaNA jaina madirA tevI rIte vaiSNavAnA adbhUta mA jemake kakarAlI, zrInAthajI vigere ghaNA ja itihAsIka suzAlIta sthAna che. vaLI sUryavaMzInA prANa samA ekalIMgajI bhagavAnanuM ma Mdira paNa ghaNuM ja ajoDa kArogarIvALuM che. A sivAya sarAvarA paNa mevADanI ghaNIkharI jagAe jevAmAM Ave che. jemake jayasAgara, jayasamudra. krUttehasAgara, jayanivAsa vigere mAI leAnA gherAvAmAM taLAvA banAvI mevADanI gheAbhA vadhArI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat my www.umaragyanbhandar.com Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra parIcaya A pustaka purUM karatA mane je AnaMda ane huM pedA thayA che tenA mATe huM zvaranA AbhAra mAnuM chuM. paraMtu pustakamAM je je jaina prAcIna maMdironA phATA mUkavAmAM AvyA che. tenA paricaya janatAne kaMika ApavA joI e. je cittoDa upara jaina daherAsara, jana kIttistaMbha ane je zIlpanA prAcIna namunAe che. te tarapha vAMcaka varganuM dhyAna kheMcu chuM. eka vakhata jarA kurasada laI joze ane vicAraze! te ghaNuM samajavAnuM meLavI zakaze. zRMgAra cavarInuM derAsara ghaNuMja bhavya ane kArIgarIvALuM che te jovAthI ja ApaNA AtmAne mAna AvyA sivAya rahe nahIM ! mAlajI, naMdasarA, nAgadA, kuMbhalagaDha, maLelIgrA suraparA, gaNuMdA ane bhIlavADAnI najIkanA ghaNA maMdiza jovA lAyaka che. A pustakamAM je citrA ApavAmAM AvelA che. te dareka citra kayA gAmamAM AvelA che tenI yAdI tenI nicenja ApavAmAM AvI che. tA vAMcaka varga ne te jovAnI mArI khAsa bhalAmaNa che. je mevADa svamAnanA khajAnA hatA, zUravIrAnA ajoDa killA hatA, ane bhabhalAne mahAta karanAra rANApratApanI ijjatanA mahA mInArA hatA, tenAthI paNa AgaLa vadhIne kahuMtA je mevADa jainapurI gaNAtuM hatuM te mevADamAM mAje paNa lagabhaga sADI traNa hajAra namadirAnI hAramALA zeAlI rahI che. te dareka madiza jovA lAyaka che. ane tenI yAtrA karavA jevI che. tethI tenA nAmA nice ApavAmAM Ave che. jaina tIrthA--kezarIyAjI (levA), karADapArzvanAtha, dayALakillA ak bhUtajI, udayapuranA jainamadirA ane ADagAmanA mandirA vigere. vaiSNavAnA tIr:--zrI nAthajI, kAMkarelI ane ekalIMgajI vigere. keTalAka jovA lAyaka sthaLAH--jayasamudra, dhemarataLAva, uyasAgara, phattehasAgara, jayamahela, ane sAhelIyAnA mAga vigere adbhUta kArIgarInA namunA jovAlAyaka che. AvI AvI aneka kRti mevADanI pUNyabhUmi upara jovA lAyaka che, mATe vAMcaka varga tamA jarUra ekavAra jovA tasdI laI AtmAmAM anerA AnaMda pedA karI jIvana sArthaka karaze evI AzA rAkhu chuM. prabhu ! mevADanI ratnagarbhAbhUmimAM harahameM zA dharma yAta ane jJAna jyAtanA dvIpaka pragaTAve, ane mevADa sadAkALa jyavaMtu raheA eja hRdayanI zubha bhAvanA. lI. bhAgIlAla vi. samApta, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNumela javAhira yAne AtmabalidAna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com (AgaLano dekhAva) ha00 varSanuM 'zRMgAra 'cavarI"nuM jaina purAtana maMdira citoDa (mevADa.) (sarasvati sAhitya ratna granthAvali). Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna. 'zuMgAra cavarI"nA maMdiranA ghumaTa, temAM soLa vidyAdevIne ajoDa namune citoDa (mevADa) (sarasvati sAhitya ratna graMndAvali ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat' www.umaragyanbhandar.com Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNumela javAhira yAne AtmabalidAna, E mavADanA aNamAla javAhara yAne An.praviTAma, zuMgAra cavarI' (zuMgAra corI)nA gabhArAnA AgaLanA dvArA dekhAva. citoDa (mevADa.) (sarasvati sAhitya ratna graMndAvali) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna A WILL G ET mavADanA aNumAla javAhara thAna bAbamAlaya zRMgAra cavarI maMdiranI aMdara ArasanI bhItonA dekhAva citoDa (mevADa) (sarasvati sAhitya ratna graMnyAvali) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNumela javAhira yAne AtmabalidAna. lagabhaga pAMcazo varasanuM ekalIMgezvaranI pAse pArzvanAtha bhagavAnanuM jaina purAtana maMdira. (mevADa. ) mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna. ' che. ekalIMgezvaranI pAse jenAnA adhyadajInA maMdirano AgaLanA bhAgane dekhAva. (mevADa.) (sarasvati sAhitya ratna granthAvali ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com mevADanA aNumela javAhira yAne AtmabalidAna nAgadA (mevADa)nuM suMdara kArIgarIvALu, 800 vaSa~nA purAtana jaina ma MdiranA dvAranA dekhAva. (sarasvati sAhitya ratna graMthAvali) Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat jika ke , 'naMdAsarA" (mevADa)mAM 1000 varasanA jaina maMdirano bhavya dekhAva. www.umaragyanbhandar.com jenA purAtana maMdirano sIpane khAsa namuno citoDa (mevADa) (sarasvati sAhitya ratna granthAvali) Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna. kumalagaDha" (mevADa)mAM jainAnA bAvana jInAlayanA maMdirano bhavya dekhAva. kumalagaDha (mevADa)nA jaina maMdirane dekhAva | (sarasvati sAhitya ratna granthAvali) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmabalidAna. 700 varasanA junA sattAvIsa derInA traNa staMbhane sIpane namune. citoDa (mevADa) (sarasvati sAhitya ratna gaMbhyAvali) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com/ (sarasvati sAhitya ratna graMthAvali) mevADanA aNumeAla javAhira yAne AtmamalidAna. cittoDanA kIrttista`bhanI chataneA aMdaranA bhavya dekhAva ( mevADa ) Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com mevADanA aNumeAla javAhira yAne AtmabalidAna. (dakSiNa pUrva bhAganA dekhAva ) zRMgAra cavarI'nuM jaina purAtana ma Mdira. citADa (mevADa) (sarasvati sAhitya ratna granthAvali) Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat ! ka kA . #aa kaNa kaDaka ka ka www.umaragyanbhandar.com jenA kIrtistaMbhanA lagabhaga 1200 varasanA junA sthApatya. citoDa (mevADa). ( sarasvati sAhitya ratna graMndAvali.) Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmabalidAna. citADa (mevADa). jeneAnA purAtana kIrtista MbhanI pAse AveluM lagabhaga 900 varasanuM jaina purAtana maMdira (sarasvati sAhitya ratna graMthAvali ) Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna. aitihAsIka jainone navamALane ajoDa kIrtistaMbha je jainane baMdhAvela che. citoDa (mevADa) (sarasvati sAhitya ratna graMnyAvali ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna. cittoDamAM Avela jainene sAtamALane kIrtistaMbha (mevADa). (sarasvati sAhitya ratna graMndAvali) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNumela javAhira yAne AtmabalidAna kaIche to AA zRMgAra varI"nA maMdiranI pAchaLanI ArasanI bhI'tene sI95ne namune citoDa (mevADa.) (sarasvati sAhitya ratna graMthAvali. ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat jaina purAtana maMdira (zAMtInuM apUrva sthAna tathA sI95ne namuno) citoDa (mevADa) www.umaragyanbhandar.com ( sarasvati sAhitya ratna graMnyAvali) Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmabalidAna. jaina kIrttistaMbhanI pAse Avela 700 varSanuM jainama Mdira citADa (mevADa.) (sarasvati sAhitya ratna graMthAvali) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna. = = (udayapura)mAM rAmapAlanA jaina daherAsarano apUrva dekhAva. citoDa (mevADa.). udayagaDha upara purAtana jenonuM maMdira. citoDa (mevADa.) (sarasvati sAhitya ratna granthAvali) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com baralu jaina maMdiranA zIkharano apUrva sIpano namuno. citoDa (mevADa.) (sarasvati sAhitya ratna granthAvali) kumalagaDha (mevADa) jenonA daherAsarano AgaLanA bhAgane sIpano namuno Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com mAMDaLagaDha (mevADa)mAM AvelA purAtana jaina maMdiranA AgaLanA bhAgane dekhAva. suraparA (mevADa) maMdiranA AgaLanA bhAgane dekhAvA (sarasvati sAhitya ratna granthAvali) Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com varasa pa60 nuM junuM ekalIgezvaranI pAse AveluM jenuM purAtana maMdira (mevADa.) (sarasvati sAhitya ratna prasthAvali) sUryavaMzI mahArANAonuM ekalIMgezvaranuM apUrva maMdira. (mevADa.). Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 mevADanI aitihAsika noMdha : saMzodhaka : bhAgIlAla ratanacaMvArA. maMgaLAcaraNu stuti ( tANI ) azaraNune zaraNuM che tArUM, zaraNuAMgatane sahAya karI; adhama uddhAraNa bhavajaLa tAraNa, kIMkara kerUM kalyANu karI. 1 sAhasa upADuM tArA bhase, muja buddhinA vikAsa karI; bhAvanA bhAvu zuddha hRdayathI, pApa nA dUra haze. aNumAla javAhira mevADa kerA, vizva janatA caraNe dharUM, sahAyaka thAjo tuM jaga tAtA, kadI na tuja nAma huM vIsarUM. 3 zAsana deva muja rakSA karajo, muja hRdaya dharma jyAta prakaTAvA; patita pAvana che! suja svAmI, vidyA mujamAM vikasAvA. 4 Adhi, vyAdhI ne upAdhI, ApI AziSa dUra karA, yazakita muja kAryamAM sAdhu, evI siddhi muja dIla vaseA. 5 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --sarasvatinI stuti mayura vAhana tArUM, sarasvati mayura vAhana tArUM. hasta vINA dhArINI tuM te, gIta sadA tuja sAruM e gItanI apUrva madhuratA, zAnta ane citta mArU, sarasvati. 1 taMtra raNuta saMga dhvani khIlavatI, praphulla kare jaga sArUM manane, svarane, rasane tuM huratI, khIlavatI mana mArUM, sara0 2 deje hRdayamAM sanmati mAtA, tuja kRpA vINa jIvana akAruM saMjIvana kerA timira TALe, tuja kRpAe sukha maLanArUM. sara0 3 zaraNe Aye tuja caraNamAM, caraNa raja zIra dharuM; kahe bhegIlAla tuja kRpA vinA, sArA vive aMdhAruM. sara0 4 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna jainonI aitihAsIka noMdha (1) saMvata 1070 sane 2013 mAM mahamude nAradIna upara caDhAI karI ane tenA mulakane laI lIdho. te vakhate eka ajAyabInI vAta e che ke tyAM mandiramAMthI (daherAsaramAMthI) eka paththara nIkaLe jene saMvata dekhavAthI 40000 varasa pahelAne che evuM sAbIta thayuM. (viravinAda bhA. 1 pAnuM 65 ) AthI janadharma ane murtipUjA anAdIkALanI sAbIta thAya che. bhANapurAnI nAla, e dhArAvathI cha mAIla dakSiNa tarapha che. khAsa karIne rANapuranA (rANakapura) jaina maMdire thI prasiddha che. leka evuM kahe che ke prAcIna zaheranA sthAnamAM e banela che. "nAlathI aDadhe ura uparanI bAja eka prAcIna paththaranA baMdhane thoDo bhAga bacelo che. je tyAM nadInI AsapAsa baMdhAvI gayA hatA. tethI prAcIna vRkSonI vacamAM jana maMdira bahu ja zobhAyamAna dekhAya che. (viravinAda bhAga 1. paNa 107). meMDaka, kachuA, karkaTa (kaMkADA ane jalasarpa (ei) vigere aneka prakAranA jaMtu hoya che. paNa pacchI bahu mahenate maLe che kAraNa ke ahIM devasthAmAM ane anya jalAzamAM macchI mAravAnI manAI che. gUMcha jAtanI eka mAchalI je veDaca ane banAsa nadImAM mahe che. te vajanamAM eka maNathI vadhAre hoya che. tenA meMDhAmAM dAMtanI hAra, moTI mUMcha ane tenuM mAthuM bahuja kaThINa hoya che. koI paNa jIvanI hiMsA karavAnI manAI che. jIvadayA ane ahiMsA pratye keTaluM rAjAone mAna hatuM. te A dAkhalA uparathI samajAze. (vIravineda bhA. 1 lA puSTa 117) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 mevADanA aNula jAhira yAne AtmabalidAna zrAvaNa vada 11 thI bhAdaravA suda 4 sudhI (mAravADI bhAdaravA vada 11 thI bhAdaravA suda 4 sudhI) jaina zvetAmbarI matavALAnA (saMvatsarI) paryuSaNa hoya che te vakhate rAjye kasAI lekane jAnavara mAravAnI manAI karI che. (vIravine 1 pRSTa 127) AthI samajAya che ke rAjAone jainadharma pIkeTaluM mAna hatuM. (5) jaina zAkhAmAM be bhAga che. eka vetAmbarI ane bIje dIgambarI ema be zAkhAo che. vetAmbaranA mukhya zAstra 45 sUtra che. jema vedAntathI gAyatrI maMtra ne mAne che tevI rIte jena leke navakAra maMtra ne mAne che. ane samayAnusAra ene japa kare che. emAM paNa be bheda che. eka mUrti. pUjaka. ane bIje amUrtipUjaka. mUrtipUjakemAM jatIM, savegI ane mahAtmA vigere che. ane amUrtipUjakAmAM TUMDhiyA sAdhu che. paNa 24 tirthaMkara ane 45 sUtrane sarva mAne che. kevaLa enA artha sau saunA siddhAntAnusAra karavAmAM paraspara virodha che. e jainanA ke AcAryone mAnavAvAlA prA: mahAjana leka che. vetAmbarane mAnavAvAlA rajapUtAnAmAM mukhya savAla mahAjana che. bhAratavarSamAM bIjA bhAgamAM judI judI komanA mahAjana bahuja che. (vIra vivedamAM sutre 2-2 nI saMkhyA ApI che puSTa 144). (viravinedamAM tAMsmarI = mATe 32 sutrone lekha che sthAnakavAsI paNa 32 sutro mAne che. vI. vI. pA. 144) vikrama saMvata soLasenA zatakanI zarUAtamAM jatI lokomAMthI virAgya bhAva nyUna thayo. tethI gujarAtamAM laMkAmahetAe potAnA sUtra graMthonI anusAra eka nave phirake calAvyuM. jenuM nAma lUMkAgaLa prasiddha thaye, ane emAMthI hRhiAnA sAdhu nIkaLyA. jene para jaNa bhegA thaI dIkSA lIdhI tene bAvIza ThelA kahe che. e lAdITha dareka TelAmAM eka eka AcArya hoya che. jyAre A bAvIza TeLAnA sAdhunI cAlacalana zithIla thavA lAgI tyAre raghunAtha DhaMDhiyAnA TelAmAMthI enA ziSya bhIkhamame vikrama 1815 mAM eka navI zAkhA kADhI ane tenA tera ziSya thavAthI terApaMthI ? kahevAyA. bhIkhamaAcArya vikrama 1785 mAM pedA thayA ane eNe vikama 1808 mAM sAdhune veza lIdho. ane vikrama 1815 mAM "tezapaMthI' no phiraka calA ane vikama 1860 mAM temanA kALaryA pachI enA ziSya bhAramala gAzI para beThA, ane vikrama 188 mAM gujarI gayA. enA pachI rAyacaMda gAdI para beThA, te vikrama 1908 mAM paraphekavAsI thayA enA pachI jItamala AcArya thayA. te vikrama 1936 mAM gujarI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * prAcIna jainenI etihAsIka nedha 30 gayA pachI megharAja thayA. (viravIneda bhA 1 le puSTa 144). bIje phirake jemAM dIgambarI che. temanA AcArya bhaTTAraka kahevAya che. te avastra tathA nagna rahe che ane be hAthanI hatheLImAM bhojana kare che. je kadAca khAvAnA samaye bili AdinA nAma sAMbhaLavAmAM Ave te te divase temane upavAsa kare che. evA bhaTTAraka karNATaka dezamAM rahe che. teo kaI kaI vakhata paryaTana karatAM karatAM A bAju Ave che. teone zrAvake munirAja kahe che. zvetAmbarI ane digammarI e be zAkhAomAM kaMIne kaMI aMtara che. vetAMbara leka 12 aMga ane bAkI upAMga meLavIne 32 sUtra batAve che, tevI rIte digambarI paNa 12 aMga kahe che. ane tenAM nAmomAM paNa bahu aMtara batalAvatA nathI. paNa kahe che ke mahAvIrasvAmIthI kaMI so varSa pachI bAra varSano duSkALa paDo temAM amArA prAcIna graMthane nAza thaI javAthI eneja Azare laIne je bIjA graMtho banyA enA anusAra pitapotAnA dharmanuM ArAdhana kare che. vetAmbarI paNa 1ra varSa duSkALa paDayAnuM mAne che. kinatu prAcIna graMtho nAza thavAthI 45 sUtromAMthI 32 sUtra sAbIta rahyA ane 13 khaMDita thayA. ane e pachIthI banAvI pragaTa karela che. vetAmbarI tathA digambarI lekamAM je bheda che te 84 bela ane 84 vAtamAM che, temAMnA thoDA bala nIce lakhyA che. (1) bhavetAmbarI kevaLa jJAnIne AhAranIhAra karatA mAne che ane digaMmbarI mAnatA nathI. vetAmbarI kevaLa jJAnIe upasarga athavA zubhAzubha sUcaka mahAbhUta vikAra mAne che. ane digambarI tene svIkAra karatA nathI. vetAmbarI kevaLa jJAnInI pAThazALAmAM jaIne bhaNavAnuM prasiddha kare che. paNa digaMmbarI nathI mAnatA. (4) tAmbarI tIrthakarane gurU vaDe dikSA prApta thaI mAne che ane digaMmbarI mAnatA nathI. (pa) vetAmbarI kahe che ke tIrthakaranI dikSAnA samaye I che AvIne kapaDAM oDhADayA che. paraMtu digaMbarI A vAtane svIkAra nathI karatAM. ( 1 bIjA bhaTTAraka kevaLa nAma mAtraja che. te vastra, parikara, ane vAhana adi ane kaI rAkhe che evA loka vAstavamAM DhoMgI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna (6) bhavetAmbarI, gaNadharanA vinA mahAvIranI kaMI vANI vyartha gaI kahe che paraMtu digaMmbarI nathI gaI batAve che. (7) tAmbarI kahe che ke mahAvIrane brAhmaNanA garbhamAMthI badalI trIzalArANInA garbhamAM lAvyA. paraMtu digaMmbarI kahe che ke te prAraMbhathIja rANInA garbhamAM hatA. (8) vetAmbarI AdinAthane galIA kahe che. ane digaMmbarI nathI kahetA. (9) vetAmbarI AdinAthanA mATe vidhavAnA gharamAM rAkhyAnuM kahe che. paraMtu digaMmbarI ene juhu kahe che. (1) vetAmbarI be tIrthakarane avivAhita mAne che ane digaMmbarI pAMca ne mAne che. (11) vetAmbarI kevaLa jJAnIne sAmAnya jJAnInA praNAma karavAnuM mAne che, digaMmbarI mAnatA nathI (12) zvetAmbarI kevaLa jJAnIne chIMka thAya che mAne che. paNa digaMbarI mAnatA nathI. (1) bhavetAmbarI gautamane tridaMDI tApasInI pAse gayA kahe che. paNa - digaMmbarI kahetA nathI. (14) zvetAmbarI strIne mokSa hevAnuM mAne che, digambarI mAnatA nathI. (15) bhavetAmbarI 19 mA tIrthakarane malUikuMvarI kahIne strI svarUpa mAne che. ane digaMmbarI mallinAtha kahI purUSa mAne che. (16) "vetAMbarI jugalIAne deva harI gayA kahe che, paraMtu digaMmmarIne enA upara vizvAsa nathI. ityAdi rIte 84 belenA aMtara cheame A viSayamAM vistAra baha thavAthI lakhI nathI. (vIravida mA 1 lA pRSTa 145 thI 146 sudhI) (7) mevADamAM jenuM moTuM tIrthasthAna udayapurathI 16 gAu dakSiNa bekhADAnI saDaka para dhUlavA gAmamAM kaSabhadevanuM maMdira che. tene vedAsnAyI ane jaina beu mAne che. A mUrtine vedAsnAyI leka viSNunA dazA avatAra samajIne pitAnA dharmane anusarIne ane jaina loka tIrthakara samajIne pitAnA dharmane anusarIne puje che. ahIMyAM kalakattA muMbaI madrAsa, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna jenenI aitihAsIka neMdha 311 karNATaka, paMjAba, ane uttarakhaMDanA hajAre yAtrIke Ave che. ane moTI bhAvanAthI kesara caDhAve che. kesara caDhAvavAnI rIta A pramANe che. eka yAtrIka kesara caDhAvI rahe eTale samaya bIje yAtrIka eka rUpIAbhAra kesara laIne pachI potAnuM rUpIAbhAra kesara caDhAve che. kesarane paththara para paththarathI ghasIne yAtrIke pitAnA hAthathI caDhAve che. e kesara ne pujArI yAtrikone vece che. ane kesara A adhikAra sAthe caDhAve che jethI enuM bIjuM nAma "kesariyAnAtha) prasiddha thayuM che. ane mUrtine raMga kALo hevAthI " kALAjI" paNa bole che. A maMdiranI cAre tarapha bhIlenI vastI che. ane bhIla kesaliyAnAtha upara saMpUrNa vizvAsa rAkhe che. A loka sogaMda athavA zapatha keravAnI vakhate kesari. yAnAthanI kesara cabAkara e vAtane inkAra kare che. pharI koI vakhata badalAtA nathI. A maMdirane banavAne mukhya vakhata kahAniyAMnA taura para che. paNa maMdiranI prazastimAM A maMdiranA jIrNoddhAra vikrama saMvata 15 mI sadInI zarUAtamAM haze ema mAlama paDe che. pahelAM hajAro rUpIA ane jevara bheTa thatuM hatuM ane pujArI leka pitAnA banAvI letA hatA. paNa vaikuMThavAsI mahArANuM sajajanasiMha sAhebanA samayathI ahIMne prabaMdha eka kamITInA adhikAramAM karI gayA che. jenA membara jaina matAvalaMbI" le che. ane A kamiTInA pramukha (sabhApati) rAjatarakathI devasthAnA hAkima koThArI balavaMtasiMha che. (vIra-vinoda bhA. 1 pRSTa 146 thI 147 sudhI.) cagAnanI pazcimamAM te pakhAnA ane enI pAchaLa mahA rANA bIjA arisIMhanA samayanuM banAveluM jaina maMdira che. jemAM moTI moTI kadanI jaina mUrtio che. (vIra-vInoda bhA. 1 lA pRSTa 154.) (9) zyAmalabAganI pazcima bhIma ane svarUpa palTananI lAIna ane enI AgaLa mahAjananI paMcAyata nI vADI che, jemAM eka nAnuM maMdira ane makAna banAvelA che. (vIra-vinoda bha 1 pRSTa 155.) (1) hAthIpaLanI pAse motI cauhaTAnI pazcima lAInanI tarapha karajAlInA mahArAjA suratasiMha ane zivaratInA mahArAjA gajasiMhanI havelIo che. ane eja lAInamAM baneDAnA rAjA bavindasiMhanI havelI che, tenI AgaLa ghUjAgharane mInAra ane kotavAlInuM makAna che. enI AgaLa (8) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya mevADanA aNamela javAhira thAne AtmabalidAna pazcima bAju zitalanAthanuM jaina maMdira che. ane enI AgaLa mahArANu svarUpasiMhanI mahArANI abhayakuMvaranuM baMdhAveluM abhaya svarUpavihArInuM mandira ane eka vAvaDI che. te tarapha sarvane javA AvavAnI chuTache saMvata 1704 (kIra-vineda bhA. 1 lA pRSTa 155. ) - (11) bAganI aMdara mahArANA javAnasiMhanA banAvelA mahela ane enI agnikhUNA tarapha eka uMcA sthAna para vikaTerIA hAla vartamAna mahArANA sAhebe banAvyuM che. tenI sAme yubilInI yAda mATe zrImatI mahArANI vikaTerIAnI pASANanI muti che. mahelanI aMdara adabhuta vastuonuM saMgrahasthAna (myujhIama) prAcIna vastuonuM ane pustakAlaya banAvela che, jyAM Ama lokone javAbavavAnI chuTa che (vira-vizada bhA. 1 lA pRSTha 157.) (12) zaheranI pUrva eka mAIla aMtara5ra nadInA kinAre caMpAbAga nAmane eka umadAbAga mahArANA karNasiMhane banAvela che. caMpAbAganI agni khuNA tarapha saDakanI dakSiNa kinArA tarapha mahArANA jagatasiMhanI rAjakumArI rUpakuMvarInuM banAveluM puSTImArgInuM maMdira che. ane dharmazALA che zaheranI pUrva ADa gAmanI purAnI saDaka upara mahArANA bIjA jagatasiMhanI mahArANa bhaTIANIjInuM banAveluM puSTimAgInuM maMdira-vAvaDI ane dharmazALA che. zaherathI be mAIla parvanI taraphe AhaDa nAmI gAma che. jo guhilot vaMzanI rAjaonI cittoDanA pahelAnI junI rAjadhAnI hatI tyAM moTI moTI ITa ane prAcIna ImAratanA pASANu atyAre paNa male che. ahIM eka nAnuM gAma rahI gaela che. jemAM vikrama saMvatanI AkharI 15 mI sadImAM banAveluM jana maMdiramAM 10 mA zatakanA pASANu lekha paNa lagAvelA che. te naravAhana ane zaktikumAranA samayane mAlama paDe che. (vara-vinoda bhA. 1 lA pRSTa 158) (13) vAghelA taLAvanI pazcima tarapha nAgadAnuM junuM khaMDera haju sudhI mojuda che. khumANa rAvalanI samAdhipara banAvelA be sabhAmaMDapanA madiMra hajI sudhI ubhA che. ane gAmanI naihatya khuNAmAM be jaina maMdira vikrama 14 mI sadImAM banelA che, jemAM moTI moTI murtio che. taLAvanI nitya kinArA para e bahu damadA junA maMdira che jene leke sAsuvanuM maMdira kahe che. A maMdiramAM nakasI jevA jevI che. enI ImArato jevAthI mAluma paDe che. A vikrama saMvatanI 11 mI sadIpAM banAvela haze. (vIravida bhA. 1 lA pRSTa 160), Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna jainenI aitihAsIka noMdha st (14) bhIlenI aneka pAuM nAha2, bhADera, upareTa chapana, mevala, ane DAMgala nAmanA jIllAmAM AbAda che. A jIlalAmAM jayasamudra nAmanuM eka moTuM ane anupama talAva che. jene Dhebara paNa kahe che. mahArANA bIja jayasiMhe panAveluM che. A jIllAmAM leva gAmanI aMdara traSadevanuM eka moTuM prasiddha maMdira che. te jaina ane vaiSNanuM moTuM tIrtha che. ( vIravineda bhAga 1 9 pRSTha 160), (15) kuMbhasAgara talAvathI AgaLa nAkA makAnanI divAlanuM nizAna che. e divAlanI pazcima tarapha ane dAlAnanI vacamAM "zRMgAra cavarI" nAmanuM eka jana maMdira che. enI dakSiNa tarapha mahArANu sAhebane june mahela, tripaulIA ane vaDIla nAmanA daravAjA che. vaDApaula daravAjAnI pUrva sAtavIsa devarInA nAmanuM eka junuM jaina maMdira che. ( vIravIne bhAga 1 lo pRSTha 112 ). (10) pahelA cittoDanA rAjAonA dagdhasthAna hatA tyAM samihezvara mahAdevanuM eka maMdira che. jene vikrama saM. 1485 mAM mahArANA mokale banAveluM hatuM. ane tyAM junuM jaina maMdira che. tenI pAse gusAMIno maTha che. vIra vinoda bhAga 1 lo pRSTha 162 ). (17) killAnI pUrva divAlamAM sUrajapALa nAmane daravAje che e rastA tarapha traNa daravAjAnAM nizAna che, temAM be sAbIta che, daravAjAnI aMdara nilakaMTha mahAdevanuM junuM maMdira ane enI uttare eka purANa kIrtistaMbha che. te vikama 10 mI sadImAM jainoe banAvelo che. ( vIravida bhAga 1 le pRSTha 162 (18) mevADamAM rAsamI jIlalAmAM mAtRkaMDiyA nAmanuM tIrthasthAna banAsa nadI upara che. ane tyAM mahAdevanuM maMdira che. jyAM vaizAkhI pUrNimAno meLo bharAya che. e sivAya kareDA gAmamAM eka bahu ja moTuM ane junAmAM junuM namaMdira che. ( vIravineda bhAga 1 lo pRSTha 163) (19) kelavADA gAmamAM hAkima jIlAmAM sadra sukAma che. jyAM jananuM junuM maMdira ane bANamAtAnuM eka prasiddha maMdira che. ( viravineda bhAga 1 le pRSTha 166 ). (20) etihAsika graMthomAM karAmatI vAto lokoe bahu bharI lIdhelI che. ane enA sivAya purANu graMtho joIe te sAla saMvata paNa maLatI nathI. alabatta jenenA graMthothI thoDuM thoDuM sAla saMvata ane ItihAsanuM prayojana siddha thAya che. ( vIravineda bhAga 1 9 pRSTa 183 ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmabalidAna (21) vaizya varNa purANA kAlathI vaizya nathI, paraMtu Ahira vagere purANA vaizya che. emAMthI keTalAka tA kRSi ane gaurakSA vagere karma karatA hatA. ane keTalAka peAtAnAM kAma cheDIne nAkarImAM lAgI gayA che. trIjI jAtI mauddha ane jana matAvalamnI hAvAthI ahiMsA dharmamAM pravRtta thaI kRSi vANijyane peAtAnuM kAma samajI lIdhuM. jethI temAM be bhAga thayA. eke kAyasthAthI pAtAnuM jora vadhAryuM ane khIjAe vANijyathI peAtAnu jora vadhAryuM, ane e leAkeA mahAjana tathA vANiyA kahevAyA. e lAkAnI zAkhA 84 che. temAM rAjapUtAnAmAM 12 zAkhA prasiddha che. 1 * avvala zrI zrImAla, 2 zrImAla, 3 AsavAla temAM mAMhAmAMhe lagna thatAM hatAM. ane e traNamAM 1444 prAmA che. 4 peravAla, temAM anata prazAkhA che. pa mahezvarI, jemAM 7ra prazAkhA che. huM hU'maDha, jemAM 18 prazAkhA che. 7 agaravAlA, jemAM sADhe 17 prazAkhA che. 8 nAgadA, jemAM 13 prazAkhA che. huM narisaMhaeNpurA, jemAM 27 prazAkhA che. 10 cittauDA, jemAM 27 prazAkhA che. 11 vadheravALa, ane 12 khIjavI. mIjI jAtiAmAM alAva zrAvaNI ane khaDelavAla maLIne eka zAkhA kahevAya che. jemAM 84 prazAkhA che. e badhI zAkhAmAM khAvuM pIvuM eka karI zake che. paraMtu kanyAMnI levaDa devaDa peAtAnI zAkhAmAM kare che. e DhAkA kharacamAM hu echA che. ane dhananI vRddhi karavAmAM ghaNe darajo sArA che. emAM mahevarI vagere kAI kAI veDhAnAyI ane bAkInA badhA jaina matAvalI che. emAM keTalIka zAkhAomAM e bheda che. emAM eka vIsA ane bIjA hasA. (vIvinAda bhAga 1 aaa pRSTa 189-190 ) (22) bhIla leAka suvara Adi sarva jAnavarAne, temaja gAyane pazu khAI jAya che. paraMtu te hiMdu hAvAnuM abhimAna rAkhe che. temanI sAga da