Book Title: Agamonu Digdarshan
Author(s): Hiralal R Kapadia
Publisher: Vinaychand Gulabchand Shah
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004621/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A ga mo nuM di jhuM zuM na che. hIrAlAla rasikadAsa #ApaDiyA Jain Education Interational Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamonuM digdarzana praNetA prA. hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA ema. e., University Teacher for Ph. D. in Ardha Magadhi, Univ. of Bombay. pratisaMkhyA : 500 vi. saM. 2004] vIrasaMvata 2474 [I. sa. 1944 mUlya rUA. 5-8-0 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka:vinayacaMda gulAbacaMda zAha bI. e. A pustakanA punarmudraNAdi sarve haka che hIrAlAla ra. kApaDiyAne svAdhIna che, prAptisthAnaHsarasvatI pustaka bhaMDAra stanapALa, hAthIkhAnA, amadAvAda, zAha gulAbacaMda lalubhAI mahadaya presa, bhAvanagara. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimantraNa A carAcara jagat mUrta ane amUrta padArthone bhaDAra che. emAM AtmArUpa amUrta, amara ane sacetana padArthanI balihArI che. enI peThe enA jJAnAdi guNo paNa amUrta che. saMsArI ane vyavahAra enA nivAsasthAnarUpa deha upara avalakhe che. A che pitAnA vividha anubhavone A deharUpa mUrtine anekavidha upacAga karI vyakta kare che. AmAM vANuM ane lekhanakriyAne paNa samAveza thAya che. A sAdhane mUrta hevA chatAM amUrta bhAvanA nirUpaNamAM nyUnatA AvavA detAM nathI. jenA maharSioe pitAnA je anubhavone satya svarUpe nirbhayatApUrvaka prakAsyA tene munivaroe apramattapaNe vANImAM utarI banyuM teTale aMze sAcavI rAkhyA che. ene ApaNe " Agama' kahIe chIe. huM ene AtmAnI unnati sAdhavAmAM sahAyaka thanAra mandira kahyuM chuM. A AgamamandiranI manoramatA ane mahattAnuM ane sAthe sAthe enI vizALatA ane gahanatAnuM digdarzana karAvavA meM atra namra prayAsa karyo che. meM je vividha mantavya rajU karyA che te darekanuM maDana ke khaNDana karavA mATe A pustakanI maryAdAne laine jogavAI na hovAthI e bAbate meM jatI karI che. evI rIte ahIM je je AvRttio, gujarAtI ityAdi girAmAM gUMthAyelA anuvAda ane lekha viSe meM ullekha karyo che tenA guNadoSanuM darzana karAvI tenuM mUlyAMkana karAvavAnI vRttine paNa meM kI rAkhI che, kemake A te Agama-mandiranA darzana mATenI bhAvanA jAgRta karavAnA uddezathI karAyela prayAsa che. AthI te atizaya saMkSepamAM ke khUba vistArathI nirUpaNa karavAno moha na rAkhatAM madhyama mArgane huM anusaryo chuM. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM meM je prazno uThAvyA che tene sacoTa uttara ApIne ane AmAM je truTio jANatI hoya tenuM pramANu nirasana karIne AganI sAcI bhavya ArAdhanA karavA-karAvavA huM AgamonA akha7 ane ananya abhyAsIone A dvArA sAdara nimantraNa pAThavuM chuM. AzA che ke teo e svIkArI mane upakRta karaze. A pustakamAM sahAyaka thanAra AgadvArakAdi amane ane uttejana ApanAra dhanika zrAvakone huM ahIM AbhAra mAnuM chuM. vizeSamAM A pustaka kALajIthI ane tvarAthI chApavA badala mahAdaya mudraNAlayanI huM prazaMsApUrvaka sAnanda neMdha lauM chuM, gopIpurA, surata. ) virasaMvata 2474, caitra zukla trayodazI. ) hIrAlAla 2, kApaDiyA a nu krama NikA pRSAMka 3-4 nimatraNa bIjaka *** saMketenI samajaNa AgamonuM digdarzana azuddhinuM zodhana.. * *** ... ! , 6-7 . 1-240 = 240 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bI...ja...ka. prakaraNa viSaya pRSAMka 1 pIThabandha 1-30 2 AyAra (AcAra) 30-17 3 sUyagaDa (sUtrakRta) 5775 4 ThANuM ane samavAya . 75-79 paviyAhapatti (vyAkhyAprajJapti)... 79-87 6 nAyAdhammakahA ( jJAtAdharmakathA) ... 88-102 7 uvAsagadasA (upAsakadazA) ... 102-108 8 aMtagaDadasA ne attarAvavA icadasA 108-113 9 pahAvAgaraNa ne vivAgasuya 113-119 10 ovevAI ne rAyapAseNiyA 119-126 11 jIvAjIvAbhigama ne paNavaNa ... ... 126-130 12 traNa paNutti .. *** *** 130-143 [ sUrapatti (pR. 131-2), caMdapaNutti (133), ane jabuddIva paNutti (133-4) ] 13 nirayAvaliyAsuyajhUMdha .. * 134-134 [ nirayAvaliyA (pR. 135-6), kapavaDisiyA (137), puSkiyA (13 142), puphiliyA (142) ane vahidasA (142)] 14 cha yasutta . *** .. *** * * 143-154 [nisIha (pR. 144-6), mahAnisIha ( 146-8), dasAsuyakhaMdha | ( 148-150), ka5 ( 150-1para), vavahAra (15-3), paMcakampa . (153) ane jayakapa (153-4)] 15 cha mUlasutta .. .. --- * * * 154-170 | { Avarasa (pR. 154-7), uttarajhayaNa (157-164), dasayAliya (164-9), piMDanistutti (169), hanijajutti (169-170 ) ane pakhiyasutta (170)] Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa viSaya pRSTAMka 16 dasa paUNuga .... ... ... ... ... ... 171-178 [causaraNa (pR. 171-2), AurapaccakhANa (172), bhattapariNuM (172-3), saMcAraga (173-4), mahApaccakhANa (174), taMdula- yAliya (174-5), gacchAcAra (175-6), gaNivijajA (176-7), deviMdathaya (177) ne maraNasamAhi (177-8).] 17 naMdI ne ANaogaddAra ..178-185 [naMdI (pR. 178-182) ne aNuogaddAra (183-5)]. 18 avaziSTa Agamo - 185-198 19 anupalabdha Agamo * * * * 198-206 20 diThivAya .. *** 206-215 ra1 Agamo aMge digambarIya mantavya 216-222 22 Agama sambandhI vivaraNAtmaka sAhitya .. ra22-225 [pariziSTa 1H pUravaNa ... 226-235 ,, 2H praznAvalI ..... . * 236-240 saMketenI samajaNa a. ci=abhidhAnacintAmaNi. a0 ja0 50==anekAntajayapatAkA. a0 20 maM=anekArtharatnamaMjUSA. A A0 a =AhaMta AnuM avakana. A0 samitiAgamedaya samiti. uttara uttarajhayaNa. ba0 ke saMsthA=bhadevajI ke. vetAMbara saMsthA gUTha graMkA =mUrjara grantharatna kAryAlaya. gu. mitra tathA guda0=gujarAtamitra tathA gujarAtadarpaNu. je=jesalamera bhADAgarIya granthasUcI. candana jai0 grantha0candana jainAgama - granthamAlA. jai. A sA=jaina AtmAnaMda sabhA. jai gU0 kao==jaina gUrjara kavio. jai dhaprajaina dharma prakAza. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 dho praha sabhA jaina dharma prasAraka sabhA. jai. sa. prava=na satya prakAza. jesAsaMjIna sAhitya saMzodhaka. je sArA saM0 i=jaina sAhityane saMkSipta itihAsa. jesiva bhA=jaina siddhAnta bhAskara. tasvArthAdhi tatvArthAdhigamasUtra. tAvArtharAja =tavArtharAjavAtika. triSaSTi =triSaSTizalAkApuruSacaritra. de lAva je pura=devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra. mAyA 0=nAyAdhammakahA. 50 ai. A =padyaracanAnI aiti hAsika AlocanA. pATa sa ma =pAiyamahava. putra kara=do hajAra varSa purANI kahAniyA. pU0 jeTa graMthamAlA=pUjAbhAI jana granthamAlA. premI graMtha premI-abhinaMdana graMtha. bha0 madha =bhagavAna mahAvIranI dharmakathAo. bhAM. prA. saM0 naM0- bhAMDArakara prA vidyA saMzodhanamaMdira. maTa Ava=mahAvIrasvAmIno AcAradhame. mahAvIra, dharma=mahAvIrasvAmIne AcAradharma. vicAha0=viyAhapaNutti. visesA =visAvasayabhAsa. vI. saM. je kA=vIranirvANusaMvat aura jena kAlagaNanA. sUrasUtra. siddhAntA=siddhAntAgamastava. hI. huM =hIrAlAla haMsarAja. ABO R I=Annals of the Bhandarkar Oriental Research Institute. DC J M=A Descriptive Catalogue of Jaina Manuscripts. HC LJ=A History of the Canonical Literature of the Jainas. H I L-A History of Indian Literature. I A=Indian Antiquary. IH Q-Indian Historical Quarterly. I S-Indische Studien. J A=The Jaina Antiquary. LIA=Life in Ancient India. SB E=Sacred Books of the East. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. kApaDiyAnI padhAtmaka racanA pro. kApaDiyAnI kaMsavadhanA nivedana(pR. 7)mAM emanI saMskRta racanAo ane enA pR. 71-ramAM emanI gujarAtI racanAo viSe ullekha che. A uparAntanI emanI gu. padhAtmaka racanAo paikI keTalIka A pustakamAM pU. 164ne 118-mAM noMdhAi che. bAkInI vIsa nIce mujaba che - dhaSya tuM girAja ! gujarAta mitra tathA gu. darpa tA. 18-11-45 abhinava hariyAlI siddhacakra tA. 17-12-45 mahAvAdI ne gAMgo telI pratApa tA 30-----45 mihana-hariyAlI pratApa tA. 19-12-45 alabelI-hariyAlI gu. mitra tathA gu. darpaNa tA. 9-12-45 tuM keNa ? tA. 10-2-46 palAzanI tapAsa tA. 21-4-46 jinendranI stuti tA. 28-----41 ( tA. 28-7-46 apabhraMza muktakane tA. 4-08-46 padyAtmaka chAyAnuvAda tA. 1-9-46 ( tA. 15-9--46 vagovaNI , (dainika) tA. 25-08-46 nabhe ? tA. 22-9-46 kRtadhrA tA. 22-12-46 vivedano viSaya tA. 24-8-47 dAridya paddhati tA. 5-10-47 zramaNa-hariyAlI tA. 5-7-48 saumya-hariyAlI tA. 12-7--48 nigrantha-hariyAlI tA. 19 -48 vinati tA. 26-7-48 santa-hariyAlI sArvajanikana chapAya che. nivedana Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamonuM digdarzana prakaraNa 1 : pIThabadhe vyAkhyA-manuSya buddhizALI che. ethI ene pitAnAM manta ane kriyAkASTha che. eka ja sarakhAM tAvika siddhAnta ane kriyAkASThane svIkAranArA manuSyone eka sampradAya bane che. tema thatAM ene aMge mArgadarzana karAvanAruM dArzanika sAhitya sarjAya che. A sAhityane maulika, prAmANika ane atimAnanIya bhAga "zAstra" kahevAya che ane e pavitra gaNAya che. anyAnya dharmAvalambIone potapotAnAM zAstra che. jemake hinduomAM brAhmaNo vagerene veda, bauddhone 1tipiTaka, khristione bAIbala, muslimone kurAne zarIpha ane pArasIone khurda avestA. A pramANenAM jenonAM parama pavitra zAstrane "Aga" kahe che. zanAM dharmazAstrane mATe "Agama" saMjJA vaparAya che, ane "Agamanigama"ne artha "veda" karAya che; paNa A bemAMthI ekenI vicAraNA mATe atra avakAza nathI. ahIM te zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmInA tIrthamAM racAyelA ane "jena pravacana" tarIke oLakhAvAtA AgamonI jhAMkhI karAvavAne uddeza rakhAya che. utpatti-pratyeka tIrthakaranA viziSTa zaktizALI mukhya ziSya gaNadhara' kahevAya che. emAM tIrthakarane vandana karI "tatva zuM che ?" eve prazna traNa vAra pUche che. ene niSadyA" kahe che. enA uttararUpe tIrthakara pAsethI kagbleDu vA, vime vA ane yuved vA arthAta utpanna thAya che, nAza pAme che ane sthira rahe che ema anukrame traNa padanA samUharUpa tripadI 1. suttapiTaka, vinayapiTaka ane dhamma-piTaka A traNane "tipiTaka" (saM. tripiTaka) kahe che. 2-3. juo Ahata AgamanuM avalokana yAne tattvarasikacandrikA (bhAga 1)nAM pR. 12-16. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa prApta karI teo zAstro race che, ane ene bAra vibhAgamAM vibhakta kare che. A pratyeka vibhAgane "aMga" ane bArenA samUhane "bAdazAMgI" athavA "bAdazAMga gaNipiTaka' kahe che. samavAya nAmanA cothA aMganuM 57muM sutta (saM. sUtra) jotAM "gaNipiTaka" e aMgane paryAya che ema jaNAya che. atyAra sudhImAM jena paramparA pramANe ananta dvAdazAMgIo racAI che; paNa Aje te kevaLa mahAvIra svAmInA agiyAra gaNadharomAMnA pAMcamA gaNadhara sudharmasvAmInI racelI dvAdazAMgI ochevatte aMze mejuda che, kemake bAramuM aMga nAza pAmyuM che. dvAdazAMgI uparAnta anya dharmazAstra paNa "Agama" gaNAya che. tIrthaMkaranA gaNadhara sivAyanA amuka amuka ziSyoe, pratyekabuddhoe, zrutakevalIoe ane dazapUrvadharoe racelAM zAstrone paNa "Agama" yAne sUtra" kahe che. A mAnyatA jenenA be mukhya phirakA paikI kevaLa zvetAmbaronI ja nathI; kemake digambara paNa AgamanA arthAta sUtranA praNetA tarIke gaNadharane, pratyekabuddhone, zrutakevalIone ane abhinnadazapUrvane nirdeza kare che. 3 saMkhyA-digambaranA moTA bhAganuM mAnavuM e che ke Aje eka paNa prAcIna jaina Agama upalabdha nathI. vetAmbaranI mAnyatA AthI bhinna che. mUrtipUjaka kavetAmbaronA mate upalabdha AgamonI saMkhyA mukhyatayA pistAlIsanI che, jyAre sthAnakavAsIonI mAnyatA mujaba e batrIsanI che, kemake eo 11 aMga, 12 uvaMga, 4 cheyasutta ( juo pR. 12), 4 mUlasutta (juo pR. 17) ane AvAsaya mAne che. vizeSamAM mUrtipUjaka vetAmbara taraphathI AgamonI saMkhyA coryAsInI paNa gaNAvAya che. ene ApaNe pR. 15mAM vicAra karIzuM. AganI pistAlIsanI saMkhyA sUcavanAra temaja e pramANe pistAlIsa Agama gaNAvanArAomAM vikramanI caudamI sadImAM thaI gayelA 1. juo A0 A0 avanuM pR. 8. 2. ejana . 2. 3. ejana pR. 2. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paheluM ] pIThaanya 1pradyumnasUri prathama jaNAya che. emaNe viyAralesamAM ke je vicArasAraprakaraNa tarIke oLakhAvAya che tenA 78mA pRSThamAM A hakIkata darzAvI che, pazu aMga vagere vibhAge sUcavyA nathI. vargIkaraNa----ThANu nAmanA trIjA aMgamAMnA bIjA ThANunA trIjA uddesamAM sutta 71mAM zrutajJAnanA aMgapavitlR ( aMgapraviSTa ) ane agAhira ( aMgabAhya) evA e bheda paDAyA che. uttarajhayaNu ( a. 28, gA. 212) paNa A bhedo sUcave che. vizeSamAM nadI nAmanA Agamanu paNa ema ja kahevuM che (juo sutta 44 ). A Agama upara jinadAsagaNuie suNi ( cUkSNi ) racI che. zaka saMvat 598 ( vi. sa. 733) e ene racanAsamaya che ema keTalAka vidvAne mAne che, jyAre AgamAhAraka AnandasAgarasUrijI ene enI hAthapothI lakhAyAnuM varSa gaNe che. A cuNNi ( patra 10 A )mAM kahyuM che ke dUSya gaNinA ziSya deva vAcaka nadInI racanA karI che. keTalAka vidvAnenu mAnavuM e che ke mahAvIrasvAmInA nirvANu Ada 980 varSe eTale ke vikrama saMvat 110 mAM (i. sa. 454 mAM ) valabhI ' nagaramAM AgamAne pustakArUDha karanArA devahiMgaNi kSamAzramaNa A AgamanA praNetA che. A uparAnta i. sa. nI pahelI sadImAM thaI gayelA manAtA . 1. ' vAdicUDAmiNa ' dharma dhASasUrinA ziSya devaprabhasUri te emanA guru thAya. ratnazekharasUrie zrAvidhimAM emanA nAmanirdeza karyA che e uparathI emanA karatAM A sUri prAcIna che, ema samAya che. "C 2. jo suttamahijjaMto sueNa ogAhai u sammattaM / .. aMgeNa bAhireNa ya se suttaruI tti nAyavvo // 21 // 3. emanA sambandhI mAhitI mATe jIe mAro lekha bAra kSamAzramaNA". A lekha " jaina dharmAM prakAza - (pu. 60, a4 8, 11, 12)mAM traNa kaTake pAyA che. ane AnA anusanmAnane lekha "siddhasena ane coAvana kSamApu. 