khAvAnI rIta nIce mujaba che ke sAph jamIna para geALa kuMDALuM karIne emAM talavAra muke che. ane tenA upara apINu rAkhIne ekarAra karavAvALA mANasa emAMnuM thoDuM aINu khAI jAya che. enI sivAya mIjI rIta e pramANe che ke RSabhadevane aNu kareluM thatu. kesara pANImAM gheALIne ekarAra karavAvALA mANasa pI jAya che. ( vIvinAda bhAga 1 DhA pRSTa 191 ) (23) deparAnA bhIla pahelAM siseAdIyA rAjapUta hatA. pahADamAM AvIne rahyA pachI bhIla leAphAmAM vivAha karavA mAMDayA, pazu kharAkha khANuM khAtA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna jemanI aitihAsika noMdha 315 nahAtA ane tethI garAsIyA bhIla kahevAyA. pahUNA, kharavaDa, mAMDavA, jAvara, cINAvadA, sarU, lIMbAdA, sIMgaTavADA, amarapurA, ane daravAsa vagere gAmanA bhIla pitAne rAvata pUjAnA vaMzamAMthI batAve che. ane kahe che ke pahelAM ame sisodIyA rAjapUta hatA, pahADamAM AvIne sAMbhara (zAmara) ne bhramamAM gAyane mArIne khAI javAthI bhIla thaI gayA. te kharADI jAtanA bhIla che. ane rASabhadeva, bhairava hanumAna tathA aMbA bhavAnIne mAne che. ( vIravineda bhAga 1 lo pRSTa 194) (24) devasthAnanI kacerIA kArakhAnAmAM kaMI nAnA moTA devasthAnanA jame kharacano prabaMdha che. jemAM pujArIonA mATe je kaMI baMdhAraNa karI gayA che te temane A kArakhAnAmAMthI maLyA kare che, bAkI je kAMI bacata je maMdironI AmadAnImAMthI rahe che. te maMdiranI samajI levAmAM Ave che. kevaLa nigarAnI mAtra rAjyanI mAlIkanI sattA para rahe che. A kacerI mahArANA svarUpasiMhanA vakhatathI cAlI rahI che. (vI. vi. pR 215) (25) hiMdustAnanA dareka bAdazAhe udayapuranA khAnadAnene hiMdustAnIomAM sarvathI moTA mAnyA. enA sivAya musalamAnee koI paNa jAtanA khAnadAna lokothI cheSabhAva rAkhela nathI. jenA pahelAM sAbIta te e che ke jenamatavALAoe mevADane potAnI jagA mAnIne pitAnA matanA seMkaDe moTAM moTAM maMdira banAvyAM ane ahIMnA rAjAoe emane banAvavAmAM purI madada ApI. vIravineda bhAga 1 lo pRSTha 230) (ra6) bApA rAvalanuM cittoDa lenAra loka kaMI kaMI prasiddha kare che. bAja lokone kela che ke emaNe mAnArI rAjAnI phaha karIne cittoDa laI lIdhuM, ane bAjaloka kahe che ke emane uparanA rAjAne tyAM nekarI rahIne rAjya hAMsila karyuM. te pramANe bApAne hArItarAzInI dvArA mahAdevanAM darzana thayAM te ghaNuM karI karAmatI vAtothI prasiddha che. bAja laka kahe che ke bApAnuM zarIra athavA kada hArItarAzinA varadAnathI 14 hAtha uMcuM thayuM hatuM. enA hAthanI talavAra batrIsa maNa vajananI hatI, ane te eka vakhatamAM kaMika bakarAM khAI zakatA hatA. ane hiMdI kavitAmAM paNa A vAtanuM khyAna che. paraMtu evI vArtAne kaI paNa pAkI sAbItI maLatI jaNAtI nathI jevuM jenI jIbhamAMthI AvyuM tevuM bolyA eNe rAjA mAnamorIthI vikramI 791 (hijarI 116 I. sa. 734)mAM cittoDanA kilA laI lIdhA. Abu ke acaLagaDha vi. mAM A karAmatI vAte sAbIta thatI nathI. kevaLa hAritarAzinI duAthI rAjya maLavuM. ane eka paganuM senAnuM karyuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka mevADanA aNumAla javAhaura yAne AtmabalidAna mahuja ApAne hArIte ApeluM lakheluM che. paraMtu e prazasti paNa A samayathI varSa pachI lakhelI che. (vIriSanAda bhAga 1 aaa pRSTha 253) (27) eka prazasti mevADa IlAkAmAM khojolIyA gAmanI samIpa rAjadhAnIthI prAya: 50 kAsa para mahuvenA vRkSanI nIce eka lekha zrI pArzvanAthajInI kuMDanI uttare koTa pAse che. A prazastinI. adhikathI adhika laMbAi 12 phUTa 9 IMca ane echAmAM ochuM8kuTa 6 iMca ane paheALAI 3 phuTa 8 iMca che. e prazastimAM lakheluM che ke pRthvIrAjanA pitA rAjA sAmezvaradevane revaNA (gAma) svayaMbhUpArzvanAthajIne bheTa ApyuM. ( vIrivAda bhAga 1 aaa pRSTha 262 ) (28) pAMcamI prazasti cittoDagaDhanA mahelanA cAkamAMthI mATImAMthI * maLI, jenA vikramI saMvata 1335 vaizAkha suda 5 guruvAra (hIjarI 679 tA. 4 jilahiMja ) I. 1278 tA. 29 eprIla che. A rAvala samarasonA vakhatamAM lakhelI che. jeene peAtAnI mAtA jayataladevI, rAvala tejasiMhanI rANIe anAvela zrI zyAmapArzvanAthanA maMdirane thADI jamIna seTa karI hatI. ( vIvinAda bhAga 1 aaa pRSTha 266 ) (29) gADavADamAM rANakapuranuM jaina maMdira vi. sa. 1496 mahArANA kuMbhakarNInA samayanu che. (vIrivaneAda bhAga 1 | pRSTha 273) (30) alAudRIna khIlajIthI rAvalasamasi MhanA putra ratnasiMhane laDAi thaI hatI ane cittoDavALAoe khAdazAhI sulAjImane hAtha ane gana bAMdhIne killAmAMthI kADhI mukayA. A jIke mahArANA bhuvanasiMhanA che. kAraNa ke zANupuranA jaina maMdiranI prazastimAM ukta mahArANAthI alAuddInanI teha thayAnuM lakheluM che. (vIra vinAda bhAga 1 leA pRSTa 284) (31) rAvala ratnasi'huthI ajayasiMha 'daramI peDhIe thAya emAMthI phakta e rAjyae sivAya tera rAjA musalamAMnAthI cittoDane lIdhe laDavAthI mAryo gayA. ane rANapura jaina 'hiranA lekhamA rAvala samasiMhanI pachI bhuvanasiMhanuM nAma lakheluM che. (vIrivanAda bhAga 1 le| pRSTa 285) (32) jIvanasiMhanI pachI mahArANA lamasiMhanA samayamAM dilhInA bAdazAha muhammada tugalanI je cittoDane gherI lIdhA ane laDAI thaI e laDAImAM mahArANA lakSmaNasiMha ane enA putra arisiddha vagere vIratAnI sAthe laDI maraNa pAmyA. paNa arisiMhanA nAnA bhAi jayasa huM khI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna jainAnI AMtahAsika noMdha 317 thaI ne kailavADanI tarapha pahADAmAM cAlyA gayA. jyAM te mahArANAnA nAmathI prasiddha thayA ane sAMDharAvanA jatI (jaina munI) e enA duHkhanA lAja karyA. te vakhate ajayasiDe e jatIne kahyuM ke hamArI olAda tamArI olAdane pUjya mAnatI raheze. e kAraNathI hajI sudhI sAMDerAvanA mahAtmAonA Adara sanmAna mevADanA mahArANA kare che. vIravinAda bhAga 1 lA pRSTa 289) (33) udayapuranI uttare 14 mAIla dUra eklIMgajI sthAnamAM nAthAMnA maTha paranA lekha 1 e nameAlakulIzAya ! prathama tIrthaM ............... ......zvaram / ciMtAta--strahaste visaka 2 litamidaM putrapAtha: pivAtheAdevI.......... ................le--lIlayA--- vAlam / bhUye 32 casabyAMjali: / sama 4 ..............AMti / 10: A .sala kara ...... nAnta yanamukula ............................ratI 5 ....--ta:| asminabhUdguhilagAtranareMdracandraH zrIkha5: kSitipati: kSitipIDharatnam ! jyAghAtaghASajanita........ ekAda e............. *********** Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat ...tiniha .................kalika ka`payanyamamAlAmAlI LL 6 leAmaNi: suviditA divyA ca sakAvaliH sA thI thruciratnasaMcaya ..............sApalluikA ! huM............. .......mulghatisaTAsanade ca taghasyAdyApimahA............vyavasita........... (vIzivanAda bhAga 1 leA pRSTa 381) ....... (34) khIne liyAmAM pArzvanAthajInA kuMDathI uttara tarapha keTanI pAse divAla uparanA lekha. e ! A namA vItarAgAya / cidrupa sahujoti niravadhi jJAna kaniSThApita niyonmIlitamullasaparakala syAtkAravisphAzti mukhyarka 52mAskruta zivasukhAna dAspada zAzvata nomi staumi jayAmi yAmi tharaNuM tajayAtirAtmAsthitam|| 1 / ( vIrivanAda bhAga 1 a| pRSTa 383) (35) cittoDanA pula nIce talahaTInA daravAjAthI AThamA kADhanA zilAlekha www.umaragyanbhandar.com Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNumAla javAhara yAne AtmalikAna A !! saMvat 1324 varSe hi zrIcitrakUTamahAdu talaTTikAyAM pavitra zrI catragaNubyAmAMganaNutANuisvaprapitAmahaeNprabhuzrIhemaprabhusUri nivezitasya suvihitaziromaNisiddhAMtasindhubhaTTArakazraupadyasUripratiSTitasyAsya devazrI mahAvIracaitasya pratibhAsamudrakavikuM jagapitRtulyAtulyavAtsalyapUjyazrIratnaprabhasUriNAmAdezAt rAjabhagavannArAyaNu mahArAja zrI teja: siMhRdevakalyANa vijayirAjA vijayamAna pradhAnarAjarAjaputrakoMgAputraparanArIsAhA-- ( vIzivanAda bhAga 1 aaa pRSTa 396) (36) cittoDamAM navakAThAnI pAchaLa mahelanA ceAkamAMthI je staMbha nIkaLyeA emAMthI nikaLelA zilAlekha. 1 saMvata 1335 varSa vaizAkha sudrI 5 guruvAra zrIekatri gaDhArAdhana pAzupatAcArya hArItarAzi kSatriya guhillaputra--halaU saheA ca zrI cUDAmaNIyala purasthAnAndavadvijApavibhAgAtuozrIbhatR purIyagacche zrI cUDAmaNI bhatA purezrIguhila putravihAraAdIzapratipatto zrI citrakUTa--meda pATAdhipati zrItejasi hunnujhayA zrI jayatalladevyA zrI zyAmapArzvanAtha vasahI svazreyase kAritA aa tadnANI vasahI pAzcAtya bhAge----------gambrIya zrI pradyumnasUribhyo mahArAjakula guhilaputra tilaka zrI samasiDena caturAghATApetAyadAnayutA camabhUmi-- -ghATA : pUrvottarayeAjagRti : sADhalasyAvAsa: dakSiNasyAM zrI sAmanAtha: ! pazcimAyAM zrI bha puragacchIya caturviM tijinadevAlayA rAjJI vahikA ca ! anya cAyadAnAni ! zrI citrakUTatalahaTTikAma DaSikAyAM ca u0 drummA 24 tathA uttarAyanedhRtaka 14 tathA taila 6 AghATa maDipa kAryo drummA 36 harama'DipakAcA: drummA 32 sajjanapurama DapikAyAM dna'0 34 amUnyAyADhAnAni dattAni // zrIekaliMgazivasevanataparastrIhArItarAzivaMzasaMbhUtamahezvararAzistaRiSya zrI zivarAzigADajAtIyadvijadivAkaravaMzeAndravajyAsaratnasutajajyeti:sADhalatathAca vipradehaNusutabhaTTasAhA taputraaArabhaTTa khImaTatttabhrAtRbhImAsahitana ebhi milityA zrI bhatR purIya gacche--kAri ! chA( vIvinAda bhAga 1 DhA puSTa 397 ) (37) jAvara gAmamAM pArzvanAthanA maMdiramAM eka staMbha upara lagAvela zilAlekha saMvat 1478 varSe pASa suda 5 rAjAdhirAja zrImAkaladevavijaya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * prAcIna jenI etihAsika noMdha 319 rAjya prAgvATasAva nAnA bhAve phanIsuta sA. ratana bhAi lAlUpuNa cI zatruMjaya giritArAbudajIrApallIcitrakUTAditIrthayAtrA kutA zrI saMgha mukhya sAdhaNupAvena bhATa hAMsUputra sArA hAjAbhejAdhAnAvadhU denAudhANetra devA narasiMga patrikA pUnI pUrI marabada camakU prabhUti kuTuMba parivRttana zrI zAMtinAtha prAsAda: kArita : pratiSTita : stayApakSe zrI devasuMdarasUri paTTapUrvAvaladinanAyaka- gaLanAyaka nirUpama mahimA nidhAna yugapradhAna samAna zrIzrIzrI maNuMdarasUriji: bhaTTAraka puraMdara zrI munisuMdarasUri zrI jayacandrasUri zrI bhuvanasundarasUri zrI jinasudarasUri zrI jina kIrtisUri zrI vizAlarAjasUri zrI ratnasenasUri zrI udayandisUri zrI lakSamIsAgarasUri mahepAdhyAya zrI satyazekharagaNi zrI sUrasundaragaNi zrI somadevagaNi kalaMdikAkumudinI modaya paM. somedavagaNi pramukha pratidinAdhi kAdhikAdayamAnazidhyavargociraM vijayatAM zrI zAMtinAthatyakAritA (vIravinoda bhAga 1 lA pRSTa 401) (38) goDhavADa liAkAmAM rANakapuranA jaina maMdirane zilAlekha. zrI caturmukha jina yugAdIzvarAya nama: zrI maddhitkamataH saMvat 149 saMravarSe zrI medapATarAjAdhirAja zrIba5 1 zrI guhila 2 bheja 3 zIla 4 kAla bheja 5 bhatRbhaTa 6.siMha 7 mahAyaka 8 rANIyuta sutasva suvarNatulAtelaka zrI khammAMNa 9 zrI madallaTa 10 naravAhana 11 zaktikumAra 12 zucivarSa 13 kIrtivama 14 garAja 15 varaTa 16 vaMzapAla 17 vairisiMha 18 vIrasiMha 19 zrI arisiMha 20 eDasiMha 21 vikramasiMha rara raNasiMha 23 misiMha 24 sAmantasiMha 25 kumArasiMha 26 mathasiMha 27. pavasiMha 28 jeTasiMha ra9 tejarisiMha 30 samarasiMha 31 cAhamAna zrIkAtukanRpazrIallAdIna suratrANatrabaSyavazyazrIbhuvanasiMha 32 suta zrI jayasiMha 33 mAlavezogAdevajetralakSamaNasiMha 34 putra zrI ajayasiMha 35 bhrAtR zrI arisiMha 36 zrI hammIra 37 zrI khetasiMha 38 zrI lakSAsyanara 39 naMdanasuvarNatulAdidAnapuNyaparopakArAdisAraguNAradumavizrAmanaMdana zrImekalamahIpati 40 kulakAnapaMcAnanasyaviSamatamAbhaMgasA - raMgapuranAgapuragAgaraNanarAzukAjayamerUmaDAramaMDalakarandIkhATucATarjAnAdinA nAmamahAdurgalIlAmAtragrahaNapramANitajitakAzitvAbhimAnasyanijabhujitazamupArjitAne bhadragajendrasya achamahIpAlavyAlacakravAlavidalanavihaMmeMsya pracaMDadadaDakhaMDitAbhinivezanAnAdezanarezabhAlamAlAlAlita pAhAraviMdasya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 mevADanA aNumAla javAhira yAne aAtmabalidAna askhalita lalitalakSmIvilAsagArniMsyakunayagaDhana henadAnalIyamAnapratApatApapalAyamAnazakalakhalUlapratikUlamApazrcApavaMdasya prakhalaparAkramAkrAMtaDhillIma DelagurjaratrAsuratrANudattAtapatnaprathitaDhi dusaratrANuvidasya suvarNa satrAgAramya SadarzanadharmAdhArasya caturaMgavAhinivAhinipArAvArasya kIrti dhama prajApAlana satyAdizukriyamANa zrIrAmayudhiSTirAdinarezvarAnukArasya rANAzrI kuMbhakar sAvI patisrAva bhomasya 41 vijayamAnazajye tasya prasAdapAtraiNa vinayavivekadhairyAdA zubhakarma nimeM lazIla ghandutaguNamaNimayAbharaNubhAsuraga traNa zrImada hammadasuratrANudattakumANasAdhuzrI guNarAjasa,patisAhacarca kRtAzrcarya kAridevAphreMcAghADaMbarapura: sara: zrIzatrujayAtI yAtraNa ajAiipa DaravATasAlerADhi mahusthAnanavInajainavihArajI] DhArapadasthApanAviSamasamayasatrAgAnAnAprakAra paropakArazrIsa dhasatkArodyagaNyapumamahA krayANaka pUmANabhANa vatAraNa zramamanuSyajanmayAnapAtraNa. prAcvATava zAvata sa sa" sAgarasuta kurapAla bhA. kAmaladeputraparamA sa dharaNAkena jyeSTabhrAtR saM. ratnA bhA. ratnAdeputra saM. lASAsa jAsAnAsAligasvabhA. sa. dhAraladeputrajAjJAjAvaDApriya mAnasa tAnayutenarANapuranaJarerANAzrIjuM bhakarNa narendraNastranAmnAnive zitatIyasuprAsAdA dezataelAyadIpakAbhidhAna zrIcaturma khacugAdIzvavidyArakArita : pratiSThita : zrI bRhaeNttapAgacche zrI jagacaMdrasUri zrI devendrasUrisaMtAnezrImat zrI devasuMdarasUriSaTTaprabhAkaraparamagurUsuvihitapurandaragacchAdhirAja zrIse masuMdarasUrizi : / kRttamiM ca sUtradhAradepAkasya aya ca zrI caturmu vihAra AcaMdrAna datAt / / zubha bhavatu !! ( vivAda bhA. 1 lA pRSTa 409 ) (39) cittoDanA killA para zRMgAra cavarInI pazcima taraphanA daravAjAmAM pesatAM DAbI bAjunA eka staMbhamAM lagAvela zilAlekha. sa Mvat 1505 varSe rANAzrIlAkhArANAputrarANAzrImAkalana danarANA zrokuM bhANuM kAzavyApAriNI sAhukAlA putraratna bhaDArIzrIvelAkana bhAovIDaNadevI jaya khAnabhAyyaratanAdeputra . mUgharAja bha. dhanarAja bha. kumArapAlAdiputrayutena zrI aSTApadArdu zrI zrI zAMtinAtha mUlanAyaka : prAsAda : kArita : zrI jinannAgara sUripratiSThita : zrI kharataragacche cira' rAjatu zrI jinarAjasUri zrI jinacandrasUri zrI jinasAgarasUripaTTAbAjAka na dat zrI jinasUriprasAdata : zubha bhavatu 5. yazIlagaNina namiti. (viniAda bhA. 1 lA pRSTa 410) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna jainAnI aitihAsIka noMdha (40) nAralAI gAmanI pazcima tarapha AdinAthanA jaina maMdiranA stabha paranA zilAlekha. u 50 5 zrI yazAbhadrasUri gurU pAdukAbhyAM nama : saMvat 21557 varSa vaizAkha mAse zukala pakSe SaSTamAM tithI zukravAsara punarvasuRkSaprAtpa caDhAge zrI saUragacche kalikAla gautamAvatAra : samasta bhAvika janamanAM bhujavAdhanaikadinakara : sakalaladhivizrAma : yugapradhAna : jitAnekavA dIzvaravuM : praNatAnekanara nAyaka mukuTa koTi dhRSTa pAdAraviMda : zrIsUrya jIva mahAprasAda : catuHSTi sureyasa gIyamAna sAdhuvA:| zrIkhaMDerakIyagaNumudhAvata"sa : ! subhadrAkSi sarAvararAjaDhuMsa H yazeAvIra sAdhukulAMkhara nabhAmaNi: skalacAritri cakravarti vakracUDAmaNi: bha. prabhu zrI yazAbhadrasUraya: ! tatpaEzrIcAhumAnavavaMzazrRMgAra : ! labdhasamasta niravadyAvidyAjaSipAra : zrI adarAdevIdatta gurUpada prasAda: / svavimalakulaprAdhanakaprAptaparamayajJeAvAi : ! za. zrIzAlisUri : ta. zrI sumatisUri : ta. zrIzAntisUri: ta. zrI IzvarasUri ! eva' yathA kramamaneka guNamaNigaNarAhagirINAM mahAsUrINAM vaze puna: zrIzAlisUri ta. zrIsumatisUri tapaTTAla kArahAra bha. zrI zAMtisUrivarANAM sapakiAzaNAM vijayarAjye ! arthahu zrI mepATadeze ! zrIsUrya vaMzIya mahArAjAdhirAja zrI zilAdityavaze zrI guhidattarAula zrI appAka zrIkhumANuAti mahArAjAnvaye ! rANAhamIrazrIkhetasiMha zrIlakhamasiMhe putra zrImAkalamRgAMAAdyotakAraka pratApamAnta DAvatAra : / Asamudra mahImaMDalAkha laatulamahAkhalANAzrI kuMbhakarNa putrarANAzrI rAyamalla vijayamAna prAya rAjye / taputramahAkumArazrI pRthvIrAjAnuzAsanAt ! zrI kezavaze rAyajaDArIgAtra rAulazrIlASaNuputrama 0 dadavaze maM matyarasuta maMDhuM sAphTsaH / taputrAbhyAM ma. jhahAsamaThThAbhyAM saddhAdhava maM. karma sIdhArAlAkhAdi sukuTa khayutAbhyAM zrIna kulava tyAM puryA saMvata '964 zrI yajJAbhadrasUri ma Mtrazakti samAnItAyAM ta. sAcara kArita devakulikAEdvArata: : sAyaranAma zrI jina vasatyAM / zrIAdIzvarasya sthApanA kAztiA zrIzAMtisUripadye devasuMdara itya (2) bhAvanagara prAcina zodha sagraha pRSTa 94 thI 96 sudhI ane bhAvanagaramAM chupAera prAkRta A saMskRta inkripUzansa nAmanA pustakamAM pRSTa 14-42 mAM A lekha che jemAM A lekhanI saMvata 1597 lakhI che paraMtu e samaye mahArANA udayasiMha rAjya karatA hatA, rAyamala nahAtA karatA. eTale itihAsa kAryAlayanA sekreTarI pa`Dita gorIcakara hIrAcaMda jhAne kAgaLa lakho tapAsa karAvI teA enI kharI saMvata 1557 mAluma paDI. tethI ahIM te lakhIche. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna paraziSyanAmami: A. zrI IzvarasUiima: dhRti laghuprazastici' li. AcArya zrI IzvarasUriA utkIrNasUtradhArasesamAkena ! ( vIvineAda bhA. 1 lA pRSTa 424. ) (41) cittoDanA jaina kIrtti`sta bha suprasiddha AjhA kahe che ke cittoDapara lAkhoTAnI khArI nAmanI khaDakIthI rAjaTIlA sudhI saDaka sIdhIdakSiNamAM gaI che. mArgomAM pahelAM DAmI mAnu sAta mALavALA jaina kIrtistaMbha Ave che ke jene gaMbara saMpradAyanA aMdheravAla mahAjana sA ( sAha zeTha ) nAyanA putra jIjIe vi. saM. caudamI sadInA uttarASTramAM banAvyA hatA. A kIrtistaMbha AdinAthanuM smAraka che. tenI cAre bAju para aneka nAnI jaina mUrti e kAtarelI che. A kIrtistaMbha patnI chatrI vijaLI paDavAthI tuTI gaI ane A stalane ghaNI hAnI pahAMcI hatI, paraMtu vartamAna rANA sAhebe esI' hajAra rUpIA khI lagabhaga pahelAM jevI chatrI karAvI ane staMbhanI marAmata karAvI che jaina kIrti sta'lanI pAseja mahAvIra svAmInuM maMdira che ke chIddhAra mahArANA kuMbhAnA samayamAM vi.sa. 1495 ( I.sa. 1438 ) mAM esavAla mahAjana gujIrAje karAvyA hatA. A samaye A ma Mdira tuTI phruTI dazAmAM paDeluM hatuM. ( rAjaputAnAnA ItihAsa pRSTa 3para ) rara , rA. bhAMDArakara ukta kIti staMbha (zvetAmbara ) saMghavI kumArapALe badhAvyo hatA. tema temaNe saM. 1945 mAM cAritragaNie saskRtamAM racelI citrakUTa mahAvIra prAsAda prazasti tenA aMgrejI sAra sahita 8 rIgala eziyATika seAsAyaTI ' nA janarala vAlyuma 23 na` 53 mAM prakaTa karI che temAM pR. 47mAM jazuAgyuM che. paNa temAM cUka thaI lAge che ke je ame nIce jaNAvI che. kuMbhArANAnA samayamAM sa'. 1495 mAM ukta mahAvIra prAsAdanA jIrNoddhAra guNarAje karyuM evA ejhAjInA kathanamAM paNa cUka che. te guNarAje rANA mAkala (kuMbhArANAnA pUrvAdhikArI ) nA AdezathI te prAsAdanA uddhAra karyo ane tenA putrAe temAM sAmasuMdarasUrinA hAthe sa. 1485 mAM pratiSThA karAvI evA te prazastimAM spaSTa ullekha che. te prazasti kuMbhAraNAnA zajyamAM saM 1495 mAM racAI te uparathI A bhUla thaI lAge che, tenA mULa zvAka nIce pramANe cheH-- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna ' nAnI aitihAsIka noMdha uccai maMDapa paMkti devakulikA nistIryamANazriyaM kIrtistaMbha samIpavartinama zrI citrakUTAcale prAsAdaM sRjataH prasAdamasamaM zrI mokalovapaterAdezA guNarAja sAdhuramitasvardadhyodaghA manmudA x * varSe zrI guNarAja sAdhu tanayAH paMcjhASTaratnaprabhe nyAsyanta pratImAmimAmanupamAM zrI vardhamAna prabhoH X prAgvaMzasya lalAma maMDapagiriM zobhAM nathannaiSThika praSTaH pratyahamaSTadhA jinapateH pUjAH sRjan dvAdaza / saMghAdhIza kumAracA sukRtI kailAsalakSmI hRtau dakSaM dakSiNato'sya sodaramiva prAsAdamAdIdhapat * * Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat X ra3 5865 //K ||8|l A zArdulanA bhAvArtha purAtattvajJAna zrI DI. Ara. bhAMDArakare evA mUkayA che:--pahelAM tA ApaNane khakhara maLe che ke A racanA eTale ke Itistha Mbha pahelAM prathama saMghanAyaka prAgya za eTale pAravADa vaMzanA, giri jevA maMDapanI lakSmI ApatA evA ane jinapatinI ATha prakAre khAra pUjA hamezAM karatA evA kumArapALe khAMdhyA hatA. paraMtu puna: vicAra karatAM kharA bhAvArtha e lAge che ke prAtraMzanA bhUSaNurUpa maDagiri-mAMDavagaDhane zAlA ApatA eTale tenA nivAsI naiSThimAM uttama, jinapatinI khAra pUjA aSTa prakAre hamezAM karatA evA je satrapati anya kumArapALa teNe AnI ( ma Mdira ke kIrtistaMbhanI ) dakSiNe eka bIjo bhAI hAya tevuM khIjuM maMdira baMdhAvyuM. Aja rIte pachInA zlAmAM jaNAvyuM che ke UkezavaMzatilakaH sukRttorutejA stejAtmajaH prativasanniha citrakUTe cAcAAyaH sujanalocanadattazaityaM caityaM ca cAru niramImapadruttarasyAm // 96 // --keza ( ezavAla ) vaMzanA tilakarUpa mukRta rUpI mahAtejavALA tejAnA putra ahIM citrakUTa ( cittoDa ) mAMja vasatA cAcA ( nAmanA hatA ) teNe AnI uttaramAM sajjatAnAM vecanane TADhaka ApatuM evuM suMdara caityagaMdhAvyuM. ( jaina sAhityanA sa`kSipta ItihAsa, citra paricaya pRSTa 103 ) www.umaragyanbhandar.com Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 mevADanA aNamola javAhira yAMne AtmalidAnaM (42) cittoDamAM aSTApada jainamaMdira zRMgAra cAvaDI --sigAra caurIsa 1505 --cittoDapara mahelAnI pAse uttare suMdara kAMtaraNIvALuM eka nAnuM maMdira che. tene si`gAracorI ( zRMgAra caurI )-zRMgAra cAvaDI kahe che. AnA madhyamAM eka nAnI vedI para cAra sta bhavAnI chatrI banAvelI che. lAka kahe che ke ahIM rANA kuMbhAnI rAjakumArInA vivAha thayA hatA. ne tenI A cArI che. vAstavamAM itihAsanA aMdhakAramAM--ajJAnapaNAmAM mA kalpanA suSTi thaI che, kAraNa ke tenA eka staMbha upara kAtarelA vi. sa. 1055 ( I. sa. 1448 ) nA zilA lekhathI vidita thAya che. ke rANI kuMbhanA bhaMDArI ( kASAdhyakSa ) velAka ke je zAha kAlyAnA putra hatA. teNe A zAMtinAthanu jaina ma Mdira khaMdhAvyuM. ane tenI pratiSThA kharataragacchanA jinasena ( jinacaMdra ) sUrie karI hatI. je sthAnane leAkeA cAMrI batAve che. te kharI rIte ukta mUrtinI vedI che, ane saMbhava che ke mUrti cAmukha ( jenI cAra AjIe eka eka mUrti hAya che evI ) hAya. zRMgAra cAMrIthI cAru cheTe navalakhkhA (navakAThA ) nAmanu sthAna che. ( jaina sAhityanA sakSisa ItihAsa, citra paricaya pR. 106 ) (43) --akabaranuM hIravijayasUrine pharamAna. a kamAna urdumAM che. ane tenA gujarAtI anuvAda nice pramANe cheH-- allAhu akabara. jalAludIna muhammada akamara mAdazAhe gAjInu kmAna. allAhu akamaranA sikkA sAthe zreSTha pharamAnanI asala nakala mujaba che. mahAn rAjyane Teko ApanAra, mahAn rAjyanA vaphAdAra, sArA svabhAva ane uttama guNavALA, ajita rAjyane majabUtI ApanAra, zreSTha rAjyanA sarAsAdAra, zAhI maherakhAnIne bhAgavanAra, rAjAnI najare pasaMda karela ane uMcA darajjAnA khAnAnA namUnA samAna mukhArijjudIna( dharmavIra ) mAjhamakhAne mAdazAhI maherabAnIe ane akSiseAnA vadhArAthI zreSThatAnuM mAna meLavI jANukuM je-- jUdI jUdI rItabhAtavALA bhinna dharmovALA vizeSa matavALA ane bhinna pacavALA sabhya ke asabhya, nAnA ke moTA rAjA ke kaiMka athavA nAnA ke nAdAna--duniyAnA dareka darajjA ke jAtanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna aneAnI aitihAsIka noMdha 35 leAkA, ke jemAMnI dareka vyakti paramezvaranA nUrane jAhera thavAnI jagyA che. ane duniyAne peDhA karanAre nirmANa karelA bhAgyane jAhera thavAnI asala jagyA che. temaja sRSTi sa`cAlaka ( IzvaranI ajAyabI bharelI anAmata che. teo pAta pAtAne zreSTha mArgomAM dRDha rahIne tathA tana ane mananuM sukha lAgavIne prAnA ane nitya kriya AmAM temaja peAtAnA hetuo prApta karavAmAM lAgelA rahI zreSTa bakSIsa karanAra ( Izvara ) taraphathI lAMbI uMmare maLe, ane sArAM kAma karavAnI preraNA thAya, evI kRpA kare, kAraNa ke--mANasa jAtamAMthI ekane rAjAne darajaje uMce caDhA vavAmAM ane saradArInA paheraveza paherAvavAmAM purepurUM DahApaNu e che ke--te sAmAnya maherakhAnI ane atyaMta dayA ke je paramezvaranI sa pUrNa dayAnA prakAza che. tene peAtAnI najara AgaLa rAkhI jo te badhAnI sAthe mitratA meLavI na zake teA krama mAM krama badhAnI sAthe salAha sapanA pAye nAkhI pUjavA lAyaka jAtanA ( paramezvaranA) badhA baMdAe sAthe maherabAnI, mAyA ane yAne raste cAle, ane Izvare pedA karelI adhI vastu (badhAM prANI ) ke je cA piyAvALA paramezvaranI sRSTinAM phaLa che, temane madada karavAnI najara rAkhI temanA hetue para pADavAmAM ane temanA rItarIvAjo amalamAM lAvavAmAM madada kare ke jethI aLavAna ni`La upara julma nahiM gujAratAM, dareka manuSya manathI khuzI ane sukhI thAya. A uparathI yAgAbhyAsa karanArAomAM zreSTa hIravija casUri sevaDA ( saM. zvetapaTa-vetAMmbara ) ane temanA dharmAMne pALanArA ke jemaNe amArI hajIramAM hAjara thavAnuM mAna meLavyuM che. ane jee amArA darakhAranA kharA hitecchu che, temanA ceAgAbhyAsanuM khApaNuM vadhArA ane paramezvaranI zeAdha upara najara rAkhI hUkama thayo keH-- te zaheranA (te taraphanA) rahevAsIomAMthI kAie temane harata-aDacaNa karavI nahiM. ane emanAM madirA tathA upAzrayAmAM utArA karavA nahi tema temane tucchakAravA pazu nahi. vaLI ne temAMnuM ( ma Mdira ke upAzraceAmAMnuM) kaMI paDI gayuM ke ujjaDa thaI gayuM hAya, ane tene mAranArA cAhanArA ke kherAta karanArAomAMthI kAI tene sudhAravA ke tenA pAyA nAkhavA Icche teA tenA kAI upalaka jJAnavALAe ( ajJAnIe) ke dharmAnce aTakAva paNa karavA nahi ane jevI rIte khudAne nahi ALakhanArA varasAdanA aTakAva ane evAM khIjAM kAmA ke je IzvaranA adhikAranAM che tenA Aropa, murkhAI ane evakuIne lIdhe jAdunAM kAma jANI te khIcArA-munnAne oLakhanAza upara mUke che, ane temane aneka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna prakAranAM kaSTa Ape che. evAM kAmo tamArA rakSaNa ane baMdobastamAM ke je tame sArA nasIbavALA ane bAhoza che,) thavAM joIe nahi. vaLI ema paNa sAMbhaLavAmAM AvyuM che ke hAjI habIbulAha ke je amArI satyanI zodha ane khudAnI oLakhANa viSe thoDuM jANe che, teNe A jamAtane IjA karI che. ethI amArA