61, a'0 10 mAM chapAyA che. zramaNa "" Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa vAcakavarya' umAsvAtie tattvArthAdhigamasUtra (a, 1, se. 20) upara racelA bhAgya(pR. 90 )mAM "aMgapraviSTa" ane "aMgabAhya" e zabda dvArA A hakIkata darzAvI che eTale e rIte A be vibhAge lagabhaga be hajAra varSa jeTalA te prAcIna che ja. aMgapraviSTa ane aMgabAhyanAM lakSaNa-traNa vAra gaNadharanA pUchavAthI tIrthakare kahela utpAda, vyaya ane dhrauvyarUpI "tripadI thI thayeluM zrata te 'aMgapraviSTa" che, jyAre prazna pUchAyA vinA arthane pratipAdanarUpe kahevAyeluM zrata "aMgabAlA" che. athavA sarve tIrthaMkaranA tIrthamAM avazya utpanna thanAruM ane ethI karIne niyata evuM zrata te "aMgapraviSTa che, jyAre je zrata aniyata che-je koI tIrthamAM hoya ane kaImAM na paNa heya te aMgabAhya che. aMgabAhiranA avAktara bheda-naMdI(ru. 44)mAM "aMgabAhara " zrutanA (1) Avasmaya (Avazyaka) ane (2) Avarasayavarita (Avazyakatirikta) ema be bheda paDAyA che. temAM vaLI ahIM AvasmayanA (1) sAmAIa (sAmAyika), (2) cavisatthava (catuviMzatistava ), (3) vaMdaNaya (vandanaka), (4) paDikramaNa (pratikramaNa), (5) kAussagna ( kAyotsarga) ane (6) paccakkhANa (pratyAkhyAna) ema cha peTAbheda ane AvalsayavarittanA kAli (kAlika) ane ukAlima (ukAlika) ema be peTAjoda darzAvAyA che. tatvArthAdhi nA paNa bhASyamAM aMgabAhya zratane paricaya karAvatAM AvazyakathI pratikramaNa sudhIne ullekha che, paNa e AvazyakanA cha peTabheda che e tyAM ullekha nathI. ThANa (ThA. 2, u. 1; sa. 71 )mAM aMgabAhiranA Avasmaya ane Avasayavarita e be bheda temaja AvasyayavaIrittanA kAliya ane ukkAliya e be prakAre nirdezAyA che. 1 jue jinabhadragaNi kSamAzramaNakRta vise sAvasmayabhAsanI mAladhArI hemacaMdrasUrita bahavRtti nAme zihitA (patra ra88). Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelu* ] pIThabanya viyAhapatti nAmanA pAMcamA aMgamAMnA 20mA sayama ( zataka )nA AThamA uddesa( uddezaka )mAM arthAt AnA 677mA suttamAM 'kAliyasuya 'nA prayAga karAyA che. A uparathI A saMjJAenI prAcInatA samajI zakAya che. kAlagrahaNu ityAdi vidhipUrvaka je bhAya te kAliya suya ' che. e rIte vicAratAM AyAra vagere agi yAra aMge kAliya suya ' gaNAya che. . C * 6 kAlika zruta ane utkAlika zruta-divasanA temaja rAtanA cAra cAra bhAga kahapIe to e pratyeka bhAga * pauruSI ' kahevAya che. je zruta ( zAstra ) divasanI pahelI temaja ceAthI ( chellI ) pAruSImAM temaja rAtanI paNu e e pairuSImAM ema A cAra ja pAruSImAM bhaNAya te . * kAliya suya ' ( kAlika zruta ) kahevAya che, jyAre je zruta kALavelA cheDIne bAkInA game te samayamAM bhaNAya te * ukkAliya suya ' ( udkAlika zruta ) kahevAya che. ' kALavelA ' eTale sUryodaya, madhyAhna, sUryAsta ane madhya rAtri e cArenI pahelAnI ekeka dhaDI (ceAvIsa miniTa) ane e cArenI prAraMbhanI ekeka ghaDI. Ama ekadara A ghaDI cheDIne bAkInA samayamAM utkAlika zruta bhaNI zakAya. tattvArthAdhi upara digambar AcAya akala ke tattvArtharAjavArtika nAmanI je svepanna vRttithI vibhUSita TIkA racI che temAM kahyuM che ke svAdhyAyakALamAM niyata kALavALu -samayavALuM zruta te kAlika' che, jyAre aniyata kALavALuM te ' utkAlika ' che. Ama digambaree paNa A prAcIna sattA vAparI che. * " kAliya suyanA traNa arthe' kAliya suya 'nA traNa atha thAya che. dasaveyAliya nAmanA AgamanI cuNNi( patra 2)mAM kAliya suyane a caraNakaraNAnuyAga ' karAyA che. nadInI suNDi( patra 47 )mAM AyAra dAdi ' kAliya suya ' che ema kahyuM che eTale je zAstra bhaNutI veLA kALa arthAt samayane khyAlamAM rAkhavA paDe te ' kAliya suya ' e ene khIjo a che. A bIjA artha anusAra viyAhapaNutti( su. 677 )nI Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digadarzana [ prakaraNa abhayadevasUrikRta vRtti( patra 792 A)mAM temaja viserA ( gA. 2294)nI hemacandrasUrikRta bRhadavRtti( patra 971)mAM agyAra aMge "kAlika mRta " (kAliya suya) tarIke ullekha che. kAliya suya ane ukkAliya suya ema vargIkaraNa sUcavatAM "kAliya suya " e je nirdeza karAya che te enA trIjA arthane AbhArI che. kAliya ane ukAliya grantho-naMdI(su. 44)mAM 31 granthane kAliya suya tarIke ane 29 granthone ukAliya suya tarIke nideza che, jyAre pakhiyasuta( patra 66 a-66)mAM kAliya suya tarIke 37 grantha ane enA 61 A patramAM ukAliya, suya tarIke 28 grantha gaNAvAyA che. 1 naMdImAM "kAliya suya" tarIkenA granthamAMnA nAmomAMthI nIcenAM ApaNe neMdhIzuM - uttarajajhayaNa, dasA, kampa, vavahAra, nisIha, mahAnisIha, jabuddIvapaNatti, dIvasAgarapaNutti, caMdapaNuti, aMgacUliyA, vagacUliyA, vivAhayUliyA, nirayAvaliyA, kapiyA, kazyavaDisiyA, pupikyA, pucUliyA ane vacchidasA. 6 . evI rIte ukAliya suyanAM nAmomAMthI nIce mujabanAM ahIM noMdhapAtra jaNAya che * dasayAliya, u(e? vavAya, rAyapAseNiya, jIvAbhigama, paraNavaNA, naMdI, aNuogadA(dA), deviMdatha, taMdulayAliya, caMdAvijhaya, sUrapatti , pirisImaDala, gaNivijajA, jhANavibhakti, maraNavibhakti, AurapaccakakhANa ane mahApaccakakhANa. aMgapavinA bAra bheda-aMgapavi zrata e gaNadharanI racanA che. enA bAra bheda che. e darekane "aMga" kahe che. samavAya nAmanA 1. A nAmanI baMne yAdI vagere viSe meM Ai Ara a0 (pR. 66-67)mAM ahoy A History of the Canonical Literature of the Jainas (pR. 24-26)mAM UhApoha karyo che eTale e hakIkta huM ahIM jatI karuM chuM. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paheluM ] pIThabadha cothA aMga (su. 1), naMdI (su. 45), aNuo gaddAra (sa. 42 ), pakiyasutta ityAdimAM bAra aMgenAM nAma apAyAM che. A pAIya (saM. prAkRta) nAma nIce mujaba che - (1) AyAra, (2) sUyagaDa, (3) ThANu, (4) samavAya, (5) viyA(vA)ha5tti , (6) nAyAdhammakahA, (7) uvAsadasA, (8) aMtagaDadasA, (9) aNuttaravavAIyadasA, ( 10 ) pahAvAgaraNa, (11) vivA-suya ane (12) didivAa. tavArthAdhi (a. 1, sU 20 )nA bhASya(pR. 90 )mAM bAra aMgenAM nAme saMskRtamAM nIce pramANe apAyAM che - (1) AcAra, (2) sUtrakRta, (3) sthAna, (4) samavAya, (5) vyAkhyAprApti, (6) jJAtadharmakathA, (7) upAsakAdhyayanadazA, (8) annakRdazA, (9) anuttarapapAtikadazA, (10) praznavyAkaraNa, (11) vipAkasUtra ane (12) dRSTipAta. kalikAlasarvajJa" hemacandrasUrie abhidhAnacintAmaNi (kADa 2, zle. 2157-1593 )mAM pAMcamA ane sAtamA aMga sivAyanAM bAkInAMnAM nAma upara mujaba ApyAM che. pAMcamA aMganuM nAma "bhagavatI" ane sAtamAnuM "upAsakadazA ' evo ahIM nideza che. tatvArtharAja (pR. 51)mAM chaThThA aMganuM nAma jJAtRdharmakathA ane AThamAnuM ane navamAnuM nAma atakRduza ane anuttaropapAtikadaza ema chapAyAM che. gaNipiTaka-Ane artha abhayadevasUrie samavAyanI vRttimAM traNa sthaLe (patra 5 a, 73 A ane 107 a), 'maladhArI " hemacandra surie aNuo gaddAra(su kara )nI vRtti( patra 38 a )mAM, "kalikAlasarvajJa hemacandrasUrie a. ci. (kA2, zla. 159)nI vikRti 1. Ane lagatAM avataraNa mATe juo A0 A0 a(pR. 6). 2. A ja padya triSaSTizalAkApuruSacaritra parva 10, sarga 5)mAM 166mAM padyarUpe jovAya che. 3. ahIM dvAdazAMgI eTale "gaNipiTaka' ema kahyuM che. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa (patra 105)mAM ane yazedevasUrie pakhiyasattanI vRtti( patra 71 a)mAM Ave che. A uparathI jemane guNone ke sAdhuone samudAya hoya te "gaNi" arthAt AcArya ane "piTaka" eTale sarvasvanA AdhArarUpa bhAjana ema samajAya che. zratapuruSa-naMdInI guNiNa( patra 47)mAM "sutapurisa" e prayoga che. ene artha "zruta-puruSa" thAya che. A cuNimAM bAra aMgarUpa zrutane mATe puruSanI kalpanA karAI cheH AyAra ane sUyagaDa e be zruta-puruSanA paga che; ThANa ane samavAya e be jaMghA che eTale ke ghuMTIthI ghuMTaNa sudhIne bhAga che; vivAhapaNutti ane nAyAdhammakahA e jAMgha( Uru) che; uvAsadasA ane aMtagaDadasA e be pITha ane udara che; aNuttarovavAyadasA ane pahAvAgaraNa e be hAtha che; vivArasuya e Doka che; ane didivAya e mastaka che. dvAdazAMgInI racanA ne sthApanA Avasmaya nAmanA AgamanI caNi patra pa6-17 )mAM A aMge be mata noMdhAyA che. keTalAkanuM kahevuM e che ke AyAra, sUyagaDa e kramathI bAra aMgenI racanA paNuM thaI ane sthApanA paNa thaI, jyAre keTalAkanA mate didivAyane puzvagaya nAmane vibhAga prathama racA ane tyArabAda AyAra vagere aMgenI racanA thaI. aMga, uvaMga ItyAdi vibhAgo-A te eka prakAranuM vargIkaraNa thayuM. bIjI rIte paNa mukhyatayA vidyamAna AganA vargo paDAyA che ane tene mATe aMga, uvaMga (upAMga), yajura (chedasUtra), mUlasutta (mUlasUtra), paIpaNuga (prakIrNaka) ane cUliyAsutta (cUlikAsUtra) evI saMjJAo yojAI che. vedanA abhyAsa mATe sahAyaka evAM zikSA, kalpa, vyAkaraNa, ni, chanda ane jyotiSane vedanAM cha aMge yAne "vedAMga " kahevAmAM Ave che. Ama "aMga" saMjJAne vaidika sAhityamAM upayoga thayo che. bauddha Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paheluM 1. pIThababdha sAhityamAM majhimanikA (1, pR. 177)mAM temaja aMguttaranikAyanI keTalIka kaDikAmAM bauddha zAstranA nIce mujabanAM nava aMga gaNavAyAM che. (1) suta (sUtra), (2) ge (geya), (3) vecyAkaraNa (vyAkaraNa), (4) gAthA (gAthA), (5) udAna (udAna), (6) ItivRttaka (Iyuktaka), (7) jAtaka ( jAtaka ), (8) abhutadharmo (addabhutadharma) ane (9) vedala ( vaidalya?). - jaina sAhityamAM gaNadharoe racelAM bAra maulika zAstrane mATe aMga" saMjJA yojAI che e ApaNe pR. 6mAM joI gayA. Ama A saMjJA samagra prAcIna bhAratIya sAhitya pUratI vyApaka che. vedAMga sAthe sambadha dharAvanAra ne ene spaSTa karanAra (1) purANa, (2) nyAya, (3) mImAMsA ane (4) dharmazAstra e cArane mATe vaidikoe "upAMga" saMjJA vAparI che. Ama aNuogaddAra(ru. 41 )nI hemacandrasUrikRta vRtti ( patra 36 A) jatAM ye jaNAya che. bauddhoe pitAnA koI grantha mATe "upAMga" (uvaMga) jevI saMjJAno upayoga karyo hoya to te mArA khyAlamAM nathI. jenoe "uvaMga" saMjJA bAra jhabbe mATe ja che. "uvaMga' e saMjJA nirayAvalisuphakhaMdha( patra 34)mAM ane enA saMskRta paryAyarUpa "upAMga" saMjJA tatvArthAdhi(A 1, 20)nA paNa bhAgya(pR. 94)mAM najare paDe che. bAra uvage-tatvArthAdhi(a. 1, sU. 21)nI bhASyAnusAriNuM haribhadrasUrikRta TIkA ( patra 76 A )mAM temaja siddhasenagaNikRta TIkA( pR. 94)mAM upAMga tarIke rAjaprasenakIya ane aupapAtika e be nAma apAyAM che. nirayAvaliyA (su. 3-4)mAM uvaMganA pAMca varga te nirayAvaliyA, kampavAsiyA, puphiyA, pucUliyA ane vaNihadasA che evo ullekha che. Ama A Agama pAMca uvaMga gaNave che. 1. Pali Literature and Language ke je vihema gAigara ( Geiger) dvArA racAyelI jarmana kRtine baTakRSNa ghoSe karele aMgrejI anuvAda che tenA 14 mA pRSTamAM kahyuM che ke Ane artha spaSTa nathI. uttara hindanA bauddha dharmamAM ene mATe anurUpa zabda "vaipulya" che. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNuM dhanezvarasUrinA ziSya zrIcaMdrasUrie suhahasAmAyArI yAne aNuhRNavihi racelI che. A vikramanI bAramI sadInA grantha(patra 31 A3ra a )mAM bAra uvaMgenAM nAma maLe che. vizeSa e bAra AyAra vagerenuM ekeka uvaMga che e paNa ahIM spaSTa ullekha che. uparyukta nAma nIce mujaba che - uvAIya, rAyapaNuIya, jIvAbhigama, pannavaNu, sUrapannatti, jaMbudIvapatti, caMdapannati, nirayAvaliyA, ka5vaDisiyA, pupiyA, pucUliyA ane varihAsA. pakhiyasuttanI yazodevasUrikRta vRttimAM samavAyanA prajJApanA ane mahAprajJApanA ema be upAMgane nirdeza che. hIravijayasUrie A vilakSaNutAnuM samAdhAna e sUcavyuM che ke " pakSivRttau mAbApanA vArthatA DhaH"1 arthAta pAkSikavRttimAM mahAprajJApanAne paNa ullekha che, paNa e baMne eka che. A uttarathI mane saMtoSa thato nathI ema meM H C D J (pR. 31 )mAM kahyuM che. viyArasAra ( gA. 348) uparathI ema jaNAya che ke keTalAkane mate dIvasAgarapaNutti "uvaMga" che. - haribhadrasUrie paNuvarNanI TIkAmAM paraNavaNane "upAMga" tarIke ullekha karyo che, paNa ene kramAMka darzAvyo nathI. vikramanI bAramI sadI pahelAnA keAI paNa granthamAM "bAra uvage" e ulekha ke enAM e rIte apAyelAM nAma jovAmAM nathI. abhayadevasUrie vavAyanI vRttimAM A Agamane AyAranA upAMga tarIke ullekha karyo che. evI rIte malayagirisUrie rAyapaseNiyanI vRttimAM A uvaMgane sUyagaDanuM, jIvAbhigamanI vRttimAM chavAbhigamane ThANanuM ane pazuvaNanI vRttimAM paNuvaNane samavAyanuM upAMga 1. juo vi. saM. 1961mAM racAyelI prameyaratnamaMjUSA(patra 1 A) TippaNa. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 paheluM ]. pIThabadhe kahela che, paNa kramAMka Ape nathI. vizeSamAM emaNe riyapaNuttinI TIkAmAM te e kyA AgamanuM upAMga che e vAta paNa nirdezI heya ema jaNAtuM nathI. cheyasutta-Ane mATe chedasutta(saM. chedasUtra) zabda paNa vaparAya che, paNa A ke AvI koI saMjJA kaI vaidika ke baddha zAstra mATe vaparAyelI hoya ema jANavAmAM nathI. AvAsayanijajuttinI 777 mI gAthA tarIke nidezAlI ane vizesAmAM 2295 mI gAthA tarIke dRSTigocara thatI gAthAmAM "cheyasutta" zabda jovAya che. abhidhAnarAjendra ( bhA. 3, pR. 136 1)mAM paMcaka5bhAsanI eka gAthA apAI che. temAM "chedasura" zabda najare paDe che. A saMjJA mATe AthI kaI prAcIna ullekha jovAjANavAmAM nathI. vizeSamAM enuM lakSaNa paNa koI prAcIna granthamAM mane maLyuM nathI. pariNata, apariNata ane atipariNata ema traNa prakAranA ziSyo paikI pariNata ziSyone je Agama bhaNAvAya te chedasutta evuM lakSaNa paMcaka5bhAsanI upayukta gAthAne AdhAre meM H C D 4 (pR. 36 )mAM kyuM che. vi. saM. 1772 mAM "sUri" thayelA bhAvaprabhasUrie jenadharmavarastotra( le. 39 )nA uparanI paNa vRtti( pR. 94 )mAM cheH granthonI "cha" evI saMkhyA ApI che ane enAM nAma nIce mujaba rajU karyA che - nizItha, mahAnizItha, vyavahAra, dazAzrutaskaMdha, bRhatkalpa ane chatakalpa. cheyasuttanI saMkhyA darzAvI tene nAmanirdeza karanAre ke AnAthI prAcIna ullekha che ? jatakalpa( jayaka5 )nI cheyasutta tarIke gaNanA pAchaLathI thaI che ane e pahelAM te ene badale paMcakane ullekha thatuM hatuM ema 1. keTalAkanuM kahevuM e che ke kapanA bhAsane eka aMza te paMcakalpa che. jaina granthAvalI(pR. 16)mAM evo ullekha che "ke paMcakapanuM mULa saMvata 1612 sUdhI mojuda hatuM." juo C D J (pR. 37). Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM dina [ prakaraNa kahevAya che. sthAnakavAsIo nisIha, ka5, vavahAra ane dasAsuyakhaMdha e cAra ja mAne che eTale emane mate cAra cheyasutta che. mUlasutta-A ke mUlasuya (saM. mUlasUtra) jevI saMjJA kaI vaidika ke bauddha zAstra mATe vaparAyelI hoya ema jaNAtuM nathI. mahAnisIha(a. 3)mAM "mUlasura" zabda najare paDe che. vizeSamAM ahIM evo ullekha che ke vajasvAmIe "paMcamaMgala' mahAsuyaphakhaMdha(mahAmRtaskadha)ne uddhAra mUlasUttanI madhyamAM lakhyuM ane mUlasutta e sUtrathI gaNadharoe ne arthathI arihaMta bhagavAna dharmatIrthakara trilekapUjaya vira jinenTe kahyuM. mUlasuttanI cAranI saMkhyA ane e pramANenAM nAma viSe jainadharmavarastotra(le. 30 )nI TIkA(pR. 94)mAM ullekha che, paNa enA karatAM koI prAcIna ullekha jovAmAM nathI. A TIkAmAM uttarAdhyayana, Avazyaka, piNDaniyukti ane (athavA) edhaniyukti ane dazavaikAlika ema cAra bhUla gaNAvAyAM che ? mUlasurAdinAM lakSaNa-mUlasuttanuM lakSaNa koI prAcIna granthamAM jaNAtuM nathI. A temaja paraNuganA sakhadhamAM eka kapanA karAya che. je Agamono abhyAsa sAdhuo ja nahi, paNa zrAvake paNa karI zake te pachaNaga" kahevAya che; jenA abhyAsa mATe dIkSAnA paryAyanI ke enI pariNutinI apekSA nathI te "mUlasutta' kahevAya che; jenA abhyAsa mATe kevaLa dIkSAnA paryAyanI ja apekSA che te "aMga" ane "uvaMga" kahevAya che; ane jene abhyAsa dIkSAnA paryAya temaja enI pariNati ema baMnenI apekSA rAkhe che te "che sura" kahevAya che. sthAnakavAsI sampradAya nIce mujabanA cAra Agamone "mUlasUtra" tarIke oLakhAve che - 1. keTalAka videzI vidvAnoe malasUttanI saMkhyA ane enA krama viSe ullekha sal wong ni A Descriptive Catalogu@ of Jaina Manuscripts (Vol XVII, pt. 8 )nI mArI aMgrejI prastAvanA (pR. 1-18). Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paheluM ] pIThaba (1) naMdI, (2) ANaogaddAra, (3) dasayAliya ane (4) uttarajhayaNa. paNuga-naMdI(sa. 44)mAM A zabda vaparAya che. kathA tIrthakaranA samayamAM keTalAM paUNaNaga (prakIrNaka) heya ene ahIM vicAra karAyo che. viyAralesa( gA. 350)mAM taMdulayAliya (tandulavaicArika) ityAdi granthone uddezIne "panna" zabda vaparAya che. ene sAmAnya rIte "paNuga" kahe che. triSaSTi (pa. 1, sa 3, zle. pa81)mAM " prakIrNaka" zabda najare paDe che. * je tIrthamAM cAre prakAranI matithI vibhUSita jeTalA ziSya hoya teTalAM paUNaga heya evo ullekha naMdI(su. 44)mAM che. vizeSamAM tyAM mahAvIra svAmInA tIrthamAM 14,000 pairaNaga hevAno ullekha che. Aje A badhAM te maLatAM nathI. jainadharmavarastotra(zle. 30)nI patta vRtti(pR. 94)mAM dasa paIzuga gaNAvAyAM che eTale moDAmAM meDA e samayathI te paraNuga dasa gaNAya che. A mudrita vRttimAM nIce mujaba nava Agamane dasa prakIrNaka tarIke ullekha che. kemake emAM banatAM sudhI te mahApaccakkhANane nirdeza karavo rahI gaye jaNAya che - causaraNa, AurapaccakkhANa, bhaktaparikSA, taMdulaviyAliya, caMdAvijaya, gaNuvijajA, maraNasamAhi, devendrasUtra ane sastAraka. . alabrakUTa vebara (Albrecht Weber), e. gerine (Guerinot), pro. merisa vintaniMsa (Winternitz) vageree dasa paNuga tarIke maraNasamAhine badale vIraWvane ullekha karIne ane A navamAM mahApaccaphakhANa umerIne dasa ISNuga gaNAvyA che. 1. juo "candana-nAgama granthamAlA" granthoka 1, prastAvanA (pR. 7). 2. matijJAnanA mRtanizcita ane azrutanizrita evA be bheda che. bIjanA autpAtikI, nacikI, kArmika ane pArimikI evA cAra peTAbheda che ane e ahIM vivakSita che. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa che. vaeNthara zubrige ( Walther Schubring) paNa A ja dasa paNugane paricaya karAvyo che ane vizeSamAM tibhegAliya ane ArahaNupaDAgA e be viSe paNa DuMka lakhyuM che. siddhAntAgamasta(le. 32-37)mAM je tera granthane ullekha che tene vizAlarAjanA ziSya A stavanI vikRtimAM tera paIpaNuga tarIke oLakhAvyA che. jena hastalikhita prationuM vistRta sUcIpatra je meM taiyAra karyuM che ane je bhAMDArakara prAcyavidyAsaMzodhanamaMdira taraphathI kaTake kaTake chapAIne bahAra paDe che emAM arthAta D CJ M (Vol. XVII, pt. 1, p. xiv ane pt.3, p. xxiv)mAM meM pra. vebara vageree gaNavelAM dasa paUNuga uparAMta bIjAM aDhAra ane zubiMgane mate sattara paNuga viSe noMdha lIdhI che. jyAM ceryAsI AgAme gaNAvAyA che tyAM padhaNaga' tarIke trIsa granthone ullekha che. pachaNuganuM lakSaNa-naMdI(su. 44)nI vRtti ( patra 208 a- 208 A)mAM malayagirisUrie paIzuganAM be lakSaNe darzAvyAM che - (1) tIrthakara bhagavAne upadezelA zratane anusarIne zramaNe je race te " paUNuga" kahevAya che. (2) zratane anusarIne pitAnAM vacanakauzalyathI dharmadezanAdinA prasaMge granthapaddhati rUpe zramaNo je kahe te "paNuga" kahevAya che. liyAsu-naMdI ane aNuogaddAra mATe A saMjJA vaparAya 3. Epitome of Jainism? ( app. c, p. xxxvii )Hi enA kata nAhare ane ghoSe A be Agama mATe A saMjJA vAparI che, paNa temaNe tema karavA mATe koI AdhAra jaNAvyuM nathI. mane paNa A sattA mATe ke prAcIna ullekha maLyo nathI. 1. juo E C D J (pR. 50 ). 2. ahIM 45 Agama uparAnta jana nigame cAne upaniSad tarIke oLakhAvAtA chatrIsa granthanAM nAma apAyAM che. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paheluM 1 pIThababdha AgamanAM nAmanI saMkhyA, bahuvacanAtmaka nAme, nAmanA atima bhAganI samAnatA ityAdi dRSTie paNa AganA varga paDI zake che, A hakIkta meM H C D J (pR. 53-56)mAM vicArI che. coryAsI Agamo-H CL J (pR.58)mAM sUcavyA mujaba 11 aMga, 12 uvaMga, 5 cheyasutta, 23 mUlasura, 30 pachaNuga, 2 cUliyAsutta ane 10 nijajutti uparAnta nIce mujabanA agyAra granthanI ceryAsI AgamamAM gaNanA karAi che. (1) pakhiyasuta, (2) khAmaNAsura, (3) vaMditasutta, (4) IsibhAsiya, (5) pajajosavaNaka5, (6) yaka5, (7) jaIjIyakapa, (8) sajIyakaSpa, (9) piMDanijajutti, ( 10 ) saMsAnistuti ane (11) visAvasmayabhAsa. jaina graMthAvalI( pR. 7ra )mAM paNa A ja 84 Agama gaNAvAyA che, jo ke vargIkaraNa judu cheH 11 aMga, 12 uvaMga, 5 cheyasutta, pa mUlasutta, pakikhayasuttathI mAMDIne sayaka5 sudhInA ATha ( ATha chUTaka ), 30 pachaNaya, 12 nijajuti ane visAru. rAjendralAla mitre Notices of Sanskrit Manuscripts (Vol III, p. 67)mAM AgamonI je yAdI ApI che te vilakSaNa che. paMcAMgI-AyAra vagere Agama pikI keTalAka upara nijajutti, bhAsa(bhASya), guNi ane saMskRta TIkA che. Ane mULa AgamanI jema AgamanAM aMga gaNuM pAcene "paMcAMgI" tarIke vetAmbara mUrtipUjaka AcAryo oLakhAve che. 1. nisIha, kapa, vavahAra, dasAsuyakhaMdha ane mahAnisIha. 2. Avasmaya, dasavecAliya ne uttarAyaNa 3. uparyukta traNa mUlasUttamAM be cUliyAsura umerI pAMca gaNuvAyAM che. 4. Avasaya, dasa vecAlica, uttarajhayaNuM, AyAra, sUyagaDa, kapa, vavahAra, dasAsuyakhaMdha ane pajo savakalpa e nava Agama paikI darekanI ekeka nijutti ane A uparAnta piMDanijutti, hanistuti ane sattanijutti. WWW.jainelibrary.org Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AganuM digdarzana [ prakaraNa prakAzana-jena sAhityane saMkSipta itihAsa (pR. 728)mAM e ullekha che ke " 45 Agama chapAvI prasiddha karavAnA udyama cAlu karavA mATe dhanapatasiMha bahAdurane dhanyavAda che." AnA 728-9 pR8mAM nIce pramANe Agame chapAvAyAnI vigata che - vi. saM. 1933mAM pahAvAgaraNuM ane nAyAdhammakahA temaja baMnenI abhayadevasUrikRta TIkA. vi. saM. 1936mAM evAIya abhayadevasUrinI TIkA ane lekA gacchanA amRtacandrasUrinA bAlAvabodha sAthe, aNuogaddAra hemacandrayurikRta TIkA ane zabhA RSinA ziSya mehanakRta bAlAvabodha sAthe, naMdI malayagirisUrikRta TIkA ane bAlAvabodha sAthe, AyAra zIlAMkarinI TIkA; jinahaMsasurinI dIpikA ane pArdhacandrasUrinA bAlAvabodha sAthe, sUyagaDa zIlAMkasUrinI TIkA, hemavimalasUrinI dIpikA ane pArdhacandrasUrinA bAlAvabodha sAthe.' vi. saM. 1937mAM ThANa abhayadevasUrinI TIkA ane megharAjagaNinA bAlAvabodha sAthe ane samavAya abhayadevasUrinI TIkA ane megharAjagaNinA bAlAvabodha sAthe. vi. saM. 1938mAM viyAha5Nutti abhayadevasUrinI TIkA, rAmacandragaNine saMskRta anuvAda ane medharAjanA bAlAvabodha sAthe. vi. saM. 1940mAM parNavaNu malayagirisUrinI TIkA ane RSi paramANaMdanA bAlAvabodha sAthe. vi. saM. 1946mAM jaMbuddIvapaNutti zAnticandranI TIkA ane RSi candrabhANunA bAlAvabodha sAthe. vi. saM. 1947 mAM aNuttaravavAdasA abhayadevasUrinI TIkA ane Si kRSNalAlanA saMskRta anuvAda ane bAlAvabodha sAthe. 1. A bIjuM Agama ane enuM vivaraNAtmaka sAhitya bhImasI mANeka dvArA nirNayasAgaramAM chapAvAyuM che, jyAre bAkInA bIjA Agama lakattAmAM "bAbunAgarI " lipimAM chapAvAyA che (juo je. sA. saM. I. pR. 729). Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelu. ] sAmanya rAya dhanapatisi Mha bahAdure i. sa. 1886mAM jainadharma vastuMtranI TIkAmAM nirde zAyelA dasa paiNuga chapAvyAM che, jyAre AgamAya samitie i. sa. 1927mAM A dasamAMnA caMdAvijayane khale gacchAyAra ema dasa parNAga chapAvyAM che. dhanapatisihanA prakAzanA sAmAnya keATinAM che. zuddhinI dRSTie enA karatAM A samitinAM temaja devacaMda lAlabhAI jaina pustakAddAra saMsthAnAM prakAzane caDiyAtAM che. A samiti taraphathI je Agame prakAzita thayA che te prakAzanava pUrvaka huM ahIM noMdhu chuH G Avasaya ( bhA. 1-4; 21916, 1916, 1917, 1917 ), AyAra ( bhA. 1-2; 1916, 1916 ), evavAya (1916), nadI (31917), sUyagaDa ( 1917 ), samavAya ( 1918 ), paNvA (bhA. 1-2; 1918, 1919 ), viyA paNatti ( bhA. 1-3; '1918, 1919, 1921 ), ThANu ( bhA. 1-2, 1918, 1920 ), enizrutti ( 1919 ), sUriyapatti ( 1919 ), nAyAdhammakahA (1919), pachhAvAgaraNa (1919), uvAsagadasA ( 1920), atagaDadasA, aNuttarAvavAyadasA te vivAgasuya ( 1920 ), nirayAvalI ( 1922 ), gacchAyAra ( 1927 ), aNue gaddAra ( 1924 ), rAyapaseNuinja ( 1925 ), causaraNu ityAdi dasa paibhruga ( 1927) ane Avasaya ( bhA. 1-2; 1928, 1932 ). de. lA. saMsthA taraphathI saTIka khAmaNAmrutta ane pakikhayasutta (1911), posavAkapa ( 1914), aNue gaddAra (bhA. 1-2; 1915, 1916), uttarayaNa ( bhA. 1-3; 1916, 1916, 1917), piDanizrutti " 1. AgamAnuM kevaLa mULa na chapAvAtAM enuM sAthe sAthe vivaraNAtmaka sAhitya paNa chapAyuM che. ene mATe ' bhaktAmarastAtranI pAdapUrtirUpa kAvyasa graha prathama vibhAganA aMtamAM apAyelI cAdI jovI. 2. ahIM kauMsamAM Apela va IsavI sana pramANe che. 3. I. sa. 1924 mAM bIjI AvRtti chapAi che ane huM ene anusaruM chuM. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana 1 prakaraNa (1918), dasayAliya (1918), chavAchavAbhigama (1919), jaMbudIvapaNutti (bhA. 1-2; 1920, 1920), taMdulayAliya ne causaraNa ( 1922) ane Avasmaya (bhA. 3; 1936) prakAzita thayela che. vavahAra bhAsa tathA malayagirisUrikRta TIkA sAthe dasa bhAgamAM prasiddha thayuM che. pahelA, cothA, pAMcamA ane navamAnAM prakAzana-varSa anukrame . sa1926, 1928, 1928 ane 1928 ema chapAyAM che; bAkInAnAM chapAyAM nathI. ko5 nijajutti, saMdhadAsagaNinA bhASya temaja vRtti sahita pAMca bhAgamAM I. sa. 1937, 1936, 1936, 1938 ane 1938mAM anukrame jena AtmAnaMda sabhA dvArA prakAzita thayela che. enA pAMcamA bhAgamAMnuM teramuM pariziSTa judI pustikarUpe paNa chapAyuM che. pAlItANAmAM " zrIvardhamAna jenAgamamaMdira " vi. saM. 1994mAM baMdhAvAyuM tyAre nIce mujabanA 45 Agame tyAM vi. saM. 1999mAM zilArUDha karAyA ane sAthe sAthe enI jUja nakale patrAkAre chapAvAI: 11 aMga, 12 uvaMga, 10 pazugara, nisIha, ka5, vavahAra, dasAsuyapha khaMdha, pajesavaNaka5, jayakapa, paMcakaccha ane mahAnisIha e cheyasutta, Avasmaya, hanijajutti, dasayAliya, piMDanijajuti ane uttarajhavaNa e mUlasutta ane naMdI temaja aNuogaddAra. hAla ahIM suratamAM "zrIvardhamAna jaina tAmrapatrAgama maMdira " baMdhAya che. temAM A 45 Agama je tAmrapatra upara kotarAyA che te bhIMta sAthe joDI devAze. videzI vidvAne pikI 3. hamaNa yAkobI(Hermann Jacobi)e pa savaNAka5 I. sa. 1879mAM ane AyAra I. sa. 1882mAM saMpAdita karela che. Do. e. epha. ruDolapha harnala (Hoernle) dvArA I. sa. 1885-88mAM uvAsagadAsAnuM, zuddhigadvArA I. sa. 1905mAM kapanuM, 1. A avasmayanA be bhAga Ava samiti taraphathI chapAyA che. 2. juo A0 samiti dvArA prakAzita dasa padhaNaNaga. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paheluM ] pIThababdha I. sa. 1910mAM AyAranA prathama suphakhaMdhanuM ane I. sa. 1918mAM vavahAra, nisIha ane mahAnisIhanuM ane vAle zApenTiyara (Jarl Charpentier) dvArA I. sa. 1921mAM uttarajajhayaNanuM saMpAdana thayuM che. rUparekhAnI bhASAdITha sAmagrI AgamonI AchI ke gherI rUparekhAo ochevatte aMze atyAra sudhImAM aneka vidvAnone hAthe vividha bhASAmAM AlekhAI che. AnI ApaNe bhASAdITha racanAvarSa anusAra saMkSipta neMdha laIzuM. addhamAgahI-sUyagaDa (2, 1, 11; pR. 73)mAM bAra aMge gaNAvAtAM pahelAM bene ane chellA ane vivAha (sa. 732)mAM pahelA ane chellA sAkSAta ullekha che, jyAre baMnemAM bAkInAM jAva - thI sUcavAyAM che. ThANa (ThA, 10; su. 755)mAM dasa dasa ajajhayaNavALI dasa dasAnAM nAma che. vizeSamAM ThA. 3, u. 1; su. 15ramAM caMdapaNutti, sUrapatti ane dIvasAgarapatti ema traNa paNuttio gaNavAI che. samavAya (su. 136 )mAM bAre aMgonAM nAma che eTaluM ja nahi paNa e ane enA pachInAM sutta 137-187mAM e bArene saMkSipta paricaya apAya che. suta 148mAM dvAdazAMga gaNipiTakanI ArAdhanAnuM ane virAdhanAnuM phaLa darzAvAyuM che. naMdImAM samyapha-kRtanA paricayanA prasaMge 40 mA suttamAM bAra aMgenAM nAma gavAyAM che. vizeSamAM 44mAM suttamAM paNa A ja bAra nAmano ullekha che temaja 29 kAliya ane 31 ukAliya AgamonAM nAma che. su. 45-56 mAM bAre aMgone paricaya apAyo che. 1. A mArA jevAmAM AvyuM nathI. A History of Indian Literature (Vol. II, p. 465 )mAM A saMbaMdhamAM "Das Mahanisihasutha, Berlin 1918 (A BA 1918 No 8)" e ulekha che. 2. Agamo pustakArUDha karAyA te veLA bajAva" thI pUrve lakhAyelA AgamamAM pAThane anusaravAnuM sUcana karAyuM che. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa su. 57mAM samavAyanI peThe dvAdazAMga gaNipiTakanI ArAdhanAnuM temaja virAdhanAnuM phaLa batAvAyuM che. pakiyasutta ( patra 66 a-66 A )mAM 37 kAliya ane 28 ukAliya AgamamAM nAma che. vavahAranA dasamA uddesaanA antamAM keTale dIkSA paryAya heya te kayo Agama ke karyuM ajayaNu bhaNaya tene nirdeza che. A dvArA ApaNane 27 AgamonAM nAma jANavA maLe che. aNuogaddAra (su 130, patra 141 a)mAM "AdAnapada" thI je nAme apAyAM che temAM AgamanAM keTalAMka ajajhayaNanAM nAma che. seraseNI-pavayaNusAranA aMgrejI upodaghAta(pR. 26)mAM De. upAdhe kahe che ke kriyAkalApa nAmanI TIkAnA kartA prabhAca siddhabhaktinI vRttimAM kahyuM che ke badhI saMskRta bhaktinA racanAra pUjyapAda che, jyAre pAiya bhatti ( prAkRta bhakti )nA racanAra kundakundrAcAryuM che. emaNe sudabhatti (mRtabhakti) racI che. emAM bAra aMgonAM nAma che. vaLI emAM diThThivAyanA pAMca vibhAge darzAvAyA che, ane TIkAkAranA mate enA cothA vibhAgarUpa purvAMgayanAM 14 vibhAge-puNvanAM nAma apAyAM che, ane tyAra bAda bIjA vibhAgone ullekha che. jaNa marahadI-AyAranI nijajuttinI aMtima be gAthA AyAranA be suyaphabaMdhanAM ajajhayaNo ane tenA uddesAnI saMkhyA noMdhe che. vi. saM. 1285 pachI paratu vi. saM. 1327 pUrve kaI paNa varSamAM "sUri " pada pAmelA devendrasUrie kammaviyAga nAmanI pitAnI kRtinI chaThThI gAthAnI paNa TIkA (pR. 17-18 )mAM avataraNurUpe "jaINa mahaddI" bhASAmAM racAyelAM nava padyo ApI e dvArA bAra aMgAnAM nAma, didivAyanA pAMca bheda tathA AyAra vagere aMgenAM temaja cauda puvvanAM padonI saMkhyA darzAvI che. A avataraNAtmaka padonuM mULa jANavAmAM nathI. 18 mA pRSThamAM emaNe aMgabAhya zrata tarIke Avazyaka ane dazavaikAlika nirdeza karyo che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paheluM ]. pIThababdha - devasundarasUrinA ziSya kulamaDanasUrie siddhAMtathaya racyuM che. sena prazna (patra 80 A)mAM ene "prAkRta-siddhAntastava" tarIke nirdeza che. A kRti kaI sthaLethI prasiddha thaI hoya to te mArI jANamAM nathI. jainastotrasantAha (bhA. 1, pR. 88)mAM jinabhadrasUrie raceluM kulaka che. enuM nAma " duvAlasaMgIpaya pamANakulaya" che ane tadanusAra e bAra aMganAM padenuM parimANa darzAve che. A kulakanI zarUAta namiLa ki ja ema thayelI che. abhayadevasUrie ThANa (su. 399)nI TIkA (patra 301 A )mAM kayo Agama kayAre bhaNAya te paratve sAta padyo avataraNarUpe ApyAM che. A ullekha vavahAragata ullekhathI kaI kaI bAbatamAM judo paDe che. juo A0 A0 0 ( bhA. 1, pR. 71). uparyukta avataraNarUpa padyo prameyaratnamaMjUSA(patra 3 A )mAM paNa kaI kaI pAThabhedapUrvaka jovAya che. vicAralesanI 344 mI gAthAnI zarUAtamAM "saMpa sAmaLazAstrIsaMhA vadaMta utta" e ullekha che. Ane artha sAMprata kAle AgamanI saMkhyA pistAlIsanI varte che ema che. A ullekha bAda 344 mIthI 351 mI gAthA sudhImAM 45 Agama gaNAvAyA che. emAM didivAya sivAyanAM agyAra aMgenAM nAma, e agiyAre aMgenAM padonI saMkhyA, matavizeSa pramANe dIvasAgarapaNuttinA ulekhapUrvaka tera uvaMgenAM nAma, ka5, nisIha, dasAsuya, vavahAra ema cAra(chevasura )nAM, uttarajhavaNasutta, dasa(ve)yAliya ane Avalsaya ema traNa (mUlasutta)nAM, taMdulayAliya, caMdAvijajhaya, gaNivijajA, nirayavibhati ane AurapaccakakhANue pAMca paINaganAM temaja gaNaharavalaya, deviMdanariMda, maraNabhakti ane jhANubhatti, temaja pakhiya, naMdI, aNuogadAra ane deviMdasathavaSNunAM ema 45 sUtronAM-AgamonAM nAma apAyAM che. uddhAra tarIke paMcaka5, jiyaka5, piMDanijutti ane hanijajutti ema cArane nirdeza che. jainadharmavarastotranI paNa vRtti (pR. 94-95)mAM jaIzuM marahadImAM be avataraNa apAyAM che. pahelAmAM 11 aMga, 12 upAMga, 10 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AganuM digdarzana [ prakaraNa prakIrNaka, 6 chedatra, 4 mUlasutra ane naMdI tathA anuyoga(dvAra) ema 45 Agamo gaNAvAyA che. bIjAmAM 45 AgamenI gAthAnI saMkhyA 6,69,635 nI darzAvAI che, ane pAThAntara tarIke 6,59,330nI neMdha levAI che. saMskRta tatvArthAdhi. (a. 1, sU 20)nA bhASya (pR. 90)mAM aMgabAhya kRtanA vividha bheda darzAvAtI veLA sAmAyika, caturvizatastava, vandana, pratikramaNa, kAyavyatsarga, pratyAkhyAna, dazavaikAlika, uttarAdhyayana, dazA, kalpa, vyavahAra, nizItha ane RSibhASitane ullekha karAyo che, jyAre aMgapraviSTa kRtanA bAra prakAro sUcavatI veLA bAra aMgenAM saMskRta nAme apAya che. AnA upara siddhasenagaNie je bhASyAnusAriNI TIkA racI che tenAM pR. 90-91mAM A AgamonA svarUpane kaMIka khyAla Ave tevI rIte ene vyutpati-artha apAyo che. yAkInI mahattarAnA dharmasana tarIke suvikhyAta ane moDAmAM meDA I. sa. nA AThamA saikAmAM thaI gayelA haribhadrasUrie paNa vAcakavaryanI A be kRtio uparanI pitAnI TIkA(mR. 72-73)mAM A pramANe Agamano paricaya Apyo che. nyAyAcArya thazevijayagaNie paNa A pramANe karyuM che. juo patra pa1-51. tatvArthAdhi upara digambara AcAryoe paNa saMskRtamAM TIkA racI che. A pikI pUjyapAda uphe devanaMdinI sarvArthasiddhi (pR. 1119-120)mAM bAra aMgenAM nAma che. vizeSamAM emAM pR. 120mA bAramA aMga nAme didivAya (daSTivAda)nA pAMca vibhAgano ullekha ane 14 putvanAM nAma che. pR. 121mAM dazavaikAlika nAmanirdeza che. naMdI (su. 44)mAM je kAlaya ane ukkAliya Agama gaNAvAyA tene paricaya malayagirisUrie enI TIkA (patra 204 a-208 a )mAM Ape che. evI rIte pakikhayasuttamAMnA A AganI jhAMkhI yadevasUrie enI TIkA (patra 66-66A )mAM karAvI che. 1 kalApurathI zaka 1825 mAM prasiddha thayelI AvRttimAMne A pRSaka che. che che, Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paheluM] pIThabanya ' "kharatara' ga7nA jinaprabhasUrie sAtase sto racyA che. temAMnA sarvasiddhAntastava yAne siddhAntAgamastavamAM emaNe nIce mujabanA 64 granthane-mukhyatayA Agamone ulekha karyo che - (1) Avazyaka, (2) vizeSAvazyaka yAne mahAbhASya, (3) dazavikAlika, (4) oghaniryukti, (5) piDaniyukti, (6) nandri, (7) anugadvAra, (8) patrizaduttarAdhyayinI, (9) RSibhASita, (10) AcAra, (11) sUtrakRta, (12) sthAna, (13) samavAya, (14) vivAhaprajJasI, (15) jJAtAdharmakathA, (16) upAsakadazA, (17) atakRdazA, (18) anuttarapapAtikadazA, (19) praznavyAkaraNadazA, ( 20 ) vipAkazruta, (21) aupapAtika, (22) rAjaprakrIya, (23) chavAbhigamAdhyayana, (24) prajJApanA, (25) jabU dIpaprajJapti, (26) candraprajJapti, (27) sUryaprajJapti, (28) nirayAvalikA, (29) kalpavatasikA, (30) pupikA, (31) puSpacUlikA, (32) vRSNidazA, (33) maraNasamAdhi, (34) mahApratyAkhyAna, (35) AturapratyAkhyAna, (36) saMstAra, (37) candradhyaka, (38) bhaktaparikSA, ( 39) catura zaraNa, (40) vIrastava, (41) devendrastava, (42) gacchAcAra, (43) gaNividyA, (44) dIpAbdhiprajJapti, (45) taDuvaitAlika, (46) nizItha, (47) dazAzrutaskalpa, (48) kalpa, (49) vyavahAra, (50) paMcakalpa, (51) chatakalpa, (para) mahAnizItha, (53) daSTivAda, (54) aMgavidyA, (55) vizeSaNavatI, (56 ) saMmati, (57) nayacakravAla, (58) tatvArtha, (59 ) jatiSkaraNDaka, (60) siddhaprAbhUta, (61) vasudevahiDI, (62) karmaprakRti, (63) paMcanamaskRti ane (64) AcAryamatra. A paikI 10-20 ane 23 e bAra aMgonAM nAma che. evI 1-4 A anukrame siddhasena divAkaranI, malavAdInI, saMpadAsagaNinI ane zivazarmasUrinI kRti che. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa rIte 21-3ra e bAra uvaMganAM, 33-45, 54, 59 ane 60 e seLa paIzuganA, 46-para e cheyasuttanAM, 1 ane 3-5 temaja 8 ane 63 e mUlasuttanAM ane 6 tathA 7 e cUliyAsuranAM nAma che. bIjA ne navamA sivAyanAM nAma anAgamika paraMtu prauDha kRtionAM che. AgamoddhAraka jainAcArya AnandasAgarasUrijIe nIce mujabanA sAta AgamanAM sUtra, sUtragAthA, nijajutti, mUlabhAsa ane bhAsane akArAdi krama rajU karyo che - (1) naMdI, (2) aNuogaddAra, (3) Avasmaya, (4) hanijutti, (5) dasayAliya, (6) piMDanijajutti ane (7) uttarajhavaNa. vizeSamAM jhANasaya ane saMgahaNine paNa ahIM samAveza karAyo che. A uparAnta A0 samiti taraphathI granyAMka 55 tarIke prasiddha thayelI A patrAkAra pithImAM patra 129-130AmAM upayukta sAta Agamane ladhu viSayAnukrama ane patra 1318-1838mAM A ja sAtane vRddha viSayAnukrama apAyela che. A baMne viSayAnukramo sAta Agamone savizeSa paricaya karAve che. I. sa. 1937mAM prasiddha thayela "aMgAkArAdi"mAM AyAra ityAdi agiyAra aMgenA viSaye saMkSepamAM temaja vistArathI sUcavAyA che. Ama A ladhu viSayAnukrama ane bRhad viSayAnukrama uparAnta A pustakamAM sUtro ane sUtragAthAne akArAdikrama temaja sUtranA, sUtragAthAnA ane nijajutinI gAthAnA aMkonI sUci apAyela che. ne aNuogaddAra, Ayara, sUyagaDa, ThANa ane samavAya e pAMca AgamanA sAranuM saMkalana jainAcArya vijayalabdhisUrijIe karyuM che. enuM nAma "sUtrArtha muktAvali' rakhAyuM che. enA upara saMskRtamAM TIkA che. A zrIlabdhisUri jaina granthamAlAnA 16 mA maNi tarIke i. sa. 1946mAM prasiddha thayela che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelu ] pIThamanya ** gujarAtI-nyAyAcAya yazovijayagaNue agiyAra aMganI sajhAya temaja 45 AgamenAM nAmeAnI sajjhAya racI che ane e " gUra sAhitya saMgraha " ( prathama vibhAga, pR. 400412; 413-4 )mAM prasiddha cai che. udayavijaya vAcake uttarajhayaNune aMge 36 sajhAya racI che. e bhImasI mANuka taraphathI chapAyela sajhAyamAlAmAM che. A ja pustakamAM vinayavijayakRta bhagavatIsUtranI sajhAya ane vRddhivijaye racela dazavaikAlikanI sajjhAya prasiddha thayelI che. rUvijaye temaja vIravajaye pistAlIsa AgameAnI pUjA racI che ane e chapAyelI che. 5 "" vIrasaMvat 2446nA jaina sAhitya sAdhaka ( khaMDa 1 )nA pahelA aMkamAM pR. 2-28mAM ane bIjA aMkamAM pR. 6997mAM DaoN. yAkAmIe rajjosavaNuAkampanI soMpAdita karelI AvRttigata aMgrejI prastAvanAnA ane Sacred Books of the East (Vol. XXII)gata emanI mIjI agrejI prastAvanAnA je gujarAtI anuvAda chapAyA che temAM Agamane aMge keTalIka vAte vicArAI che. << khAra aMgeAnA paricaya jai. sA. saM. 40 e nAmanA pustakanAM pR. 22-70mAM, ane anagapraviSTa zrutane paricaya pR. 39-45mAM, ane upalabdha zruta-sAhityanA pR. 46-90mAM apAyA che. A pustaka 4. sa. 1933mAM prasidgha thayu che. pre. helmatha phAna plAjhenapa (Helmuth von Glasenapp)nA Der Jainisnus nAmanA jarmana pustakanA narasiMhabhAi izvarabhAI paTele karelA anuvAda jaina dharmAM prasAraka sabhA taraphathI vi. sa. 1987mAM prasiddha thayA che. enAM pR. 91-108 mAM AgamA viSe mAhitI apAi che. zrI. geHpAladAsa jIvAbhAI paTele ' zrIsUtrakRtAMgane chAyAnuvAda ' mahAvIrasvAmInA saMyama e nAme rajU karyAM che. emaNe enA prathama pariziSTa (pR. 58-64)mAM zvetAmbarAnA 45 AgamagranthAnA saMkSipta paricaya karAvyeA che. emanuM A pustaka zrIpUMjAbhAi jaina granthamAlA 'nA '' Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa dasamA puSpa rUpe vi. saM. 1992mAM prasiddha thayuM che. zrI. gepAladAsa paTele zrIbhagavatI-sAra (pR. 164-166)mAM samavAyamAM apAyelAM bAra aMgone paricaya saMkSepamAM Ape che. upalabdha temaja anupalabdha Agama-mULa ane enA vivaraNatmaka sAhityane vistRta paricaya ApavAnA irAdAthI meM "Ahata AgamanuM avalokana yAne tattvarasikacandrikA" bAra vibhAgomAM racavAne vicAra karyo hato. bAre vibhAgone aMgenuM lakhANa moTe bhAge taiyAra thatAM meM ene prathama vibhAga i. sa. 1939mAM prasiddha karyo. emAM meM pIThikA, dvAdazAMgIne udbhava, pravartamAna zAsananI dvAdazAMgInI racanA ane sthApanA, dvAdazAMgIone ucheda, sudharmasvAmIe racelI kAdazAMgIone hAsa, aMgabAhya zratanI mImAMsA, ane AganA paThanapAThana mATenI vyavasthA ema sAta prakaraNe racyAM che. AnA pachInA vibhAgamAM keTaleka vibhAga A prastuta pustakamAM gUMthI levAya che. Agamika sAhityane aMge mArA keTalAka gujarAtI lekho prasiddha thayA che. 1 enAM nAma temaja je sAptAhika ane mAsikamAM e prasiddha thayA che tenA nAma nIce mujaba che - jena- rAja praznIyasUtra (tA. 14-8-32), asvAdhyAya saMbaMdhI jena AgamemAM ulekha (tA. 6-8-33), zrIdazavaikAlikasUtra ane mAMsAdi saMbaMdhI ulekha (tA. 25-12-32, 21-5-33, 28-5-33, 4-6-33, 23-7-33),pratikramaNusUtranuM paryAlocana (tA. 23-2-36), ka95samarthana: eka kalpAntarvocca (tA. 8-9-46), kalpasUtranI sAmAnya rUparekhA (paryuSaNaka saMvata 2001) jaina dharma prakAza-mULasUtronI saMkhyA ane krama (pu. 53, aM. 3), ApaNA anulabdha Agama (pu. 56, aM. 4), nandIsutta ane enI cuNinuM vihaMgAvalokana (pu. pa6, aM. 5), Agamika cUlAo ane tenuM kartutva (pu. 57, aM. 1, prathama aMganuM parimANa (pu. 63, aM. 4). citramaya jagata-zrIdazavaikAlikasUtranuM digdarzana yAne eka Ahata AgamanuM avalokana (DIsembara 1932). Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paheluM ] pIThababdha hindI- zrI. agaracaMda nAhaTAne lekha "jena Agama sAhitya" ane pro. jagadIzacandra jenane "jaina Agame ke kucha mahatvapUrNa viSaya " " je. sa. pra.mAM va. 4, aM. 1-2 mAM ane va. 7, aM. 4mAM anukrame chapAyela che. aMgrejI. vebare jarmana bhASAmAM be vibhAgamAM Agamone aMge je lakhANa karyuM hatuM tenuM Sacred Literature of the Jainas e nAmathI eca. vIra rimatha (H. Weir Smyth) dvArA taiyAra karAyeluM aMgrejI bhASAntara Indian Antiquary (Vols. 17-21)mAM I. sa. 1888-1892mAM chapAyuM che. che. vitarninse jarmana bhASAmAM racelA Geschichte der Indischen Litteraturne aMgrejI anuvAda A History of Indian LiteraturenA nAmathI be bhAgamAM prasiddha thayA che. zrImatI ketakara ane kumArI kona ( Kohn ) dvArA karAyele A anuvAda (bhA. 2) kalakattA vidyApITha taraphathI I. sa. 1933 mAM prasiddha thayela che. bIjA bhAganAM pR. 428-474mAM Agamane paricaya che. jena satya prakAza-sAva siddhAntanI jaDa [ niSadyA ane tripadI] (va. ra, aM. 4-5), ApaNuM vivaraNAtmaka sAhityanuM saMkSipta avalokana (va. 2, aM. 7), "namuthu chuM ne aMge (va. ra, aM. 12), prArthanAsUtra yAne jaya vIyarAya (va. 3, aM. 2-3), vaMdittasUtra (va. 3, aM. 7), uvasaggaharathottanI vRttinA kartA ( va. 3, aM. 8), aticAranI ATha gAthAo (va. 3, aM. 10-11), zrIbhadrabAhugaNiracita caukasAya (va. 3, aM, 12), AgamonuM paryAlocana (va. 4, aM. 1-2), pa savaNakapanA eka sUtranuM paryAlocana (va. 5, aM. 9), zrIzIlAMkasUri te koNa? (va. 7, aM. 1-3), yAtrA, yApanIya, avyAbAdha ane prAsuka vihAra (va. 10, aM. 7), pahAvAgaraNa ane hiMsAnAM guNaniSpanna nAme (va. 11, aM. 1), ahiMsAnA sATha paryAya (va. 11, aM. 2) asatyanAM trIsa nAme (va. 12, naM. 3). varazAsanasavRttika bhagavatIsUtranI mudrita AvRttinA aMtima bhAganA katRtva saMbadhI prazna ane uttara (tA. 4-12-36 ). WWW.jainelibrary.org Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamAnu` digdana [ prakaraNa I. sa. 1879mAM DaoN. yAkAkhIe posavaNAkalpa sa'pAdita kyuM che. enI aMgrejI prastAvanAmAM Agama viSe kreTalIka vAta che. S BE nA bAvIsamA vibhAga ( volume )mAM sva. yAkAkhInI agrejImAM prastAvanA che. AvI rIte pistAlIsamA vibhAgamAM paNa che. e baMne prastAvanA jaina Agama viSe keTalIka mAhitI pUrI pADe che. uttarajhayanuM saMpAdana karanAra zApenTiyare e graMthanI aMgrejI prastAvanAmAM AgameAnA vistArathI vicAra karyA che. DaoN. hale uvAsagadasA abhayadevasUrinI TIkA temaja aMgrejI anuvAda, upayAgI prastAvanA ane TippA sahita saMpAdita karela che. e bibliethekA inDikA, baMgALa, kalakattA taraphathI i. sa. 1885-1888mAM prasiddha thayela che. Agama saMbadhI mArA e lekha prasiddha thayA che: A Note on Gandraprajnapti (I H Q Vol. VIII, No. 2; 1932 ); Rajapras'niyasutra, its claim as upanga, its title etc. ( ABORI, Vol. XIV, pp. 145-149; 1933 ). The Dasavaikalikasatra: A Study nA e bhAga prA. ema. vI. paTavane racyA che ne e I. sa. 1933 ane i. sa. 1936mAM anukrame premanI taraphathI prasiddha thayA che. pahelA bhAgamAM dasaveyAliyanAM pahelAM cha ajhamaNeAnI hakIkata che, jyAre khIjAmAM bAkInAM cAra annayaNAnI ane e cUlA sambandhI hakIkata che. D C J M (Vol. XVII) ArgAmaka sAhityane lagatI hAyapothInuM varNanAtmaka sUcIpatra che. emAM AgameAnI anya hAthapothIenI ane AvRttienI noMdha che, viziSTa lekhe viSe ullekha che temaja AgamenA viSaya ane granthakArane aMge lakhANa che. AnA traNa bhAga atyAra sudhImAM i. sa 1935, 1936 ane 1940mAM ema anukrame prasiddha thayA che ane ceAtheA sAta varSa thayAM chapAya che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paheluM ] pIThabandha H C D J e Agamone aMge vistRta mAhitI pUrI pADe che. A kRti meM mArI kRti tattvarasikacandrikAne AdhAre yojI che. A aMgrejI pustaka meM I. sa. 1941mAM prasiddha karyuM che. muMbaI vidyApITha ema. e.nA "ardhamAgadhI"nA vidyArthIone temaja "prAcIna bhAratIya saMskRti " nA vidyArthIone enI bhalAmaNa karI che. ene thoDoka ja bhAga prastuta pustakamAM apAya che, kemake e aMgrejI pustakamAM te Agamone ja nahi, paNa Agamone lagatA sAhityane paNa vistArathI vicAra karAya che. esa. I kaeNTa (Frost)nA The Sacred Writings of the World's Great Religions 119401 yasal olley AvRtti A sAla (1947) bahAra paDI che. emAM pR. 122-131mAM AyAra, sUyagaDa ane uttarajhayaNane saMkSipta paricaya apAya che temaja emAMnA keTalAka aMzonuM aMgrejImAM bhASAntara che. jarmana-vebare Indische StudienmAM be kaTake (Vol. 16, pp. 211-479 & Vol. 17, pp. 1-90)mAM I. sa. 1833mAM ane I. sa. 1885mAM jaina sAhitya viSe laMbANathI UhApoha karyo che. vintanisaeN Geschichte der Indischen itterator (Vol. II)mAM jaina Agamono paricaya karAvyuM che. juo pR. ra91 ane tyAra pachInAM. glAjhApanA Der Jainismus (pR. 81-134)mAM jaina sAhitya viSe lakhANa che. A I. sa. 1925mAM barlinathI prasiddha thayuM che. yres Worte Mahaviras ? Hi 240 Die Lehre der Jainas nach den Alt@r Quellen dargestellt? Hi 24* 1-2. A baMne granthane gujarAtI anuvAda karAvavA jevuM che. AmAMnA pahelA granthane ema. e. nA "ardhamAgadhI " nA vidyArthIonA abhyAsakramamAM muMbai, vidyApIThe sthAna ApyuM che eTale enA anuvAdanI vizeSa AvazyaktA che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa viSe keTalIka bAbate rajU karI che. paheluM pustaka gaTiMjanathI I. sa. 1927mAM prakAzita thayuM che. emAM AgamanA be thara viSe UhApoha che. kenca-garinAe La Religion Djaina(pp. 69-90)mAM Agamane viSe keTaleka UhApoha karyo che. A pustaka parisathI i. sa. 1926mAM bahAra paDyuM che. prakaraNa 2 : AyAra (AcAra) nAma-samavAya(su. 136)mAM "AyAra' tarIke oLakhAvAyelA A aMgane Ayaranijajutti( gA. 11)mAM "a" (veda) kahela che. enI sAtamI gAthAmAM enAM nava nAmAntara apAyAM che: (1) AcAla, (2) AgAla, (3) Agara (Akara ), (4) AsAsa (AzvAsa), (5) Ayarisa (Adarza), (6) aMga, (7) AINa (AcI), (8) AjAI (AjAti ) ane (9) Amekha (AkSa). kauMsamAM meM saMskRta nAma ApyAM che. A dareka nAma sArthaka che. vibhAga-Aje upalabdha thatA AyAranA be vibhAga che. e darekane "suphakhaMdha' (zrutaskaMdha) kahe che. "suphakhadha" eTale satrone samUha, kemake vizesA ( gA. 900 )mAM "kalpa"no artha samUha karAye che. pahelA suyaphakhaMdhanuM nAma "gaMbhacera" (brahmacarya) che, jyAre bIjAnAM * AyAga(AcArA) ane "AyAraMga" (AcArA) evAM be nAma che. pahelA suyaphabaMdhanA nava piTAvibhAga che ane e darekane ajajhayaNa" (adhyayana) kahe che. A dareka 'baMbhacera" kahevAya che, kemake e darekamAM brahmacaryanuM pratipAdana che. niryuktikAra kahe che ke A brahmacarya eTale brAhmaNa lekanI caryA nahi temaja ajJAnI lekane bastinirodha (upasaMyama) paNa nahi, paraMtu sattara prakArane saMyama. A dareka ajhayaNanuM viziSTa nAma che. samavAya (sa. 9)mAM e nIce mujaba apAyAM cheH - satyapariNa, logavijaya, sIosaNija, sammA, AnaMti, dhuta, vimoha(yaNa), uvahANasuya ane mahapariNuM. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIju ] AyAra Ane saMskRtamAM anukrame zastrapariNA, lekavijaya, zItoSNIya, samyaphava, yAvataH (?), dhuta, vihA(yatana), upadhAnazrata ane mahApariztA tarIke oLakhAvAya che. A rIte to "mahapariNuM' navamuM ajajhayaNa che. naMdInI haribhadrasUrikRta vRtti (patra 98)mAM temaja samavAya (su. 136)nI abhayadevasarikRta vRttimAMnI nIce mujabanI gAthAmAM ene AThame kramAMka che - "satyapariNA Dhorano samosALanuM saMmatte AvaMti dhuya vimoho mahAparipaNovahANasuyaM // " AyArayuNi (patra 244) uparathI ema jaNAya che ke "mahapariNa" e sAtamuM ajhayaNa che, ane e ucheda pAmeluM hovAthI 260mA patramAM temaja 296mA patramAM "vimohAyaNane sAtamuM ajhayaNa kahyuM che. vizeSamAM 266mA patramAM A ajajhayaNane "mekSAdhyayana " ane 272 mA patramAM "vimokSAdhyayana " kaheluM che. zIlAMkasUrie, sAtamuM ajajhayaNa nAme "mahapariNuM " bucchinna thayuM che ema 235e patramAM kahyuM che. Ama "mahapariNaNa'nA traNa kramAMka maLe che? 7, 8 ane 9, samavAya (sa. 25)mAM "dhuya " pachI vimeha, uvahANasaya ane mahapariNAne ulekha che eTale A mate mahApariNuM navamuM ajhayaNuM che, paraMtu AyAranijajutti (gA. 31-32 )mAM prathama suphabaMdhanAM ajajhayaNanAM je nAmo apAyAM che temAM mahApariNAne sAtamA ajajhayaNa tarIke ullekha che. AthI ema jaNAya che ke caNi ane zIlAMkasuriskRta TIkA A nijajuttine anusare che. vizeSamAM A nijajutti 1. mahApariNA upara nijutti che eTale ene racanAsamaya sudhI A ajhayaNa hatuM. vizeSamAM ja svAmIe mahApariNAmAMthI "AkAzagAminI be vidyA udadhRta karI ema AvAsayanistuti (gA. 769) uparathI jaNAya che eTale tyAM sudhI A hovuM joIe. AyAranijutti (gA. 290)mAM kahyuM che ke A akjhayaNamAMthI "sakkiga nuM nihaNa karAyuM che eTale Ama A ajajhayaNanI vAnagI sacavAI rahI che. WWW.jainelibrary.org Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa (gA. 31-32 ) uparathI e jANavA maLe che ke pAMcamA ajajhayaNanuM nAma "legasAra " (lekasAra) paNa che ane evI rIte AThamAnuM nAma 'viphakha" (vimokSa) paNa che. bIjuM, AyAranA pahelA suyaphabaMdhanI pachInA bhAgane mAyAjALa tarIke ullekha che. A jotAM bIja suyaphabaMdhanA dareka peTAvibhAganuM nAma "AyArazma" heya ema jaNAya che ke je nAmathI e suyaphabaMdha paNa oLakhAya che. AyAranijajutti (gA. 287) pramANe dareka peTAvibhAganuM nAma "AyAraMga" paNa che ema jaNAya che. A uparAMta A darekane "cUlA" paNa kahe che. emAMnI chellI traNanAM temaja nisIharUpa pAMcamI cUlAnAM viziSTa nAma paNa che e hakIkata AyAranija jutti( gA. 297 ) uparathI jaNAya che. emAM sakiyA, bhAvaNa, vimuni ane AyArapapa ema nAma apAyAM che. pahelI cUlAmAM sAta ajajhayaNa che e uparathI "sattiyA" sacavI zakAya. emAMnAM sAta ajhayaNenAM nAma samavAya(su. 25)mAMnI nimnalikhita gAthAmAM maLe che - " piMDesaNa senjiriyA bhAsajjAyA ya vattha pAesA / ___ uggahapaDimA sattasattikayA bhAvaNa vimuttI // " Ama piMDesaNuM, sejajA, IriyA, bhAsajajAyA, vattha, pAsa ane ugahapaDimA e pahelI cUlAnAM sAta ajhayaNanAM nAma che. bhAvaNuM ane vimuni anukrame trIjI ane cethI cUlAnA ekeka ajhayaNanAM nAma che. bIjI cUlAnAM sAta ajhayaNa paikI cAranAM nAma ThANuM, nisahiyA, uccArapAsavaNa ane sad che ema e darekanA aMtamAMnA ullekha uparathI jANI zakAya che, jyAre bAkInAM traNanAM rUva, parakiriyA ane annamannakiriyA evAM nAma yojI zakAya tema che. pahelA suyaphakhaMdhanAM ajayaNanA nAnA nAnA vibhAge che. ene uddesa (uddezaka) kahe che. "dezane artha vibhAga, aMza thAya che 1. semadevasUrie je nItivAkyAmRta racyuM che tene batrIsa vibhAgamAM vibhakta karAyuM che. A dareka vibhAgane "samuddeza" kahyo che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 bIjuM ] AyAra eTale A nAma samucita che. nava akjhayaNa paikI mahApariNaNune bAda karatAM bAkInAnA uddesAnI saMkhyA 7, 6, 4, 4, 6, 5, 8 ne 4 ema che. A paikI pAMcamA ne chaThThA ajajhayaNanA uddesAnI saMkhyA AyAranijajuttinI nIce mujabanI mAthAmAM darzAvAyelI saMkhyAthI bhinna che - "sattahiM chahiM caucauhi ya paMcahi aTTha cauhi nAyabvA / TrelagTuM me suyorSathe nava ya cA " bAkI AyAranizutti ( gA. 235-237 )mAM uddezAdhikAra gaNAvatI veLA cha uddesaane nirdeza che ane evI rIte AyAranijajutti (gA. 249-ra50)mAM pAMca uddesaane nirdeza che. vizeSamAM AyAracuNi temaja AyAranI zIlAMkasUrikRta TIkA paNa A ja saMkhyA sUcave che. A uparAnta naMdInI hAribhadrIya vRtti(patra 98)mAM temaja samavAya(su. 136)nI abhayadevasUrikRta vRttimAM je nIce mujabanI saMgrahagAthA che te paNa A ja hakIkatanuM samarthana kare che - " satta ya chaccau cauro cha paMca aDheva satta cauro ya / ekkArA ti ti do do do do satteka ekko ya // " vizeSamAM A udesaNukAla jaNAvanArI gAthA uparathI temaja AyAranI zIlAMkasUrikRta TIkA(bhAga 2, patra 290 A )gata spaSTa ullekha uparathI e jANuM zakAya che ke mahApariNunA sAta usa hatA ke jemAM eke Aje upalabdha nathI. bIjI bAbata e che ke A gAthAne artha karatI veLA abhayadevasUri kahe che ke aMga, zrataskanda, adhyayana ane uddezaka e cAreno eka ja uddezanakAla che. vizeSamAM chellAM nava adhyayananAM nava ja uddezanakAla che. bIjA suyaphabaMdhanI cUlAonA nAnA nAnA vibhAgane "ajhayaNa" kahe che. pahelI, bIjI, trIjI ane cethI cUlAmAM anukrame sAta, sAta, eka ne eka ajajhayaNa che ke jenAM nAme ApaNe pR. 32mAM jeI gayA. che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agamanu digdarzana [ prakaraNa A pramANenAM sALa anjhayAmAMthI pahelAte agiyAra, bIjAne traNa, trIjAne traNa, ceAthAne e, pAMcamAne e, chaThThAne e ane sAtamAne be uddesaa che, jyAre tyAra pachInAM bAkInAMne ekeka ja uddesama che. A hakIkata pUrvakti samahagAthA sAthe maLatI thAya che. AyAraninnuttinI nimnalikhita antima gAthAmAM aMzataH AvI hakIkata jovAya cheH 66 ikkArasa ti ti do do do do uddesaehiM nAyavvA / sattayaayanavamA ikkasarA huMti ajjhayaNA // ?? A uparathI AyAranAM e yakSmadha, nisaha sivAyane gaNatAM pacIsa ayaNu ane 85 (51+34 ) usa che. vizeSamAM enA pahelA suya khaMdhanAM padmAnI sakhyAM aDhAra hajAranI che. e suyakkhadhavALA AyArane granthAtra 2644 che ema D C J M (Vol. XVII, pt. 1, p. 2 ) uparathI jaNAya che, jyAre ratalAmanI AvRttimAM 2554 che. uddesanA ane e jyAM nathI tyAM ajhayanA nAnA nAnA vibhAgane ' sutta ' ( sUtra ) kahe che. zilArUDha karAyelA AyAranAM suttonI saMkhyA 402nI che. zuzriMge vAkyone judI ja rIte judAM pADyAM che eTale A saMkhyA emanI gaNatarIthI bhinna che. veDha ( veSTaka )--samavAya (su. 136-140 )mAM temaja nadI( su. 45-49 )mAM AyArathI viyAhapaNutti sudhInAM aMgAmAM sabhyeya veDha, sa'dhyeya sileAga (zlAka) ane ananta gama hAvAnA ullekha che. veDhanA traNa atha cheH (1) eka jAtane chanda, (2) vez2ana ( lapeTA ) ane ( 3 ) eka vastuviSayaka vAkyasamUha. nadInI suCi (patra 51) temaja enI haribhadrasUriSkRta vrutti( patra 97)mAM ' veDha 'nA artha eka jAtane chanda karAyA che. paNa AyAra ityAdimAM A chandamAM kAi pI 1. AnA uttarArdha samajAtA nathI. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjuM ] AyAra 35 che ke nahi e A chanuM lakSaNa jANe jaNAya. samavAya (su. 136)nI abhayadevasUrikRta vRtti( patra 108a )mAM veDhane aMge "veSTA: viroSar: guthativaddhavanasAije " evo ullekha che. nAyA. (su. 1, a. 16; sa. 124)mAM temaja su. 1, a. 17 (su. 132)mAM veDha' zabda che. abhayadevasUrie enI vRttimAM rarara patramAM "veDha" eTale veSTaka, eka vastuviSayaka padapaddhati ema artha karyo che, ane 230A patramAM varNanArtha vAkyapaddhati e eTale e ja artha karyo che. vizeSamAM 222a patramAM dhanuSyanA veSTaka mATe e vedaka jaMbuddIvapattimAMthI rajU karAyela che, ane 230A patramAM AkarNanA arthAta jAtivana azvanA veSTaka tarIke cAra pAya padyo uparAnta zeDuMka gadyAtmaka lakhANa rajU karyuM che. gama ane gamika-gama e dezya zabda che. gama" eTale samAna pATha. naMdIyuNi(patra 51)mAM kahyuM che ke abhidhAna ane abhidheyane laIne "gama" thAya che. e ananta che. jemake " suta me AusaMteNaM bhagavatA, sutaM meA tadAsu me AusaMtehiM, sutaM me AsuyaM me mAta, sutaM mayA mAtA sucamA mardi, purtha mayA sA ". A curNa ( patra 47)mAM "gamita'nuM lakSaNa nIce mujaba apAyuM che - "AdimajjhavasANe vA kiMci visesajuttaM suttaM dugAdisataggaso paDhi 1. H IL (pR. 451 )nA TippaNamAM kahyuM che ke Worte Mahaviras (pR. 3 ityAdi)mAM brige veDha( veSTaka)ne AnA purogAmI chanda tarIke nirdezela che. vaLI veDhanA mApamAM bhinnatAne laIne kaDI (standa)rUpa vibhAga paDI zakatuM nathI ane e vibhAgane abhAva "veDha" grantha (text)ne layabaddha gadyanuM svarUpa ape che ema zubiMga kahe che. 2. nAyA. (su. 15)mAM zarUAtamAM gama" zabda be vAra vaparAya che. enI vRttimAM abhayadevasUrie gama eTale pATha e artha pahelAM karI pharIthI gama" AvatAM ene artha eka jAtanI vAcanA ema karyo che. aMtagaDadasA (va. 4 su. 8)mAM antamAM "sa jamA" e ulekha che. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa bamANaM gamitaM bhaNNati, taM ca evaMvihaM ussaNaM diTThivAe; aNNoNNasagabhidhANaThitaM je paDhijai taM agamitaM, taM ca prAyaso AyArAdi kAliyasuyaM / " arthAta prArambhamAM, madhyamAM ke antamAM kaMIka vizeSathI yukta sattanuM- bethI mAMDIne so sudhInAMnuM paThana karAtAM e sutta gamita' (gamika) kahevAya che. A jAtanuM gamika sutta maTe bhAge dikivAyamAM che. pitapotAnA abhidhAnane viSe rahelA suttanuM paThana karAtAM e agamita" (agamika) kahevAya che. e moTe bhAge AyAra ityAdi kAliyasuya che. kahevAno matalaba e che ke je suttanA pATha lagabhaga samAna hoya paNa jenuM tAtparya bhinna hoya te "gamika sUtra" che. pada-prathama suphakhaMdhamAM 18,000 pade che. A "pada" thI zuM samajavuM e eka koyaDe che. ahIM je "pada' zabda vaparAyo che tenuM svarUpa kAMIka judA ja prakAranuM hoya ema jaNAya che. ahIM vaparAyelA padane artha haribhadrasUrie naMdI(su. 46)nI vRtti( patra 98)mAM catrAvavidhatUta parama " ema samajAvyo che. malayagirisUrie naMdInI TIkA( patra 211 )mAM Ama ja kahyuM che. ene artha e che ke jyAM arthanI upalabdhi che-je arthavALuM che te "pada" che. malayagirisUrie anyatra cUrNikAranuM pramANa ApI kahyuM che ke upasarga-pada, nipAta-pada, nAma-pada, kriyApada ane mizra-pada ema pAMca prakAranAM pado che. e padone AzrIne sUtronAM pade gaNavAnAM che athavA sUtrane Akhe AlApaka e eka pada che ane e padanI apekSAe sUtranAM pado samajavAnAM che. tattvArthAdhiranA aMgrejI spaSTIkaraNamAM je. ela. jenIe pR. 29mAM digambara daSTie pada viSe samajUtI ApI che ane madhyama padamAM 16, 34,83,07, 888 akSara hovAnuM sUcavyuM che. mahesANA taraphathI prakAzita 1. karmagranthanA TIkAkAra kahe che ke jyAM artha pUre thAya te "pada" ema kahevAmAM AvyuM che. 2. juo bhagavAna mahAvIranI dharmakathAo (pR. 181). Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjuM ]. AyAra 37 prathama karmagranthanA 19mA pRSThanA TippaNamAM prAyaH 510886840 zlekanuM eka pada thAya che ema chapAyuM che. aNuogaddAra (sa. 135)mAM vyAkhyAnuM lakSaNa darzAvatAM enAM (1) saMhitA, (2) pada, (3) padArtha, (4) padavigraha, (5) cAlaNa, ane (6) prasiddhi ema cha aMga gaNavAyAM che. AnI curNoi ( patra 90 )mAM " karemi " e pada , "bhate " e pada ane "sAmAyika " e pada ema kahyuM che. Ama cUrNikAra, aNuogaddAranI vRtti( patra 123)mAM haribhadrasUri temaja A AgamanI vRtti (patra 263)mAM mAladhArI hemacandrasUri paNa A ja hakIkata kahe che. Ama A traNe vyAkaraNaprasiddha padane ja "pada' tarIke oLakhAve che eTale ke vyAkaraNamAM jene cheDe vibhakti hoya tene pada' kahe che temaja ahIM kahevAyuM che ane sAhityamAM sAmAnya rIte A ja lakSaNavALA padane vyavahAra thAya che. bhASA-A temaja bIjA paNa aMge vagere temaja paMcasuta paNa ahamAgAhI (saM. ardhamAgadhI) bhASAmAM racAyAM che. uttara hindamAM prAcIna samayamAM saMskRta ane pAIya (prAkRta) ema je be bhASAo pracalita hatI temAMnI pAIyane eka prakAra te "addhamAgaNI " che. ene kalikAlasarvajJa hemacandrasUrie siddhahemacandra (a. 8, pA. 4, su. 287)nI pajJa vRttimAM "ArSa" tarIke oLakhAvI che. nisahayuNimAM enA kartA jinadAsagaNie "addhamAgaha no artha e rIte samajAvyuM cheH (1) aDadhA magadha dezanI bhASAmAM nibaddha ane (2) aDhAra "dezI " bhASAmAM niyata. AyArAdi aMgomAM "dezya zabdo jovAya che. vizeSamAM marahaddImAM nahi vaparAyelA evA aneka zabdo addhamAgadhImAM che (juo pAIyasamahaSNavane upodaghAta, pR. 30 ). AyAra (su. 199, patra 241a )mAM "akasmAt " zabda vaparAya che. e e 1. A zrI siddhacakra sAhityapracAraka samiti (muMbaI) taraphathI i. sa. 1935mAM prasiddha thayelI AvRtti anusAra patrAMka che Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 AgamanuM digdarzana [ prakaraNa samaye "dezI " bhASAmAM pracalita hevAnuM sucavAyuM che. AyArane pahele suyaphakhaMdha "addhamAgahI " bhASAne prAcInamAM prAcIna namUne pUruM pADe che. adamAgaNI sAhitya uparathI ahamAgahInuM vyAkaraNa racavAmAM A khAsa kAma lAge tema che. je. sA. saM. I. (pR. 48 ) pramANe te paheluM ajajhavaNa bIjA badhAM karatAM vadhAre prAcIna che. gadya-padya-AyAranI racanA kevaLa gadyamAM ke kevaLa padyamAM thaI nathI. zilArUDha karAyelA AyAramAM ekandara 147 padyo che. kharI rIte thoDAMka vadhAre che. dA. ta. 185mA surane "asaMbhavaMtA"thI zarU thata bhAga padyamAM che. 163mA suttano atima bhAga padyAtmaka jaNAya che. 147 padyo kyAM kyAM che eno nirdeza ahIM asthAne che. ethI TUMkamAM e noMdhIzuM ke "dhuya "nA pahelA uddesaa( . 173 )mAM 14-16 ema traNa padyo che. e "anaTubhu'mAM che. "vimaha" nAmanA ajhayaNane AThama-antima uddesa saMpUrNatayA padyAtmaka che. emAM 17mAthI 41mA sudhInAM paDyo che ane te " anuTum 'mAM che. "uvahANasura" nAmanuM AkhuM ye ajhayaNa padyamAM che. emAM 42 mAthI 111mAM sudhInAM paDyo che. Ama A sauthI moTAmAM moTo padyAtmaka vibhAga che. padyaracanAnI aitihAsika AlecanA(pR. 185-196)mAM A samagra ajajhayaNa be rIte apAyuM cheH (1) pracalita svarUpamAM ane (2) A ajajhayaNa gAthA kiMvA AryA chandamAM amizra gAthAmAM racAyuM nathI paNu "gAthAnuTubhI saMsaSTi' evA nAmathI oLakhAyelA mizra chandamAM. enA samarthanAthe navA svarUpamAM sva. kezavalAla harSadarAya dhruve e rajU karyuM che. "bhAvaNuM" ajhayaNano keTaleka bhAga padyamAM che. emAM 112135 padyo che. AnI pachInuM 'vimutti' ajhayaNa padyAtmaka che. emAM 136-147 padyo che. Ama AyAramAM keTalAMka padyo "anuSTrabhu" mAM che eTale emAM saMkhyAta silega (zleka) havAne ullekha yathArtha che. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjI ] AyAra gata-pratyAgata sUtra-zIlAMkarie AyAra(su. 119)nI TIkA (patra 169 a )mAM A nAma vAparyuM che. A eka alaMkAranuM paNa nAma che. AyAramAM aneka gata-pratyAgata suve che e enI eka viziSTatA che. AvAM sUtra tarIke su. 23, 32, 33, 41, 57, 63, 94, 102, 110, 119, 123 ane 131no meM H C . J(pR. 216-17)mAM nirdeza karyo che. 123mA suttane artha e che ke je eka jANe che te sarva jANe che ane je sarva jANe che te eka jANe che. dharmonuM milana(pR. 27)mAM kahyuM che ke "TenuM eka prasiddha vacana che. je mANasa eka ja bhASA jANe che te eke bhASA jANato nathI". "mahAvIrasvAmIne AcAradharma"nAM pR. 5, 13, 19, 29 ItyAdimAM gata-pratyAgata sUtrane gujarAtImAM anuvAda che. racanA ane sthApanA-jinadAsagaNi naMdIcuNiNuM( patra 56 A)mAM "puthvagata" kahevAnuM kAraNa jaNAvatAM kahe che ke tIrthakara tIrthanuM pravartana karatI veLAe gaNadharane puvaeNgatanAM sutono artha sarva sutone AdhAra hovAthI sauthI prathama kahe che; vAste ene "puSya" kahyuM che. vizeSamAM gaNudhare sattanI racanA karatI veLA AyArAdinI racanA kare che ane e krame enI sthApanA kare che. anya AcAryonA mate te tIrthaMkara purdhvagatanAM suttane artha sauthI prathama kahe che ane gaNadhara paNuM sauthI prathama pudgagata race che ane pachI AyAra vagere. AyAnijajattimAMnI sahiM mAyAvALI (AThamI gAthA sAthe AthI virodha Ave che ema koI prazna kare te tene uttara eo e Ape che ke A sthApanAne aMgenI vAta che. ane A te akSaranI racanAne AzrIne kahevAyuM che. haribhadrasUrikRta naMdInI TIkA(patra 107)mAM yuNiNanA ja zabdomAM pAiyamAM A ja hakIkata kahevAI che. vizeSamAM malayagirisUrie racelI naMdInI vRtti(patra 240 A)mAM paNa A ja hakIkta che, jo ke e saMskRtamAM kahevAI che. AyAranI yuNi(patra 3)mAM e matalabane pAIyamAM ullekha Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa che ke sarve tIrthakare paNa AyArane artha sauthI prathama kahe che ane tyAra bAda bAkInAM aMgone artha kahe che, ane e ja kramathI gaNudhare satra gUthe che. zIlAMkasUrie AyAranI TIkA( patra 5 A)mAM A ja hakIkata saMskRtamAM rajU karI che. emaNe kahyuM che ke dareka tIrtha, karathI tIrtha pravartAvatI veLAe AyArane artha prathama kahevAya che, kahevAya che ane kahevAze ane tyAra bAda bIjAM badhAM aMgane artha; caNadhare paNa A ja AnupUrvIe sUtrarUpe e gUMthe che. samavAya(su. 136)nI abhayadevasUrikRta TIkAmAM AyAra e sthApanAnI dRSTie prathama che, paNa racanAnI dRSTie te ene kramAMka bAramo che ane pUrvane pahele che ema kahyuM che. A kharekhara vicAraNIya che. A uparathI e phalita thAya che ke sthApanAnI daSTie AyAra prathama che ema mAnavAmAM badhA ekamata che, paNa enI racanAne uddezIne traNa mata che. keTalAka ene paheluM gaNe che te keTalAka pUrvagatanI racanA pachInuM eTale ke bIjuM ane abhayadevasUri te ene bAramuM kahe che. kartava-AyAranijajutti(gA. 287)mAM sacavAyA mujaba AyArane bIje suyaphabaMdha sthavironI kRti che. A sthavireno artha guNi(patra 326)mAM "gaNadhara * karAya che, ane zIlAMkasUrie TIkA(patra 2904)mAM ene artha "caudapUrvadharo' ema karyo che. zuM gaNadharothI indrabhUti vagere gaNadhare samajavAnA che? vizeSamAM "therekiM" e mAnArthe bahuvacana che? je A banne praznano uttara nakAramAM hoya te bIjo 1. A uparathI AcArasRNi naMdIcuNithI bhinna mata darzAve che ema spaSTa thAya che te pachI A bane caNiNanA kartA jinadAsagaNi che ema je keTalAkanuM mAnavuM che te zuM vAMdhAbharyuM nathI ? jo tema na ja hoya te zuM jinadAsagaNinAM mantavyamAM kAlAntare phera paDayo haze eTale teo eka vAra eka vAta kahe che ane AgaLa upara bIjI ? Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjuM ] suyaphakhaMdha e sudharma svAmInI kRti nathI, paraMtu emanA samakAlIna ke uttarakAlIna zrutakevalIonI kRti che ema mAnavuM ghaTe. bhAvaNuM ane vimuni e nAmanI be cUlAonA kartavane sambandha sIma-dharasvAmI sAthe che ema hemacandrasUrie pariziSTaparva( sa. 9, le. 97-100 )mAM kahyuM che. vAta ema che ke rasthUlabhadra munIzvaranAM bena chA sAdhvI sImadharasvAmI pAse gayAM hatAM. tyAMthI teo pAchAM pharyA tyAre sImadharasvAmIe temanI dvArA bhAvanA, vimukti, ratikalpa ane vicitracaryA e nAmanAM cAra adhyayane saMdhane bheTa mokalAvyAM. eka ja vAcanAe nyAe e dhAryA hatAM te emaNe saMdhane kahI saMbhaLAvyAM. saMghe A cAra adhyayanamAMnAM pahelAM bene AyAranI be cUlA tarIka ane bAkInAM bene dasayAliyanI cUlA tarIke jyAM. nihaNa (nihaNa)-bIjA suyaphabaMdhanI pAMca cUlAnuM zemAM zemAMthI niyUhaNa thayuM che te Ayaranijajutti( gA. 288-291)mAM darzAvAyuM che. jemake legavijaya nAmanA bIjA ajajhayaNanA pAMcamA udesAnAM amuka sUtre ane vimala nAmanA AThamA ajhayaNanA bIjA usanAM amuka sUtre AzrIne agyAra piSaNanuM niyUhaNa karAyuM che. bIjA ajhayaNanA pAMcamAM uddesaamAMthI vastraSaNa, pAtraSaNa, avagrahapratimA ane zasyAnuM nirmUhaNa karAyuM che. AnaMti nAmanA pAMcamA ajajhayaNanA thA uddesAmAMthI IriyA ajhayaNanuM, dhUca nAmanA cha ajhayaNanA pAMcamA uddesamAMthI bhAsajajAyA ajajhayaNanuM, mahApariraNanA sAta uddesa pikI pratyekamAMthI ekeka sattikaganuM, satyapariNA nAmanA pahelA ajhayaNamAMthI bhAvaNanuM, dhUe ajhayaNanA bIjA ane cethA uddesAmAMthI vimuti ajhayaNa ane paccakakhANa nAmanA puthva(pUrva)nA trIjA vattha(vastu nA vIsamA "AyAra' nAmanA pAhuDa(prAbhRta)mAMthI AyAspagappa yAne nisIha nAmanI pAMcamI cUlAnuM nirmU* haNa karAyuM che. vizeSamAM A badhAnuM nirmUhaNa satyapariSNAmAMthI thayuM che. vimukti ane bhAvaNa aMge je ahIM kahevAyuM che tenI sAthe Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa sImadharasvAmI taraphathI e bheTa maLyAnI hakIkatane jega maLato nathI tenuM zuM e prazra vicAro bAkI rahe che. viSaya-A AgamanuM nAma ja kahI Ape che tema AcAra arthAta munivare e kema vartavuM e ene viSaya che. Ane aMgeno prAyaH utsarga-mArga pahelA suyaphakhaMdhamAM nirdezAya che, ane utsarga temaja apavAdarUpa mArga bIjA suyaphabaMdhano viSaya che ane temAM paNa eka ajhayaNa te apavAdamArga upara prakAza pADe che ema eka bahuzrata kahe che. ApaNe ajhayaNadITha viSayane vicAra karIe te pUrve samavAya (su. 136)mAM ane naMdI(su. 46 )mAM paNa je prAyaH ekasarakhA zabdomAM samagra kRtinA viSayane nirdeza che te ApaNe noMdhI laizuM. zramaNa nircanthane prazasta AcAra, gocara (bhikSA grahaNa karavAne vidhi ), vinaya, vainayika (vinayanuM phaLa ), (kAyotsarga kare, sUvuM ane besavuM ema traNane aMgenAM ) sthAna, ( vihArabhUmi vageremAM) gamana, caMkramaNa, (AhAra ane upadhinuM) pramANa, vegane niyoga (arthAta svAdhyAya ItyAdi vegamAM anyane joDavA te ), bhASA, samiti, gupta, temaja zamyA, upadhi, bhakta ane pAna e cAranAM udgama, utpAdana ane eSaNAnA deSanI vizuddhie karIne zuddha hoya tenuM temaja (kAraNavazAta) azuddhanuM grahaNa, (mULa guNarUpa) vrata, ( uttaraguNarU5) niyama ane tapa e pahelA aMganA viSaye che. satyapariNuM (zastraparijJA)-Ane zabdArtha zastranI samajaNa e che. ahIM zastrathI "hiMsA " samajavAnI che. buddhizALI puruSe pRthvIkAya, jalakAya, agnikAya, vAyukAya ane vanaspatikAya temaja traNa jIvonI hiMsA na karavI joIe. vanaspatine ane manuSyanA dharmonuM A ajhayaNamAM saMtulana karAyuM che eTale jema manuSya sacetana prANI che tema vanaspati paNa che ema dAkhalA-dalIlathI samajAvAyuM che. legavijaya (lokavijaya)-mAtAdi laukika sambandha para vijaya 1. zarIrane zrama dUra karavA anya sthAnamAM javuM te. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjuM ] AyAra meLavI viSayavAsanAthI virakta rahevAne, zuddha bhikSA grahaNa karavAne ane dhanika ane daridrane bheda rAkhyA vinA sAce dharmopadeza ApavAne A akjhavaNamAM upadeza apAya che. sIesaNija (zItaSNuya)-duHkhanA heturUpa krodha, mAna, mAyA, lebha, rAga, dveSa, meha ane pramAdane tyAga karI ahiMsaka, saMyamI ane samabhAvI jIvana jIvavAmAM sukha che ema ahIM darzAvAyuM che. A ajajhayaNanA zIrSakamAM "zIta" ane "uSNuya" zabda vaparAyA che paNa ethI e jAtanA parISaha samajavAnA nathI, paNa anukULa ane pratikULa parISaha samajavAnA che. Ama hovAthI "mahAvIrasvAmIne AcAradharma " e pustakamAM A ajhayaNanuM zIrSaka "sukha ane duHkha" rakhAyuM che. saMmatta (samyaktva)--pUrve thaI gayelA, vartamAna ane bhaviSyamAM thanAra tIrthakaranuM eka ja kahevuM che ke koI paNa jIvane haNu na joIe, tenA upara hukama na calAvavuM joIe ke tene nekara athavA gulAma banAvI tenA upara baLAtkAra na karavo joIe ke tene sattApa ke mAre na joIe. AthI viparIta upadeza ApanArA jane "anArya" che. jJAnI ane buddha puruSe ArambhanA tyAgI hoya che. jeo barAbara vicArapUrvaka "naSkarmAdarzI thayA che teo "vedavita ' yAne sAcA jJAnI che. lekapravAhane na anusaravuM joIe ane zarIranI mamatA tajavI joIe. A pramANene upadeza A ajhayaNamAM apAya che. sanmArgamAM sAcI zraddhApUrvakanuM vartana e A ajajhayaNane mukhya sUra che. Avati (yAvanta:?)-A ajhayaNanuM A nAma "AdAnapadathI che, kemake A padathI A ajajhayaNane Arambha thAya che. AnuM bIjuM nAma "logasAra' (lekasAra) che, kAraNa ke lokamAM sAra kheMcanArA sAcA muninuM svarUpa A ajhayaNamAM batAvAyuM che. vistArathI kahIe to je satya che te ja munipaNuM che, ane je munipaNuM che te ja satya che; jJAnI puruSa e saMsArarU5 pravAhamAM dhare che; jJAnI puruSo yathArtha Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa samajaNa meLavI je parAkrama kare che tenuM ja nAma brahmacarya che; kAmavAsanAthI pIDAtA saMyamIe lUkhuM sUkuM khAvuM ane te paNa e khAvuM, Akho divasa dhyAnamAM UbhA rahevuM ane page khUba musApharI karavI; AtmAne aMkuzamAM rAkha; AtmA rU5, rasa, gabdha ane sparza vinAne che ane e zabdAtIta che; jinee ja satya vastu yathArthapaNe niHzaMkapaNe jaNAvI che. Ama aneka bAbate A ajajhayaNamAM che. dhuya (dhuta)-kamanA nAzanA upAyo eTale kamathI mukta kevI rIte thavAya te A ajhayaNamAM darzAvAyuM che. rUpimAM Asakta prANIone seLa rogomAMthI koI ne koI roga thAya che mATe AvA rogathI mukta thavA mATe viSayonI kAmanA choDI devI joIe. zuddha AcAra ane zuddha dharmavALA muni karmano nAza karI zake che. kema ke teo anukULa temaja pratikULa upasargo samabhAve sahana karI zake che. saMyamamAM uttarottara vRddhi karatA evA A muni prANIone mATe kadI na DUbatA evA "asaMdIna " dIpa jevA che. teo bhUtamAtranuM svarUpa vicArI zAnti, vairAgya, upazama, nirvANa, zaurya, saralatA, nirabhimAnatA, niSparigrahatA ane ahiMsArUpI dharmane upadeza ApI duHkhI jIvone dhIre dhIre sanmArge vALe che. mahAparihaNa (mahApariNA)-A ajhayaNa nAza pAmyuM che. zIlAMkasUri kahe che ke Ane viSaya e che ke saMyama ityAdi guNothI yukta mumukSune kaI veLA mohane kAraNe parISahe ane upasargo AvI paDe te teNe e sArI rIte sahana karavAM. vimeha (vimoha)-mohane nAza e Ane zabdArtha che. A ajhayaNane "vimAphakha' paNa kahe che, kemake karmathI mukta thavAne A mArga batAve che. lekane viSe e che, nathI, dhruva che, adhruva che, Adi 1. AmAM "hAthIpage" roga paNa gaNAvAyo che ke je regathI suratamAM keTalAka pIDAtA jovAya che. 2. dvIpanA artha ane prakAre mATe jue zIlAMkasUcita TIkA (patra 224 a). Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjuM ). AyAra vALe che, anAdi che, sAnta che, ananta che ema vividha mAnyatAo jovAya che evI rIte puNya, pApa, sAdhu, asAdhu, naraka ItyAdi mATe paNa jovAya che ane ene aMge vAdavivAdo calAvAya che. AvA prasaMge vivAdamAM na utaratAM mauna sevavuM. munine uddezIne taiyAra karela ke karAvela azanAdi, vastrAdi, makAna vagere e munine khape nahi. je muni vimohAyatanAmAM arthAta kAmavAsanAmAM sapaDAyA bAda enA vegane sahI na zake tene mATe maraNu e ja dharmAcAra che, e ja zreya che (juo suta 215 ). buddhizALI muni jema jIvatanI IcchA na kare tema maraNanI paNa na kare. saMyama pALavA mATe zarIrane dhAraNa karavA azakata banelA muni "itvarita" maraNa aMgIkAra kare. A ajhayaNamAM A uparAMta bIjA paNa be jAtanAM maraNane vidhi darzAvAyuM che. vizeSamAM A ajhayaNa( u. 1; su. 197)mAM kahevAyuM che ke matimAna eTale kevalI mAhaNe kahelA dharmane samajyA pachI Arya puruSa ahiMsA, satya ane parigraha e traNa yA-mahAvrato pALavA udyama kare. uvahANasuya (upadhAnazrata) AnI nijutti(gA. ra75-276)mAM kahyuM che ke jyAre je tIrthakara utpanna thAya tyAre teo potAnA tIrthamAM "hANasuya' ajajhayaNamAM pote karelI tapazcaryA varNave che. vardhamAnanImahAvIrasvAmInI tapazcaryA upasargavALI jANavI, jyAre bIjA badhA jinonI upasarga vinAnI jANavI. A sambandhamAM zIlAMkari 2698 patramAM kahe che ke AcAranA arthanI racanAnA antanA adhyayanamAM 1. ahIM mAhaNane artha zIlAMkasUri 244 patramAM "brAhmaNa" evo sAmAnya artha na karatAM "bhagavAna" evo kare che, kemake mA+sTrA eTale ahiMsAne upadeza ApanAra jina e artha Ane thaI zake. 2. adattAdAna ane abrAne parigrahamAM antarbhAva thatuM hovAthI ahIM traNuM yAma gaNAvAyA che athavA yAma eTale vizeSa. ATha varSathI trIsa sudhInI ummara te prathama yAma, tyAra bAda sATha sudhInI ummara te bIje cAma ane enAthI AgaLanI ummara te trIje yAma ema zIlAMkasUri kahe che. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa pitatAnI tapazcaryA varNavavAne ka95 che. A uparathI e phalita thAya che ke uvahANasuya e dareka dvAdazAMgIgata AyAranuM chelluM ajajhayaNa hoya che. mahAvIrasvAmIe hemata RtumAM dIkSA letAnI sAthe vihAra karyo. (e samaye indra devadUSya vastra enA khabhA upara mUkavuM). e vastrathI emaNe pitAnuM zarIra DhAMkayuM nahi. tera mahinA sudhI e vastra rahyuM. pachI bhagavAna acelaka banyA. temanI A nagnatAthI ane temanAM sthira netrathI bhaya pAmelAM chokarAMo temane mAratAM mAratAM bUme pADatAM hatAM (patra 274 a). bhagavAna bIjAnA pAtramAM jamatA na hatA ke bIjAnAM vastrane upayoga karatA na hatA. teo khAnapAnanuM mApa barAbara jANatA hatA. teo rasane viSe lalacAtA nahi. teo kadI AMkha eLatA nahi ke zarIra khajavALatA nahi. kAI bolAve te bahu ochuM bolatA. TADhamAM teo hAtha lAMbA rAkhIne dhyAna dharatA (paraMtu e saMkocatA nahi). ujajaDa ghara, sabhA, paraba ane hATa(payazALA)mAM bhagavAna koI vAra rahetA. koI vAra teo luhAranI kaDhamAM ke (mAMcaDA para goThavelA) parALanA DhagalA pAse te koI vAra musApharakhAnAmAM, ArAmomAM ke nagaramAM rahetA. keI koI vAra teo smazAnamAM ke jhADanAM mULiyAM pAse rahetA. A rIte emaNe prakarSathI tera varSo vItAvyAM. e daramyAna rAta ane divasa yatnavAna (upagavALA) rahIne apramatapaNe samAdhipUrvaka temaNe dhyAna dharyuM. emaNe nidrA na lIdhI (eka veLA upasane ane temaNe be ghaDI nidrA AvI gaI hatI te mApomA5). (UMgha AvatAM) teo UThIne AtmAne jAgRta karatA. duzcara (durgama) evA lADha pradezamAM-vajabhUmimAM temaja zuddha bhUmimAM paNa bhagavAna vicaryA hatA. tyAM temane taddana nirmAlya zavyA ane Asanone upayoga karyo hato. A pradezanA leke emane mAratA ane keTalAka te kUtarAone chuchakArIne emane karaDAvatA. A badhuM Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja ] AyAra bhagavAne samabhAve sahana karyuM, ane yuddhane meAkhare rahelA vijayavanta hAthInI peThe e duHkhA upara jIta meLavI. rAgathI aspaSTa hovA chatAM bhagavAna peTa UNu rAkhIne jamatA. emaNe kadI auSadha lIdhuM nathI ke zarIranA ArAma mATe caMpI karAvI nathI. 1 keTalIka vAra te te aDadhA hinA sudhI ke mahinA sudhI paNa pANI pItA nahi ane tema chatAM vihAra cAlU rAkhatA. teo kAi vAra chaThTha, kAi vAra aTTama, kaiAi vAra dasama ane kAi vAra duvAlasa karatA. gAma ke nagaramAM jaIne sAvadhapaNe, tee khIjAne mATe taiyAra karelA AhAra zeSatA. AhAra levA javAnA mArgomAM bhUkhyAMtarasyAM kAgaDA vagere pakSIone kheDelAM joine temaja brAhmaNa, zramaNa, bhikhArI, atithi, caNDAla, bilADAM ke kUtarAM e badhAMne bhikSAsthaLe UbhelAM joine tyAMthI bhagavAna cAlyA jatA jethI e vAne AhAra meLavavAmAM vAMdhA na Ave temaja aprIti na thAya, ane anyatra bhikSA mATe zodha karatA. te kAi vAra kumAASa, khusa ane pulAka paNa letA. evuM paNu na maLe te teo zAnta bhAve rahetA. piOM'saNa ( piNDaSaNA )--'piNDa' eTale 'AhAra' ane 'eSaNA ' eTale mAgavAne vidhi. A ayaNu bhikSA grahaNu karavAnI rItinIti upara puSkaLa prakAza pADe che. bhikSArthe kyAM . javuM ane kyAM kayAre na javuM, ityAdi bAbate ane sAta > na javu?, kevI rIte javuM ane kevI rIte na javu, kuvA AhAra levA-na levA, pANI kevu levuMna levuM ahIM samajAvAI che. antamAM sAta piNDaSaNA pAnaiSaNAonA nirdeza che. 47 sejjA ( zayyA -- AnA artha pathArI temaja makAna ema banne thAya che. dhruvA makAnamAM rahevuM-na rahevu, raheThANu kevI rIte mAgavuM, kevu sastAka ( pAtharaNuM ) mAgavuM ane kevI rIte e pAchuM ApavuM 1. mahAvIrasvAmIe je je tapazcaryA karI che temAM pANIne paNa tyAga karAyA che. 2. jamaNavAra hoya tyAM na javu. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 AgamanuM digdarzana [ prakaraNa e viSayo A ajhayaNamAM nirUpAyA che. antamAM game te jAtanI jagyA sUvA mATe maLe te UMcAnIcA na thavuM e bAbata kahevAI che. IriyA (I) Ane zabdArtha "gamana' che. gAmegAma kevI rIte vihAra kare, pANImAM kevI rIte UtaravuM ane nAvamAM kevI rIte javuM Ama musApharI sambandhI hakIkato A ajhayaNamAM samajAvAI che. bhAsA (bhASA)-kevI jAtanI bhASA belavI ane kevI na belavI e ahIM nirUpAyuM che. vastha (vastra)-kevAM vastra levA-na levAM, kharAba vastra hoya te sArAM banAvavA ke meLavavA mATe phAMphAM na mAravAM, vastra kayAM sukavavAM ItyAdi vigate ahIM apAI che. pAesA (pASA)-Ane zabdArtha "pAtranI tapAsa" evo thAya che. kone kaI jAtanAM ane keTalAM pAtra rAkhavAM temaja kevI jAtanuM pAtra mAgavuM e hakIkata ahIM samajAvAI che. ugahapaDimA (avagrahapratimA)- avagraha"ne parigraha tejama nivAsasthAna (mukAma) e bane artha ahIM ghaTe che. kaI cIja na levI temaja kaI jAtane mukAma meLavo e hakIkate AmAM vicArAI che. vizeSamAM ahIM pAMca prakAranA avagraha arthAt mAlikInI vastu ke makAna gaNavAyA che. sattasattikyA (saptasataikakikA)-A sAta ajhayaNamAM UbhA rahevAnuM sthAna, nizIthikA arthAta svAdhyAya mATenuM sthaLa, maLamUtranI jagyA, zabda, rUpa, parakriyA ane anya kriyA ema sAta bAbate anukrame vicArAI che. bhAvaNuM (bhAvanA)-prArambhamAM mahAvIrasvAmInuM jIvanacaritra apAyuM che. emanAM vana-samaya, garbhasaMkramaNa ane janma, emanAM ane emanAM mAtA, pitA, patnI vagerenAM nAme, emane gRhavAsa, emanuM sAMvatsarika dAna ane dIkSA grahaNa, mana:paryavajJAnanI prApti ane Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIjuM] AAra kevalajJAna e bhAkhatA apAi che. tyAra bAda pAMca mahAvratA paikI pratyekanI pAMca pAMca bhAvanAene nirdeza che. vismrutti ( vimukti )----doSayukta pravRttio ane Asaktione nirbhayapaNe tyAga e Ane sArAMza che. A uparathI jaNAyu haze ke pahelA suyakSmadhamAM utsAhI sAdhakanI sampUNu sAdhanasAmagrI vigatathI ane vistArathI vavAi che. enI bhASAmAM prasAda che, UNDANu che ane dRSTAntanI navInatA che. jema amuka mAge jai AvelA manuSya e mAge janAra anya manuSyane sahelAthI ane bArIkAithI e mArganuM varSoMna karI batAve tema AmAM sAdhanAmAganuM vizada vana che. khIjo khUMdha jUnA jamAnAnA jaina zramaNusaMdhane! ane tenI canA saceTa khyAla Ape che. emAM apAyelA niyame ane carcA bauddha sadhanA niyame ane carcA sAthe sarakhA vavA jevA che. e mATe dharmAnanda kAsammInuM "bauddhasadhaneA paricaya" e nAmanu putaka je gUjarAta vidyApIThe prasiddha karyuM che te jovu ghaTe. anuyAga--jenA potAnA dhArmika granthAne cAra vibhAgamAM vibhakta kare che, ane e darekane ' anuyAga' kahe che. dasaveyAliyanI nijjutti( gA. 3)mAM cAra vibhAgeA eTalA ane enI suNDimAM enAM nAmanA ullekha che. jemake dravyAnuyoga, gaNitAnuyAga, caraNakaraNAnuyAga ane dharmAnuyAga. e cAra anuyAgAo paikI kriyAkANDanA parAmanuM nAma caraNakaraNAnuyAga che, ane zIlAMkari AyAranI TIkA( patra 1 A )mAM kahe che tema A anuyAganuM jJAna karAvavA mATe ja mInA traNa 1. zrImad rAjacandre cAra anuyAga viSe kahyuM che ke "mana jo rA kAzIla thaI gayuM hoya te dravyAnuyAga vicArave yAgya che; pramAdI thaI gayu hoya tA caraNakaraNAnuyAga vicAravA cAgya che; kaSAyI thai gayuM hoya to dharmakathAnuyoga vicAravA ceAgya che; ane jaDa thaI gayuM hoya teA gaNitAnuyoga vicAravA yogya che. juo "mahAvIrasvAmIne AcAradharma " nA upedghAta (pR. 10). 4 r Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 - AgamanuM digdarzana [ prakaraNa anuyoga che. dravyAnuyogathI darzananI-zraddhAnI zuddhi thAya che ane jenuM darzana zuddha che te ja cAritrane lAyaka che. Ama caraNakaraNanuga ja cAre yugamAM mukhya che. A AyAramAM caraNakaraNanuyogane viSaya che ane e rIte A bauddhonA vinayapiTakane maLatuM Ave che. thara-keTalAka jaina temaja ana vidvAnonI mAnyatA mujaba ane mArA paNa namra abhiprAya pramANe AyArane pahele suyaphakhadha bIjA karatAM prAcIna che. vaLI bIje suyaphakhaMdha e eka karatAM vadhAre zruta virenI kRti che. e zrutasthavire bhinnakAlIna hoya chee rIte e jUnAmAM jUnA bauddha padyAtmaka saMgraha nAme suttanipAtane maLatuM Ave che, kemake A suttanipAta aneka bhinna kALanA bauddha bhikSuonAM suno saMgraha che. bhadrabAhusvAmIe AyAra upara nijajuti racI te samaye te bIje suyaphakhaMdha pAMca cUlArUpa hatA. pachI kAlAntare nisIha nAmanI pAMcamI cUlAne svataMtra sthAna apAyuM tyArathI te Aja dina sudhI e suyaphabaMdhamAM cAra cUlAo che. pahelA suphabaMdhamAM gadyAtmaka temaja padyAtmaka ema banne prakAranuM lakhANa che. emAMne padyAtmaka vibhAga jemAM saMpUrNa temaja AMzika padyone samAveza thAya che e bAkInA gadyAtmaka vibhAga karatAM vadhAre prAcIna che ema keTalAka Adhunika vidyAnuM mAnavuM che. A pramANe jene Aje ApaNe "AyAra" tarIke oLakhIe chIe e pahelA aMgamAM kAlakramanI daSTie vividha kare che. sauthI prAcIna tharanI racanA mahAvIra svAmInA samaya daramyAna thaI hoya ema jaNAya che, ane sauthI arvAcIna tharanI racanA AyaranijajutinI racanA karatAM te prAcIna che ja. AyAranijajuttinA kartA zrutakevalI bhadrabAhuvAmI che ema sAmAnyataH manAya che. emane svargavAsa vIrasaMvata 170mAM 1. juo AyAranijajutti (gA. 287). A avataraNa B C D 4 (pR. 113)mAM meM ApyuM che. 2. juo B C N J (pR. 158). 