pavitra mana ke je duniyAne baMdobasta karanAra che, tene ghaNuM khoTuM lAgyuM che. ( duHkhanuM kAraNa thayuM che,). mATe tamAre tamArI rIyAsatathI evA khabaradAra rahevuM joIe ke koI keInA upara julama karI zake nahi. te taraphanA vartamAna ane bhaviSyanA hAkema navAba ane rIyAsatane pUrepU athavA keTaleka aMze kArabhAra karanArA musIone niyama e che ke rAjAno hukama ke je paramezvaranA pharamAnanuM rupAMtara che, tene pitAnI sthiti sudhAravAne vasIlo jANI tenAthI virUddha vartana kare nahiM ane te pramANe karavAmAM dIna ane duniyAnuM sukha tathA pratyakSa sAcI AbarU jANe. A pharamAna vAMcI tenI nakala rAkhI laI temane ApavuM joIe, ke jethI haMmezanI temane mATe sanaMda thAya. tema teo potAnI bhaktinI kriyAo karavAmAM ciMtAtura paNa thAya nahiM, ane izvarabhaktimAM utsAha rAkhe. eja pharaja jANI ethI viruddhane dakhala thavA detA nahiM. IlAhI saMvata 35 (saM. 1947) nA ajhAra mahinAnI chaThThI tArIkha ne khuradAda nAmanA divase lakhyuM, mutAbika 28 mAhe muharama sanehIjarI. murIde (anuyAyIo) mAMnA namramAM namra abulaphajhalanA lakhANathI ane IbrAhima hasenanI nedhathI. nakala asala mujaba che. ( surizvara ane samrA-pariziSTa ka) 3. A sulatAna habIba e nAme oLakhAto khaMbhAtane je hatuM. teNe surijInuM apamAna karI temane khaMbhAta bahAra kADhayA hatA. AthI emanA ziSya dhanavijaya dihI jaI tyAM darabAra pAse rahetA zAMti caMdra upAdhyAyane maLyo ke jeNe bAdazAha pAsethI pharamAna meLavyuM. pachI te khejAe sarine bolAvI bhAre svAgata karyuM ne temanA upadezathI baMdIvAnene mukta karyA ne AkhA gAmamAM amArI paha" vagaDAvyA. (surizvara ane sAmrATa pR. 188 thI 191) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha7 prAcIna jainAnI etihAsika nodha - (4) akabaranuM vijayasenasUrine pharamAna. -A u pharamAnanuM gujarAtI bhASAMtara nice pramANe che - alAha akabara abu alamujaphaphara sulatAnane hukama. uMcA darajajAnA nizAnanI nakala asala mujaba che. A vakhate uMcA darajajAvALA nizAnane bAdazAhI maherabAnIthI nikaLavAnuM mAna maLyuM che) ke-hAlanA ane bhaviSyanA hAkema, jAgIradAre, kaDIo ane gujarAta subAnA tathA seraTha sarakAranA musIoe sevaDA (jainasAdhu) leka pAse gAya ane AkhalAne tathA bheMza ane pADAne keIpaNa vakhate mAravAnI tathA tenAM cAmaDAM utAravAnI manAI saMbaMdhI zreSTha ane sukhanA cinhavALuM pharamAna che, ene te zreSTha pharamAna pAchaLa lakheluM che ke. dara mahinAmAM keTalAka divasa e khAvAnuM icchavuM nahi. e pharaja ane vyAjabI jANavuM, tathA je prANIoe gharamAM ke jhADa upara mALA nAkhyA hoya tevAono zikAra karavAthI kekeda karavAthI (pAMjarAmAM pUravAthI) dUra rahevAmAM purI kALajI rAkhavI. (vaLI) e mAnavA lAyaka pharamAnamAM lakhyuM che ke "gAbhyAsa karanArAomAM zreSTha hiravijayasUrinA ziSya vijayasenasUri sevaDA ane temanA dharmane pALanArA-jemaNa amArA darabAramAM hAjara thavAnuM mAna meLavyuM che ane jeo amArA darabAranA khAsa hitecchuo che-temanA yegAbhyAsanuM kharApaNuM ane vadhAre tathA paramezvaranI zeAdha upara naja2 rAkhI (hukama) thayo ke-emanA devala ke upAzrayamAM koI e utArA ke nahiM, ane emane tucchakAravA nahi; tathA je te jIrNa thatAM hoya ane tethI tene mAnanArA, cAhanArA ke kherAta karanArAomAMthI koI tene sudhAra ke tene pAye nAMkhe, te keI upalakiyA jJAnavALAe ke dharmAdhe tene aTakAva karavo nahiM. ane jevI rIte khudAne nahi oLakhanArA varasAdane aTakAva ane evAM bIjA kAmo, ke je pUjavA lAyaka jAtanAM (IzvaranAM) kAme che, tene Aropa mUrkhAI ane bevakuphInA lIdhe jadunAM kAma jANa, te bicArA khudAne mAnanArA upara mUke che ane temane aneka jAtanAM duHkhe Ape che, tema teo je dharma kriyAo kare che temAM aTakAva kare che. evAM kAme Aropa e bicArAo upara nahiM mUkatAM emane potAnI jagyA ane mukAme sukhethI bhakitanuM kAma karavA devuM, tema pitAnA dharma mujaba kriyAo karavA devI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . mevADanA aNamola javAhira yAne AtmalidAna tethI (te) zreSTha pharamAna mujaba amala karI evI tAkIda karavI joIe ke--e pharamAnanA amala sArAmAM sArI rIte thAya ane tenI virUddha kAI huMkama kare nahi. (dareke) pAtAnI pharaja jANI pharamAnathI daragujara karavI nahiM, ane tethI virUddha karavuM nahiM. tA 1 lI zahera mahinA IkSArI sane 46, suvAki tA. 25 mahinA saphara sane 1010 hIjharI ( saM. 1658 ) peTAnuM varNana. pharavaradIna mahinA, je divaseAmAM sUrya eka rAzimAMthI trIjI rAzimAM jAya che te divaseA, chaMda, maharanA divasa, dareka mahinAnA ravivArA, te divasa ke je e saphiyAnA divaseAnI vacamAM Ave che, rajaSa mahinAnA sAmavArI, AmAna mahinA ke je khAdazAhanA janmanA mahinA che, dareka marata mahinAnA pahelA divasa jenuM nAma eramajha che, ane khAra pavitra divase ke je zrAvaNu mAsanA chellA cha ane bhAdaravAnA prathama cha divasA maLIne paryuSaNu kahevAya che. (sUzvira ane samrATa pariziSTa kha.) jahAMgIranuM' vivekaharSa Adine pharamAna, (45) A pharamAna urdumAM che tenA gujarAtImAM anuvAda nIce pramANe che:( tA, 26 mAhe pharavaradIna ane pAMcamA karAra mujabanA kmAnanI. ) nakala. allAhu akabara. tamAma rakSaNu karelAM rAjyeAnA mATA hArkama; mATA dIvAnI mahAn kAme nA kArakunA, rAjya kArabhAranA dAmasta karanArAo, jAgIradArA ane karAThIoe jANavuM ke-- duniyAne jItavAnA abhiprAya sAthe amArA InsArII irAde padmazrane rAjI karavAmAM zakAyelA che ane amArA abhiprAyanA pUrA hetu, tamAma duniyA ke jene paramezvare banAvI che tene khuzI karavA tarapha ra thaelA che, (temAM) khAsa karIne pavitra vicAravALA ane mAkSa dha vALAo, ke jemanA hetu satyanI zodha ane paramezvaranI prApti karavAnA che, teone rAjI karavA tarapha ame vadhAre dhyAna daI e chIe, tethI A vakhate viveka', paramAna Mda, mahAnaMda ane udayaha ke je tapAyati ( tapAgacchanA sAdhu ) vijayasenasUri, vijayadevasUri ane na'vijayajI ke jee ' khuza hama' khitAma-vALA che temanA celAo che, te A vakhata amArI hajIramAM hatAM, ane temane darakhAsta ane vinati karI ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna jemAnI etihAsika neMdha je samagra rakSaNa karelA rAjyamAM amArA pavitra bAra divase-je bhAdaravA parsaNanA divaso che temAM hiMsA karavAnI jagyAmAM kaI paNa jAtanA jIvonI hiMsA karavAmAM nahi Ave to amane mAna maLavAnuM kAraNa thaze. ane ghaNuM jIva ApanA uMcA ane pavitra hukamathI bacI jaze. tema teno sAro badalo ApanA pavitra zreSTha ane subAraka rAjyane maLaze ame bAdazAhI rahema najara, dareka nAta-jAtanA ane dharmanA hetu tathA kAmane uttejana ApavA bake prANIne sukhI karavA tarapha rAkhI che, tethI e vinaMtI kabula karI duniyAe mAnelo ane mAnavA lAyaka jahAMgarI hukama thayo ke majakura bAra divasomAM dara varSe hiMsA karavAnI jagyAomAM tamAma rakSaNa karelA rAjyanI aMdara prANIone mAravAmAM Ave nahiM. ane e kAmanI taiyArI karavAmAM (paNa) Ave nahiM, vaLI e saMbaMdhI dara varSano no hukama ke sanaMda (paNa) mAMgavAmAM Ave nahiM. A hukama mujaba amala karI pharamAnathI virUddha tartavuM nahi ane ADe mArge javuM joIe nahiM e ApaNI pharaja jANavI joIe. namramAM nagna abulakharanA lakhANathI ane mahammuda sayadanI gaMdhathI. nakala asala mujaba. (sUrizvara ane samrATa pariziSTa ga). (42) madhumati (mahuvA) AvI sUri pAse jinasuMdara vAcakane sUripada apAvyuM. tyAMthI devapattana (prabhAsapATaNa) maMgalapura (mAMgaroLa) jIrNadurga (junAgaDha) AvI giranAranI yAtrA karI guNarAja pAcho vanagara karNAvatI AvyuM. pachI devakulapATakamAM puna: semasuMdarasUri (trIjIvakhata) AvyA. tyAM lAkhArAjA (sa. 1479-saM. 1475) nA mAnya evA vIselane khImAI nAmanI strIthI dhIra ane caMpaka nAmanA putro hatA. AcAryo vizAlarAjane vAMcaka pada ApyuM ne tene utsava vIsale karyo citrakaTa (cittoDa) mAM vIsale zreyAMsanAthana vihAra karAvyo hate. vIsalanA svargavAsa pachI tenI strI ane rAmadevanI putrI khIri-khImAIe ane putra caMpake ha3 AMgaLa pramANu atabiMba (pAzvanAthanuM- gurU guNaratnAkara pR 12) ghaDAvI bIjA be kAryotsargastha biMba sahita cityamAM sthApita karyuM ane tenuM manoratha kalpadruma evuM nAma ApyuM. temAM sAmasuMdara AcArye pratiSThA karI vaLI caMpake () A maMdira vartamAnamAM vidyamAna nathI. devakula pATakamAM saM. 1485mAM ukta khImAIe pitAnA putra sA. dhIrA dIpa hAsA Adi sAthe naMdizvarapaTa karAvele ne soma 42 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. mevADanA aNumAla vAhira yAne AtmabalidAna karelA utsAhapUrvaka jinaprIti vAcakane sUriSada ane khIjA keTalAka munione paDitapada ane keTalAkane munidIkSA ApI. rANapuranA dharaNu nAmanA saMdhapatinA AgrahathI AcArya rANapura ( rANakapura-sAdaDI pAse amadAvAdathI 30 gAu dUra) gayA ne tyAM 84 staMbhavALI caraNe aMdhAvelI auSadhazALAmAM utaryA. dharaNa ke je pahelAM sva devAlaya sahita ukta rAjanI sayAtrAmAM gayA hatA. teNe AcAnA upadezathI siddhapuranA rAjavihAra nAmanA vihAra jevuM caitya aMdhAvyuM--te prasAda ghaDelA pASANunA baMdhAvelA pIThama dhavALA traNa bhUmikAnA maMDapeAthI maMDita madhyabhAgavALA putaLIe Adi citrA ane cAre bAju bhadraprasAdathI viTAyelA karAbyA haeNnA. ne tenuM nAma tribhuvana dIpaka ApyuM. temAM RSabhadevanI cAra pratimA-cAmukha rakhAvIne temAM sAmasudarasUrie pratiSThA karI. (sa. 1496 ) / te vakhate sAmadeva vAcakane AcArya pada ApyuM. suMdara sUrie pratiSThita karIne tapAzrI yugAdiva prAsAdamAM sthApita karyAM, ane saM. 1494 mAM ukta dhIrA : patni sAthe rAjA ratnAde putrI mAhalladee karAvela AdibiMbanI te sUrie pratiSThA karI evA be le kheA hAlamAM maLI Ave che juo-- devakula pATaka pR. 12. (5) sa. 1496 rANapuranA jaina ma MdiranA zilAlekha~~ bhAvanagara InUskripzansa' pR, 114, lekhAMka 307 ji. 2; temAM jaNAveluM che ke sa 1496 varSamAM zrI bappa (mevADanA rAjAonI vaMzAvalI)...nA 41 mAhiMdusuratrANu, SaDkazana dharmAMSAra prApAlaka vidvAna rANAzrI kuM bhaNnA vijayamAna rAjye tenA prasAdapAtra dharaNAka ke jeNe ahammada suratrANunA ApelA kuramAvALA sAdhuzrI guNasaja sadhapatinu sAhaca karI Azraya karI devAlayAnA ADa MbarapurAsara zrI zatru MjyAdi tIrthanI yAtrA karI hatI. annaharI (ajArI) pI'DaruvATaka (pIDavADA.te ziAhIrAjayamAM) sAlerA (depura rAjyamAM ) mAdi bahusthAnAmAM vina jaivihAra ane hRddhAra, padasthApanA, viSama samaye satrAgAra evA (nAnA) prakAranA pApakArathI zrIsadhanA satkAra Adi agagaNya puNyanAM kAryakarI manuSyajanma saphaLa karela hato. ane je prAgmAMTa sa. mAMgaNu suta sa. kurapAlane bhAryA kamaladevIthI thayela putra hatA, teNe meTA bhAi ratnA tenI bhAryAM ratnAdethI thayela putrA ma. lAkhA, mA, seAnA, sAliga temaja pAnAnI bhAryA sa'. dhAralAdethI thayela putra jAjA, jAvaDa Adiva mAna saMtAnayukta caI ukata rANA kuMbhaNanA vasAvelA rANupura nagaramAM tenAja suprasAda ane AdezathI 'trailokayadIpaka' nAmaneA zrI caturmukha yugAdIzvara vihAra karAvyA ane bRhattapA gacche...zrI sAmasuMdarasUrie temAM pratiSTA karI. temAM sUtradhAra depAka hatA. A madiranA vizeSa varSoMna mATe juo DI. Ara bhaMDArano lekha Aki leAjikala sarve opha IMDIyA sana. 1907-08te! vArSIka rIpora ukana dharaNAMkanA jyeSTabhrAtA ratnasiMhanA putra sAliganA putra sahusA ke jene mAlAnA gyAsadIne dharmAdhika dhIsakhAaimAM ( matrIomAM ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna jenI etihAsIka noMdha 331 (47) saM. 1505 mAM rANA kuMbhA (kuMbhakarNa ) nA bhaMDArI (kezAdhyakSa) velAke zAMtinAtha tIrthakaranuM aSTApada nAmaka jainamaMdira citoDamAM baMdhAvyuM ke jenI pratiSTA kharatara gacchIya jinasena (7) sUrie karI hatI ke jene hAla "zRMgAra cAvaDI-siMgAra caurI" kahevAmAM Ave che. tene prathama cAra dvAra hatAM temAM be dvArA suMdara kArelI jALIe besADI karavAmAM AvyAM che. saM. 1506 nA varSamAM mahArANu kuMbhakaNe AbunA jena yAtrike pAsethI muMDa valAvuM vagere na levA ane temanuM rakSaNa karavA sabaMdhI lakhI ApeluM vyavasthApatra luNigavasatinA dakSiNAbhimukha daravAjAnI bahAra kIrtistaMbhanI pAse eka veta "surahi" patthara ropela che tenA para kareluM che. saM. 1507 nA mAgha (asita) samI dine gurUvAre jUnAgaDhanA rAjA mAMDalike ratna (siMha) sUrinA paTTAbhiBkanA avasare paMcamI aSTamI caturdazI dinamAM sarva jIvanI amAri karAvI; tenI pahelAM ekAdazI ane amAvAsyAmAM tenuM pAlana thayuM hatuM agraNI karyo hato, teNe sumatisuMdarasUrine upadezadhArI lakSa) nAmanA rAjAnI anumati meLavI. abudagiri para acalagaDhamAM uce caturmukha prAsAda karAvI 120 maNa dhAtunuM ekajinabiMba pote karAveluM ne teNe temAM pratiSTita karyuM ( gurU guNaratnAkara kAvya pR. 45-46) (6) leke kahe che ke ahIM rANuM kuMbhAnI rAjakumArIne vivAha thayo hato tenI A cArI che, paNa te bhUla che, kAraNa ke tene zilAlekha ukta jainamaMdiranI sAkSI pUre che. ejhAjha rAjapUtanekA itihAsa pahele khaMDa pR 356 ane bIjo khaMDa pR. 625 TipaNa. rAjaputAnA myujhiyama rIrTa sane 1920-11 pR. 5 lekhasaMkhyA 10 (7) juo te lekha - zrI gaNezAya che sahI (trizula jevuM cinha che) saMvata 150 vaSe ASADha sudi 2 mahArANu zrI kuMbhakarNa vijayarAjya zrI abudAcale delavADAgrAme vimalavasahI zrI AdinAtha tejalavasahI zrI neminAtha tathA bIje zrAva dehare dAha muhika valAvI rakhavAlI geDA piThayAruM rANi zrI kuMbhakarNa mahaM DuMgara bheja joyuM mayA udhAra jika nyAtri Avi tihiraM sarva mukAvuM jayAtrA saMbhaMdhi AcaMdrAka lagi pele kuI kaI mAMgavA na lahi rANi zrI kuMbhakarNi ma. DuMgara bhejA upari ughArI yAtrA mugatI kIdhI AghATa thApu suridi ropAvI jike A vidhi pisiti Ihi surihi bhAMgI pApa lAgiNi ani saMhajike jatri avisaI sa phalyuM 1 eka deva zrI acalezvari ane dugANI 4 A devi zrI viziSTa bhaMDAri musviI ! acalagaDha Upari devI zrI sarasvatI sanidhAni beThAM likhita due che zrI svayaM ne zrI rAmaprasAdAtu che zubhaM bhavatu che dAsI rAmaNa nityaM prabhumati " AmAM mevADI bhASA che. AmAMnA zabdonA artha jANavA thagya che, vimalavasahI-vasahI (prAkRta) vasahitA (prAkRtathI banela saMskRta), vasati (saMskRti), maMdira, vimalazAhanuM sthApeluM-baMdhAveluM maMdira, tejalavasahI-prasiddha maMtrI varatupAlanA bhAI tejapAlanI sthApelI zrI neminAthanI vasahiyA. bIje-bIje, ana. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmavidyAna teja rAjAnA samayamAM sa. 159 mAtra suda 5 me dine, vimala zrAvaka-jaina dharmonuyAyI sadhanA cAra aMga che-sadhu, sAdhvI, zrAvaka ane zravikA; temAM zrAvaka te dharmanuM zravaNuM karanAra ( sAdhueAnA upadezanA anuyAyI ) arthAt gRhastha, temAMthI ' sarAvagI ' zabda nikaLyA che. dera-devabara, devakula, devala, madira, bIje zrAvake dehare--anyA anya jaina maMdizamAM ( adhikaraNanI vikti vizeSaNa tathA vizeSya baMnemAM che) dANusaMskRta daMDa, rAjakIya kara daMDa yA dANa jIrmAMnA (zikSA) te mATe yA rAhadArI jagata AdinA mAre levAya che. muDika-muMDa, pratyeka yAtrikanA dar mAthA dIH kara. valAvI-mAga mAM rakSA mATe sAthenA sipAIne kara, rakhavAlI-cokIdAranA kara gADhA-gheADA, pAThayA-saMskRta pRSThayapIThapara bhAra canAra ".Lada. OMnA. rANi zrI kuMbhakarNa-'cha' e trIjI vibhaktinuM cinha che, rAjA kuMbhakarNe mahu-mahattama, mahattama, ucca rAjyAdhikArI yA maMtro, sakhAvA mahattA, mahetA yA mahattara. jogya-yegya, joga. DuMgara bhojana nAmanA adhikArInA kahevAthI, tenA para kRpA-upakAra karIne. jikA-je. tihi -tenuM. mukAvuM-sUkAgyuM, DALyuM. pale-pAlyuM jAya. mAMgavA na hi--mAgI na zake. para-upara joganI vyAkhyA jumA, mayA udhArA- mayA dhAraNa karI, 'dayA mayA ' karI, kRpA karI. maMgatI-mukti, chUTa. kIdhI-karI. thApu-thApyuM, sthApyuM. AdhATa-niyama. surihi-phArasI Araha (?) niyamane lekha. rApAtrI-rApI, ubhI karI. ( saM. rApitA, prAkRta saMskRta bhASApitA) lepisi-lApAze. ti-tene (krama kAraka). bhAMgIrU"--tADavAnA. lAgisi-lAgaze. ani-ane ( saM. anyat) saMha-saMdha, yAtrikAnA samuha. avisa--Avo saMskRta sama-mAviSyati (!). sa-te. phahyuM (saMskRta paddika ) kUdIu, e AnAnI lagabhaga kiMmatane cAMdIne sikko acalezvara, bhaMDAra, sanidhAni-emAM '' eka tAMbAnA sikko. mukiyai-mUko ( sarakhAve sukAvuM, avisaI). dUe-dUtaka. zilAlekhA ane tAmrapatrAmAM je adhikArI dvArA rAjAnA apAi hoya tenuM nAma 'dUtakAGatra'ema kahIne lakhAtuM hatuM tene apabhraMza due, duve yA dume prata, pachInA lekhA paTTo AdimAM Ave che. A lekhanA dukhe yA dUtaka svaya' rANA kuMbhA ja che. desI rAmaNa-A lekhanA lekhaka haze ejhAjIneA lekha ' anaMda vikrama saMvatI 5nA'nA pra pra. 1, pR. 450-452. . 3ra (8) A saMbaMdhIne meTA zilAlekha jUnAgaDhanA uparakATamAM gaDhamAM eka zilApaTTa che temAM che ke je bhAMgyA tuTayA nice mukela che, 'svasti zrI saMvat 1507 varSe mAdha...saptamI dine gurUvAre...zrI...rANAzrI melagade suta rAulazrI mahipAlade suta ..zrI maDalika prabhruNA... sabvajIvakAkaradyutapareNu audArya gAMbhIya thAtu zauryAdiguNaratna ratna (siMha) sUrIjI paTTAbhiSekAvasare sta MbhatIrtha vAstavya sA. devA suta hAMsA suta...rAja kulIna...samastajIvaabhayadAnakaraNuM...kArake paMcamI aSTamI caturdazI dineSu samva jIvaamAri kAritA / rAjA...natarasiMhAsane praviSTena zrI maMDalika rAjAdhiSena zrI amAri prAgU likhita svahaste nikhita zrI kari (?) sahita samarpita`dha purApi ekAdazI amA vAskepAlyamAnesta H / sa Mprati...eteSu pAMcamI aSTanI ekAdazI caturdazI amAvAsyA dineSu rAjAdhirAja zrI maMDalikeNu savva meyaHkalyANakAriNI sava' durita durgApasa nivAriNI sajIva mAri kAyaNI cira' vijayatAM 5 vagere (jaina sAhityanA itihAsa pu. 45 dviSNu 468.) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna, jaitAnI aitihAsika noMdha nAthanA prAsAda staMbhatIrthaM vAsI vya zArAje badhAvelA temAM ukta hat tapAgacchanA ratnasiMhasUrie pratiSThA karI (jaina gUrjara kavi bhAga 2 pR. 738. A sakhaMdhIneA prathamanA ardhA mATA zilAlekha mAMDalikanA rAjavaMzanuM varNanavALA ane pachI zANuAjanA varNananA e AAka jaNAvI aTakanA atyAre giranAra para meAjUda che ) A zANurAja te harapati saMghapati ke jeNe sa. 1452 mAM7 devAlA sAthe zetru Mjaya vagere tIrthanI cAtrA karI hatI. ane jeNe tyAM ratnasUrinAM ane ratnacUlA sAdhvInAM pagalAM padharAvyAM hatAM. tenA nAmalade patnIthI thayela putra sajjanasiMhane krautukadevI nAmanI srIthI thaela putra hatA, teNe sa. 1517 mAM zatru'jaya tathA giranAra tIrthanI 24 devAlaye sahita yAtrA karI hatI. ane teja varSamAM tenA AgrahathI jJAnasAgarasUrie kha'zAtamAM vimalanAthacaritra racI pUrNa karyu hatuM. (jue te caritranuM bhA SAMtara prakAzaka AMtmAnada sabhA bhAvanagara. ) (48) caMpAbAi akabarane kahe che ke:-hIravijayasUri amArA deva che ke jenI pratimA racIne jenuM dhyAna dharIye chIe. ane je siddhi Ape che, tathA amArAcittamAM hamaNAM suzurU tA susAdhuomAM uttama evA hIravijayAcArya nAmanA che ke jenuM dhana te sacama ja che. jenA Azaya peAtAnA ane pArakAne Atmattura gaNavAnA che. ane jee mitra ane zatrunA samruddhane paththara ane maNine srI ane tRNumAM samasRSTi che. (jaina sAhityanA itihAsa pR 536) * (49) hIravijayasUrinA AgamanathI akabara bAdazAhe zuM karyuM. e TukAmAM temanA ja samayamAM zetruMjaya paranA AdinAtha maMdiranA hemavijaya aNuie racelA sa. 1950 nA prazastimAM jaNAvyu che. tene bhavA atre lakhela che. 333 tamAma rAjAonA zire jenI AjJAe mALAnI mAphaka dhAraNu karavAmAM AvatI evA zrImAna amarazAhe te ( hIravijaya ) sUrinA vAkcAturyathI rchata thaI ne cha mahinA- sudhIte| amAratAM paDaha vagaDAvI samasta dezamAM pApane nAza karanArI udghoSaNA karAvI. // 17 // temanA upadezane vaza thaI ha` dharIne bAdazAha akabare peAtAnA samasta maDaLanA vAsIjanAmAM nava zuM marI jAya tenuM dhana tathA jajImA verA mApha karyAMH // 18 // temanI taka jevI vANIvaDe ni`La thayuM che aMtaHkaraNarUpa sAvara jenuM evA kRpApUrNa bAdazAhe pavitra nItirUpa odhAraNu karIne leprIti sa MpAdana karavA sArUM, khA rAjAe mApha na karI zake evA karA mApha karyAM ane vaLI pAM pakSI tathA khadIvAnAne choDI mUkyA. ! 19 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna -- sudhAne paNa kere mUke evI temanI vANIthI ahalAda ane saMtoSa pAmelA akabara bAdazAhe temanA mananI prIti khAtara paisA sAthene kara vizeSa levAto hato te mApha karIne mahAtIrtha zatruMjaya parvata jene ApI dIdho. 20 che temanI vANIthI mudita thaelA teNe (zAha) karUNavaMtA hRdayathI jANe ke sarasvatInuM gRha heya nahi evuM apAra rAmavALuM pustakAlaya banAvyuM. temanA mokSAbhilASanA pujathI bhAvanAvALI buddhivALa, pavitrA ane rUDA darzanavALA zAha te mahAtmAnA darzanane haMmeza bahumAna tarIke gaNata. che21 ( je sAhitya to itihAsa pR. 543-44) (50) bAdazAhanI trIjI AMkha je turUSka (muslima) zAstrone jJAtA zekha abulaphalajha9 hIravijayasurine pitAne tyAM laI khudA (deva) kurAna (zAstra) ane dharma saMbaMdhI karelA praznanA uttara (vigata mATe juo hIrasaubhAgya sarga 13 zloka 137-150 ) sAMbhaLI khuzI tha. pachI akabara bAdazAhe darabAra bharI tyAM sUrine bolAvI teo gAMdhArathI TheTha sIkarI sudhI page cAlIne AvyA ne jaina muni pitAnA AcAra pramANe page ja cAlIne vihAra kare eka vAra jame ne te paNa nirdoSa AhAra, bhUmi para sUe upavAsAdi tapa karI zarIra zeSI rAgazreSane jIte saMsAranI anitya bhAvanA bhAve e jANyuM. tyAre tene Azcarya thayuM. pachI citrazALamAM sUrine laI gayA. tyAM gAlIco hato te para na calAya rakhene tenI nIce je hoya te caMpAI jAya, galI upADe tyAM sAceja nIce kIDIo dekhAI eTale bAdazAha vimita thaye. AcArye dharmadezanAthI saMsAra ane lakSamInI asthiratA deva guru dharmanuM svarUpa muninAM ahiMsA satya asteya brahmacarya ane aparigraha e pAMca vate chaDuM rAtri jana viramaNa ane sAtamuM nimittAdinuM akathana ema sAta vate-nuM nirUpaNa karyuM zAhe parikSA karavA pitAnA amuka janmagrahanuM phaLa jANavA mAgatAM e phaLa mokSapaMthe janAra kadi kahetA nathI ema AcArye jaNAvyuM, tethI zAha mugdha thaye, ziSya * zaMkhyA pUchatAM e vAta jaNAvavI e Atmagaurava karavA jevuM che. ema sUrie kahyuM. zAhe kahyuti pramANe temanA be hajAra ziSyo jANe saMteSa batAvyA. (jaina sAhityane itihAsa pR. 544-45 ) (9) Aine-AbarIne kartA. temAM teNe bIjA dharmonI apekSAe jaina dharmane lAMbe tathA yathArtha khyAla Ave che ane tene jaina munio-hIravijayasUri, vijyasenasari * zAMticaMdra Adi sAthe sAro paricaya hatuM ema paNa temAM jaNAve che. abulaphajala akabaranI jIbha tarIke varNavavAmAM Avela che akabaranI dhArmika nIti teNe utarAvI hatI ane dharma saMbaMdhI savAlamAM te sarvasva hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna jAnI aitihAsika noMdha (51) tenA ( akabara bAdazAhanA ) moTA putra zaikhujI (salIma-jahAMgIra) e peTImAMthI pustakA kADhI melyAM. "AvA jaina ajaina pustakAnA mATI jaze| zAha pAse kayAMthI ?' ema AcArye pUchatAM zAhe jaNAvyuM, pathasuMdara 10 nAmanA tenA mitra hatA teNe vArANasInA viprane sabhA sakSa jIcA hatA. te vidvAna svastha thatAM peAtAnuM sarva likhita pustaka mane ApyuM hatuM. A sarva Apane ApuM chuM. ' sUrie kahyuM- amAre tenI jarUra nathI, kAraNake amArI pAse khapa pUratuM che. vizeSanI mUoM zA mATe ? ' bAdazAhe zekha abalaeNpheja tathA thAnasiMhane elAvI teo dvArA game te prakAre samajAvI sUri te pustakane grahaNu kare tema IcchayuM. baMnenI atyaMta vijJaptithI sUrie te grahaNa karavAnuM svIkAryuM, ukta pustakA mATe kAza-bha`DAra sthApI tene thAnasihanI azvInatAmAM rAkhyA. pachI AgrA jaI cApAsu gALyuM ( sa. 1639 ) ( jaina sAhityanA itihAsa pR. 545 ) 335 2 (52) tyAra pachI sUrine zekha alamakje melAvatAM tene tyAM gayA. khAdazAhe tyAM AvI anya, hAthI vigerenI bheTa levA jaNAvyuM, paNa pAte niHspRha jainamuni hAI svIkArI na ja zake tema AcArce uttara ApatAM kaMIka 8 bheTa tA svIkArA ja tevA Agraha karyo. AcArya kriyAnAne keMdramAMthI mukta karavA, ane piMjaramAM pUrelAM pakSIone cheDI mukavA kahyuM, pAtA mATe kaMI mAgavAnuM kahetAM amArA paryuSaNunA ATha dina hiMsA na thAya ema karavA jaNAvyuM. bAdazAhe temAM peAtAnA puNyArthe cAra dina umerI khAra divasa samasta rAjyamAM amAri * pravarte ema peAtAnI sahI ane maheAravALAM cha kramAna lakhI ApyAM. 1 luM. gUrjara ane saurASTra maDala mATe, 2 jI. ttehapura rAjadhAnIvALuM mAtama Tala ( jemAM kri lhInI pAsene bhAga aMtata hatA.) mATe 3 jI: ajamerdeza (jemAM marUsthalI nAgeArAviMdeza samAtA) mATe, 4 thuM. mAvalama Dela-- avanti deza (jemAM dakSiNanA sarva bhAga AvI jatA hatA ) mATe, 5 muM. lAlapura ( lAheAra) dezavALA paMjApa (pajAma) maDala mATe, ph huM. sUri pAse rAkhavA mATe, pachI zAMticaMdra gaNie ( phattehapura sIkrI pAsenA ) DAmarataLAvanA mAchalAM vinati karatA hAya nahi evA aAkA kahevAthI AkhuM taLAva hIravijayasUrine arpaNa karyuM. eTale 10. padmasuMdara-jainasAdhu hatA e nizcita che kAraNu ke jainagraMthA jainetara pAse na hoya vaLI tevuM nAma jaina munimAM upalabdha thAya che, kAI kahe che ke nAgArI tapAgacchanA te hatA, (sUrIzvara ane samrATa pR. 119-20 ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u36 mevADanA aNumAla javAhara yAne AtmabalidAna tyAM mAchalAMne te vadha baMdha karyo havethI kadipaNa zikAra nahi karuM evI zAhe pratijJA lIdhI. 11sarva pazu prANI mArA rAjyamAM mArI samAna sukhapUrvaka rahe evuM karIza ema jaNAvyuM navaroja nAmanA parvane dine "amAri" nuM pradAna karyuM. te avasare hIravijayasUrine "jagagurU e nAmanuM birUda ApyuM (saM. 1640) A vakhate baMdIvAnene chI mUkyA sUrisaciva dhanavijayane sAthe laI jaI DAmarataLAve jaI tyAMnAM pAMjarAmAM pUrelAM pakSione mukta karyo. (A dhanavijaye sUri sAthe rahIne meDatAmAM jainavihArane veccha-karathI mukta karAvyA ane vAjAM agAu baMdha thayAM hatAM te vagADavA cAlu karAvyAM). jaina sAhityano ItihAsa pR. 547 (53) hIravijayasUrie pachI rehasatarA mArge vihAra karI pATaNamAM AvI comAsuM karyuM (saM. 1645) A daramyAna zAMticaMdra upAdhyAya ke jeo sUrinI AjJAthI bAdazAha pAse rahI tenI prazasti rUpe racela kRpArasa keza" nAmanuM kAvya saMbhaLAvatA hatA, temaNe AcAryane maLavAnI IcchA thatAM pitAne sthAne bhAnacaMdra vibudhane rAkhIne javAnI rajA bAdazAha pAse mAgI, tyAre bAdazAhe pitAnA taraphathI sUrine bheTa karavA athe jayA nAmano haju paNa gujarAtamAM kara levA te kADhI nAMkhanAruM pharamAna samudrAMkita ApyuM : vizeSamAM dayALu thaI amAri mAMTe agAu paSaNAdi bAra divase sUrinA upadeze sarva dezamAM jAhera karyA hatA. temAM bIjA divase umeryA ke -sarve ravivAre, sophIyAna divase-: sUkI lekanA divase, IdanA dine, saMkrAtinI sarva tithio, pitA ' janma je mAsamAM thaye te A mAsa, mihiranA divaso, navarejanA dine, potAnA (traNa) putranA janma mAse, rajaba (moharama) mahinAnA roja eTale kula maLI eka varSamAM cha mAsa ne cha dina thayA temAM kaI paNa jIvanI hiMsA kaI paNa na kare evA hukama bAdazAhe kADhayA. A hIravijayasUri AdinA upadezanu pariNAma che. (jena sAhityane ItihAsa pR. 549) 11. abaranI kahevata-vakatavya AIne akabarI je che temAMnI lITI nIce lagI ; rAjyane niyamAphala yApi zikAra khela bure nathI tathApi pahelAM jIvarakSAne khyAla rAkhave ghaNuM ja Avazyaka che. ' 12. akabare mahinAo sudhI jIvavadha baMdha karavAno hukama karyo hato e vAta bAunI nAmanI kadara muslima itihAsa lekhaka jaNAve che ke - - " A dinamAM (981 hIsaMna 1583) navA hukama karavAmAM AvyA keTalAka divase mAM jevAke ravivAra sUrya dina hovAthI sarva ravivAranA divasomAM. pharavaradina mAsanA prathamanA 18 dinemA, avenamAsa ke jemAM bAdazAhane janma thayo hato te AkhA mAsamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna jainenI etihAsika dha (54) vijayasenasUri lAhora jatAM ludhiANuM AvatAM zekhakyajI sAme AvI maLe. tenI pAse sUriziSya naMdivijaye aSTa avadhAno karyA. A vAtanI khabara paDatAM bAdazAhe te jovA mATe bolAvatA naMdivijaye AvI rAjasabhAmAM maMDovara rAjA maladevanA putra udayasiMha, kacchavAhanA cha hajArI sencezvara mAnasiMha, zekha Abulaphejala, ajamakhAna, jAheranA gajanIkhAna brAhmaNa, kAjI, kAyastha samakSa aSTa avadhAna karyA. sarie pachI lAheramAM jeTha suda 15 ne dine praveza karyo. akabarane maLyA. punaH aSTa avadhAna naMdivijaye karatAM tene " khuza-kaDama ' (sumati) nAmanuM birUda ApyuM. (saM. 1950) Izvarane jene mAnatA nathI evuM akabarane samajAvatAM e saMbaMdhIne vAda bhara sabhAmAM brAhmaNe samakSa karyo ne " Izvarasiddhi" karI brAhmaNane cUpa karyA. ekadA sUrie akabara pAme cha kAryonI upAgatA samajAvI 1 gAya, 2 baLada. 3. bheMsa, 4. pADAnI hiMsA yaMgya nathI, 5. maraNa pAmelAnuM dravya sarakAra le che te, tathA 6. baMdivAnane pakaDavA e pratiSThAvALuM nathI AthI A cha bAbata AkhA dezamAM baMdha karavAnuM pharamAna AkhA dezamAM zAha mokalI ApyuM. Ama ghaNA lAbha thatA sUrie lAheramAM be comAsA karyA. (vijaya prazasti sarga 12. bu. 2 naM. 1121 nA saM. 1961nA vijayasenasUrinA pratiSThA lekhamAM pitAne mATe vizeSaNa pAtizAhi zrI akabara sabhAsamakSa jitavAdichaMda-gabalIva mahiSa mahiSIya nivRtti spharansAnakAraka bhaTTAraka" mUkela che ) 3 (55) vijayasenasUrie akabarane prasanna karyA, bhAnacaMdranA upAdhyAra parano nandividhi karyo te mahatsavamAM zekha abalakeje 600 rUpIA azvadAna pUrvaka yAcakane ApyA. (hIra saubhAgya sarga 14 heka ra92) vijayajIvahiMsAne niSedha " hiMduone " khuza karavA mATe karavAmAM AvyuM. AnuM karamAna AkhA rAjyamAM vyApta karavAmAM AvyuM ane je kaI tenI viraha vaheM-to tene madana mAravAnI zikSA apAtI hatI. " Ama " hiMduo ' zabda che tethI jene samajavA kAraka ke jaina lokaja A vAtane (jhava vadha) niSedha karAvavAmAM sadA prayatna karyA kare che, teo hamaNAM paNa bhAratIya rAjA mahArAjAo vigere pAse hajAro arajI mokale che ne te mATe ghaNo kharca kare che. AnuM varSa bhASAMtarakAra 991 hIjharI mUke che mATe kausamAM teNe mola che te barAbara nathI te varSa 996 hajharI joIe vaLI AIne akabarI 3, 1 mAM lakheluM che ke "ravivAre tathA tahevAranA divase pazunI hatyA nahi karavAnA . khAsa hukama paNa bahAra pADavAmAM AvyA hatA. ' (13) hI. 999 (sana 1590) mAM baLada, bheMsa, bakarAM, gheDA ane UMTanA mAMsane niSedha karavAmAM AvyA (bAuni pR. 375) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamela javAhara yAne AtmabalidAna sene akabaranI pariSada-rAjasabhAmAM 366 brAhyANavAdIone jItyA tethI akabare temane "savAIvijayasenasUri' (hIrasUrithI paNa caDayA e batAvatuM) birUda ApyuM, A jANI hIrasUri AnaMda pAmyA. ( hIra saubhAgya. sarga 14) hIrasUrinA svargavAsa pahelAM akabare uparanuM che bAbatanuM pharamAna vijayasenasUrine ApI temane sUri pAse javA mokalyA hatA. (hI. sI. 17,200) (56) zAMticaMde akabaranA guNagrAma karanArUM "kRpArakeza'. nAmanuM kAvya racI tene haMmezA saMbhaLAvI te bAdazAhanA para bhAre asara karI hatI ane te eTale sudhI ke jIvadayAnAM jajIyA Adi kara kADhI nAMkhavAnAM teNe je je sat kAryo karyA te ene AbhArI che ema te kAvyamAM mUkelAM chellAM be vAkathI jaNAvyuM che. temanI kArakIrdi jANavA jevI che -teo vidvAna sAthe vAdavivAda kuzala paNa hatA IDaragaDhanA mahArAya zrI nArAyaNa (bIjA)nI sabhAmAM (saM. 1933 pachI) tyAMnA digambara bhaTTAraka vAdibhUSaNa (bu 1, naM. 1451 lekha saMvat 1660 ) sAthe vivAda karI temane parAsta karela hatA. vAgaDadezanA ghATazila nagaramAM tyAMnA adhipati ane jodhapuranA mahArAja zrI mAladeva ( saM 1588 -1919) nA bhatrIjA rAjA sahasamalanI sanamukha guNacaMdra nAmanA digambAcAryane paNa jItyA hatA. 15 A rIte zAstrArthamAM kuzalatA temaja zatAvadhAnAdithI aneka nRpatione sadabhAva prApta karyo hate. (jena sA. no ItihAsa pR 553). (57) zAMticaMdra akabaranI rajA laI gayA ne tenA darabAramAM bhAnacaMdra ane siddhicaMdra e be gurUziSya rahyA che paNa temanI mAphaka bAdazAhathI (14) tenA 126-7 palamAM spaSTa lakhyuM che ke " A bAdazAhe jajIyAne kara mApha karyo, uhata megalothI maMdirane je mUkita, kedamAM paDelA kedIo baMdhana rahita thayA, sAdhAraNu rAja gaNe paNa munieno satkAra karavA lAgyA, eka varSamAM cha mAsa sudhI jIvane je abhayadAna maLyuM ane vizeSe gAya, bheMsa, baLada ane pADA Adi-surabhIsamuha (kasAInI charIthI) nirbhaya thayo ityAdi (jaina) zAsananI samunnatinAM kAraNemAM A graMtha ja parama nimitta tha che " (15) zAMticaMdranA ziSya lAlacaMda zabdarUpa vAkyanI ane prazasti lakhI che temAM jaNAvyuM che, temanA bIjA ziSya amaracaMde saM. 1448mAM racela kuladhvaja rAsanI prazastimAM paNa svagurU viSe nicenI eka vAta jaNAvI che ke - rAya nArAyaNa rAjasabhAI, IDara nayana majhArira. vAdibhUSaNa digapaTa jItI, pAye, jyatyakArare. (jena gu. kavio pra. bhAga pR. 507) www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna jainanI atihAsika noMdha sanmAnIta thayA. upAdhyAya bhAnuvaMde akabara pAse saMskRtamAM "sUrya sahastranAma" bolatA eTale akabara tenA mukhethI dara ravivAre sUryanAM sahastra nAme zravaNu karatI siddhicaMdra paNa bAdazAhane raMjita karela ane bAdazAhe pachI siddhAcala para maMdira baMdhAvavAne je niSedha karyo hato te tenI pAsethI dUra karAvyo hato, yAvanI eTale phArasI bhASAnA ghaNA graMthe pratibhA guNathI adhika jANIne bAdazAhane bhaNAvyA hatA, vaLI siddhicaMdra zAMticaMdra samAna zatAvadhAnI paNa hatA, ne tenA prAga joI temane paNa bAdazAhe " khuzaphahema " nI mAnaprada padavI ApI hatI, ekavAra bAdazAhe bahu snehathI, emane hAtha pakahIne kahyuM " huM Apane pAMca hajAra gheDAnA manasabavALI mATI padavI ane jAgIra ApuM chuM teno svIkAra karIne tame rAjA bane ane A sAdhuveSane tyAga kare, e pote bahu suMdara rUpavALA hatA pAstronA jJAtA. svagurUnA ati bhakta hatA. (je sA. I. pR 554) (58) AvI rIte hIravijayasUri pote temaja temanA uparyukta ziSya praziSyae temaja kharatara gacachanA jinacaMdrasUriAdie samrATa akabara -para dhIme dhIme uttarottara vizeSa pramANamAM prabhAva pADI tene jIvadayAnA pUrA raMgavALe karyo hato temAM kiMcittamAtra zaka nathI e vAtanI sAkSI te bAdazAhe bahAra pADela pharamAne (ke je paikI keTalAMka atyAre paNa maLI Ave che te) parathI temaja abulaphajalanI AIne akabarI, bahAnInA alabadAuni, akabara nAmA vigere musalamAna lekhakoe lakhelA graMtha parathI sapaSTa jaNAya che, ( je. sA. I. pU. papada (59) samrATa akabara eka vicArazIla tathA dezahiteSI purUSa hato. te ghavAra kaheto ke " jyAM sudhI bhAratamAM aneka jAtio tathA dharmo raheze tyAM sudhI mAruM mana zAMta nahi thAya. " (AIne 3 pR. 386) vaLI " le game teTalA hoya ane game teTalI bhinnatAvALA hoya to paNa je temane satyanA sudaDha mULa upara pratiSThita karavAmAM Ave to temanI vacce ekavAkyatA kiMvA yathAyogya saMmelana thayA vagara rahe nahi"(A. a. 1, pR. 12) sarva dharmonI jAheramAM samAlocanA thaI zake eTalA mATe phattehapura sIkI khAte ebAdatakhAnA "(prArthanA graha) nI sthApanA karI hatI. ukata maMdiramAM (sane. 1578 saM. 1935) (16) brAhmaNonI mAphaka samrATa paNa prAtaHkALe pUrvadizA tarapha mukha rAkhI ubho rahe ane sUryanI ArAdhanA karatA temaja tenAM sahastranAmAne paNa saMskRta bhASAmAM ja uccAra karato badAuni 2, 3ra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAne ghaNA dharmanA pratinidhio carcA calAvatA. "suphI, dArzanike vakatAo, kAyadAzAstrI sunI, zIA, brAhmaNa, jatI sirA, cAvaka, (nAstikA), nAjharena (khristIo), jaLu, zAtu (zatrana) rosTrIana (pArasIo) ane bIjAe ati umadA AnaMda meLavatA. "( abulaphajala AIne akabarI pu. 3 prakaraNa 45 pR. 365 bIvarejane anuvAda). AmAM jaNAvela jatI ane sirA (zrama) e *vetAmbara jaina saMbaMdhe acUka vaparAyA che. jyAre tene artha badhAe "bauddho' karela che te tadana khoTuM che kadi paNa bauddhoe AvI carcA karI nathI, bauddha paMDita hiMdamAM te samaye hatA ja nahi, (vineMTa sthitha). (20) akabarane dharma Eclectic hatA. kAraNa ke te satyane sahadaya zeAdhaka hate. jyAMthI maLe tyAMthI te satya svIkArate. jaina dharmamAMthI teNe prANIonA vadhano tyAga jIvatAM prANIo pratye dayA. mAMsAhArathI amuka aMze alaga rahevuM, punarjanmanI mAnyatA ane karmano siddhAMta-e vastuo svIkArI ane te jaina dharma para tenAM tIrthone tenA anuyAyIone seMpIne tathA tenA vidvAna paMDitene mAna ApI kRpA batAvI. ( je. sA. I pR. 57) (21) AIne akabarI (pu. 1 pR pa38 ane 547) mAM Apela akabaranA darabAranA vidvAnI TIpa para draSTi pheMkatAM ApaNane traNa nAmo-harijIpura, bijaI senasura ane bhAnacaMda maLI Ave che. A traNa nAmo ApaNe turata ja oLakhIne kahI zakIe ke te hIravijayasUri, vijayasenasUri ane bhAnucaMdra upAdhyAyanAM nAmo akabaranA darabAranA vidvAne pAMca vargamAM vibhakta karyA hatA (ke je badhAnI saMkhyA 140 nI hatI). "samrATa ke je pite bhautika ane adhibhautika jagatane nAyaka ane bahAranI (1) mAMsAhAra-pahelAM akabara karate, paNa dhIme dhIme teNe tajI dIdhuM hatuM ne vanaspati AhAra karato. teNe jaNAvyuM che ke "(1) manuSya potAnA udaramAM pazuonI kabara kare arthAta pazaone mAra khAya te ucita nathI. (2) mArA jIvananA prAraMbhamAM jyAre mAre mATe kadi mAMsa banatuM tyAre mane sAruM lAgatuM. temAM mane kaMI svAda na Ave, ane tethI meM te khAvAnI paravA ghaNI ochI karI hatI. ane mAlama paDyuM ke jIvahiMsAne rokavI pANI jarUrI che. ane tethI meM mAMsa khAvuM cheDI dIdhuM (3) leke dara varSe mArA rAjyAbhiSekanA dine mAMsa khAvuM na ghaTe (3) kasAI, macchImAra ane evA dhaMdhAvALA-mArI mAMsa vecanArAne alaga maholA rAkhavA ke bIjA sAthe bheLabheLA na kare. kare to sajA karavI. (AIne akabarI. 3, 5. pR 330-400) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna jainAnI atihAsIka noMdha 31 temaja AMtarika jagat upar sa`bhauma sattA calAve che te paNa khAsa lakSamAM levA yogya pAMca prakAranAM satAne mAna Ape che. prathama varganA peAtAnA sItakarA nA prakAzamAM bAhya temaja aMdaranI vastuonA gupta bhedA--rahasyA joI zake che ane peAtAnI samaja tathA peAtAnI vizALatA vaDe vicAranAM khate rAjyA-pradezA pUrNarIte jANI zake che. (AIne akabarI pu. 1, pR. 537). (62) hIravijayasUrine A pahelA vargamAM mUkavAmAM AvyA che ane ukta khIjA, e ( vijayasena ane bhAnuca ) ne pAMcamA vargamAM mUkela che" (ke je varlDa nakala ( purAvA ) para AdhAra rAkhatA vijJAnAne samajanArA che.) (63) ' akakhare ghaNI chatA meLavI ane have kAi zatru khAkI nahAtA rahyo ke jene jItavAnuM rahe. ' ( aDhAunI ) tethI tenu mana dhArmIka praznomAM kheMcAyuM. custa musalamAna na haiAvAthI te ema mAnatA ke sarva dharmomAM evI ghaNI cIjo jANavAnI che ane evA ghaNA vidvAne che ke jemanI pAsethI zikhavAnuM che. te peAtAnA darabAramAM dezanA zreSTha vidvAnAne Ama tratA ane temanI pAse dhAmIka praznonI carcA karAvatA ( anudAra ) madAnIu lakhe che keH-- samrATe islAma dharmanA parityAga karyAM hatA temAM aneka kAraNeA hatAM. mukhya e hatuM ke judA judA dezAmAM judA judA dharmavALA bhrUNI saMkhyAmAM vidvAnA samrATanA darabAramAM chuTathI AvajA karI zakatA, ane samrATa sAthe pratyakSa vArtAlApa sahRdayatApUrvaka karI zakatA. rAtadina dharma saMbaMdhI vicAra karyo karavA ane tenuM yathArtha muLa zedhI kADhavuM te sivAya te khagna kAI kArya pratye muddala lakSaja Apa nahAtA...samrATa dareka pAsethI khAsa rIte je khIna-muslima hAya teonA matA sadharatA. je je vAta tene prItikara thatI te tenA svIkAra karatA, ane je vAta tenA svabhAvathI virUddha ane peAtAnI icchAthI viASI lAgatI tene radda karatA. A pramANe keTalAka prAthamika muLa riddhAMtAnA pAyA para thaelI zraddhA tenA hRdayanI ArasIpara aMkita thatI ane samrATapara ja sasarA dRDhapaNe thai tenA pariNAme tenA hRdayamAM zilApara karelA rekhAdarzananI jema dhIme dhIme evI pratIti thaI ke sadhaLA dhArmIka sapradAyAmAM suna-vidvAna manuSyA haiAya che ja ane sava* prAmAM jakharA vicAra ane AzcaryakArI zaktivALA manuSyA hAya che ja. * vizeSamAM samrATa anya sampradAyanA vidvAnA karatAM sumunio ( zramaNAjaina munio ) ane brAhmaNeA tenI sAthe ekAMtamAM khesI vizeSavAra vArtAlApa-meLApa karI zakatA teo peAtAnAM dharmatatva ane nItizAstraomAM ane zArIrika tathA dhArmika vijJAnAmAM bIjA ( dhanA ) vidvAnathI caDI jAya che ane bhaviSyanA jJAnamAM Atmika zaktimAM ane manuSya tarIkenI pUrNatAmAM ghaNI uMcI kakSAe pahemilA rAya che. tethI te peAtAnA abhiprAyate pramANika TharAvavA tathA anya varmAnA dASA siddha karavA yukti ane pramANu upara racAyela sAkhItIe rajI . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja mevADanA ANala javAhira yAne AtmalidAna karatA ane pitAnA (dharmanA) sihAMtine evI rIte te daDhatAthI tenAmAM ThasAvatA ane eTalI badhI buddhimattAthI dhyAnamAM lIdhA vagara chuTake nahi evI taddana svataH spaSTa jaNAya evI rIte vAtane dAkhavatA ke kaIpaNa manuSya potAnI zaMkA jAhera karI samrATanA hadayamAM sadeha utpanna karI zakato nahato, pachI bhale parvatanA curA thaI dhuLa thAya yA AkAzamAM cIrA paDI jAya. "AthI samrATe IslAma dharmanA punarUddabhava saMbaMdhInA khyAlo, kayAmatanA divasa ane tene lagatI vigata temaja amArA payaMgabaranI daMtakathA para racAelA badhA hukamomAM zraddhA kADhI nAkhI. khAsa karIne AtmAonA punarjanmanA sihote tenA cittamAM daDha muLa nAMkhyuM, ane teNe e kahevata svIkArI ke "evo koI paNa dharma' nathI ke jemAM punarjanmanA siddhAMte uMDAM muLa ghAlyA na hoya." ala-badAuni 2, 263-264. uparanA lakhANathI e spaSTa che ke samrATa satyane jabaro zodhaka hato. teNe potAnA adhikArIo pAsethI hIravijayasUrinAM taddana saMtazIla cAritra ane bIjA zreSTha sadaguNenI vAta sAMbhaLIne................. potAnI pAse bolAvyA hatA. (je. sA. I. pR. 558) (64) bhAnucaMdrajI bAdazAha kAzmIra gayA tyAre tyAM gayA. tyAMnA rAjA jayana baMdhAvela jayalalaMkA nAmanA 40 kezanA sarovara upara temaNe bAdazAhane arajI karI ke zetruMjaya tIrthamAM yAtrALu para levAte kara mApha kara. eTale te pavitra parvatane karathI mukta karI. hIravijayasarine arpaNa karI dIdhAnuM pharamAna bAdazAhe pitAnI mahoravALuM karI sari pratye mokalI ApyuM. ( pR. 550 ). (5) saM. 1935 mAMIbAdatakhAnAmAM jene AvI carcA karatA ane bhAnacaMdra upAdhyAya prAya: akabaranA maraNa sudhI (saM. 1861 ) tenA darabAramAM rahyA hatA. agara saM. 1639 thI 1960 to avazya akabarane jene sAtheno sahavAsa-paricaya A rIte ochAmAM ochAM vIsa varSa karatAM vadhuM cAle. badhA dharmo pikI jaina ane jarathostI dharma e benI asara akabaranA mana para ghaNI thaI hatI. (vimitha. ) sUryanAM nAma gaNavAM amArinA divasomAM pArasInA tahevAro navarojhAdi mukavA e jarathostI dharmanI asara che. saM. 1636 mAM dIne ilAhI (Izvarane dharma) nAmane nava dharma pracalita karI temAM vividha dharmonAM rahasya samajI laI tenI pasaMda paDatI vidhio ane siddhAMta potAnA dharmamAM Ameja karyo jate hate. mAtra 5-6 varSamAM ja IslAma dharmanuM nAma nizAna paNa bhuMsAI gayuM hatuM ane sarvatra eka prakAranuM vicitra drazya ja najare paDatuM hatuM. (18) e jaina sAsanane vIrAta 2437 ne dIvALIne khAsa aMka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna nAnI etihAsika noMdha (badAuni 2. 292 ) akabare ghaNe aMze kIdhelo ahiMsAno svIkAra te saMbaMdhI tenAM pharamAnee hIravijayasUri ane temanA ziSe Adi vetAmbara jainenA prayAsane AbhArI che. digambara jaina paMDita eka paNa akabarane maLela nathI. tethI abula phajhale je jaina dharma sabaMdhI lakhyuM che te zvetAmbarAnA paricayathI lakhyuM che. ne digambara vilakSaNa tAonuM varNana aMdhakAramAM rahIne jJAnavagara lakhela che. ema pite ja jaNAve che. ( AIne akabarI jereTane anuvAda volyuma 3 pR 210. ) (26) keTalAka hiMdu rAjAo akabaranA baLane sAMbhaLI pitAnA rAjyane bacA vavA svaputrInA samudAyane ghaNI vinaMti karI Ape che. keTalAka zazikAMtAdikajavAhira mUkIne tenA page paDe che. ane keTalAka tenA anuyAyI thAya che. paraMtu A sarve akabaranA sevako che. (eka medapATane pati samasta hiMdunA kaLazarU5 pratApasiMha aNanama che. ) (27) mahArANA pratApasiMhe udayapuranA ItihAsamAM akabara bAdazAhane siso diyA vaMzanI putrI ke tenA putrAdikane nahi ApI aNanama rahI laDAI laDIne girivAsa sevIne potAne ujajavala pratApa batAvatuM gauravazALI sthAna avicaLa rAkhyuM che. tene pradhAnamaMtrI prasiddha bhAmAzAha jaina osavAla hatuM. teNe rANAnA sukhadu:khamAM bhAre Atmabhoga sAthe sAtha ApyA hatA. rANAnA svargavAsa pachI gAdI para Avela rANA amarasiMhanA pahelAM traNa varSa sudhI pradhAnapade rahI saM. 1656mAM bhAmAzAhano svargavAsa thayo. tyAra pachI tenA putra jIvAzAhane pradhAnapada maLatAM teNe pitAnA pitAnI lakhelI vahI anusAra jude jude sthaLethI khajAno kADhI rAjyanuM kharca calAvyA karyuM. jahAMgIra bAdazAha sAthe suleha thatAM kuMvara karNasiMha bAdazAha pAse ajamera gayo tyAre rAjabhakta pradhAna javA. zAha tenI sAthe hato. tene dehAMnta thatAM mahArANA karNasiMhe tenA putra akSayarAjane maMtrI tarIke nImyA. A prakAre traNa peDhI sudhI svAmIbhakta bhAmAzAhanA kuTuMbamAM pradhAnapada rahyuM,9 (ejhAjIkRta rA. ItihAsa tIsarAkhaMDa pR. 787 ). (10) A kuMTubanA sarva puruSa rAjya zubhaciMtaka rahyA. bhAmAzAhanI havelI cittoDamAM topakhAnAnA makAnanI sAmenI kavAyatanA medAnanA pazcima kinArAnI madhyamAM hatI. ke jene mahArANA sajanasiMhe kavAyatanuM medAna taiyAra karAvatAM toDAvI nAkhI, bhAmAzAhanuM nAma mevADamAM eTaluM badhuM prasiddha che ke jevuM gujarAtamAM varatupAla tejapAlanuM che. tenA vaMzamAM hAlamAM koI prasiddha purUSa nathI rahyo, te paNa tenA mukhya vadharanI e pratiSTA cAlI AvI hatI ke jyAre mahAjanamAM samasta jAti samudAyanuM bhojana vagere thatuM. tyAre pahelAM prathama Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmabalidAna (68) ema kahevAya che ke A bhAmAzAhanA bhAI tArAcaMda gADavADanI hAkamI maLatAM sAdaDImAM rahI lukA pakSamAM gA ne jo ke sAthe murti pUjA sAcavI rAkhI. paraMtu murti pUjAmAM puSpAdithI thatI pUjAmAM anucita hi'sA che. ema jaNAvI peAtAnI sattAthI anekane TuMkAgacchamAM lAvI je na banyA tevA murti pUjakA upara ghaNA julama karyA, tenA maraNa bAda sAdaDImAM vAva che, tyAM tenI tathA tenI zrI mardinI murtinI pratiSThA sa. 1948 vaizAkha vada 9 karAvAI che, ne tyAM hajI sudhI "phuMkAvALA te suti AnI kezaracaMdanAdithI pUjA kare che. ( zrI jaina ve. murti pUjakagADavADa aura sAdaDIndhukA atie ke matabheda kA digdana nAmanI cApaDI zrI ratnaprabhAkara jJAna puSpamAlA puSpa na. 9 muM juA AjhA jIne rA. I. khaMDa 3 pR. 743; sarasvatI pu. 18 rR. 97. ) (69 udayapuranA mahArANA jagasi Mha ( rAjya sa 1684 thI saM 1709 ) para vijayadeve ane temanA ziSya vijayasiMhasUrie bhAre prabhAva pADayA hatA. vijayadevanA upadezathI te rANAzrIe varakANA tIrtha mAM pauSa dezamInA dine AvatA yAtrALuo pAsethI suku levAmAM AvatuM te khaMdha karyuM. tenA zilAlekha te maMdiramAM karavAmAM AvyA (hajI paNa te paththara mAjIda che. ) tema tAmrapatra paNa karI ApyuM hatuM. pachI rANAe peAtAnA pradhAna jhAlA kalyANajI dvArA mAlela AmaMtraNathI temaNe udbhayapuramAM caiAmAsuM karyuM ane upadeza karatAM rANAe-(1) pIlA ane udayasAgara e e taLAvAmAM mAchalAM pakaDavA jALa nAkhavA dhruvI nahi. (2) peAtAnA rAjyAbhiSeka dina-guruvAre amArI paLAvavI--kAI jIva mAre nahi. (3) peAtAnA janmamAsa-bhAdrapada mAsamAM hiMsAnuM nivAraNa karavuM- kAI jIvahiMsA kare nahi. (4) macinha nAmanA du mAM kuM bhalavihAra- kuMbhArANAe karAvela jaina caityanA uddhAra karavA-A cAra mAmatA svIkArI hatI. (jaina sA. i. pR. 567) (70) akammaranA samayamAM rAjapUtAnA (mAravADanA vIkAneramAM) karmAMca'dra matrI karIne esavAla vaNika jJAtimAM zUravIra, buddhizALI dAnI puruSa thayA. te custa jaina ane kuzaLa rAjadvArI narapuMgava hatA. tenI kIrti AkhA rAjapUtAnAmAM ane mAgala sAmrAjyamAM ghaNIja prasarelI hatI. tenuM kula prAcInakALathI ghaNuM prakhyAta ane gauravazALI hatuM. ( jai. sA. pR. 571) tene tilaka karavAmAM Avatu pAchaLathI A prathA thai hatI te mahArANA svarUpasiMhuM sa. 1912 nA paravAnAthI punaHcAlu karI. te AnAnuM vaLI pAlana na thayuM tyAre hamaNAMja svargastha thayela mahArANAe sa. 1952mAM pharI AjJA ApI cAlu karI. ejhAjI pR. 786nI noMdha. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * prAcIna' nI aitihAsIka dha 5 (71) jaya samakRtasaMskRta maMtrIkarmacaMdra prabaMdha ane jayasomanA ziSya guNavijaye gUjarAtI padyamAM racela teno anuvAda ke jemAMthI nIcenI hakIkta lIdhI che. ) tene bIkAneranA rAyakalyANa maMtrI banAvyo, teNe zetru; gIranAra; khaMbhAta, AbunI yAtrA karI, rAjakumAra rAyasiMhane laI senA vaDe jodhapuranuM rAja laI rAjanA gokhamAM rAyakalyANane besADI tenA pUrvaja ne saMkalpa pUro karyo. tethI te rAjAe khuza thaI vara mAgavAnuM kahetAM maMtrIe mAgyuM ke AkhA cartumAsa daramyAna kaMI ghAMcI, kuMbhAra potAno dhaMdho na kara, vaNikA mAla nAmane rAjakara choDI devo ne temane mAMDavInA dANane ce bhAga mApha kara tathA chAtIne (urabhra Aja Adine) kara kADhI nAkha. A pramANe rAjAe karI ApyuM ane vaNamAgyAM cAra gAma vaMzaparaMparA bakSisa karyA. (72) A maMtrIe bAdazAhane Adeza thatAM dilhI para hallo karavA nAgarathI jatA ibrAhIma mInA lazkarane nasADayuM-toDayuM. vaLI gujarAtamAM pahelA mahamada husena mIjInI sAthe laDAI karI tene jItyo. sojIta, samIyANuM jAlora ane Abu dezane paNa sara karyA. megala senAe Akamela Abu tIrtha para akabaranA pharamAnathI tyAMnA cityanI punaH suvyavasthA karI. zivapurI-sIrohIthI AvelAM baMdijAne annavastra ApI potAne 12 lAvI sanmAnyA. Abu paranA prasAdane suvarNadaMDa dhvajA ane kalazathI maMDita karyo. samiyANA sara karatAM pakaDAyela baMdivAnene cheDAvyA. saM. 1635 mAM paDelA mahA duSkALamAM 13 mAsa zatrukAra kholI rogagrasta dIna ane niMbalajanenuM rakSaNa karyuM. magalara" tarasamakhAne sIrAhI deza luTo ne tyAMthI hajAra jenI pratimA temAMthI senuM nIkaLaze ema jANI zAhI darabAramAM laI gaye tene seneyA ApI karmacade bIkAneramAM ANI (rabA 1085 ati prAcIna pratimAo bIkAneramAM ciMtAmaNIjInA maMdiranA seMyarAmAM rAkhelI che. te A 1987 nA varSanA kArtika sudI 3 ne dine utsava pUrvaka bahAra kADhI vadI 4 ne dine puna: bhecarAmAM mUkI dIdhI che. ) (73) karmacaMdra vacharAja (vacharAja) no vaMzaja hovAthI bachAvata kahevAte. tenuM mahattva vadhAravA mATe akabare evo prasAda karyo ke tenA-vastarAjanA 20. surasamakhAnanuM nAma amulaphajalanA akabara nAmanI hakIkatamAM Ave che. paNa zrIyuta ojhA te akabaranAmanA vRttAMtanI ghaNuM ghaNI vAte beTI jAhera kare che. game tema he A prabaMdhamAM jaNAvyA pramANe surasama khAne sIhI luMTavAnI vAta satya che. kAraNa ke A prabaMdhalagabhaga samakAlIna che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna meo vazajonI strIonA ja page seAnAnAM AbhUSaNeA paherI zakAya. ( tyArathI tema thAya che.) tusamakhAne gujara viSaya (gujarAta) mAMthI AghelA vika divAnAne vagara DhaLye cheDAvyA. svadhamI one aneka prakAranuM dAna daI saMtuSTa karyAM. zetrujaya ane mathurAMnAM jINuM caityeAnA uddhAra karyo ane kAbula sudhInA pradezamAM dareka sthaLe lhANI karI. kharatara jayaseAma upAdhyAya pAsethI 11 aMganuM zravaNu mIkAneramAM karyuM. ane lekhako pAse pavitra AgamAM lakhAvavAma. ghaNuM dravya kharacyuM. zetrujaya ane giranAra 52 navAM jinamaMdiro karavA dhana maLyu. cAra 5 (AThama, caudaza, pUrNimA, amavAsyA ) pAte pALI, rAjyadezathI kArU leAka-kumAra Adi pAse paLAvI. ane Akhu' cartumAsa te leAkA pAse paLAvyuM. rAjA rAjasiddha pAse AkhA marUma DalamAM vRkSanA chedananA niSedha karAvyA. tathA satalaja, OMka ane rAvI e traNa nadIomAM mAchalavI hiMsA baMdha karAvI. senA laI haDaphAmAM rahetA khaleAcI ( balucI Ane harAvI temanA adghione cheADAvyA. jinamaMdiramAM snAtra pUjAe karAvo. phleAdhimAM rahI khatara jinadattasUri ane jinakuzalasUrinA stUpa karAvyA. (74) pachI peAtAnA rAjAnuM kaluSacitta valaNujANI pAte meDatAmAM vAsa karyo.. akabara bAdazAhanuM kmAna karyAM cadrane mAkalavAnuM rAjA rAyasiMhu para AvatAM rAjAe maMtrIne mAlyuM. AthI karmacadra ajamera AvI jinadattasUrinA stUpanI yAtrA karI tyAMthI lAhAra AvI akbara bAdazAhane maLyA, zAhe rAjyanI avakRpA vagere jANI maMtrIne peAtAnI pAse rAkhyuM. sArA hAthI pachI zikArI gheADA bakSI tene gajAdhikArI-bhArI banAvye. (75) eka divase akabara bAdazAhe jinadarzInamAM kANu sArA gurU che. te pUchatAM AIe kharatara gacchanA AcArya jinacaMdrasUrinuM nAma ApyuM. pachI temanA ziSya karma caMdra che. ema jANI temane mAlAvI peAtAnA pAse sUrine laI AvavA tene phmAna dIdhuM. AcArya (gujarAtamAM) khaMbhAtamAM hatA. te zAhI hukama joi amadAvAda-sIrADhI thaI suvarNagiri (jAleAra) krame AvI tyAM cAmAsuM karyuM mAgazara mAsamAM vihAra karI meDatA, nAgAra, vIkAnera, khape, rAjaladezara, mAlasara, Nipura thaIne sarasvatIpattana (sarasA) mAM AvI phAgaNa suda 12 (I) te dine lAhAramAM AvyA. bAdazAhe gAkhamAM AvI sannui sanmAna karyuM' ane tenA AgrahathI AcAye lADAramAM catu pAsa karyuM. A vakhate jayasAma, ratnanidhAna, guNavinaya ane samayasuMdara sAthe hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna jananI etihAsika neMdha 347 (76) jinacaMdrasUri ane akabara bAdazAha e be vacce vArtAlApa thaye, te sUrie jaNAvyuM ke dvArakAmAM badhAM jene jenetara daherAdeva-maMdire navaraMgakhAne vinAza karyo che. te jinamaMdironI rakSA thavI ghaTe bAdazAhe tyAM uttaramAM kahyuM ke zetrujayayAdi sarva jaina tIrtho huM A karmacaMdra maMtrIne svAdhIna karuM chuM. te sabaMdhInuM pharamAna potAnI mudrAthI aMkita karI AjamakhAnane ApyuM ke sarva tIrtha karmacaMdrane bakSelAM che te tenI rakSA kare, AthI zetrujaya para svecchAe karelA bhaMganuM nivAraNa thayuM. (77) akabarane kAzamIra javAnuM thayuM te pahelAM teNe maMtrI pAse jinacaMdrasUrine bolAvI tene dharmalAbha lIdhe ane te vakhate te sUrinA puNyahetuM mATe aSADha suda 9 thI sAta divasa sudhI AkhA sAmrAjyamAM amAri paLe jIvahiMsA na thAya evuM pharamAna kADhI tene 11 sukhAmAM mokalI ApyuM. A 21 hukama sAMbhaLI zAhane raMjavA tAbAnA rAjAoe pota potAnA dezamAM koI e 15, keAIe 20, koIe 25, koIe eka mAsa te be mAsa sudhInI amAri pALavAnA hukama karyA sUri lAhora rahe paNa temanA ziSya mAnasiMhane kAzmIra mekalavA zAhe kahevarAvyuM. mAnasiMha kAzamIra gayA ane temanA kahevAthI zAhe tyAMnA sarovaranAM jalacarane jIvane hiMsAthI mUkta karyA. zAhe kAzmIra sara karyA pachI te lAhAra AvyuM. (78) akabarazAhe lAheramAM jinacaMdrasUrine yugapradhAna pada ne temanA ziSya mAnasiMhane AcAryapada ApyuM ne nAma jinasiMhasUri rAkhyuM. (saMvata 1649 nA phAgaNa suda bIja ) te vakhate jayasomane tathA ratnaniyAnane pAThaka pada ane guNavinaya tathA samayasuMdarane vAcaka pada ApavAmAM AvyuM. karmacaMdra maMtrInI vinaMtithI A avasare bAdazAhe amAri ghoSaNa karI, staMbhatIrtha (khaMbhAta) nA samudramAM eka varSa hiMsA na thAya tema karyuM ane lAhoramAM eka divasa mATe sarva jIvanI rakSA karI. karmacaMdra mULavAmI rAja rAjasiMha pAse jaI tene namI AjJA laI A mahetsava atizaya dAna pUrvaka karyo. ( A upara jaNAvyA pramANe maMtrI karmacaMdra prabaMdhamAMthI lIdhuM che. te mULa saMskRtamAM kSema zAkhAmAM prada - 21 A pharamAnanI nakala mATe juo vadhato mAsaka juna 1912, hIravajayasUra para lekha, kRpAthamAM zrI janavajayanI prastAvanA, jenayuga jeTha-zrAvaNa 1986 ne aMka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 ; mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna mANikya ziSya jayasoma upAdhyAye saM. 1950 nA vijayAdazamI dine lAhoramAM ramyo ne te para saMskRta vyAkhyA tenA ziSya guNuvinaye saM. 155mAM racI ane te varSamAM te guNavinaye gujarAtI padyamAM anuvAda race. (79) saM. 166lmAM jahAMgIra bAdazAhe e hukama karyo hato ke sarva darzananA sAdhuone deza bahAra karavA. AthI jana munimaMDaLamAM sarvatra bhItI utpanna thaI jinacaMdrasUrie pATaNathI AgrA AvI bAdazAhane samajAvyA ne AgaLane hukama rada karAvyo. ( je. sA. I. pR. 575 ) (80) jinasiMharinA paTTadhara jinarAjasUrie lodravapattanamAM jesalameravAsI thIrUzAhe uddhAra karAvela vihAra zaMgAra citAmaNi pAzvanAthanA cityanI pratiSThA karI. saM. 1675 mAM ane te varSamAM amadAvAdanA piravADa samajI putra rUpajIe zatruMjaya para karAvela caturkAra vihAramAM RSabhanAthanI ane 501 pratimAnI pratiSTA A sUrinA hAthe karAvI. ukta thIrazAhe saM. 1982mAM zatruMjayane saMgha kADho tyAM gaNadharonI pAdukA karAvI. ane saM. 163 mAM dravAmAM aneka devagRhe baMdhAvyA. A thIrUzAhane pustaka bhaMDAra jesalameramAM che. (jena sA ne ItihAsa pR. 575). (81) gAma baneDA, sTezana maMDalathI uttara dizAmAM bhIlavADAnI pAse jenanuM moTuM zIkhavadeva bhagavAnanuM maMdira che. temAM traNa pratimAo che. te traNa pratimAnI nice eka mATe bhaMDAra che. te maMdirane sabhAmaMDapa evaDe vizALa che ke temAM eka hajAra mANasa khuzIthI besI zake. A maMdira jovA lAyaka ne etihAsika che. (82) gAma geguMdA (moTA gAma) udepurathI nava mAIla pazcima dizAe che.. tyAM jaMgalamAM eka moTuM jaina maMdira che, te maMdiramAM pratimAnA mastaka upara be khIlA ThekelA che, te khIlAo thoDA varSa pahelAM gAmanA loko kADhavA gayA hatA, ane te kADhI nAMkhavA jatI vakhate kALo nAga, dhoLe nAga ema bane nIkaLyA hatA. tethI khIlA kADhanAra mANasa bebhAna thaI gayA. AvI camatkArI ghaTanA udayapura rAjyanA revanyu kamiznara sAheba zrIyuta motIlAla vorAe kahI hatI. (83) naMdarAya gAmanA maMdiramAM zrI neminAtha bhagavAnanI mUrti che. (saM. 117 nI jaNAya che) AthI mAluma paDe che ke jaina dharma purANA kALathI cAlyo Ave che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna nAnI aitihAsIka noMdha 349 jenenI prAcIna etihAsika nedha" jeTalI banI teTalI sArA sArA prAcIna sAhitya dvArA mArI zakti anusAra meLavI janatA samakSa raju karI che, Aje jaina samAjanI sthiti chinnabhinna dazAmAM che, eka jamAnAmAM jene cAlIsa lAkhanI saMkhyAmAM hatA, Aje traNa phirakAomAMnI saMkhyA phakta sADA agIAra lAkhanA Azare che, temAM maMdiramAgI phakta sADA cAra lAkhanI saMkhyA che, jena maMdiro AkhA hindusthAnamAM lagabhaga chatrIsa hajAra che, ekalA mevADamAM ja pAMtrIse maMdira che. A vastu zuM batAve che? AkhI duniyAnI delata eka vakhatanA jamAnAmAM jainonA camAM hatI. rAjasattA paNa jenonA hAthamAM hatI, Aje e jene kaI sthitimAM che, te AjanA saMcAlako ane moTerAo jarUra khyAla karaze. * "mane AzA che ke janatA A atihAsika nedha upara purepuruM dhyAna Apaze, ane bhUtakALanA jenI zuM jAhojalAlI ane jenAcAryone anya kema upara ke prabhAva hato tene vicAra karI vartamAna kALamAM sudhAro karI jaina tarIkenI pharaja bajAvavA kaTIbaddha thaze, ane janatAne sukhI karavA ane dhArmika zraddhA majabuta karavA prayatna karaze.' lI. bhogIlAla kavi, mA samApta che Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha kasmazAhane TuMka sAra bhAgyazALI purUSanuM nAma harahaMmeza jagatanI bhUmi upara AvyA * 'ja kare che. e eka mahApurUSa mevADanI bhUmimAM utpanna thayo ane jeNe potAnA bAhaLathI ane zraddhAthI rAjAonA ane bAdazAhanA mana jItyA. e mahApurUSanuM nAma karmAzAha hatuM. ane jeNe pavitra zatruMjaya tIrthano uddhAra karyo hato tenuM TuMku jIvana atre ApavAmAM AvyuM che. 1 saM. 1587mAM zeTha kazAhe vaizAkha (gujarAtI citra) vada 6 ne dine zatru jayane seLabhe uddhAra karyo. tene TUMkamAM ItihAsa e che ke cittoDamAM esavaMza (esavAla jJAti) nI vRddha zAkhAmAM (vIsA) sAraNudeva nAmane puruSa thaye, te jaina Ama rAjAne vaMzaja hatuM. tenA rAmadeva-lakSamaNasiMhabhuvanapAla-bhejarAja-hakarasiMha-khetAnarasiMha-telA anukrame thayA telAzAha mevADanA mahArANA sAMgAne parama mitra hato tene lIdhu nAmanI patnithI thaela pAMca putromAM sauthI nAne karmAzA zreSTha ane khyAtimAna hate. tapAganA ratnAkara pakSanI bhagukacchIya zAkhAnA vijayanasUri ziSya dharmaratnasUri sAthe saM. dhanarAjane saMgha AbU vagere tIrthanI yAtrA karato medapATa (mevADa) mAM Avyo. citrakUTamAM rAjya karatA sAMgA mahArANA (rAjya saM. 1565thI 1585) nAmanA mahA pratApI rAjAe mAna pUrvaka sAmA jaI mAna ApyuM. talAzAhe sUri pAse jaI zatruMjaya para samarAzAha saM 1371mAM sthApita karela biMbanuM mastaka he (musalamAno) e punaH keI samaye khaMDita karI dIdhuM hatuM tene uddhAra karavAne maneratha siddha thaze ke nahi, e pUchatAM sUrie jaNAvyuM ke tArA putra karmAzAha te uddhAra karaze." sUri saMdha sAthe cAlyA gayA paNa pitAnA ziSya vinayamaMDane tyAM rAkhI gayA. pachI talAzAha svargastha thayA. pachI gujarAtane zAhajAde bahAdurakhAna cittoDamAM jatAM tyAnA rANAe tena sanmAna karyuM kazAha kApaDane vepAra karato hato tenI pAsethI zAhajAdAe puSkaLa kApaDa kharIdyuM, ane baMne vacce mitrI thaI, zAhajAdAne dezamAM javA mATe kharca khUTI eTale karmazAhe eka lAkha rUpiyA mina. sane ApyA. pachI A zAhajAde saM. 1583mAM bahAdasthAha e nAmadhArI amadAvAdanI gAdI para beThA, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (zeTha kasmazAhanA vaMzaja ) zrImAna ambAlAlajI dosI udayapura (mevADa) jena tarIke ajoDa sevA karanAra zeTha karmAzAha ke jene saM. 1587 nA vaizAkha (gujarAtI caitra) vada 6 nA divase zatruMjayane udhdhAra karyo hato, jeoe jenonuM temaja zAsananuM gaurava vadhAryuM hatuM teozrInA vaMzaja zrImAna abAlAlajI dozI hAla udayapura rAjyamAM sArA hoddA upara che. teo ghaNIja dhArmika bhAvanAvALA che, paramAtmA naravIra karmAzAhanA vaMzajane sadA sukhI ane dIrdhAyu rAkhe. lI. kavi bhegIlAla Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNumala javAhira yAne AtmabalidAna. jainone asala aitihAsIka purAtana 1000 varasa juno kIrtistaMbha citoDa (mevADa). | (sarasvati sAhitya ratna graMthAvali ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha kamazAhane TuMka sAra . 351 4 pachI karmAzAha bAdazAhane maLavA AvatAM tene bahumAna maLyuM. tyAM rahelA madhIragaNine upadeza sAMbhaLavA lAgyA. agAunAM ApelAM nANAM bAda zAhe pAchA ApyAM ne bIjuM kaMI huM zuM karuM? kaI paNa svIkAre" ema kahetAM karmazAhe kahyuM ke zatruMjaya para mArI kuladevInI sthApanA karavA cAhuM chuM. to Ape agAu Apela vacana yAda karI tema karavA AjJA Ape. bAdazAhe te svIkArI koI paNa pratibaMdha na kare tevuM pharamAna karI ApyuM. A laI karmAzAhe zatruMjaya tarapha prayANa karyuM. mArgamAM AvatA dareka jaina cityamAM snAtra mahensava ane dhvajAro paNa karatA, dareka upAzrayamAM sAdhunA darzana karI vastra-patrAdinuM dAna karatA, daridra lekane yathAyogya dravyasahAya ApatA ane cIDImAra-macchImAra Adi hiMsakane te pApakarmathI mukata karatA karmazAha staMbhanatIrtha (khaMbhAta) pahoMcyA, tyAM vinayamaMDana pAThakane vaMdana karyuM. pAMca cha dinamAM zatruMjayagiri dekhAye ne pachI cheTethI vaMdana stuti karI taleTImAM saMdha paheo A vakhate saurASTrano subo mayAdakhAna (mujhAhidakhAna) hato te AthI manamAM baLato hato chatAM bahAdurazAhanuM pharmAna eTale kaMI virUddha karI na zakaye gujaravaMzanA ravirAja ane siMhe (ke je baMne te subAnA maMtrI hatA.) karmAzAhane ghaNI sahAya ApI. pachI khaMbhAtathI vinayamaMDana pAThaka paNa sAdhu sAdhvIne parivAra laI AvI pahoMcyA mahAmAtya vastupAle lAvI zakhelI mammANI khANanA pASANakhaMDe bhUmigRhamAMthI kaDhAvI tenI pratimA vastuzAstramAM vidvAna vAcaka vikamaMDana ane paMDita vivekadhIranI dekharekha nIce banAvarAvI. pachI sarva saMghane AmaMtraNa mokalI bolAvI saM. 1856nA vaizAkha vadi (gujarAtanI gaNanAe caitra vadi 6 ravivArane dine dharmaratnasUri ziSya-paTTadhara vidhAnamaMDanasUri pAse pratiSThA karAvI. A rIte zatruMjayanI khaMDita pratimAno uddhAra karmAzAhe karyo ane ane tenI prazasti ukata sUrinA ziSya vivekadhAre banAvI ane te uparAMta temaNe te saMbaMdhI zatruMjaya tIrthoddhAra prabaMdha saMskRtamAM ra.22 (jaina sAhityano ItihAsa pR. 503). 22. A karmazAha ane temanA ulAra saMbaMdhI vizeSa mAhItI mATe juo zrI jinavijaya saMpAdita te prabaMdha tathA zilAlekha. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat zrI kasmazAhanI vaMzAvalI zrI jainAcArya bappabhadrasurijInA upadezathI AmarAjA jainadhamI banyA. emanA vaMzamAM sAraNadevajI thayA. sAraNavadeza rAmadevajI : lakSmIsiMhajI bhuvanapAlajI jarAjajI ThAkUrasiMhajI betA narasiMha telAzAhajI (strI-tArAdevIla) bhojAzAhajI ratnAzAhajI * sI.DAyarA " (strI-rajamalada) zrIraMgajI pamAzAhajI gaNeza zAhajI dazarathajI strI-padamAde. strI-gaDAde strI-devalade pATamade Ta che garavara , rama >> uMmada strI-kAmala' suhalI (putrI) >> kapUra che harSama www.umaragyanbhandar.com sI-mAlava che meDanajI mANekajI hIrajI devAi kahA Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhIkhu mAbAi zanAbhAI mAnAbAI panAmAI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat zrI kamazAhanI vAvaNI rAyacaMdajI. rAmarAhaka caMnama: abhyAsa jAmavAlahAyahAya ane sarAhaka chata inavali * hAlamAM teo (kamIzAhanA vaMza) (A nizAnIvALA) udayapuramAM hayAta che. jenuM nAma zrIyuta khAlAla mI che ane sarakArI hela upara che. www.umaragyanbhandar.com maka Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAroTa nA junA kAvya parathI nIcenI vaMzAvalI lIdhelI che eTale sAdhAraNa saMdeha che chatAM zuddhi karIne mevADanA mahArANAonI saMvata 191 triI sAlathI rAjyAbhiSekanI nAma vAra yAdI karI che. rAjya adhikArane samaya * 1 | sAva vimI.. varSa ! mahimA | ni naMbara) mahArA rAvalabApA 292 352 52 587 rAvala khumANa vaha zeviMdra rAvala mahendra rAvala alla rAvala sahita rAvala zakitakumAra | rAvala zAlivAhana rAvala naravAhana | rAvala ambA5sAva rAvala kIrtivama rAvala navama rAvala nave zavala uttama zavala riva 11| rAvala diyA 14 K Cou Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA mahArANAonI rAjyAbhiSekanI yAdI upapa E naMbara mahArANuonA nAma rAjyAbhiSekanI sAla vikramI rAjaya adhikAranA samaya mahimA | rAvala bhAvasiMha 839 80 GE 6 rAvala gAtrasiMha zavala haMsarAja zavala cogarAja rAvala airaDa rAvala verisiMha rAvala tejasiMha rAvala samarasiMha rAvala ratanasiMha rAvala karNasiMha 1036 1066 1106 1158 1159 rANu rAha5 121 1292 rANuM narapati rANA dInakaraNa rANA jakaraNa 125 20 * I 1302 1311 rANa nAgapALa | rANA purapALa rANA pRpALe 34/ raNa ghaNasiMha 5 | zaNA bhISasiMha 1315 1319 122 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna nabara mahArANAonA nAma rAjyAbhiSekanI sAla vikramI. rAjya adhiwAranA samaya mahinA | ni 1 1326 5 1331 - 1346 - 1346 137 0 1421 0 1439 0 154 0 0 147pa | rANA jayasiMha 37. rANAgaDalakSamaNasiMha | zaNA arisiMha, 39 | rANA ajayasiMha 40| zaNA hamIrasiMha 41| rANA phevasiMha 42) rANA vaNasiMha(lAkhA) zaNa mokala 44. rANA kuMbhA zaNa udA 42 | rANA zayama rANA saMgrAmasiMha (sAMgA) | rANA ratnaciha | zaNA vimAditya | zaNA udayasiMha zaNA pratApasiMha para zaNA amarasiMha 53] zas karaNasiMha 54. paNa jagatasiMha 1525 0 1530 0 0 156pa 1589 0 1500 0 0 1592 1928 1 15ra 0 1 164 - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA mahArANAonI rAjyAbhiSekanI yAdI u57 nabara mahArANuonA nAma rAjya adhikArano samaya mahinA | rAjyAbhiSekanI | sAla vikramI. varSa - 55 rANA rAjasiMha 1709 para rANA jayasiMha 1737 rANa amarasiMha 1755 rANA saMgrAmasiMha 1767. 59 | raNa jagasiMha 1790 | rANA pratApasiMha 1807 61rANA rAjasiMha 1810 dara zaNA arisiMha | rANA hamIrasiMha 189 rANA bhImasiMha 1834 | rANA javAnasiMha | zaNA sarasiMha zaNA svarUpasiMha 1898 | zaNA zakhusiMha rANA sajanasiMha 1931 70rANA phatesiMha 71 | pALasiMha hAlamAM anya kare che. tA. ka. uparanI nAmavAra mahArANAonI yAdI ItIhAsanA svarUpamAM vANI ja upacagI rahevAthI ghaNI ja mahenate saMzodhana karI meLavI che. tyAre itIhAsanI zarUAta ja rANAmInA nAmathI thaze tyAre A vaMzAvalInA yAdagIrI jagatane paNa jANavA jevI lAgaze. * 185 1918 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA mahArANAnI janma tathA mRtyunI nAmavA yAdI bAroTa lAkAnA junA kALyA parathI lIdhI che. naMbara mahArANAnA nAma naiSkriyata 1 | guhila 1 bhAja mahendra ' 4 5 6 7 . : 12 nAga 9 khumANu 10 bhatuM bhaTTa siMha zIva apAti * mahendra (bApA) kALAja alaTa 13 navAhana 14 zAlivAhana 15 zaktimAra janma savata . . O . 0 0 . . . . . . . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat rAjyAbhi pakanI sa vata * * . . . . * * . * . . * . mRtyukA savata . ra ra . . . . ra . O ra . ra kuMDAM gAmanI prazastithI mAlama paDe che ke A rAjA vikramI 718 mAM rAjya karatA hatA. rAjadhAnI uyapura nA dilhI karavAna mahAra zArIzvara mahAdevanA maMdiranI prathamtithI vikramI 1010 mAM A rAja rAjya karatA mAluma paDe che. A nAma ANu athavA rASTrapuranI prazastimA nathI. pa khetapuranI prazastithI lakhela che. khetapuranI prazastithI vikramI 1034 mAM A zabda rAjya karatA mAluma paDe che, www.umaragyanbhandar.com Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA mahArANAnI janma, mRtyunI yAdI rAjyAbhi kitI sa vata naMbara | mahArANAonA nAma 16 zucivo 1 17 nara vAM 18 kIrtivarmA 19 veTa 20 1 merIsi vijayasiMha 22 | arisiMha ra3 copasiMha 24 - vikramasiMha 25 | kSemarsiDa 21 | sAmantasi janma saMvata . O 0 che 0 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat a . O ra Q 0 5 mRtyumA suvata 1 . ' a . . para *phiyata zImAnI chatrInI prazastimAM zaktikumAranA putra AmrapasAva lakhela che. paratu udayapurathI eka mAIlaphAsIlepara surajapALanI mahAra harisiddhinA saddhinI sIDIo paranI prazastimAM zakti mA pachI gucivarmA lakhela che. eTale te nAma ahIM lakhyuM nathI. rANapuranI prazastimAM kIrti. vastronI pachI cAgarAja lakhela che. paraMtu AyunI prazastimAM nathI, tethI ahIM lakhela nathI. rANapurano prazastimAM caiTanI pachI vazapAla hola che. paNa mANunI prazastimAM hiM hAvAthI ahIM lakhela nathI. zaNapuranI prazastimAM verIsi hanI pachI vIrasiMha lakhelache ane rasiyAnI chatrImAM vijayasiMha lakhela che. www.umaragyanbhandar.com Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 nakhara mahArANAmAnA nAma 27 | kumArasiMha 28 | mathanasita ra padmasiMha tarsiDa 30 31 31 3 tejasiDa samarasi tnasiMha 34 siMha 5 zahapa narapati 8$ 37 | nira 38 ja janma navata . * mevADanA zumAla javAhira yAne Atmamaliyana rAjyAbhi| vastI sa vata Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat * ra * 0 * . * prA savata * * . * . O . * * mita ekIMgetaramAM eka samAdhinA lekhathI vikramI 1570mAM AAnuM rAjya hatuM evuM mAlUma para che. ( sAbIta thAya che) cittoDamAM gabhIrI nadInA pu upara je prazasti che. tenAthI mAlama paDe che ke viTamI 1324 mAM tejasIMha rAjya karatA hatA. vikramo 1730 thI 1344 sudhI AnuM rAjya hatuM evuM kaMIka prazastithI sAkhIta thayuM che. vikamI 1359 mAM alAuddIna khalajInI sAthe sthAne vaDhAI paI. A nAma rANapuranI prazaktimAM nathI. A nAma rANapuranI prazaktimAM nathI. www.umaragyanbhandar.com Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA mahArANAonI janma, mRtyunI yAdI naMbara mahAzAonA nAma rAjapAlana janma pikanI saM. saMvata | saMvata mita vata 1 29] nAgapALa 0 0 \pALa pRthvI pALa bhuvanasiMha 0 0 0 bhImasiMha jayasiMha A nAma samarasiMhanI pachI rANapuranI prazastimAM lakhela A nAma rANapuranI prazastimAM nathI. A A nAmathI mAMDIne kulakarNa sudhI badhI peDhIo rANapuranI prazastimAM kramavAra lakhI che. 0 0 0 lamasiMha ajayasiMha arisiMha hamIrasiMha kSetrasiMha lakSasiMha pA] makala para| kuMbhakarNa T1439 1454 1454 I1400, [1525 amarakAvya nAmanA granthamAM paNa mahArANu muksAnI rA jyAbhiSekanI sAla 1490 lakhI che. 53. udayakarNa I15 Ane potAnA bApane mArI nAkhyo, ane pAMca varSa pachI ene potAnA bhAI sayama gAkathI paNa karI kADhI muko. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna naMbara mahArANAonA nAma rAjyAbhinuM pakanI saM asukA savitA vata | zaikSita saMvata 1530 1565 584 rAyamala. saMgrAmasiMha | ratanasiMha | vikramAditya udayasiMha I 1584/1588 1574] 158812 1579T 1594/1928 | vikramAdityanA mRtyu pachI vanavIranA kutra khaDA hovAnA kAraNathI A mahArANA be varSa pachI gAya upara Abhya. 1596/16281pa3 1616157/1676 124|12701984 1664/1684|1709 16861709/137| 59. pratApasiMha amarasiMha karNasiMha jagatasiMha rAjasiMha jayasiMha amarasiMha saMgrAmasiMha jagatahi pratApasiMha rAjasiMha 1737/1755 1755/1767 1767 1769 - 1790 1808 I 1808 1810 1810 I1817 arisiMha { 0 1 1817/1829 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA mahArANAonI janma, mRtyunI yAdI rAjyAbhi naMbara mahArANAonA nAma saMvata makanI saMvana vata | 1818|1829/1834 1824|1834|1885 71 hamIrasiMha bhImasiMha javAnasiMha 74 | saradArasiMha | svarUpasiMha | musiMha | sAjanasiMha phatehasiMha pAlasiMha 1871|189] 1918 79) | hAlamAM rAjya kare che. A vaMzAvaLI AgalanI vaMzAvaLI karatAM ghaNI ja kALajIthI saMzodhana karI lakhI che. A vaMzAvaLImAM kaI jAtane saMdeha nathI. A vaMzAvALI sAbIta karavAne aneka prazasti cheekalIgezvaranI pazcima kuMDA gAmamAM vikramI 718 nI bahAelI aparAjItanA rAjya samayanI. udayaputhvI dilhI daravAjA bahAra zAraNezvara mahAdevanA maMdiramAM vikamI 1010 nI kheAdAelI alaTanA rAjya samayanI 2 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmalitAna 3 udayapurathI eka mAIla pUrva iisaddhi daivInA maMdiranI sIDIo upara1 4 atapuranI prazasti vikramI 1034 nI, jo karnala ToDane malI, ekalIMgezvaramAM vikramI 1270 nI, rAvala jaisiMhaeNnA samayanI. cittoDamAM gabhIrI nadInA pulamAM vikramI 1324nI, rAvala tejasa'hanA samayanI. ma * 34 1 cittoDagaDhamAM mahAsatInI uttara daravAjAnI pAse prasiddha rasiyAnI chatrImAM vikramI 1331 nI rAvala samarasihunA samayanI, 1. A prApti apUrNa malI che, eTale saMvata lakhI nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajoDa mevADa mevADanuM nAma letAM ja mahArANu pratApa tathA vira bhAmAzAhanuM ja nAma yAda Ave che. suprasiddha kesarIyAjI paNa yAda Ave che. mevADanA ItihAsa mAnelI gauravakathAo pANI tathA pahADothI suzobhita mevADa deza ke prIya na lAge ! mevADanI prajAnI namratA ane mRdu bharI bhASA hajura je hukama annadAtA AdI atyaMta madhura bhASAthI temaja vivekabharI vANIthI mevADa Aje bhAratavarSa savasta prAntamAM apUrva sthAna zobhAvI rahyuM che. deha mevADe paMca ratnAni kaMTA bhATA ca parvatA; caturthI rAja daNuM syAta paMcama vastra lUMTanama. 1 kAMTA, 2 patthara, 8 parvata, 4 rAjadaMNuM tathA 5 cAra lokone upadrava. e pAMca kAraNathI mevADane prasiddha mAne che. eka duHkhI hRdayanA AtmAe mevADa javA mATe nA pasaMdagI batAvI che. te bAbatanuM maLeluM kAvya vAMcavAthI mAluma paDaze. mevADa deze bhUlecUke mata karI paraveza, nahi Ao khAna bahu duHkha jANe rANAjI re deza. jaba makkI reTI uvaja baTA peTe khAya hameza, ujavaLa bhaktArI sau naranArI kALA pahire veza. mevADa deze bhUlecUke mata karI paraveza. mAthe pAghaDIyAM bheMsakI jaDIyAM karmane bAMdhe tANa, maname moTA gharame TeTA jhADayAM bAMdhe kAna. bhAge pahelase phejA phaTe rAsatara bAMdhe viSeza, mevADa deze bhUlecUka mata karI paraveza. nahiM cAle gADAM ratha matavAlA ghADA kaMpe teha, jyAM piThI jA jA bhara lAve makkA khAva jeha, SaTadarzana beThA bhUkhA 2 prabhu guNa gAve kema, mevADa deze bhUlecUke mata karI pareza. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna AvA aneka padomAM AvuM anubhavI gIta mevADanI kaThaNAIne gAI batAvI che. AnuM mukhya kAraNa to eka ja che ke mevADanA vizALa pahADI bhAgomAM utaravAvALA musApharane Ave anubhava jarUra thAya che. mevADamAM kAMTA kaMkara pahADa tathA patthara nadI vagere nALAvALa suko deza hovA chatAM paNa deva bhUmivALo deza che ane cAritrazALI purvo cAnI caraNa rajathI pavitra banelo deza che. hiMdudharmane rakSaNa hAra deza che. tathA AtmAbhimAna sAthe gauravazALI deza che. emAM jarA paNa saMdeha nathI. mevADamAM kezarIyAjI, kaDA, delavADA, adabadajI, dayALazAhane kile, cittoDagaDha, vigere jena tirtho hAla mojuda che. A sivAya sArA mevADamAM lagabhaga traNa hajAra jaina maMdire vimAna che. mevADanA e maMdire tathA tirthonuM nirIkSaNa karavAthI mAluma paDe che ke zIlasUri. somasuMdarasUri savonaMdasUri, udayaratnasUri, cAritraratnasUri, jInacaMdrasUri, jInasiMhasUri, vijayadevasUri, zAMntisUri, tathA mAnasUri. evA aneka AcAryoe mevADanI bhUmimAM padhArI bhUmine pavitra karI zAzananI zobhA vadhArI che. uparokata ArcAnA samaye mevADa dezamAM jenadharmane mAnavAvALI vastIno lagabhaga pacAsa hajAra jenA ghara hatA Aja vartamAna yugamAM Aja eja mevADamAM temaja udayapuramAM mAmUlI muzakIlathI pAMcathI sAtaze ghara phakta mUtipUjakona che mevADanI AvI zocanIya dazA AvavAnuM mukhya kAraNa anubhavathI ekaja jaNAya che ke vetAmbara mUrtipUjaka sAdhuonA vihArane abhAva ane sAdhuomAM AvelI zIthIlatAnA kAraNathI pAchaLathI ghaNA varSothI vihAra bIlakula baMndha rahyo hate kharuM kAraNa te eka ja che ke je sAdhuo zIthIla na banyA hota ane mevADane pravAsa jArI rAkhI upadeza rUpI amRtavANInuM je prajAnA hRdayamAM sIMcana karyuM hatuM te Aje A dazA mevADanI na Avata paNa lAcAra ke jyAM bhAvija pratikuLa hoya tyAM ke zuM kare. te pachI to yuganAyuga badalAyA. paNa vartamAna yugamAM codathI paMdara varSathI svargavAsI vijaya nitisUrizvara mevADamAM padhAryA teozrIe mevADanA gAmaDAomAM vihAramAM je janatAnI kudarzI joI ane anya dhamIonAM satata pracArathI ane upadezathI jaina maMdiranI paNa kharAba hAlata thaI rahI hatI lagabhaga AkhA mevADamAM paNa hajAro maMdironI hAramALA hovA chatAM eka paNa maMdira upara saphAi ke roNuka jevAmAM na AvI te pachI cittoDanA killAnI musApharI karI te kiTale jatAM kilAnA upara kasmazAha zRMgAra cavarI jenA kIrtisthaMbha sattAvIza derInuM daherAsara, AvA ajoDa maMdironI hAramALA jetAM ja temaja te maMdiranI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajoDa mevADa 367 paristhitI jotAM gurUdevanA hRdayane mahA AgAdha lAge. mana sAthe abhigraha dhAryo ane cittoDane temaja mevADane uddhAra karavA nizcaya karyo mevADanA gAmaDe gAmaDe makkAIne roTalo khAI vihAra karI potAnI AtmAzraddhAthI temaja bhAvanAthI ja prabhunA bharUsA upara pracAra kArya cAlu karyuM bhIlavADA pAse AvelA pura gAmamAM jana maMdironI pratiSThA karAvI. bALako bALIkAone dhAmIka bhaNAvavA, mATe gAmogAma pAThazALAo kholAvI, ane potAnA bhakatene upadeza ApI, te bhakto dvArA cittoDa temaja mevADanA uddhAranI zarUAta karAvI ane gurUdevanI AjJAnusAra ghaNA gRhasthoe cittoDa temaja mevADanA uddhAranA mATe lAkha rUpIyAnI udAratA batAvI ane kAmanI zarUAta karI saMvata 198 mahA mahinAmAM cittoDanA maMdiranI pratiSThAnuM muhaMta hatuM. gurUdevanI tabIyata narama hovA chatAM ekaja tamannA hatI ke mArA cittoDane uddha 2 kema jaladI thAya ane zAzananI sevA bajAvuM eja bhAvanAthI vihAra karatAM karatAM eka lIMgajI padhAryA te vakhate zarIra ghaNuMja nabaLuM paDayuM zakita ghaTatI gaI vRddha uMmara hovA chatAM utsAha e hatuM ke bhalabhalA yuvAnane paNa zaramAve, paraMtu kudarata gurUdeva mATe pratikula hatI. tenI IrachA kaI judIja jaNAtI hatI Akhare gurUdeva prabhu smaraNa karatAM karatAM saM 198nA poSa vadI 3 trIjanA roja kALanA paMjAmAM sapaDAyA ane mananI vAta manamAM rahI. ane gurUdeva pratiSThA upara na jaI zakayA paraMtu teoe aMtima avasthA vakhate cekhA zabdomAM kaheluM ke mAruM game te thAya te paNa tame pratiSThA baMdha na rAkhaze Akhare gurUdevanA vacanapara vizvAsa rAkhI AvelA bhakatae ane bhAvikee 2DatA hadaye cittoDanA maMdiranI pratiSThA karI, ane te pratiSThA vakhate zeTha bhagubhAI cunilAla sutarIyA tathA zeTha trIkamabhAI maganalAla sutarIyA tathA zeTha motIlAlajI verA tathA aMbAlAla dozI zeTha sanalAlajI catura vigere ghaNA saMbhAvita gRhasthAe pitAnI lakSamIne sada payAga karyo ane zAsananI zobhA vadhArI hatI Aje e svargavAsI gurUdevane AtmA svargamAM birAjamAna hovA chatAM potAnI bhAvanA je cittoDa mATe hatI. teja bhAvanA haju paNa enI eja che, svargavAsa gurUdevanA, su zikhyA, gurUdevanI aMtima IcchA pUrI karI gurUdevanA nAmane dIpAvaze. e bhAvanA te harakeI jana te bAlaka rAkhI zake ane gurUdevanA je ziSyo che te paNa gujarAta kAThIyAvADane moha choDI, A kAMTALa ane prahADI pradezamAM vihAra karI, ajJAna AtmAomAM jJAnanuM siMcana kare, ane zobhA vadhArI gurUdevanuM rUNa adA kare, zAsana deva gurUdevanA saMghADAnA sarva AcAryo. paMnyAso, munImahArAje, vigeremAM mevADano uddhAra karavAnI preraNA kare. ane zAsana ne dIpAvavA mATe kAryane potAnuM samajI purU kare. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kezarIyAjInI pratimAnI ( prAcinatA.) jaina zvetAmbara tIrtha kezarIyA nAthajImAM je RSabhadeva bhagavAnanI zyAma pASANanI je pratimA che. te lagabhaga traNa phUTanI uMcI che. ghaNI ja prAcIna pratiSThApita che. jenuM varNana lagabhaga-1947 vi. savatamAM jhavera sAgarajI nAmanA mahArAje prakAzita karyuM che. jemAM e batAvavAmAM AvyuM che ke, A pratimA gAma khaDo e vakhata 52 DuMgarapura rAjyAntagata che. tyAM dainya ceAgeludhaiva gAmamAM AvyA, A mAmata zrImAna gaurIzaMkara ojha paNa pramANika paNe peAtAnA banAvelA rAjapUtAnA itihAsamAM lakhe che keH-- e pratimA DuMgarapura rAjyanI prAcIna rAjadhAnI maDauda gAmanA jaita maMdiramAMthI lAvIne ahIMyAM birAjamAna karI che. pRSTa 346 A sivAya muni mahArAja avera sAgarajIne zrI kezarIyAjI tIrthInA vRttAMta nAmanuM je pustaka prakAzita karyuM che. temAM paNa nIce mujaa vRttAMta lakhelA che. zrI kezarIyAjI uM. RSabhadevanI je murti hAla phulela gAmamAM birAjamAna che. te zrI muni suvrata svAmI vIzamA tIrthaMkaranA vakhatamAM prati vAsudeva, rAvaNunA vakhatamAM laMkAmAM birAjamAna hatI. tyAMthI zrI rAmacaMdrajI rAvaNane chatI adhyA bhAvatI vakhate zrI kezarIyAjInI murti sAthe lAvyA hatA. te vakhate ujenamAM birAjamAna karI; ujajainamAMthI kAi kAraNasara zrI kezarIyAjInI murti vAgaDa dezanA khaDauda gAmamAM AvI. tyAM ghaNAM varSo sudhI birAjamAna rahI. khaDoda gAmathI levanI najIka jyAM hAlamAM kezarIyAjInAM pagalAM che. te ThekANuM. devaceAgatho jamInamAMthI nIkaLI. A uparathI paNa sAkhIta thAya che. ke te murti jaina zvetAmbaranI ja hatI. eka vakhatanA jamAnAmAM eja pratimAnA kAraNathI khaDauda gAma eka tIrtha sthAna gaNAtuM hatuM. e pramANe itihAsathI paNa sAkhIta thAya che ane tenuM TuMkamAM mAlavA dezAMntaragata mAMDavagaDha nA maMtrI peDhazAhanA caritramAM muni mahArAja zrI sukRta sAgarajIe pratipAdana karyu che. pRSTha 22 upa2 lakhyu che nAgahade nAgapura, nAsikatha vapayo sApAraka ratnapura, kAraTe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat kaheTake. 5 44 // www.umaragyanbhandar.com Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIyALa pratimAnI prAcInatA A caritramAM khulAze lakhyo che ke piThaDazAhane cArAzI jaina maMdira banAvyAM hatAM. te tIrthomAM kareDA (mevADanuM nAma lakhe che, "vaTapado") baDorane paNa ulekha Ave che. e pratimA DuMgarapura rAjyanA prAcina rAdhAnI (baDauda) vaTapradakanA jena maMdiramAMthI lAvI. ahiyAM padharAvI che. baDaudanuM purAtana maMdira paDI gayuM hatuM. ane tenA patthara ahIM vaTavRzanA nIce eka cabutarA para lAvyA che. te potAnA banAvelA mevADanA ItihAsanA prathama bhAga pRSTha 40 nA u5ra lakhe che. ke ahIM pUjananI mukhya sAmagrI kezaranI che. A pramANe kezarIyAjInI pratimA bAbata lakhI. te pachI bAvana chanAlayanA bAbatamAM gaurIzaMkarane banAvelo mevADa rAjyanA ItihAsanA prathama bhAganA pRSTha 43upara lakhyuM che ke e maMdiranA pahelA maMDapamAM tIrthakarono 22 ane deva kallAomAM 4 murti birAjamAna che. deva kulloonI vikrama saMvata 1746nI banelI. te pikI vijayasAgarasUrinI yuti paNa che. ane pazcima bAjumAM deva kulIomAMthI ekanuM anumAna. 6 phUTa ucA paththaranuM eka banAveluM che jenA upara tIrtha karonI thaI nAnI murtio khedelI che. ene leke giranAranuM biMba kahe che, uparAMta 76 murtiomAM 14 murtio lekhavALI. 38 digambara saMpradAyanI ane 11 vetAmbaranI che. lekhavALI murtio vikrama saMvata 1611 thI 1893 sudhInI che. uparanI hakIkata anusAra 1756mAM banelI. zrImAna vijayasAgarasUrijI mahArAjanI murti eja AcArya mahArAjanI pratiSThA karAvelI che saMvata 1740 nI pratimA mojuda che. te jevAthI nizcaya thAya che ke kezarIyAjInuM maMdira zvetAmbara maMdira che. tethI ja vetAmbara jainAcAryanI murti sthApana karavAmAM AvI che. agara jo bIja saMpradAyanuM ke bIjA dharmanuM maMdira heta te jenAcArya vijayasAgarasUrijIkI mUrti keNa sthApita karata. zrImAna vijayasAgarajI mahArAja vijaya gachanA hatA. jenI yuti lagabhaga deDha phuTa uMcI birAjamAna che. emane aMtima kALa paNa dhruva nagaramAM ja thayo che. sUrijI mahArAja zrIe mevADamAM ghaNe je vihAra karyo hato. tenI sAbItIne AdhAra vaDodarA pAse chAnI gAmanA vetAmbara jaina maMdiramAM zrI AdinAtha bhagavAnanI pratimA sthApita che. tenA padamAsana 5ra saMvata 12 mAM pratiSThA karAvI. tene lekha nIce mujaba che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNumAla vAhira yAne AtmabalidAna e zrI gaNezAya nama: sarasvati zrI (pra) jInedrAya siddhAya paramAtmAne dharmAtya karazAya RSabhAya namAH nama: saMvata 1732 varSa zAke 1587 pravatamAne vaizAkha zukala paccakhyAM gurau puSpa nakSatra zrI meDha pATa daiyA zrI prahatazake (ca,) citrakATa pati sIseAdiyA gotra mahArANA zrI jagatasiMhajI tadnazAkaraNAkhIra mahArAjA dhirAja mahArANA zrI vijaya rAjye zrI bRhata esavAla jJAtIya sIseAdiyA gAtre surapurIyA vaze saMghavI zrI tenIjI cartutha putra sa dacAladAsajI tadgAryo sUrya ke pATamaDhe putra sAMkhaladAsajI bhAryo mRgAde samajI parivAra sahito zrI RSabhadeva zrI vijayagambe zrI pUjya kalyANusAgara sUrindrA tatpare zrI pUjya zrI sumatisAgara sUzvira tapade zrI AcArya zrI vijaya sAgara sUribhi zrI RSabhadeva biMba pratiSTata ka mA sivAya vi sa. 1732 mAM mahArANA zrInA maMtrI yALazAhe rAja samudranA kinArA upara eka pahADanI TekarI upara lagabhaga eka karoDa rUpIyA kharacI eka bhavya maMdira banAvyuM hatuM. enI pratiSTA paNa uparokta sAlamAM zrI vijayasAgarajI mahArAje karAvI hatI. e samaya para aMjana salAkA chAnI gAmamAM pratiSTA nahi thai hAya ema saraMbhavita lAge che. ( pagalI prakaSNunI noMdha ) pratimAonu` varNana karyAM bAda caraNa sthApanA taraph lakSa kheMcAyA vagara rahetu nathI. bhagavAna RSabhadevanAM mAtAjI marUdevInI murti maMdiramAM jAtA nIsaraNInI chata upara pASANunA hAthI52 sthApita che. ane tenI pAse zrImAna siddhimajI tathA bhAnuMcaMdrajInA pagalAM sthApita karelAM che. ane sthApita karelAM pagalAMnI savata 1689 nA mAluma paDe che. zrImAna siddhicaMdrajI ane bhAnuM caMdrajInuM nAma ItihAsa jANuvA vALAthI ajANyuM nahi DAya. kAraNa ke teozrI kAdambarI nAmanA graMthanI TIkA banAvI che, ane pAte ucca koTInAM vidrAna hatAM. ane AdazAha akabaranI sAthe eozrInA gADha sabaMdha hatA. mahArAja zrIe ja khAdazAha akabarane pratibeAdha ApI, jIva hiMsA badha karAvI hatI. vaLI hIravijayasUki mahArAjazrIne jaina tIrthAnA paravAnA paNu uparokta mahArAjazrInI sAthe meAkalyA hatA. AthI vizeSa atirekta kupAturA koSa prakAzita karo, zrImAna jInavijayajI pRSTa 23 upara lakhe che keH-- zro siddhicaMdrajI paNa zAMticaMdrajInI mAphaka zatAvadhAnI hatA. tethI A pratimAjInA adbhUta camatkAra dekhI bAdazAhe " khuzarUGesa" nI mAnavaMtI padavI " phArasI bhASAmAM " ANu karI. jethI ghaNA rAjadvAro puruSA sAthe gADha sabaMdha thayA hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kezarIyAjI pratimAnI prAcInatA A mahAnubhAvanA caraNa saMvata 1688 mAM pratiSThA karAyela marudevI mAtAnA hAthInI pAse sthApita karela che. A badhI hakIkata vetAmbara saMpradAyanI tarapheNamAM majabUta che. kAraNa ke saMvata 1975 mAM derAsara pUrNa thayuM. ane 1988 mAM zrImAna siddhicaMdrajI tathA bhAnucaMdrajInA caraNa pAdukAnI pratiSThA thaI. A uparathI evuM sAbIta thAya che ke saMvata 1688 mAM zvetAmbara samAjanI A tIrtha upara saMpUrNa hakumata hatI. AvA AvA aneka ItihAsIka pramANethI paNa sAbIta thAya che. ane jena vetAmbaranA hakaka sAbIta thavAnA kAraNe paNa majabUta che. saMvata 1863 mAM zrImAna vijaya rudrasUrijI mahArAjanA upadezathI chatrI banAvavAmAM AvI hatI. ane emane ja chatrImAM caraNa sthApanAnI pratikhA saMvata 1863 nA jeTha suda cartudazI guruvAranA roja ghaNI ja dhAmadhumathI karAvI hatI. meM jenI hakIkta nIce prakAranI che. ane teja sthAnamAM hAla paNa mojUda che. svastI zrI saMvata 1897 zAke 1939 mAM zreSTha mAsa jeTha mAsamAM sudhI 14 guruvAranA roja upadeza jJAtimAM vRddhi zAkhAmAM ThAgAra gAtre suzrAvaka pUNayaprabhAvaka zrI devaguru bhaktikAraka zrI jinAjJA pratipAlaka zAha zrI zaMbhu. dAsa tenA putra kuLa uddhAraka kuLa dIpaka zIvalAla aMbAvidAsa tenA putra devatarAma RSabhadAsa zrI udepura nivAsI zrI tapagacchamAM sakala bhaTTAraka zirAmaNI bhaTTAraka zrI vijaya jinadrasUrijInA upadezathI panyAsaja mohanavijayajIe karAvI hatI. upara caraNa sthApanA sivAya "vetAmbara jainAcArya zrI chanadratasUrijI mahArAja jeo dAdA sAhebanA nAmathI prasiddha che. jeonI caraNa pAdukA saMvata 1012 phAgaNa vadI 7 guruvAranA roja sthApita karyA hatA jene lekha uparokta sthAnamAM mojUda che. te pachI zrImAna paMcAsajI mahArAja rUpavijayajInA caraNa saMvata 1905 mAM sthApita karAyAM hatAM. tenA lekhanI nakala nIce pramANe, saM. 1905 nA varSe vizAkha mAse zukala pakSe akSayatrItIyA divase zrI tapagacchA dhirAja bhaTTAraka zrI vijayasiMhasUri vinaya yogAcArya zrI satya vijaya gaNitatpad vegAcArya zrI satya vijaya gaNita5TTare gAcArya zrI khImavijya gaNitatpare yogAcArya viTatajinettama zrI utama vijaya gaNita5TTare kevaka kula kamala dina karAya mAta yogAcArya zrI paddhavijaya gaNitatpara paMkaja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 mevADanA aNumAla javAhira yAne sAtmabalidAna madhukarAya mAna panyAsa vidvAna jita zIrAmaNi rUpavijaya gaNitapAdukA thayA nimita pratiSThIta 5. amivijaya gaNI zro zubha bhavatuM ( vAMcaka jarA vicArI nakkI kara ke kAnA huka che. ) dhvaja duDA rAhananI tihAsIka noMdha. samAjanA vicAraka ane samajI mAse pratimA prakaraNa ane caraNa pAdukAnI hakIkata para joze teA jarUra tene khyAla Avaze ane samajAze ke kezarIyAjInA maMdiranA haeNka jaina zvetAmbara samAjanA hatA ane che. vi. sa. 1889 mAM zeThe sulatAna malajIe caDhAvyeA hatA. jenuM pramANa dhvajA daMDanI pATaDI hAla paNa bhaMDAramAM meAjUda che. tenA upa je lekha lakhyA che. tenI nakala nIce pramANe che. dhvajA IMDakI pATIke lekhakI nakala. zrI iSTa devAya zubha saMvata 1889 zAke 1654 pravata mAne mAgazara mAsa zukala pakSa dajgyA ravivAre SaDaka deze zrI budhela nagare zrI devAdhideva zrI rIvadeva mahArAjane daMDa caDhAvyA. mahArAjAdhirAja mahArAjAnuM zrI yuvAna sihajI rAjye jezalamera vAstavya esavAla jJAtIya vRddhi zAkhAmAM bhArUNA Atre zeTha bahAdura masivAI si maganIrAma jorAvaramala pratApasiddha kuMvara sulatAnacaMda sa. parivArejI karASita' pratiSTita sarvasUri bhIDvadAsa upadezAta bhaMDArI zrI dalacaMdajI bhAIcaMdrajI zrI ratu bhadraM bhUyAt. te pachI sa Mvata 1984 nA vaizAkha zukala pAMcama zeTha punamaca'dhrujI karamasaMcha kATavALA ( pATaNu gujarAta ) e pAMca hajAra rUpIyA bheTa ApIne dhvajA daMDa caDhAvye hateA. jenI tamAma kriyA vidhi zrImAna AgamAra zrI sAgarAna dasUrijInI dekharekha nIce karavAmAM AvI hatI. te dhvajA phreMDanI paTarI upara je lekha lakhyA che tenI nakala nIce mujaba che. dhvajA IMDanA lekhanI nakala vIra. saMvata. 2453 vi. saM. 1984 vaizAkha zudIpa'camyAM zukravAre meda pATezvara mahArANAzrI 108 zrI kruttehasiMhajI mahArAja kumAra zrI bhUSALasiMhajI rAjye zrI keva nagare zrI 1008 zrI AdinAthA viSTa te zrI kezarIyAjI saMghake tIrtha e te tIrtha satakAya purIta zrI zvetAmbaka saMsthAya dhvaja dazyeArAzepa kArita pratiSTAca kuMtA tapAgacchAcArya zrI Ana sAgara sUrilI jIbha lavatu. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirIyALa pratimAnI prAcInatA vAMcaka varga uparokta hakIkata jeTalI satya ane pramANasara lAgI teTalI ja meM mArI buddhithI raju karI che. ItihAsIka pramANe che paNa vadhune vadhu zodha kheLa karavAmAM Ave te ghaNI ja hakIkta maLI Ave tema che paNa aphasosa eTalo ja che ke jaina samAjane Aje te bAbatanI lAgaNI ke dhagaza nathI. temaja itihAsIka pramANe jodhavA mATe paNa udAratA nathI. temaja te bAbatane lAbha paNa nathI. AzA che ke je je samAja mArA kAryamAM mane saraLatAnA sAdhana karI Ape AthI vizeSa hakIkata 2ju ka2vA prayatna karavAnI abhilASA rAkhuM chuM. kezarIyA prakaraNa samAsa. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Extract from The Imperial Gazetteer of India VOL XXI [ New Edition 1908 ] Page 168-169 The farnous jain temple secred to Adinath or Rakhabnath is annualle visited by thousands of pilgrims from all parts of Rajputanas & Gujarat. It is difficult to determine the age of this building, but three inscriptions mention that it was repaired in the fourteenth and fiftinth centuries. Indian Antlpuary Vol. I. zrI rUSabhadeva athavA mAdinAtha bhagavAnanA jaina prasiddha dezasaramAM darasAla rajaputAnanA ane gujarAtanA dareka prAMtamAMthI hajAro yAtrALuo darzona karavA Ave che A derAsara kyAre baMdhAyuM tenI kalpanA karavI muzkela che paNa traNa zilAkhekha uparathI jaNAya che ke A derAsarajInA jIrNodvAra codamAM ane paMdaramA saikAmAM karavAmAM AvyA thI kazmIrIyala gejheTa vAlyuma 21muM sane 1908nI navI AvRti pAnuM 168-169 jue zilAlekhanI nakala zrI kAyAsavAsa vAsItA kevalAvadAga namo kSamAprata (?) AdinAthe praNamAmi - vikramAditya saMvata 1431 varSe vaizAkha sudi akSaya tithau budha dine cAdInA dhurALa - / uparanA lekha vikrama saMvata 1431nA vaizAkha zuddhi trIjane budhavArane lakhela che. :[ Indian Antiquary Vol I. 1872 Page 96 ] Framed Rikhabnath-A large and dncient anaubatkhna ( room for muoicians) overhangs the great gat. The temple itself is made up of a series of temples, all counected; in each are imoges of the Jaina Lords, of course the great image is there. The inner shrine is shut off from the rest of the building by gates plated with siiver. Each full moon from the Bhandar the high priest brings fourth address valued at a lakd and a half of rupees where with to cleck the god, whilst gold & silver vessels are used in Pnja. All day long devotees lie prostrate befor the Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakhyAta jAtiya 75 shrine, whilst others offer saffron upon pillars upon which are 8 upposed impressions of the feet of the god. All the rulers in * Rajputana send gifts to Rishabdalh-Saffron, Jewels, money and in return receive the high priest's blessing. * [ Abridged from the Times ] prakhyAta bahaSabhadeva zrI maMdiranA bhavya daravAjA upara eka junA vakhatanuM nobatakhAnuM che A bhavya derAsaranI aMdara judI judI derIo hAra baMdha AvelI che darakamAM tIrthakara bhagavAnanI mUrtio che. mukhya pratimAja zrI RSabhadeva bhagavAnanI bhavya pratimA maMdInA vacalA bhAgamAM che maMdiranA bAraNA upara caDhInA patarA jaDela hovAthI tenA pratibiMbane lIdhe bIjA bhAgamAMthI tenA darzana thaI zakatA nathI, dareka pUnamane divase deDha lAkha rupiyAnI jhaverAtanA AbhUSaNa pratimAjIne caDAvavAmAM Ave che. pUjAmAM sonA cAMdInA vAsaNa upayogamAM levAya che, haMmezAM yAtrALuo daraka pratimAne page lAge che ane keTalAka thAMbhalA upara rahela deva devInI pratimAne kesara caDhAve che. rAjaputAnAnA tamAma rAjAe te divase zrI RSabhadeva bhagavAnane kesara-javAhI2 vigerauttama vastuo pUjAmAM mokale che. ane tenA badalAmAM zubhAziSa meLave che. Extract from the Imperial Gazetteer of India. Vol. XXI (New edition 1908 ) Page 168-198 The Principal image is of black marble and in a sitting pasture about three feet in hight It is said to hove been brought from Gujrat towalds the end of the thirteenth centuary. Hindus as well as the Jains, the latter as one of the twentyfour Tirthankers or hierachhs of Jainism the Bhils call him kalaji, from the colour of the image and have great faith in him. Another name is Kesaryaji from the Saffran (Kesar) with which pilgrims Besmere the Idol. Every vatary is entitled to wash off the paste applied by a previous worshipper, and in this way saffron worth thousand of rupees is offered to the god annually. mUkhya mUrti kALA ArasanI traNa phUTa uMcI dhyAnastha avasthAmAM che. A mUti teramA seMkaDAnA aMtamAM gujarAtanA koIpaNa bhAgamAMthI lAvavAmAM AvI che. hiMduo temaja jeno A mUrtinI pUjA kare che. jeno vIsa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ so mevADanA aNumAla javAhira yArna AtmAMdhAna tIrthaMkara paikI prathama tIrthaMkara tarIke pUje che. bhIla leAkA zyAma pratimA hAvAne lIdhe kALAdeva tarIke (kAlAjI) pUje che. yAtrALue pratimAjI upara kesara moTA pramANamAM caDhAve che tethI temane kesarIyAjI tarIke mAne che. dareka yAtrALue caDhAvela presara sApha karIne navuM kesara caDhAve che. ane prathatha pUjAnA lAbha meLavavA bhAgyazALI thAya che. A kAraNathI hajAro rupiyAnuM kesara darasAha mA mUrtine caDhAve che. sane 1954nA me mAsanI 22 tArIkhe lakhAyela zilAlekha : NOTICE To all whom it concerns the shrine of Rikhavdev being held in great sanctity by the Hindus of Gujrat and other counries gentlemen and others encamping at the place are requested not to kill peofoul or peageans pucka tank near the village or to kill animals } There Kherwar. 22nd may, 1854. kepTana jona sAheba zilAlekhamAM lakhe che ke zrI RSabhadevajInuM maMdIra gujarAta agara khIjA dezI rAjyanA hiMduo maDuM ja A jagyA para AvI mAra agara khIjA prANIone karavAmAM Ave che. gAmanI bAjumAM nAnuM taLAva che ane vadha karavAnI temaja jaina yAtrALunuM mana dubhAya tevuM kAIpaNa kArya karavAnI manAI karavAmAM Ave che pavitra mAne che tethI mAravA nahi tevI prArthanA tyAM mATI pakaDavAnI (Sa, Johan C. Brooke Captain Sule Hilly trackts Mewar. uparanA zilAlekhA uparathI vAMcakavRMdane khAtrI thaze ke kesarIyAjInu tIrtha keTaluM prAcina ane jagajAhera che te Apa jAte sapUNu vAkeka thaze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanI paMcatIthI cittoDathI sAta mAIla uttara tarapha nagarI nAmanuM eka prAcIna sthAna che. e sthAnamAMthI paDI gayelA patthara tathA tyAMthI maLI AvelA zilAlekhe tathA purAnA sikkAonA AdhArathI rAyabahAdura paMDita gaurIzaMkara ojhA A nagarInuM anumAna kare che. ane emanuM te tyAM sudhI mAnavuM che ke e nagarInuM prAcIna nAma madhyamikA hovuM joIe. kAraNa ke ajamera jIllAnA valInA manA gAmamAMthI vIra saM. 84 nA zilAlekhamAM madhyamikAne ulekha Ave che. madhyamikA ghaNI prAcIna hatI. te nagarImAM paNa te jamAnAmAM vANAM ne maMdira hatA ema anumAna thAya che. Aje cittoDathI sAta mAIla uttara dizAe purANa hAlatamAM pattharo ane maMdira jotAM jaina maMdira hoya tevI khAtrI thAya che. paMcatIthInuM paheluM tIrtha zrI kezarIyAjI rASabhadeva bhagavAnanuM vizALa maMdira che. te lagabhaga udayapurathI cAlIsa mAIla dUra AveluM che. ane te camatkArI pratimAnI pratiSTA eTalI vadhI che ke dareka kAma te prabhunA caraNu kamalanI sevA karI jIvanane dhanya mAne che. 2 kareDA bAvana jInAlayanI devInI pATa para je zilAlekha che. te kapaDAne kahevAya che. A tamAma lekhamAMthI prAcIna lekha 1039 vIra saMvatane che. bIje lakha caudamI ane paMdaramI zatAbdIne che. saM. 1039 nA lekhamAM e batAvyuM che ke kAraka gayi zrI yazobhadrasUrijIe pArzvanAthanA biMbanI pratiSThA karI che. tethI sAbIta thAya che ke karoDAnuM tIrtha eka prAcIna tIrtha che. A sivAya bIjo zilAlekha saM. 14lma nA jekTa zukala triIjane budhavArano che. temAM paNa karaDAno ullekha Ave che. tenI hakIkata nIce pramANe che. ukeza vaMzIya nahAra gAtrIya eka kuTuMbane pAzvanAthanA maMdiramAM vimalanAthanI TevakulIkA banAvI jene pratiSTA kharataragacchIya janasAgarasUrijIne karAvI che. A sivAya paNa eka be hakIkata jANavA jevI che. raMga maMDapanA uparanA bhAgamAM eka tarapha marijadane AkAra banAvavAmAM Avyo che. te bAbatamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmabalidAna ema kahevAya che ke jyAre bAdazAha akabara ahIM AgaLa AvyA tyAre A AkRti banAvI hatI JAma karavAnuM kAraNa e hatuM ke kAi paNa musalamAna smA maMdirane nukasAna na kare. bIjI hakIkata e che mULa nAyaka pArzvanAtha bhagavAnanI mUrti evI rIte virAjamAna karavAmAM AvI che ke mUrtinA sAme eka chIddhamAMthI pASa suda 10 nA divase sUryanA kiraNeA pUrepUrA mUrti upara paDatA hatA. pachIthI jIrNoddhAra karAvyA pachI sAmenI dIvAla UMcI thavAthI hAla evI rIte kiraNeA paDatA nathI. mATe yAtrALujanAne mArI namra vina MtI che. jyAre mevADa jAe tyAre reDAjInI yAtrA karavI bhUlazeA nahi. nAgadA (3) adabadajI udayapurathI 14 mAIla uttaramAM sUryavaMzanuM pavitra tIrthaM ekarlIMgajIthI eka mAlaI dura pahADAnI vacamAM adabadajInuM tI zAle che. A sthAna para keTalA samaya pahelAM eka nagarI hatI. ane tenu nAma nAgadA hatuM. pahelAM nagaro atyaMta samRddhizALI tathA mevADanA rAjAonI rAjadhAnI hatI te samayamAM A tIrthanI prasiddhI hatI. lagabhaga eka mAIlanA vistAramAM aneka hindu tathA jaina maMdiranAM khaza STigeAcara thAya che. ahIM zAntinAthajInuM maMdira eka mAjIda che. zAntinAtha bhagavAnanI beThI mUrti lagabhaga 9 phUTa UMcI che. tenA para lakhelA lekhanA sArAMza nIce jaNAvyA pramANe che-- 66 nAgadA amada7 saMvata 1494 nA mahA sudI 11 guruvAranA rAja medapATa ( mevADa ) dezamAM devakulapATaka ( delavADA ) nagaramAM melanA putra mahArANA kuMbhA rANAnA rAjyamAM osavALa vazanA navalakhA gotranA zAha sAraMga zeThe pAte upAna karela lakSmInA sadupayeAga karavA mATe 'narupamadbhuta...' kAInI upamA ApI na zakAya tevA adbhuta zAntinAtha bhagavAnanI parikara sahita banAvaDAvI zrI kharatagacchanA zrI jinasAgarasUrijInA hAthe pratiSThA karAvI. 33 zrI zAMtinAtha bhagavAnanI mUrti upara zilAlekhamAM adbhuta evuM vizeSaNa lagADavAmAM AveluM che. te hetusara che. kharekhara je mUrti birAjamAna karavAmAM AvI che te nava prI lagabhaga UMcI che. jene lIdhe tenu nAma adabadajI prasiddha che. zrI zAntinAtha bhagavAnanA derAsarajI pAse eka mATu vizALa mIza jirNa avasthAmAM mejuda che. jemAM eka paNa mUrti nathI. anumAnathI jaNAya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mivADanI paMcatIrthI che ke agAu A maMdIra koI paNa vakhate te pAzvanAtha agara neminAthanuM maMdIra haze. kAraNa ke prAcIna tIrthamALAmAM temaja gurnAvalImAM agAu ahIM zrI pArzvanAtha tathA neminAthanA maMdIranI hakIkata maLI Ave che. zrI muni suMdarasUrijIe banAvela gurnAvalImAM batrIsamA lekamAM jaNAvyA anusAra khemANa rAjAnA kuLamAM utpanna thaela zrI samudrasUrijIe digaMbarane jItIne nAgadaha nAmanuM zrI pArzvanAthanuM tIrtha ApaNA kabaje karyuM hatuM zrI muni suMdarasUrijIe banAvela zrI pArzvanAthanA stotra uparathI jaNAya che ke A jagyAe pArzvanAthanuM sammatirAjAe banAvyuM hatuM. zrI neminAtha bhagavAnanuM nAma zrI zItavijayajI tathA zrI jinatilakasUrijIe pitAnI banAvela tIrthamALAmAM paNa lakhyuM che. zrI saMmatilakasUri jIe eka tetra banAvyuM che temAM neminAtha bhagavAnanuM derAsara pethaDazAe banAvyAne ulekha che. atyAre A jagyAe zrI pArzvanAthanuM ke zrI neminAthanuM maMdIra nathI. phakta adabadajI-zAntinAtha bhagavAnanuM maMdIra che. je AsapAsa bIjA derAsaronI zodhakhoLa karavAmAM Ave te junA vakhatanAM ghaNAM zilAlekhe temaja mUrtie maLI Ave. zrI zaktinAtha bhagavAnanA A maMdiranI prathama sevA pUjAnI vyavasthA barAbara na hatI. paraMtu hAla ekaliMgajImAM je hAkema sAheba che. teoe potAnA madadanIza adhikArIo mAraphata temaja bIjA prayatna mAraphata pUjanI goThavaNa barobara karI che. ane tyArathI niyamasara prathA cAlI Ave che. udepura AvanAra yAtrALuo ahIM jarura darzana kare. javA AvavA mATe pAkI saDaka che temaja meTara-ghoDAgADI agara baLada gAdInI vyavasthA che. ahIMthI phakta traNa cAra mAIla dUra delavADA tIrtha che. delavADA ekaliMgathI 3-4 mAIla cheTe delavADA nAmanuM gAma che. majakura gAmamAMthI prApta thayela zilAlekha sAthe devakulapATaka nAmanuM pustaka sava gurudeva zrI vijayadharmasUri mahArAje lakhela prasiddha karavAmAM Avela che. A pustaka UparathI ghaNuMja jANavAmAM AvyuM che. delavADA darzana karavA AvanAra koIpaNa yAtrALa kahI zake ke A jagyA upara junA samayamAM ghaNA derAsara hovA joIe, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. mevADanA aNamela javAhira yAne AtmabalidAna prAcIna tIrthamALAmAM paNa ghaNA derAsara hovAnA ullekha karavAmAM AvyuM che. eTaluM ja nahiM paNa eka tIrthamALA nAmanA pustakamAM ahIM parvata upara zatruMjaya tathA gIranAra nI sthApanA karyA hevAla maLI Ave che. delavADAmAM deva ja thaNA, bahu jinamaMdira raLIyAmaNa, ane parvata tyAM thApyAsAra, zrI zatruMjaya ne giranAra 37 (zrI zItavijayajI kRta tIrthamALA) 174 atyAre ahIM traNa derAsarajI mejuda che. jene " vasahI " kahevAmAM Ave che. A derAsara ghaNA moTA che. aMdara bheMyarA paNa che. bhavya Ahira jina pratimAo sAthe ghaNA AcAryonI paNa mUtio che. saMvata 1954mAM jirNoddhAra karAvatI vakhate 124 mUrtio jamInamAMthI maLI AvI hatI. junA vakhatamAM ahIM eka moTuM zahera hatuM ane kahevAmAM Ave che ke koI paNa vakhate traNaso ghaMTane avAja ekI sAthe sAMbhaLavAmAM AvatuM hatuM. eTale ke traNaso agara sADA traNuM derAsara agAunA vakhatamAM hatA. A zaheramAM keTaloeka etihAsIka bInAo paNa maLI Ave che. zrI semasuMdarasUri mahArAja paMdaramAM sikAmAM thayA teo ahIM aneka vakhata AvI gayA ane pratiSThA vigere paNa karAvela A vAta " somasobhAgya kAvyamAM" maLI Ave che. atrenA zilAlekhe temaja atihAsIka ghaTanAothI mAlama paDI Ave che. ke paMdaramAM-soLamA ane sattaramAM sikAmAM A zahera ghaNuM ja ronakadAra hatuM ahIM ghaNuM karIne dareka mUrti upara zIlAlekha che temaja bIjA zilAlekhe paNa maLI Ave che sva gurudeva zrI vijaya dharmasUrijI mahArAje jema devakulapATakamAM zilAlekhAne saMgraha karyo che tema zrIyuta puracaMdajIe paNa utAre karyo che. A zilAlekha na leba saMgrahanA bIjA bhAgamAM chapAyA che" atyAre je traNa derAsaro che ne bAvana jinAlaya che. mUrtio bhavya ane suzobhita che. ceAthuM daherAsara yati mahArAjanA upAzrayamAM che. traNa derAsara paikI be derAsara zrI iSabhadeva bhagavAnanA che ane eka zrI pArzvanAtha bhagavAnanuM kahevAya che. ahIM esavALAnA se savAre ghara che paNa sarva sthAkavAsI saMprahAyanA che. eka gRhastha zrIyuta mohanalAlabhAI udepuranA rahIza che je mUrtipUjaka che ane yathAzakti sevA pUjA kare che. ahIM mahAtmA zrI lAlajI ane mahAtmA zrI rAmalAlajI sajajana puruSa rahe che. mahAtmAonA aDDo dasa bAra ghara che jemAM purohIta che temaja jene 5rma upara tathA mUrtipUjA upara sArI zraddhA dharAve che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dayALazAhane kAle nava kI nava lAkhakI, koDa rUpero kAma; rANe baMdhAvye rAjasiMha, rAja nagara hai gAma. vahI rANuM rAjasiMha, vahI zAha dayALa; vaNe baMdhAye dehare, vaNe baMdhAI pALa. | vikrama saMvata 1800 rANA rAjasiMhe kAMkarolI pAse rAjanagara nAmanuM gAma vasAvyuM. te jagA upara rANA rAjasiMhe lagabhaga eka koDa rUpIyA kharacI rAjasAgara baMdhAvyuM. te taLAvanI pALa pAse eka moTA pahADa upara eka kilo che. te kilAnuM nAma dazALazAhane kille te nAmathI prasiddha che. dayALazAha jAte ozavALa hatA. rANAnA vaphAdAra maMtrI hatA. dayALazAhanA jIvananuM varNana zrImAna paMDita gaurIzaMkara ojhAe pitAnA rAjaputAnA itihAsamAM nIce mujaba lakhyuM che. ezivALa kuLa bhuSaNa rayALazAhe uttama prakAranI viratAbharyA kAma karyA hatAM. temane eka karoDa rUpIyA khacI nomaMchalA gaganaspazI jena maMdira banAvyuM hatuM. ane te maMdira kAMkarelI tathA rAjanagaranA vacamAM rAjasAgaranI pAlanI pAse eka pahADa para suzobhita che. ane Aje vartamAnayugamAM te dayALazAhanA kilA nAmathI prasiddha che. yAtrA karanAra darekane mArI namra sUcanA che. jyAre kesarIyAnI yAtrAe jAo. tyAre kareDA nAgadA (adabadajI) delavADA tathA dayAla killAnI paMca tIthInA darzana avazya karI AtmAnuM kalyANa karaze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udayapuranA maMdIrene paricaya udayasiMha rANAe vikrama saMvata 1594 mAM udayapura vasAvyuM hatuM. udayapuranI sattaramI zatAbdInA prAraMbhamAM 1624 nI sAlamAM jaina maMdira zrI zItalanAthajInuM maMdira udayapura vasAvyuM te vakhate tenI paNa pratiSThA thaI heya tema anumAna thAya che. zItalanAthajInA maMdiramAMthI zIlAlekha prApta tha che. temAMthI eka lekha ' dhAtunI parikara upara che. te saMvata 163 kArtika kRSNapakSane che. te zilAlekhane sArAMza nIce pramANe che. 1 mahArANA zrI jagatasiMhajInA vakhatamAM tapagacchIya zrI jaina maMdiramAM zrI zItalanAthajInI pratimA tathA pIttalanI parikara, AsApura nivAsI vRddha sAkhIya piravAla. jJAtiya paM. kAnhAmRta, paM. kezarabhAryA, kezara de jeno putra paM. dAdarane sahakuTuMba maLIne te maMdira banAvyuM hatuM. ane bhaTTAra vijyadevasUrinA paTTa prabhAkara AcAryazrI vijayasiMhasUrinI AjJAthI paMDita maticaMdramaNie vAsakSepa nAkhI pratiSThA karI hatI.' A sivAya eka dhAtunI pratimA upara nIce lakhelA lekha che. 2 saMvata 1886 nA vaizAkha suda 8 nA roja udayapura nivAsI ozavALa jJAtinA putra ane potra sahita zrI vimalanAthajInI pratimAnI pratiSThA zrI vijayasiMhasUrinA hAthe thaI hatI. mahArANA javAnasiMhanA vakhatamAM 1886 nI sAlamAM zrI hema nAmanA kaMI kavie udayapuranuM varNana karyuM hatuM. ane temAM tamAma hakIkatanI sAthe jena maMdIranuM varNana ApyuM che. te hama nAmanA - kavinI kavitA vAMcavAthI mAlUma paDaze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udayapura (mevADa)nA varNananuM kavirAjahemakanuM racela kavita azvasena. jAna teja rizuM, A sahasANA nita. baha mATe mahimA vikhyAta jAtrahI trAta, aSa mIna re nirvATa. zrI Adi. ja. eTaNa kaleza, jasu surata mahala bhAna; zI udayapura maMDANuM. 1 - zrI zItala vAma. 3 2 praNAma, lavijana pUchata jInaga; thatIsa chaNAvaM bhuvana rasAlaM, sarva jIrNazvavara sukha aM; sukhama sume. puja ueN, paya sevita su surA rAMNuM zrI udayapura maMDANa. 2 saMvegI zAla baDI vizAla, prAsAde ja pAsa kavesAraM; Adi NaMda. teja dIvuM, javarIyA laheza pAraM; cI sukha prAsa ati ahA, darzana zubha hA pAna, udayapura maMDANuM. 2 ati kuzala pila. ati raMga rAla, saMgaTavADI zerIe tAsaM; zrI sata zuM vimaleza dhAna maDhI sAyara pAse; dAdAvalI (herI sikharA seharI, prAsAda mahAlakSamI kathAna A udayapura maMDANuM. 4 udayapura nA maMdirone vistAra karyA pachI udayapura koTanI bahAranA maMdire nuM varNana karyuM che. - zrI. zAnI nAtha hIM tena jaya, mahimA adhika mahiM soya citrata citya hI nava raMga, darzana dekhIyAM umaMga sIbara baMnya prAsAda kareta mera sAM ativAda zrI padamanAtha jInAla, dekhyA dIla hai khuzAla, nima vAsare melAka nara thaTTa hata he melAka, are hastI he cAgAMva, hastI laData he tihIna 3 udayapuranA kilA bahAranA maMdiranuM varNana karyA pachI Agala varNana karI kavi zuM kahe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNabela javAhira yAne AtmabalidAna bhalla kahata he kujagAra, age grAma he risAra. ja nAthakA parasAda, ka2ta gaganase. nita vAda. ina prAsAda jI lArI ke, mUrata bahAta meM pyArI ka. saccA solamAM jIruM, pesyAM parama che AnaMda Adi caraNa huM maMDANa, pUnyAM heta che suSamAna. jaMgI jhADa hai. atisaMga, cAMda jU pila hI raMga. te pachI kavi AgaLa samIne khaDAnu varNana kare che magaza mAchalA dhanaMga, kIsanA pila hIM ativaMkA paDA samIne zrI pAsa, pUje paramahI udalAsa. dasamI divasakA melAka nathaTTa hata he melAka sAhanI vacachalAM pakavAna, carcA aSTa kA maMDANa e pachI kavi kesarIyAnuM varNana kare che. aDhAra kAsa hI adhikAra, ileva nagara hai vistAra.. kesarIyAnAtha ke vikhyAta, jAtru Avate keI jatA aMntamAM kavine AghATa(Aha) nuM varNana karyuM che AdhAragAma che pasiha, tapA birUda tIThAM lIdha; deharA paMcakA he maThANa, zikhara banyuM ke pahicANa 10 pArzvaprabhunaM jInAla, paMkhyA parama he dayAla, zrI bhIma rANa kA mukAma, tisakA heta he abhakAma. 11 te pachI kavie saMkhyAbAganA vanamAM paNa lakhyuM che ke rASabhadevana caraNa gacchapatti ratnasUrinA stUpa Adino ullekha karyo che. kavi hemake A kAvya lagabhaga savAso varSa upara banAvyuM che. vAsupUjya svAmInuM maMdira madhya bajAramAM AveluM che. te ghaNuM ja suMdara ane manahara che. tenA mATe kahevAya che ke mahArANA rAjasiMhanA samayamAM aDhAramI zatAbdImAM prAraMbha karyuM hatuM. te vakhate zrI rAyajI desI nAmanA grahastha te maMdira banAvyuM hatuM. zrI rAyajI siddhAcalajIne sola uddhAra karavAvALA zrI karmacaMdrajInA pUtra zrI bhIkhamajInA putra hatA. zrI bhIkhamajI desI rANA rAjasiMhanA pradhAna maMtrI hatA. ane udayapuranA nivAsI hatA. rAjasAgara taLAvanI pALa ane navAkI bhIkhamajInI dekharekha nIce thaI hatI. emanA vaMzanA hAla caMAlAla desI hAla moha he. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavIta 385 - udayapuranA mAnamAM je maMdira che. temAM khAsa viSezatA te e che ke temAM mUlanAyaka zrI padamanAtha prabhunI muti lagabhaga 4-5 phITanI UMcI che. pratimA bhavya ane manohara che. hema kavie paNa tenA kavitAmAM e pratimA. mATe suMdara varNana kareluM che. e vizALa mUrtinA paMcAsaNa para je lekha che. tene sArA nIce mujaba che. saMvata 1819 kI mAgha zukalA 9 budhavAra ke mahArANA zrI arisiMha ke rAjya kAlameM udayapura nivAsI esavAla zIva vRddha zAkhAya navalakha gotrAya zAha mAnake putra kapuracaMdane kharatara ga7Iya dozI kuzalasiMhajI unakI bhAyo kasturabAI unakI putrI mANekabAI AdikI sahAyatAneM yaha biMba bana vAyA aura kharatara gacchIya harisAgara gaNine pratiSThA kI, mevADanA uttara pazcima pradezane parIcaya. (1) AkhA mevADamAM lagabhaga traNa hajAra maMdira che. (2) 1 badalA, 2 bhuvAnA, 3 ekalIMgajI (adabadajI) 4 delavADA, 5 dhAsA, 6 palANuM, 7 mAvalI, 8 sanavADa, 9 phatahanagara, 10 kareja, 11 kapAsaNa, 12 DIMDolI, 13 rAzamI, 14 parvanA, 15 gADaramAlA, 16 pura 17 bhIlavADA, 18 sAraNa, 19 lAbolA, 20 gaMgapura, 21 sahakA 22 pioTalA, 23 giluMDA, 24 jAsamA, 25 darIvA, 26 remaladharA, ra7 pI. palI, 28 kAMkareDhI rAjanagara, 29 kelavA, 30 paDAvalI, 31 cArabhujA (gaDabera) 32 sAthIyA, 33 jhIlavADA, 34 majheza, 35 keravADa, tyAMthI mAravADa ghArAva javAya che. A dareka gAmamAM jaina maMdire gagana cuMvita zobhe che. temAM phattehanagara gADaramAlA ane pIpalI A traNa gAmamAM jaina maMdira nathI. bAkInA dareka gAmamAM ekathI adhika maMdire hAla birAjamAna che. palANAnuM maMdira ghaNuM vizAla che. AsapAsa ra4 derIo che. tyAM cakrezvarInI mUrti para saMvata 1243 nA vaizAkha suda 10 ne zanIvArane lekha che. te lekha nIce pramANe che. zrI nANA gacchIya dhakeTa vaMzIya pAzvasuta ne cakrezvarIkI yaha mati banavAI aura zrI zAMtIsUrine usakI pratiSThA kI. IsI tarehase 1234 kI sAlakA lekha che. ambIkA kI mUrti para ke lekha meM Isa gAmakA pANuNu ke nAma meM ullekha kayA gayA che. AjakAla usakI palANa ke nAma zuM prasiddhI hai. 49 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = = 286 mevADanA aNamela javAhira yAne AtmalitAna 1 kelavAmAM traNa maMdiro che. te traNeya mahA vizALa ane bhavya che. tyAM terApI vALAnuM jora vadhAre che. gADavAmAM cArabhujAnuM maMdira ghaNa ja prAcIna che . AraNI gAmamAM eka nAnuM maMdira che. te saMvata 1992 nA mahA suda 13 nA roja yati zrI anupacaMdrajIne pratiSThA karAvI hatI. upara mujaba etihAsika daSTie ghaNI ja kALajI rAkhIne zaMzAdhana karI ulalekha karavAmAM Avyo che. AthI viSeza kALajI rAkhI je ItihAsIka ghaTanAe zodhavAmAM Ave te ghaNuM ja jANavA temaja samajavAnuM maLI Ave. tema che. paraMtu dIlagIrI sAthe jaNAvavuM paDe che ke te bAbatamAM jaina samAjamAM dhagaza ke prema ghaNuM ja ochA pramANamAM jovAmAM Ave che. sArA sArA dhanADhaya guhA saMzodhananA kAryamAM potAnI lahamInI madada ApavA udAratA batAve te AthI ghaNuM ja suMdara kArya karavAnI mArI dhagaza bara Ave. jevI bhAvanI marajI pramANe mArI pharaja meM bajAvI che janatA potAnI pharaja samajaze. e ja virAptI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAtrakuTa ( cittoDanA ) buDhA yA khimarSina paricaya mahA vidvAna sarasvatinA upAsaka kavivarya zrI lAvaNya samaye sa. 1589 nA mADha mAsa, eka rAsa ramyeA che. temAM teonI kutI ane teeAnI laghutA bharelI bhAvavAhI lAvatA vADhI kavitA nIce pramANe che. kula mIye. niya rAsa TALe naka tilaka bhAle. hAra hi nihAle. kRSabhayapaSAle pApanA paka TALe. arajInavara mATe phaeNTara naralava ajamAve rAga samA sariNi baiTTA citta mAraI paTTA. asuSa smRti mAi upacIya te dIThA. suparakira garIThA saukhya pAmyA anIThA. bhava huu maNa mIThA saMbhava svAmI dIThA. mana mada tamAcA krodha taidhA nahAyA. sava macchu bhamAyA rAga dvAne gamAyA. sakala gujI samAyA lakSmaNA nA samAyA. premi sujIna pAyA caMga caMdra prabhAyA. 3 aMtanIkaDI-tavagaccha divAjhara laSTi sAyara sAmadeva sUrizmA, zrI sAmanya gaNudhAra biA samaya ratnA munIzvarA, mAlinI chaMda IMca paNadhiI tavIyA jina ulaTa paNaI, malahI lAza anata munI lAvaNya samaya sadA bhaNuka. vijJAne kaTAkSa-- bhUmi chaMda kavita kavita kahI sahu vakhANuke kavita tA purNa bhAvana jANuI, sAI kavita jiNi duzmana dukhai kAnti janani lAgu marka, dekhI caMda cakAza harakhaka vastu vizeSaI pArakhI parikhAI, kaccui kavite jI catura navAhaka sei kavita 3 sII zyAmahi. AjakAla sunA gAMThIe vaika thai beThelA meiAne nAmATe paNa khA TakA kaMI prema nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna mevADamAM AvelA cittoDanA najIka vaDagAmamAM eka dukhI beha nAmane eka bhAI raheto hato. purva karmanA pApanA udayathI te pote ghaNI ja dukhI ane dariddhi avasthA jogavato hato tela ghI vagere cittoDanA bajAramAM vecI te pitAnuM gujarAna calAvatA ho, eka samayamAM te pAMcadrAmanuM kuDalInI aMdara ghI laI pote vecavA mATe cittoDa Avato hato. tevAmAM karma yege paga lapasI gayo ane tamAma ghI DholAI gayuM. AthI lokone tenA para dayA AvavA lAgI eTaluM ja nahi paNa tene ghInI kIMmatanA nANAM paNa bhegA karI ApyA te gAyanuM ghI laI pAcho vaLe tyAre pharI pAchI Thesa vAgI ane ghI DhoLAI gayu tethI pitAne jarI paNa kheda na thaye ane manamAM vicAra karyo ke mane mArA karmanuM ja phaLa maLe che, A vakhate dhanavagaranA manuSyonI zuM sthiti thatI haze tene teNe khyAla Avyo ane potAnA hayadamAM aneka vicAra karate karate potAnA nivAsa sthAne Avyo, ghera AvyA pachI paNa tenuM citta sthira thayuM nahi; tenuM hRdaya vairAgyathI kema banyuM, tethI pite nizcaya karI pitAnA gherathI nIkalI yazobhadra gurU pAse Avyo gurUe teNe AzvAsana ApyuM ane Atma kalyANane upadeza Apyo te upadezathI ane gurUdevanA prabhAvathI te jIna yati thaI dIkSita paNa thaze. A uparathI vidita thAya che ke te pahelAM pite jene nAte dIkSA lIdhA pachI, te niraticAra pramANe cAritra pALavA gayA, ane tenuM nAma boDA rUSi pADayuM, gurUnI zikSA ane cArItra pALavAmAM potAnuM kartavya samajato hato; daza vidha yati dharma zuddha rIte pALavA lAgyA, ane mahInAnI tema cha cha mAsanI ghara tapazyAo paNa karavA lAgyo. eka vakhata bahArUSie vinaya pUrvaka gurUdevane be hAtha jeTha vinaMti karavA lAgyAM ke. he taraNatAraNuM gurUdeva ApazrInuM zaraNu laI meM dikSA-aMgikAra karI che. tethI Aja mahArA hRdayamAM evo vicAra udabhavyo che ke huM thoDo vakhata mArU Atma kalyANanuM kArya siddha thAya tema karU; ane te karavA mATe ApanI AjJA pramANe Apa kahe te sthAnamAM rahIne thatA upasargo sahana karU. gurUdeve paNa lAbha joI avaMti tarapha javAnI AjJA ApI tyAra pachI. zrI saMghanI zubhAziza laIne dhAmaNuudde gAmanI najIka eka sarovaranI pALa pAsenA nirjana sthAnamAM AvIne rahyA. bahArUSi te sAna tapasyA karI kAusagnamAM dhyAnastha rahetA hatA. tevA te gAmanA keTalAka brAhmaNanA tema anya jJAtinA, chokarAe te taLAvanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cIphaTa (cittoDano) buho yA mimarUSine paricaya 389 pALe ramavA mATe AvelA hatA, te vakhate rUSijIne jotAM karAMe bolI uThayA ke A te vaLI kaI jAtanuM dhabaDedhIga Ubhu che eTalethI; te bALako saMtoSa na pAmyA, ane canTI muTI ITa patharA vatI. rUSijIne kaSTa ApavA mAMDayA, ane mAravA lAgyA. chatAM paNa rUSijI jarA paNa krodha lAvyA sivAya pite pitAnA dhyAnamAM mazagula hatA. te vakhate rUSine oTale badhe upasarga thato joI taLAvanA adhiSThAyaka deve, krodhamAM AvI tamAma chokarAMone bAMdhyA. ane chokarAMonA meM mAMthI lehI vahevA mAMDayuM teo badhA jamIna upara AleTavA lAgyA. chokarAMonA mA-bApa zodhatAM zodhatA tyAM AvyA. koe jAyayuM ke rUSine satAvavAthI, rUSijIe Ama karyuM che, te vakhate tamAma AvelA loko rUSijInA camAM paDayA. ghaNu kAlAvAlA karyo gurUdeva, dayA kare, chorU karU thAya paNa mAvatarathI Ama na thavAya kRpA kare, gurUdeva, kSamA karo. jyAre gurU dhyAnamAMthI mukta thayA te vakhate devatA bALa kanA zarIramAM AvI kahevA lAgyo ke A badhuM gurUdevane pIDA thatI joI meM karyuM che. have je rUSijInA caraNanuM jaLa chAMTavAmAM Ave te, badhA chokarAMe baMdhanamAMthI mukta thaI zakaze ne pachI devanA kahevA pramANe gurUnA caraNanuM pANI chAMTavAmAM AvyuM. ane bALako badhA baMdhanamAMthI mukta thayA. AvelA lokoe jyAre gurUdevanA caNuM AgaLa ghaNuMja dravya mukayuM chatAM rUSie jyAre dravya na lIdhuM tyAre te badhu dravya jIrNoddhAra nA kAryamAM vApa2vAmAM AvyuM Avakhate lokoe je karyuM te rUSIjIe sahana karyuM. mATe kee bahAM rUSinuM nAma badalI khImarUSi pADayuM. arthAt sau koI SimarUSi (marSi kSamArUSi) kahI bolAvavA lAgyAM. rAsAmAM paNa lakhyuM che ke nodhadIpavi, kavie, saM 1877mAM sUratamAM banAvelA, sehama kula ratna paTTA. valI; rAsa ke jenI prati kavie te saM. 1877nA vaizAkha suda trIja ne ravivAre lakhI che. tenI aMdara lakhyuM che. ke buhA. kinnarasI valI, khImarUSi munirAja jazabhadra cethA sahu, gurabhAI sukha sAja A padamAM boTA, kinnarUSi, vimarUSi ane yazabhadra, A cArene gurUbhAI tarIke varNavyA che, paraMtu te barAbara nathI, kAraNa ke bAhA ane vimarUSi ekaja che, paNa te yazobhadranA gurUbhAI nahi paNa ziSya thAya che. kinnaSine paNa yazobhadranA gurabhAI gaNuvyA che. paraMtu A rAsamAM ApelA, vRtAMta uparathI, spaSTa samajAya che ke kinnarUSie, vimarUSi pAse ja dIkSA lIdhI hatI, tethI yazobhadranA gurUbhAI hovAnuM eka paNa pramANa maLatu nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ heTha mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna e rUSi raSima hiraparadhAna eha na I deva dIya bahumAna. je je TIdhuM ta ta sahiyuM. leke khimarUSi nAmaja kahiu. 39 rUSi mahArAjanI samatA ane kSamA sarva janatAnI teo pratye athAga lAgaNI vadhavA pAmI. evA Adara pariSaha ne tyAgI rUSijI tyAMthI nIkaLI eka nIrjana giriguphAmAM vAsa karyo. . A guphAmAM AvyA pachI rUSijI aneka prakAranI tapasyA karI karma ne kSaya karavA lAgyA ane abhigraha dhAravA mAMDayA. rUSijI evA evA duskara abhigraha dhAratA hatA. ke te pUrA thavA paNa asaMbhavita lAgatA hatA, chatAM pitAnI tapazyAnA prabhAvathI te badhA pUrA thavA hatA. rUSijIno pahele abhigraha e hato ke, snAna karIne ukele chUTA kezavALe, manamAM dukhI. e kahana De (kRSNa) je ekavIsa muDA (pUlA) Ape to pAraNuM karavuM. have khima rUSie dhArelo abhigraha kevI rIte pUre thaye, te para vAMcakanuM dhyAna kheMcu chuM. dhArA nagarIne siMdhula rAjA je hajAra hAthIne dhaNI kahevAto hato, ane jenI pAse akhUTa vaibhava hatuM, tenAthI pariSTa thaele kRSNasnAna karIne chUTA keze kaMInI dukAne beThA hatA. te vakhate khima rUSi zikSAne mATe pharatA hatA. temane joIne kula rUSijIne bolAvI kahyuM ke tyAM bhikSA ApuM, ka lAlAnA agrabhAgathI mAMDA (pulA) ApavA mAMDayA. tyAre rUSijI jhaTa tene gaNavA lAgyA. tyAre kRSNa bolyA. ke zuM gaNe che, zA mATe jeTalA prArabdhamAM haze teTalA ja Avaze. rUSijI bolyA ke bhAI ane tene lobha nathI. huM to phakta jouM chuM ke mAre abhigraha pUre thayo ke nahi. A abhigrahamAM mAre traNa mahinA ane ATha divasanA upavAsa thayA che. ane mane je bhikSAmAM ekavIza mAMDA pulA) ApyA haze to ja mAro abhigraha pUrA thayo gaNAze. bhikSAmAM AvelA kaMDaka gayA te te thayA ekavIza ja kuraNa tAjAba noMdha-siMdhula suprasiha rAjA bhojane pitA hatA. ane rAjA muMjane nA bhAI hate. siMdhune nava sAhazAMka tathA kumAra nArAyaNa paNa kahetA hatA. siMdhulanA samayamAM rAdhAnI urenamAM hatI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cItrakUTa (cittoDa) buha yA khimarUSine paricaya thaye, rUSijI vidAya thatAM, kRSNa paNa tenI pAchaLa pAchaLa gaye ane rUSijIne pUchayuM ke - mahArAja mAruM AyuSya keTaluM che, tyAre kRSijI bolyA-ke tAruM AyuSya cha mahinAnuM che. kRSNa pitAnuM TuMka AyuSya jANI, tene rUSijI pAse dikSA aMgikAra karI tenuM nAma kuraNa rUSi pADayuM. kRNuM rUSinI dikSA vakhate devatAoe puSpanI vRSTi karI hatI, ahIM kRSNa rUSi cha mahinAnI dikSA pALI sava sidhAvyA. te pachI khima rUSi bIjo abhigraha nIce pramANe dharyo. siMdhula rAjAne madamAM Avela hAthI, gaDha makAne ne pADate pitAnI suMDha vaDe pAMca meka (lADavA) vaherAve te pAraNuM thAya. rUSijIne A abhigrahane pAMca mahinA ane aDhAra divasanA upavAsa thayA. te vaate siMdhularAjAne hAthI sAMkaLa teDI gAmamAM nA jate hate. jevI khimaSijInI daSTi paDI ke tarata ja tene kadaInA sUnA hATamAMthI pAMca modaka laI lAMbI sUMDha vatI rUSijIne ApyA, ane tarata ja hAthIne mada utarI gayo ane te hAthIne pharI tenA sthAna para sAMkaLe bAMdhavAmAM Avyo. eka hAthI jevA pazue rUSine dAna karI zAti prApta karI. A joI leko Azcarya pAmyA ane ghaNAM lokoe dharma prApta karyo. A abhigrahanuM pAraNuM karI tarata ja trIjo abhigraha rUSijIe nIce pramANe dharyo. sAsuthI pracaMDa kaveza karatI vidhavA brAhANI gAmanI vacamAM pUraNapoLI Ape te ja pAraNuM thAya. AvA avasaramAM sAsuthI duHkhI thaelI eka vidhavA brAhmaNa nagarIthI nIkaLI vanamAM pharatI hatI te vakhate, kASTa bharavA mATe eka vipra tyAM Avyo. tene sUnA vanamAM A bAIne ekalI joI. tethI tene dayA AvavAthI te bhUkhI haze tema dhArI tene pUraNapoLI ApI, teja vakhate A bAIe girithI utaratA rUSijIne jeyA, tethI tene bhAva Avyo ke saMta sAdhune vaherAvavAthI sarasa ghaNe lAbha thAya che tema jANI tene gurUmahArAjane pUraNapoLI vahorAvI, teja vakhate AkAzamAMthI devatAoe puSpanI vRSTi karI, te pAraNuM karyA pachI. cA abhigraha nIce pramANe dharyo. kAlI khuMdhavA, che, ane chathI rahita evo sAMDha. pitAnA sIvaDA vatI goLa Ape teja pAraNuM thAya. eka vakhata siMdhularAjAnI dhAra (dhArA) nagarInAM upara kahyA pramANeno mahathI bharele sAMDha gAmamAM bhaTakatuM hatuM. teNe rUSijIne joyA, rUSijIne joIne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 mevADanA aNamela javAhara yAne AtmabalidAna sAMDhanI IcchA dAna devAnI thaI, eNe eka sthaLe goLane Dhagalo paDayo hato. temAMthI sIMghaDA vatI meLa uThAvI, rUSijIne vahAvyo. A vakhate paNa pazue dAna ApatAM je lokone Azcarya thayuM. vaLI je vahepArIne goLano Dhagalo hato, teNe te te geLa vecI eka jina maMdira banAvyuM. ane temAM zrI pArzvanAtha prabhunI pratimA padharAvI. tyArabAda te vahepArI zrI yazobhadrasUri pAse jaI dizA paNa lIdhI. ane utkRSTa kriyA pALI te varge gaye. vahepArInuM banAveluM jina maMdira Aje guDapiMDa nAmathI prasiddha thayuM. te pachI khima rUSie judA judA ghaNAM abhigraho dharyA hatA temAM eka abhigraha evo dharyo hato ke - keTamAM sAMkaLa bAMdheluM kaI vAMdarU bhAdarathA mAsamAM abAnI kerIno rasa Ape te pAraNuM thAya. AvA AvA te ghaNAM kaSTamaya abhigraha dhArI rUSijIe pitAnA AtmAnI zuddhi karI. A pramANe thayA pachI eka vakhatamAM e prasaMga banyuM ke je kRSNa rUSi dikSA laI saMyama pALI deva thayA hatA, te deva pitAnA tAraka rUSijI. pAse AvyA ane gurUdevane kahevA lAgyA ke - siMdhupatine tyAM eka hajAra hAthI che. te badhA rogathI atyaMta piDAya che te badhA raDe che, barADA pADe che, AthaDe che, kAna kaMpAve che, te je ApanI pAse kaI Ave ane ApaganA paga pakhAleluM pANI mAge to te jarUra Apaze, tema karavAthI janasAzananI prabhAvanA thaze, ane lokabhAvanA dharma pratye jAgRta banaze. tema sUcanA ApI devatA gayA. rAja hAthIonA khithI zakAtura hato. vaide davA vigere karatA hatA, paNa lagAra ArAma thatuM nahotuM. te vakhate rAjAe maMtrIne kahyuM ke Aje evI uSaNa karAve ke je koI hAthIone sAjA karaze, tene rAjA pitAnuM arthe rAjya Apaze. te pramANe uSaNA thaI teja vakhate AkAzamAMthI deva vANI thaI. ke kaMbalagirimAM rahelA rUSinuM je caraNadaka lAvIne hAthIne chAMTavAmAM Ave te hAthIo sAjA thaze. AvI Teva vANI sAMbhaLyA pachI rAjAe ane maMtrIne kaMbalagirimAM mA. rUSinA paga pakhAlI maMtrIzvara pANI laI Avyo. jevo hAthIne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cItrakuTa (cittoDane buha yA khimarUSino paricaya = = pANI chAMTe che te ja eka tApasa le ke, paTTa hastine choDI bAkInA tamAma hAthIne pANI chAMTo (tApasano AMtarika vicAra evo hato ke A badhA hAthI marI jaze. ane mArA prayatnathI paTTahati bacI jaze) paraMtu thayuM evuM ke badhA hAthI sAjA thayA. ane paTTa hastine ghaNuM upAya tApase karyA chatAM paNa paTTa hasti na bacI zake, ane te Akhare marI gaye. AthI jinazAsananI ghaNI ja prasaMzA thaI, rAjAe rUSijIne aradhuM zakya levAnuM kahyuM. paraMtu rUSijIe kahyuM ke, saMyama AgaLa rAjyanI kaMI paNa kIMmata nathI, je rAjayathI narka gati maLe te rAjyanuM mAre zuM kAma che. - rAjAe rUSinI nirlobhatA joI eka jina maMdira banAvyuM. ane temAM siMhAsana karAvI. rUSijInAM pagalAM sthApana karI haMmezAM pUjA karavA lAgyo. vaLI rAjAe rUSijInA nimittanA ardharAjyathI sAte kSetranA poSaNa karyA keTalAka vakhata pachI rUSijI vihAra karI cAlyA jatA hatA. tevAmAM eka maDadu rastAmAM maLyuM. tyAM rUSijIe maDadAnAM sAthe mANase hatA temane pUchayuM. ke A maDaduM kevuM che. tyAre eka mANase kahyuM ke mahArAja A dhana vyavahArIAno putra che. AjathI cha mahinA upara rAtrinI aMdara sUtAM teNe sarpa karaDa hatuM, paraMtu te bae nahi. rUSijIe kahyuM ke manamAM kazo kheda na karazo kare jIve che. chokarAno pitA rUSine page lAgyuM. ane prArthanA karavA lAgyuM ke svAmina mArA ghera rUddhi ghaNI che. paraMtu A mAre ekano eka putra che je A chokarA nahi bace te mAharU kula sunuM thaI jaze. ane mAre mAthe merU samAna bhAra AvI paDaze rUSie prAsuka pANI pAtramAM laIne navakAra maMtrano jApa karyo. chokaro ekadama jAgI uThaya. A joIne sarvatra jaya jayakAra thaye AthI zraddhALu banI dhanarAje bAra vRtane pitAnA parivAra aMgIkAra karyo. bIjI tarapha khimarUSie vicAryuM ke A badhA pratApa gurUdevane ja che. mATe have gurU sevAmAM javuM ucita che. ema vicArI rUSi tyAMthI citrakuTa cittoDa AvyA. ke jyAM potAnA . gurUdeva yazabhadrajI hatA. zrI saMghe rUSijIno khUba satkAra karyo ane khimarUSie bhaktipUrvaka traNa pradakSiNA daIne gurUdevane vidhi pUrvaka vaMdaNa karI. te pachI rUSijIe eka pachI eka abhigraha levA zarU karyA. - 50 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNumAla javAhira yAne AtmabalidAna khiMmarUSie utkRSTa abhigrahA karI. kula cArAzI pAraNA karyo. khimaSie trIza varasanI umare dIkSA lodhI hatI. sAta varSa gurUdevanI sevAmAM rahyA hatA. judA judA abhigasA ane tapazyA karI. eka dara navuM vanuM AyuSya vyatita karI svage padhAryA. dhanya DA evA pavitra AtmAe ne ke je peAte taryA ane parane tAryA. kavivara lAvaNya samaye sa Mvata 1589 nA mAha mahinAmAM eka rAsa racce che temAM khimarUSinA saMpUrNa hakIkata ApI che A vAta lagabhaga bhAjarAjanA pitA siMdhuta rALanA vakhatanI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryavaMzI, kULabhUSaNa nekanAmadAra zcimaMta mahArANA zrI vijayadevajI sAheba bahAdura (saMsthAna-dharamapura) jeo nAmadArazrIe mArA sAhityanA kAryamAM haMmezanA mATe udAratA batAvI che. ane pote paNa sAhityapremI ane itihAsika bhAvanAvALA hovAthI A mArA ItihAsika kAryamAM mane apUrva utsAha ApI mArA kAryane vegavaMtu banAvyuM che ane mArA pratye hamezAM vAtsalya prema dharAvI mane AbhArI karyo che. lI. Apane bALaka bhegIlAla rAjakavi, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmapura-ane udayapurane sabaMdha. mevADanA mahArANA zrIne rAha5 vi. saM. 1201nI sAlamAM rAjyAbhiSeka thayA hatA. teo zrI. be rAjakumAra hatA temAM kaniSTa kumAra rAmasiMha hatA. keIpaNa kuTuMbanI takarAranA kAraNasarathI rAmasiMha potAnI mAtRbhUmine tyAga karI, lagabhaga 1254-55 mAM cAlI nIkaLyA. pite pitAnI pAse kAMIpaNa sAdhana rAkhyA vagara ja phakata prabhunA bharUsA upara ane pitAnA manobaLa upara ja pote nirbhaya rahetA hatA. pote pitAnA bAhubaLa ane talavAra upara ja vizvAsa rAkhyuM hatuM. te samayamAM kokaNa prAMtanA rAjAo rASTrakuTa mahArAjayane tAbe thayA. te pachI gUjarAtanA solaMkIonA tAbAmAM AvyA, e zilAhAra vaMzanA arikezarI rAjAnA vakhatamAM, thANu, purI, saMjANa e muddAnAM nagara hatAM. te pachI rAjA malphikAjunanA upara gujarAtanA solaMkI rAjA kumArapALe caDhAI karI. pitAnA senApati AMbaDa pAse parAjaya karAvyo, tyAra pachI sane. 1260 mAM devagIrInA rAjA mahAdeva yAdave, uttara koMkaNa para caDAI karI. somezvara nAmanA rAjAne harAvyo. te pachI thoDA ja vakhatamAM zIsodIyA mahArANA rAmasiMhe A mulakamAM rAmanagara rAjyanI sthApanA karI. ATalI prastAvanA ApyA pachI, have rAmasiMhanI kArakIdI tarapha najara karIye, rAmasiMha eka sAhasika ane zUravIra purUSa hatA, teozrI jyAre A mulakanA pahADI pradezamAM AvyA, te vakhate keLI saradAra nAthArAta, ane tenA sAgarItane atyAcAra sAMbhaLI rAmasiMhanuM lohI ukaLI AvyuM. tarata ja pite pitAnI phejanI saradArI laI nAtherAta upara caDhAI karI, ane tene harAvyuM ane mAryo. nAnerAtanI tamAma jAgIranA pite mAlika banyA. ane pitAnA nAma parathI e AkhA mulakanuM nAma rAmanagara pADI, suryavaMzIne jhaMDo pharakAvyo. ane pitAnuM nAma rAmazAha pADayuM. sane. (1262) mAM. ' mahArANu rAmazAhanA svargavAsa gachI somazAha, puraMdarazAha, dharamazAha ane zAha, sane. 1472 sudhImAM thayA. A dareka rANAoe pitAnI bahAdurI ane buddhi vaDe, harAmakherane sakhata zikSA karI, prajAnI ane rAjyanI AbAdI suMdara rIte karI hatI. tyAra pachI jagatazAha pahelA gAla para AvyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . mevADanA aNamala javAhara yAne AtmabalIdAna pachI gujarAtanA sulatAna mahamada begaDAe, A mulaka para caDhAI karI. sane. 1468 mAM. rAmanagaranA mahArANA jagatazAhanA majabUta lakare ghaNI ja mahAdurI batAvI hatI A mahArANAe jyAre saMjANanA rAjA yAdavone nAza thayo, tyAre tamAma paradezIone potAnA rAjayamAM Azare AkhyA hatA - mahArANu jagatazAha pachI nArAyaNazAha, ane dharamazAha bIjA gAdI upara AvyA. teoe paNa rAjyanI AbAdI mATe ghaNuM ja bahAdurI batAvI hatI. te pachI jagatazAha urphe jayadeva, sane. 1531 mAM jAmanagaranI gAdI upara AvyA, emanA vaDIle karatAM pite mahA parAkramI ane zUravIra hatA. emane gujarAtanA sulatAne, tathA porTugIjhAnI vacce rahI, potAne neka Teka sAcavyuM hatuM. '' A mahArANAnI rAjya gADhI AsarasetA hatI. ane uttara kekaNamAM pite prathama paMktinA mahArANA hatA. AjubAjunA tamAma rAjAone pote tAbe karI, ane Akhare aMta lAvI, rAjAone tamAma mulaka meLavI lIdhuM. A jAdava rAjAnI rAjadhAnI eserImAM hatI, sane. 1553 mAM piDugIjhoe jamaNa para caDhAI karI, bAdazAhanA kiledAra, sIdIbakarane bhagADaze. te vakhate mahArANA jayadevane ane porTugIjhanI baMnemAM athaDAmaNa thaI. ane mahArANA jyadevanI tAkAtathI saMdhI karI ane sane. 1558 mAM mahArANA jayadevane AkhA mulakanA mAlikapaNe kabula rAkhyA. ane damaNanI jakAtanA paNa mAlIka banAvyA. tethI dakSiNanA AdIlazAha ane nIjhAmazAha paNa mahArANA zrI jayadevanI madada cAhavA lAgyA. gujarAtanA sulatAna trIjA mujaphare paNa piTugIjhonA atyAcArothI kaMTALI mahArANu zro jayadevanI madada mAMgI, ane khaMbhAtamAM bolAvyA. mahArANAne khUba mAna ApyuM, ane rAmanagaranA svataMtra rANA tarIke kabula rAkhyA. porTugIjhanA daphataramAM rAmanagaranI hada ceula aMdarathI paMdara mAIla DuMgara uparathI zarU thAya che. ema batAvavAmAM AvyuM che. cahala baMdara upara nIjhAmazAhe caDhAI karI te vakhata agAu mahArANA jayadeva sAthe piorTugIjhene salAha-taha thayAM hatAM tethI nIjhAmazAha mahArANunI madada mahAzANAe tahanAnAnI zarate pramANe nIjhAmazAhane madada ApI nahi. A vakhatanuM rasIla varNana piga kare che sane. 176pa A rAjyanA varNane porTa gIjhanA datara Ape che. A pramANe A rAmanagara rAjya upara, aneka vipatie Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhamapura ane udayapuranA sabaMdha temaja muzIbate AvatI rahI. temAMnA traNa sabhyakartAo satAnI bahAdurI, ane buddhithI rAjyarakSaNa suMdara rIte karI, peAtAnuM jIvana dhanya banAvyuM hatuM. mahArANA rAmadeva 1 lAne zivAjI chatrapatie paNa su Mdara rIte mAna mApI svAgata karyuM hatuM. zAhu chatrapatie paNa peAtAnI hayAtI sudhI A rAjya sAthe sArAmAM sAro samaya sAcavyeA hatA. paraMtu 1729 nI vasAInI laDAi prasaMge kAraNa vazAta pezvAne gussA thayA, A laDAImAM tehapura ujjaDa thayuM, ane rANIvAse paNa pAtAnA kuLadha pramANe gRhara karyAM. pI`DavaLanA cakSu daLavI ane pAMjarAlI saradAra zailAbhAInA vitvanI tathA harata upajAve evI che. 62. mAMDavInA mahIDa mahArAjAnI kuMvarI je mahArANA rAmadevarajInI mahArANI hatAM, te kIkImAnI daMta kathA vizvamAM ane svArpaNumAM A kSatrANIomAM prathama mukavA jevI che. mahArANA jayadeve vasAveluM AsarasetA ane gaMbhIragaDha te jamAnAnA ramaNIya ane killebaMdhIvALAM nagarA hatAM. ghATa uparanA vepAra mATe e sthaLA mukhya hatAM. pArasIone saMNunA badala rANA pachI je hiMdu rAjye prathama Azraya ApyA hatA te A rAmanagaranuM rAjya hatuM. ane paradesIe pazu A rAjya sAthe gaNuAja ghADhA saMbaMdhamAM hatA. mAMDavIvALA zeTha jamazedrajI amanajI ane udavADAnA prasiddha adhyArU kuMTubanA zeTha maherAmajI e junAM jANItAM nAmeA che. mAMDavInA mahIDA durajanasidjIe paNa A zajyane vakhate vakhata ghaNI madada ApI hatI. pezvAnA pradhAnAmAMnA nAnAmDanavIsa ane harIpadaMta phaDakee ghaNIvAra rAmanagaranA mahArANAnA pakSa pakaDI Apattio dura karAvI hatI. tenI kadaramAM teo jIve tyAM sudhI mahArANAe zeAdhaDa, kuvA ane nALacADI gAmAnI upaja teone ApI hatI. suratanA navAbane paNa A rAjya sAthe sArA samadha hatA. sane 1802 nA vasAInA kAla karArathI mA rAjya nAmadAra briTiza gavarmenTanA samaMdhamAM AvyuM. tyArathI ane rAjyeA vacce uttama sabadha sacavAcA, nAmadAra mahArANAne nAmadAra briTiza gavaramenTe ghaNuM ja sArU mAna ApyuM hatuM. sattAvananA baLavA vakhate sane 1914 nI surApI laDAI vakhate, A rAjye banatI madada ApI A sabaMdha majabUta karyo hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 mevADanA aNumela javAhara yAne AtmabalIdAna mahArANA zrI nArAyaNadevajI ane mahArANA mohanadevajIe A rAjayane vikAza karavA mATe ghaNuM ja banatuM karyuM che, ane jethI rAjayanI utpanna tathA raiyatanI sthiti sudharI che. mahArANA zrI vijayadevajI 2 jA hAlanA saMsthAna dharamapuranA zrImaMta mahArANA sAheba sane. 1921 mAM takhtanazIna thayA. e e nAmadAre gAdI para beThA agAu rAjakoTa rAjakumAra kolejamAM abhAsa karI. hIMdanA tamAma bhAgomAM musApharI karI. dezakALanuM ghaNuM vizALajJAna meLavyuM che. e A nAmadAre gAdI para besatAM ja rAjyane sarasa dhAraNuM para mukI, prajA mATe kepagI davAkhAnAM, skula, rastA, jaLAzaye karAvyAM che. e o nAmadAra zrInA Agrahane mAna ApI, mubaInA garanara sara leslIvIlasana sAheba dharamapuranI mulAkAte AvI gayA che. ane rAjA prajAnA sabaMdhathI, tathA mahArANA zrInA 2Ajya vahIvaTathI atyaMta rAjI thayA che. e o sAhebanI mulAkAta jaLavAyelI rahe te mATe nAmadAra mahArANAzrI vijayadevajIe e e pAse jyubIlI cerITebala DispensarInuM navuM makAna, a. so. rasIka kuvarabA janAnA haspITala, ane leDI vilasana myujhIyama khullo mukAvyAM che. ane suMdara ArogyatAvAlI paMgArabArInI uMcAmAM uMcI TekarI upara, nAmadAra gavanara sAhebanuM putaLuM, chatrI banAvI khulluM mukI e jagyAne vIsana hilasanuM nAma ApavAmAM AvyuM che. mahArANA zrI vidvAna, rasIka ane prajA vAtsalya hAI udAra ane dAnA che. rAjyanA jaMgalamAMnA vAghanA trAsathI raiyatane bacAvI che. e o nAmadAra zrI zIkArI paNa che. rAjyasana para AvyA pachI e e nAmadAre AkhA hiMdanI, yuropanI ane pUrva sIyAma, cIna, jApAna vigere tamAma dezonI musApharI karI. rIta, rIvAja, vidyA, kaLA ane hunnaranuM avalokana karyuM che. ane tenA pariNAme dharamapura zaheramAM suMdara yu jhIyama banAvyuM che. a. so. mahArANI zrI manahara kuMvarabA sAheba gehela kuLanA pAlI- tANAnA prInsa sAmaMtasiMhanA kuMvarI hatA. teozrI keLavAyelA, vidvAna, dAnezvarI ane dayALuM, temaja prajA vAtsalya hatA, paramAtmA teo zrInA AtmAne sadA ya zAMti arpe. A sivAya mahArANA zrI vijayadevajI sAhebanA paricayamAM huM lagabhaga vIsa varSathI Avyo chuM. teo zonA hRdayanI bhAvanA ghaNI ja uga ane prajA kalyANanI tamannA hara haMmezAM rAkhI, rAjya ane prajAnI AgAhI sAdhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharamapura ane udayapurane saMbaMdha rahyA che. teo eka sArAmAM sArA saMgItanI kaLAnA suMdara jANakAra, temaja ghaNuM ja UMcuM jJAna dharAvanAra rAjavI che. te eAe Adarza rAjavI tarIke pitAnuM nAma zobhAvyuM che. rAjyanI AbAdI temaja prajAnI AbAdImAM paNa mukhya evA rAjakeTa nivAzI kedI kuTuMbanA nabIrA, rA. 2. vRjalAlabhAI modI, rA. 2. apacaMdabhAI medI, temaja hAlamAM panala sekreTarI rA. ra, legIlAlabhAI je medI, zrI. ghaNI ja sevApaNanI advItIya che. paramAtmA nAmadAra mahArANA sAhebane ane te zrInA mahArAja kumAra naraharadeva dAdA sAheba, tathA pautra kumArazrI nAmadAra sahadeva sAheba vigere, sahakuTuMbane paramAtmA sadA sukhI rAkhe, eja prabhu pratye prArthanA. lI. bhogIlAla rAjakavi. nedha-sane. 1531 jagatazAha urpha mahArANA jayadeva gAdI para AvyA. pitAnA parAkrama vahe. dareka rajavADAomAM potAnI suvAsa prasarI rahI hatI. te suvAsane lIdhe khaMbhAtanA sulatAna trIjA mujaphare bolAvI puSkaLa mAna ApyuM. porTugIjhanA trAsathI kaMTALIne mahArANAnI madada mAgI. mahArANAzrI khaMbhAtamAM rahyA, te vakhate mAruM hatuM. ane ATha divasa sudhI sUrya vAdaLAmAM DhaMkAI rahyo hate. mahArANA sUryavaMzI hovAthI sUryadevanAM darzana karyA vagara pote bhojana letA na hatA. eTale ATha divasanA upavAsa thayA. A khabara sulatAnane thaI, te kutuhalathI rANAne potAnA ISTa devane paco batAvavA kahyuM. jagatazAha zAhI cagAnamAM snAna karI, pItAMbara paherI, pATale besI, potAnA ISTadeva, sUryanArAyaNanI ratutI karI. camatkAra dekhADayo. ATha divasathI avizrAMta varasAda varasI, vAdaLathI aMdhakAra chavAyela hatuM. temAM bApara madhyAkAzamAMthI AkAza khulluM thayuM. ane sUryanArAyaNanAM darzana thayAM. eka ghaDI e pramANe rahyuM. A sulatAna ane tenA darabArIo acaraja pAmyA. mahArANuM AsanethI UThayA ke tarata pAcho vasAda cAluM thaje. sulatAne camatkAra jeI, rANA jagatazAha nAma badalI. rANA jayadeva pADayuM. e vakhatathI mahArANA jayadeva rANAne nAme prasiddha thayA. tyArathI rAmanagaranA mahArANAoe potAnA nAma pachADI deva zabda lagADavAnuM zarU karyuM je hajI sudhI kAyama che. nedha- dharamapuranA aitihAsika TuMkI ne lakhavAnI zarU karatI vakhate Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mevADanA aNamela javAhara yAne AtmamalIna mane rAmanagaranA rAjavI, cAra saMsthAna gharamapurane ItihAsa vAMcavAmAM AvatA mArA parama paDIla vidvAnavarya pAThaka bALaka rAma harI nArAyaNa ghaNuM ja yAda AvyA kAraNuM ke uparokata graMthanA saMzodhaka ane lekhaka hatA. teo vRddha chatAM haMmezAM bALaka jyA svabhAvanA AnaMdI hatA. paramAtmA teozrI potAnA jIvananI suvAsanA suMdara puSponI vATIkA mukI, pite A leka mukI; paraka sIdhAvA che. paramAtamA te pavitra AtmAne haMmezAM zAMti bakSe arpe. lo. Apane gIlAla ratanacaMda rAjakavI dharamapura sTeTa. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenI kRpA vaDe mane kudaratI zakti maLI jethI ekavIsa varSanI bhara yuvAnImAM mArI jIhA bolatI thaI ane kaMIka kAvya karavAnI gebI vastu prApta thaI tethI mArI pharaja bajAvavAmAM huM kaMIka aMze phaLIbhUta thayo chuM. lI. tAre bALaka bhogIlAla kavinA sadA rakSaka bano. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . putrI sarasvati bhegIlAla ratanacaMda kavi. kalolci.patrI sarasvati bhogIlAla kavi hAthI hel | oinche ? J sarasvati sAhitya ratnagraMthAvalI , amadAvAdamAM sarasvati prabhu kRpAthI tArA khovAI gaelo phoTo bhagavatinI bhakti vaDe prApta thayo ane tArUM smAraka tarike tArU nAma sadA kAyama rahe ane jagatalakSI karatAM sarasvatinuM upAsaka bane, teja udezathI sarasvati sAhitya ratna graMthAvalinA nAmathI tArUM smAraka mArA mitro temaja hitaciMtake dinapratidina apUrva pretsAhana ApI kAyama rAkhaze eja abhilASA. prabhu tArA svargavAsI AtmAne zAnti arpe. lI. tArA viyogI pitA Culearre rambhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cittoDanA jIrNoddhAra. gurUdeva zrI vijayanitisUrIzvara zrInA hRdayanI pavitra bhAvanA mevADa pratyenI hatI. saMvata 1990 nI sAlamAM gurUdeva gUjarAta kAThIyAvADanA jaina tirthaMnA uddhAra karI, mAravADa ane mevADanA paMthe caDayA. teo zrInA sAtvIka ane premALa svabhAva vaDe jyAM jyAM pAte padhAryA tyAM tyAM peAtAnI banatI tamAma zakti zAzananA kalyANa arthe upayoga karI, jaina samAjamAM nava cetana lAvatA hatA. mevADanI bhUmipara jyAre gurUdevanAM punIta pagalAM thayAM, tyAre mevADanA jaina ma MdirAnI sthiti, temaja jaina samAjanI sthitithI, gurUdevanA manane ghaNA AmAta vAgye. ane manamAM nizcaya karyo ke game tevAM kaSTa sahevAM paDe tA pazu mArI tamAma zaktionA upayoga karI, mAre mevADanA jaina samAjanI temaja jaina purAtana apUrva zilpakaLAnA namunedAra diAnI sapUrNa sthiti sudhAravI. A nizcayathI gurUtaeNne mevADanA, ghaNA khaza gAma ane zaherAmAM, vihAra karI, atizaya kaSTa sahana karI, pAte pAtAnA hRdayanI bhAvanAnA vikAza karavA zarU kyoM. jyAre udayapuramAM churUdeva lagabhaga tera cAda varasa upara cAmasu hatA, te vakhate pAte mevADanA kAryanI zarUAtanI hIlacAla nakkI karI sAthe sAthe rUdeva jyAre cittoDa padhAryA, te vakhate sUryavaMzI mahArANAnA ajoDa ko cittoDanA jotAM, ane tenA u52 karmAMzAha zRMgAra cavarI, sattAvIza daherInu derAsara, nAnA pUrva kirtistha vageranI racanA jotAM, ane sAthe sAthe te madirAnI avyavasthita sthiti jotAM, gurUdevanI AMkhamAM azraSAza vahevA mAMDI. ane manamAM vicAravA lAgyA ke zuM vira bhAmAzAhanI pavitra bhUmi. mahAmaMtrI dALazAhanI apUrva kirti, ane mahArANA pratApanI rAjyadhAnI gaNAtI mevADanI zuM AvI durdazA teja vakhate pote nizcaya karI, pratijJA karI. ke mAre game te lAge cittoDanAM jaina madirAnA uddhAra karAvavA. e khALa brahmacArI sAcA saMte zAzananA nAyakA pAse Tela pADI. ane ane pazu patra lakhyo. temAM eTaluM ja lakhyuM ke bhAI jIvanamAM sevA ja karavI hAya, ane khAnapAna ane mAnapAnanA mAhu na hoya tA, tuM mArA patra vAMcIne tarata udepura Ava gurUdevanA vacananuM mAna rAkhI, huM gayA. mAzathI khanI thI teTalA pracAra karI, jaina samAjamAM jAgRtI ANI. udayapuranA jaina aMgresaza zeTha, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 mevADanA aNamola javAhara yAne AtmaNalIlAna kizanalAlajI catura, revanyu kamIznara zeTha motIlAlajI vorA. temaja bIjA ghaNA gRhasthAe A kAma upADavAmAM sahAnubhUti jaNAvI. gurUdeve jenapurI rAjanagaramAM, mevADamAM kevI paristhiti che. tenI hakIkata, zeTha. bhagubhAI cunIlAla sutarIyAne jaNAvI, temaja zeTha mohanalAlabhAIne jaNAvI. A sivAya AnaMdajI kalyANajInI peDhIne jaNAvI. te samAcAra amadAvAdamAM AvatAMnI e ja gurUdevanuM vacana pramANa karI, rAjanagaranA temaja bIjA ghaNA gAmanA gRhasthoe mevADanI hakIkatane barAbara lakSamAM lIdhI. ane gurUdevanA AzIrvAdathI te kAma zeTha: bhagubhAI cunIlAla, zeTha. trIkamalAla maganalAla, tathA zeTha. lAgIlAla maganalAla, temaja temanA kuTuMbI bhAI jamanAdAsabhAI, tathA budhAlAlabhAI sutarIyA. temaja zeTha. mohanalAlabhAI (kasturacaMda sAkaracaMdalAla) temaja mubaI vALA, rAdhanapura vALA gRhasthoe paNa suMdara sahakAra ApI che. bhagubhAInI dekharekha nIce kAmanI zarUAta karI. lAkho rUpIyAnI sakhAvata karI. sthAnakavAsI saMpradAya, terApaMthI saMpradAya, Arya samAjISTa, krizciyana vigere tamAtha dharmanA upadezakane eTalo badho pracAra vadhI gayo hato ke, je mevADamAM eka vakhata pacAsa hajAra jenI vastI hatI, te mevADamAM Aje gaNyA gAMThayA cArathI pAMca hajAra jano AkhA mevADamAM haze. AvI paristhitinA kAraNathI AkhA mevADamAM pAMtrIsa jena maMdiranI paristhiti lagabhaga ekaja sarakhI jovAmAM AvI. te vastune vicAra gurUdeve karyo. ane gAmaDe gAmaDe ane gAmo gAma jaina dharmanuM jJAna maLe tenA mATe keTalIka pAThazALAo bALaka bALakone mATe sthApanA karI. Aje kahetAM AnaMda thAya che. ke tenuM pariNAma thoDuM ghaNuM paNa sArU AvyuM che. ane jena samAja paNa Aje mevADanA mATe potAnAthI banatuM karavuM te potAnI pharaja samaje che. - tenA pariNAme cittoDanAM keTalAMka maMdirano jIrNoddhAra thaze. ane pratiSThA paNa thaI, paraMtu dIlagIrI eTalI ja thaI ke, pratiSThAnA mutA pahelAM ja gurUvinA hadayanI je bhAvanA hatI, te bhAvanA pUrI thaI zakI nahi. jyAre gurUdeve pratiSThA karAvavA sArU vihAra karyo. rastAmAM ja gurUdevane mAMdagI AvI. ane ekalIMgajInA pavitra dhAmamAM ja gurUdeva svargavAsI thayA A vakhate jaina samAjanA hRdayane pArAvAra AghAta thayo. aMtima samaye paNa gurUdevanI eka ja bhAvanA hatI ke mArA cittoDane jIrNoddhAra-ane pratiSThA. Akhare pratiSThA thaI te vakhate temAM zeTha bhagubAI cunIlAla, zeTha. trIkamabhAI, zeTha gIlAlabhAI temaja bIjA ghaNA gRhastha, vigere hajAra mANasonI hAjarI hatI ane gurUdevanA zubha AzIrvAda vaDe zAzananI zobhAmAM vadhAre thayo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citto dvAra gurUdeva vijayanitisUrIzvara zrInI zubha lAgaNI je cittoDa pratyenI hatI. te lAgaNI teozrInA ziSya maMDaLe paNa upAddha lIdhI. AcAryazrI harSasUrizvara mahAhAja, AcAryazrI udayasUrizvara mahArAja, AcAryazrI hemendrasUri mahArAja, AcAryazrI kalyANasUrizvara mahArAja, paMnyAsazrI saMpatavijaya mahArAja, tathA paMnyAsazrI azokavijayajI mahArAja, temaja paMnyAsazrI caraNavijaya mahArAja vigere sarva sAdhu maMDaLe paNa potAnAthI banatI mahenata karI. mevADanA kAryane saMgIna banAvavA suMdara phALo Apyo che. ane Ape che A sivAya gurUdevanI IcchA mevADanI hakIkatano eka ItihAsa bahAra pADavAnI thaI ane gurUdeve te kAma mane . meM mArI zakti anusAra tamAma mevADanA jaina tirthonA lagatI tamAma ItihAsika noMdhane saMgraha karI, sane 1939 nAM mevADanA aNamola javAhira yAne AtmabalidAna nAmane graMtha bahAra pADa. te graMthamAM jaina maMdironA, bhAmAzAhanA temaja mahArANA zrI pratApanI temaja karmazAhanI mahAmaMtrI dayALazAha vigerenI tamAma hakIkato temAM pragaTa karI. ane jaina samAjanA caNe karyo. te ItihAsika graMthane zrI nAmadAra zrImaMta mahArANA zrI 108 zrI sara bhepALasiMhajI sAheba bahAdura vakhA ane uttejana ApyuM. te pachI A sAlamAM bIjI AvRtI sudhArA vadhArA sAthe bahAra pAd. te graMthathI janatAmAM jAgRtI AvI ane mevADanA mATe lekanI bhAvanA mevADa pratye vadhavA lAgI ane te graMthanI karI mAgaNI janatA taraphathI thaI A jagRtI kAyama rahe, ane jana samAja dharmathI vimukha na thAya, tenA mATe AcArya zrI vijyakalyANasUrizvare jyAre muMbaI gojInA upAzraye cAmAsu karyuM te vakhate mevADa ane cittoDanA mATe muMbaInI janatAmAM pracAra karyo ane mane paNa te pracAra mATe muMbAI bolAvyo. ane mevADamAM eka beDIga sthApavI, tema nakkI karyuM. te vakhate muMbaInA gRhasthAe pacAsa hajAra rUpIyAnuM phaMDa bhegu karI, ane muMbaInA ja zeTha. bhAIcaMdabhAI jhaverI. zeTha. mulacaMdabhAI bulAkhIdAsa, zeTha. zAMtilAla maganalAla temaja anya sadagRhasthonI kamITI nakkI karI, te beDIMganI zarUAta karI. temAM lagabhaga trIsa-cAlIsa vidyAthIo Aje cittoDa mukAme bhaDagamAM abhyAsano lAbha le che. AzA che ke A moDIga mATe dareka gRhastha sArAmAM sArI udAratA batAvaze. gurUdevanA zubha AzIrvAdathI temaja zeTha. bhagubhAI cunIlAla, temaja zeTha. trIkamalAla maganalAla sutarIyA tathA udayapuranI kamITIvALA zaTha rosanalAlajI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mivADanA aNagAla javAhira yAne AbhalidAna catura tathA zeTha motIlAlajI verAnA prayAsathI sattAvIsa daherInuM maMdira temaja karmazAhanA maMdirano jIrNoddhAranuM saMpUrNa kAma purU thaI gayuM hovAthI teno A cAluM zAlamAM pratiSThA karavAnuM nakakI karavA sArU, temaja sTezana para yAtrALuone utaravA sArUM dharmazALA karavA mATe temaja pratiSThA karavAnI rajA levA mATe zeTha bhagubhAI cunIlAla tathA zeTha trIkamabhAI maganalAla tathA zeTha bhogIlAla maganalAla sutarIyA tathA zeTha lAlabhAI umedacaMda laThThA tathA kavi gIlAla vigere nekanAmadAra zrImaMta mahArANAzrI sara lepALasiMhajI sAheba bahAdurane maLavA mATe gayA hatA. nAmadAra mahArANA sAhaba maLyA. ghaNI vAto karI ane gurUdevanA e pavitra kAryanI prazaMzA karI, ane zeTha trIkamabhAInI tadana azakta tabIyatanI paristhiti jotAM nAmadAra mahArANA sAheba bolyA ke bhAI AvI tabIyata tame zI rIte AvI zakyA. Akhare mahArANAzrIe zeTha bhaNunAIna kahI ke A sAlamAM anAjanI paristhitinA kAraNe pratiSThA na kare te ThIka ! AvatA varSe khuzIthI karajo. huM mArA rAjya taraphathI tamAma sagavaDatA ApIza. ane ApanA pavitra kAryamAM mAre saMpUrNa madada ApavI te mArI pharaja samajIza. Akhare mahArANAzrInA vacananuM mAna rAkhyuM. ane pratiSThA bIjA varSa upara muvI rAkhI, paramapujya dharamavijayajI mahArAjazrI paNa mevADamAM gAme gAma pharI jAgRtI lAvavAmAM paNa suMdara phALo Ape che. ane mevADanA mATe pite prayANa karI rahyA che. cittoDanA jIrNoddhAranA kAryamAM neka nAmadAra mahArANAzrI 108 zrI sara pALasiMhajI sAheba bahAdure sArAmAM sAro sahakAra ApI bhUtakALanA bhAmAzAhanI yAdane tAjI karI suMdara lAgaNI dharAvI che. A sivAya rAjyanA karmacArIo temaja amaladAra varSe paNa niHsvArtha paNe cittoDanA kArya mATe suMdara sevA ApI kAryane saMgIna banAvyuM che ane rAjyanI zobhA vadhArI che. ane udayapuranA gRhasthoe paNa gurUdevanA kAryane potAnuM gaNI sevAne suMdara phALo Ape che ane Ape che. paramAtmA gurUdevanA zubha kAryane jalI purUM karavAnI jaina samAjamAM zakti Ape.. lI. Apano bhegIlAla ratanacaMda rAjakavI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com