3. ejana (pR. 114). Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjI ] thayA. villabha muni puNyavijayajI vagere keTalAka vidvAne nivruttinA kartA tarIke A bhadrabAhune badale khIjA bhadrabAhu mAne che ane temane samaya i. sa. nA chaThTho saMkA darzAve che. mahApariNNA ' nAmanuM sAtamuM ajhayaNu nizruttithI vibhUSita che. e vajrasvAmInA samaya sudhI te hatuM paNu pachI e uccheda pAmyuM. AcAra >> " AyAranizrutti A uparathI AyArane amuka bhAga i. sa. pUrve 557 thI i. sa. pUrve paranA gALAmAM racAyela che ane bAkIne bhAga eka mAnyatA mujaba moDAmAM moDA i. sa. pUrve 357mAM ane bIjI mAnyatA mujaba i. sa.nA chaThThA saikA karatAM pUrve racAyelA che. e game te hA, mahAvIrasvAmInA potAnA ja zabdo kAi paNu AgamamAM sagrahAyA hoya te te AyAramAM che. chUTaka chUTaka ratnA jevAM tejasvI subhASitAne A manerama saMgraha che. vivarNAtmaka sAhitya : pAya, sa MskRta, gujarAtI ityAdi ja maraTTImAM racAyelI. padyAtmaka kRti che. AyArane pahelA suyaThdha temaja cAra cUlA pUrate khIjo suyakhdha e ene viSaya che. AyAranI A nizrutti temaja zIlAMkasUriSkRta TIkA sahita je AvRtti zrIsiddhacakra sAhitya pracArakasamiti taraphathI be bhAgamAM prasiddha thai che tenA khIjA bhAgane anta jotAM emAM AyAranizruttinuM 349muM padya apAyA bAda mahApariNNAne aMgenI nizruttinI je gAthAo upara TIkA racAI nathI tevI sAta gAthAo apAya che. Ama eka Mdara A AyAranizruttinI 356 gAthAo che. AyArane samajavA mATe AnA karatAM kASTa adhika prAcIna sAdhana Aje upalabdha nathI. A sAdhananI AchI rUparekhA H C L J ( pR. 180-181 )mAM meM AlekhI che. A temaja nIce mujabanI : " chedasUtrakAra 1. " zrImahAvIra jaina vidyAlaya rajata maheAtsava graMtha mAM ane niyuktikAra e nAmanA lekha( pR. 199 )mAM emaNe kahyuM che ke niyuktikAra bhadrabAhu te zasavat 420 ( vi. sa. 562 )mAM paMcasiddhAntikA racanAra varAhamihiranA saheAdara che ane naimittika AcAya che. 21 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para AgamanuM digdarzana [ prakaraNa bIjI nava nijajuttio bhadrabAhasvAmIe racI che e hakIkata emaNe racelI AvasmayaniSuttinI nimnalikhita gAthA uparathI jANI zakAya che? " Avassagassa dasakAliassa taha uttarajjhamAyAre / sUagaDe nijjuttiM vocchAmi tahA dasANaM ca // 84 // kappassa ya nijjutti vavahArasseva paramaniuNassa / sUriapanattIe vucchaM isibhAsiANaM ca // 85 // " AnI pachInI gAthAmAM emaNe kahyuM che ke huM jinanA upadeza vaDe udAharaNa, hetu ane kAraNanAM padane samUha saMkSepamAM kahIza. pAlItANumAM vi. saM. 1998mAM je "zrI siddhacakra gaNadharamaMdira" sthapAyuM che temAM tatvArthAdhi. temaja AyAra, sUyagaDa, dasAsuyaphabaMdha, dasayAliya ane uttarajhavaNa e pAMca AgamonI nijuti paNa zilArUDha karAyAM che. AyArasugiNa-jema bhAsane "gAhA " kahe che tema cuNine keTalIka vAra "paribhAsA " tarIke oLakhAvAI che (juo B C D J, pR. 190 ) guNi e AgamanuM gadyAtmaka vivaraNarUpa sAdhana che. enI bhASA saMskRta ane pAIyanA mizraNarUpa che. eka ja vAkya A be bhASAmAM racAyela paNa maLI Ave che. sAmAnya rIte curNi nijajutti pachI racAyelA bhAsa karatAM paNa arvAcIna che. AyArane aMge koI bhAsa racAyuM hoya ema jaNAtuM nathI. AyArasupiNa AyAra temaja enI nijajuttinA spaSTIkaraNarUpa che. enA kartAnuM nAma jANavAmAM nathI. kiMvadatI pramANe e jinadAsagaNi che. ema enA mukhapRSTa upara ullekha che. A yuNi ratalAmanI rASabhadevajI ke. zvetAmbara saMsthA taraphathI I. sa. 1941mAM prasiddha thaI che. A yuNinI ochAmAM ochI vi. saM. 1450 jeTalI te prAcIna evI eka tADapatrIya prati bhASThAkara prAcyavidyAsaMdhanamandiramAM che. "siddhacakra" (va. 9, aM. 8, pR. 157-166)mAM AnandasAgarasUrijIne "Ata AganI cUrNi ane tenuM mudraNa" e nAmane lekha prasiddha thaye che. emAM 165mAM prachamAM temaNe kahyuM che ke naMdI, aNuogaddAra, Avasmaya, dasayAliya, Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIjuM] yAra uttarajhamaNuM, AyAra, sUyagaDa ane viyAha0nI Ni enA racanAnA krama pramANe che. TIkA----zIlAMkasUrie AyAra upara je saMskRtamAM TIkA racI che tenA prArambhanA trIjA padyamAM teo kahe che ke zastraparinA uparanu vivaraNu gandhahastIe atizaya gahana banAvyuM che. ethI sukhethI mAdha thAya te mATe huM sAra grahaNa karuM chuM. A gandhahastInuM AyAra uparanuM viSNu Aja sudhI maLyuM nathI. vizeSamAM A vivaraNu sa MskRtamAM hatuM ke pAkyamAM e jANavAnuM kAi sAdhana jaNAtu nathI. emAMthI kAi avataraNA paNa najare paDatAM nathI. A uparAnta gandhahastI te kANu evA paNu spaSTapaNe ullekha nathI. keTalAka vijJAnenu mAnavu che ke tattvArthAdhi. upara bhAkhyAnusAriNI TIkA racanArA siddhasenaNa te ja A gandhahastI che. zIlAMkasUrie AyAra ane enI ninnutti e e upara saMskRtamAM TIkA racI che, parantu pR. 51mAM kahevAyu che tema mahApariNNAne lagatI nizruttinI gAthA upara emaNe kazuM lakhyuM nathI. emaNe patra 19A-20AmAM dharuci nAmanA pratyekabuddhanuM caritra AlekhyuM che, ane uvahANusUyanI TIkA( patra 201a-273 )mAM upazamazreNui ane kSapakaoNi vistArathI samajAvI che. emaNe kyAre TIkA racI vagere khAkhatA emaNe pahelA suyakSmadhanI TIkAnA antamAM darzAvI cheH TIkA * gupta 'saMvat 77ramAM gadbhUtAmAM racAI ane temAM vAri sAdhue sahAyatA ApI. zIlAMkrasUri peAtAne zIlAcAya urphe tattvAditya tarIke oLakhAve che. vizeSamAM teo potAnA kuLa tarIke nivRti 'nA ullekha kare che. anyatra TIkAnA racanAsamaya tarIke zakasa Mvata 772, zaka 784 ane zaka 79 8nA ullekha che. vi. sa. 1703mAM tADapatra para lakhAcelI A TIkAnI prata khambhAtamAM che. zIlAMkarie bIjA suyadhinI TIkA jAte ja racI che, paNa tenA antamAM racanAsamayane ke khIjo krAi jAtane ullekha nathI. zrI zIlAMkasUri te krANu ? " e nAmane mArA lekha jai. sa. ma. ( dIpotsavI aMkaH 1. 7, a. 1-3 )mAM prasiddha thayA .. * w Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa che. temAM meM zIlAMkasUri te vi. saM. 925mAM caupajamahApurisacariya racanArA hoya te emanuM bIjuM nAma vimalamati che e hakIkata sucavI che. vizeSamAM vi. saM. 802mAM aNahilapura pATaNa vasAvanAra vanarAja cAvaDAnA guru zIlaguNasUri viserAvasmayabhAsanA TIkAkAra kayAcArya ane zakasaMvata 700mAM racAyelI kuvalayayAlAnI prazastimAM ullekhAyela tattAyariyA (tatvAcArya) prastuta zIlAMkasUrithI bhinna jaNAya che, ema paNa meM tyAM sUcavyuM che jesalamera bhAskAgArIya granthasUcI (pR. 44)mAM upannamahApurisacariyanA kartA tarIke mAnadevanA ziSya zIlAcAryane ullekha karanArAM be paDyo apAyAM che ane A zIlAcArya AyAranA TIkAkArathI bhinna che ema tyAM ullekha karAya che. uvahANasuya( u. 20; gAthA 65)nI TIkA (patra ra78 A)mAM zIlAMkasUri kahe cheH A 6pamA padyanuM ciratna TIkAkAre vyAkhyAna karyuM nathI. te zuM sugamatAne laIne che ke abhAvane laIne ? sUtrapustakamAM te dekhAya che. emane abhiprAya ame jANatA nathI. ahIM je TIkAkArane ullekha che te kayA ane e TIkA paNa kaI ? A TIkAkAra te cuNinA kartA hoya ema lAge che kAraNa ke emAM vyAkhyA nathI. jaina gUrjara kavio (pR. 461)mAM sUcavAyuM che ke zAntisUrie AyAra upara je TIkA racI che tenI eka tADapatrIya prati vi. saM. 1492mAM lakhAyelI che (je. 42 ). "aMcala" gachanA merUtuMgasUrinA ziSya mANijyazekharasUrie AcArAMgadIpikA racI che, ane eno ulekha emaNe pite racelI AvazyakaniyuktidIpikAmAM karyo che. harSakalelanA ziSya lakSmIkalele AyAra upara avacUNi racI che. ene racanA samaya "guhamukhakajakiraNamite zaracchandavaSe " ema sUcavAya che eTale ke e vi. saM. 1606(?) che. A avacUNinuM nAma "tavAvagamA" che. eka ajJAtakartaka avacUrinI hAthapothI bhAM. prA. vi. saM.mAM che. kharatara gachanA jinasamudrasUrinA paTTadhara jinahaMsarie zIlAMkasUrikRta TIkAne durvigAha samajI sabhyanA anugrahAthe dIpikA vi. saM. 1582mAM racI. A Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parSa bIjuM ] AyAra dIpikA temaja zIlAMkarikRta TIkA, pAzva candrasUrie racele bAlAvabodha ane nijajuti prasiddha thayelAM che (juo pR. 16). candra gacchanA mahezvarasUrinA paTTadhara ajitadevasUrie AyAra para dIpikA vi. saM. 1629nI AsapAsamAM racI che (pA. bha. ). AyAranA temaja bIjA AgamonA keTalAka zabdonA paryAyane lagatI eka hAthapothI bhAM. prA. vi. saM.mAM che. gujarAtI bhASAntara-ravajIbhAI devarAje AyAranuM gujarAtImAM zabdazaH bhASAntara karyuM hatuM. e mULa sahita vi. saM. 1958mAM prasiddha thayuM hatuM. enI prastAvanA (pR. 22 ityAdi)mAM "parihAryamImAMsA " che. AnI i. sa. 1906mAM chapAyelI bIjI AvRttimAM A bhAga jate karAyo che. hIrAlAla haMsarAja taraphathI pAMca bhAgamAM AyAra mULa ne nijajuttinA gujarAtI anuvAda sahita prasiddha thayAnuM sAMbhaLyuM che. mohanalAlajI jaina zvetAmbara jJAnabhaThAra (surata) taraphathI mULa tathA nijajutti temaja e bannenuM gujarAtI bhASAntara pAMca bhAgamAM vIrasaM. 2447, 2448, 2448, 2448 ane i. sa. 1922mAM anukrame chapAyela che. pahelA bhAgamAM paheluM ajhayaNuM, bIjAmAM bIjuM, trIjAmAM traNathI pAMca, cothAmAM 6, 8 ane 9 ane pAMcamAmAM bIjo suyaphabaMdha chapAyela che. "mahAvIrasAhitya-prakAzana-maMdira" taraphathI prathama suyaphabaMdhane zabdazaH gujarAtI anuvAda i. sa. 1936mAM prasiddha thayo che. gopAladAsa jIvAbhAI paTele AyArane chAyAnuvAda "mahAvIrasvAmIne AcAradharma " e nAme Ave che ane e "zrIpUMjAbhAI jaina granthamALA-11 " tarIke emanI taraphathI vi. saM. 1992mAM prasiddha thaye che. emAM pR. 193-203mAM yAranAM subhASite gujarAtI bhAvArtha - . 1. emAM 9mA pRSThamAM nIce mujaba apAyeluM bhASAntara vAMdhAbhareluM che? te ja pramANe bahu hADakAMvALuM mAMsa ke bahu kAMTAvALI mAchalI paNa na levI. gRhastha tevAM mAMsamasya ApavA mAMDe to tene kahevuM ke, tAre ApavuM hoya to mAtra garbha Apa. ane chatAM gRhastha utAvaLathI tenA vAsaNamAM hADakAM kAMTAvALuM ja nAMkhI de, te ekAMta sthaLamAM jaI, upara AvI gayela vidhi pramANe Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [prakaraNa sAthe rajU karAyAM che. ane pR. 204-208mAM viziSTa zabdonI sUci che. A chAyAnuvAdanA nivedana (pR. 6)mAM e ullekha che ke "pahele khaMDa paMDita becaradAsajIe karelA zabdazaH anuvAda uparathI taiyAra" karyo che. A anuvAda mArA jovAmAM AvyuM nathI. aMgrejI-AyArane harmana yAkebIe karele aMgrejI anuvAda SBE (vol. xxii) mAM chapAyo che. AmAM emaNe aMgrejImAM vistRta prastAvanA lakhI che. e prastAvanAne gujarAtI anuvAda chapAye che (juo pR. 25). - jarmana-Worte Mahaviras(pR. 66-121)mAM AyAranA pahelA suyaphakhaMdhane jarmana anuvAda che. nibandha-" zrIpUMjAbhAI jaina granthamAlA-21 " tarIke che. 1941mAM prasiddha thayelI ane gopAladAsa paTele taiyAra karelI zrImahAvIra kathAnA cothA khaNDanuM nAma "bhagavAna mahAvIrane sadupadeza" rakhAyuM che. emAM AyAra vagerenA AdhAre nIce mujabanA tera viSayo para nAnakaDA nibandha che - (1) cAra durlabha vastuo, (2) apramAda, (3) vivekavairAgya, (4) isaddaguruzaraNu, (5) pamumukSunI taiyArI,ku (6) sAcuM khAI laI, temAMne nakAmo bhAga nijIva sthaLamAM nAkhI Avo." A aMge huM ahIM eTaluMja kahIza ke "nAntarIyakatva aMgenA udAharaNarUpa banelI paMktine bhAvArtha khyAlamAM na letAM akSarArtha Apa e anucita che. 1. juo uttarAyaNa (a. 3). 2 juo uttara0 (a. 10, 4) temaja sUyagaDa (1, 2). 3 juo sUyagaDa (1, 9; 2-1; 1-2), uttara0 (a. 32) ane mahAvIra svAmInI AcAradhame ( pR. 1-18, 26, 29 ane 43 ). 4 juo sUyagaDa (1; 1-2) ane AyAra (1-2; 1-4). 5 AmAM ATha peTAviSaye che. jemake vinaya, sahanazIlatA, nimamatA, nirahaMkAritA, nirbhayatA ane asaMga, strI prasaMgane tyAga, AhArazuddhi, ane upasaMhAra: vyAkhyAo. 6 juo uttara0 (11186 32; 26); sUyagraha (1-14 1-2 1-3 -13; 1-9; 1-4; 1-10, 2-1; 1-16, 2-1) ane AyAra (1-2; 1-5). Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57. trIjuM ] sUyagaDa vIratva, (7) mekSamArga, (8) ahiMsA, (9) brahmacaryaja, (10) mukta-jJAnI', (11) upadeza ApavAne adhikAraka, ( 12 ) sAce yajJa ane (13) sAce varNa. prakaraNa 3: sUyagaDa (sUtrakRta) nAma-A bIjA aMganAM sUtagaDa, surakaDa ane sUyagaDa ema traNa guNaniSpanna nAma che ema enI nijajutti(gA. 2)mAM ullekha che. vibhAga ane parimANa-samavAya(su. 136)mAM sacavAyuM che ke sUyagaDanA be suyaphabaMdha che, tevIsa ajajhayaNa che ane tetrIsa leusaNakAla che. sUyagaDanI nijajutti( gA. 22 )mAM Ama ja hakIkata che. vizeSamAM tyAM AyAra karatAM A sUyagaDa bamaNuM che e vAta che. A pahelA suyaphabaMdhane zIlAMkasUrie sUyagaDanI TIkA(patra 8 a)mAM gAthASoDazaka" kahela che. vizeSamAM sUyagaDaguNiNa(patra 308)mAM "gAthASoDazakacUrNiH saMmattA " e ullekha che. eTale enuM "gADAsaDasaya" evuM asala nAma hoya ema jaNAya che ( juo pR. 58 ). bIjA suyaphabaMdhanuM koI viziSTa nAma hoya to te jANavAmAM nathI. pahelA suyaphakhaMdhamAM soLa ajhayaNu che ane bIjAmAM sAta che. A tevIsanAM nAma samavAya(sa. 23)mAM nIce mujaba apAyAM che - 1 jue sUyagaDa (1-8). 2 juo uttara0 (1-28; ra9; 30). 3 mahAvIra dharma (pR. 4, 5, 9, 10), sUyagaDa (2-2; 2-1; 1-11) ane uttara0 (18). 4 juo uttara0 (16; 32) ane AcAra (1-5). 5 juo AcAra (1-2; 1-4; 1-5). 6 juo sUyagaDa (1-12; 1-14, 2-1; 2-6) ane AcAra (1-2). 7 jue uttara0 (12). 8 juo uttara0 (25). 9 udesaNukAlane artha "uddesa nathI. tethI eksarAmAM udeasa nathI, paNa udesaNukAla che. aMga, suyabaMdha, ajhayaNa ane uddesa ane eka ja uddesaNukAya che. vizeSa mAhitI mATe je. dha. pra.mAM prasiddha thanAra mAre lekha " udesa, udesaNukAla, samudesa, samudesaNukAla" jo. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamAnuM digdana [ prakaraNa (1) samaya, (2) vaitAliyA, (3) uvasaggapariNNA, (4) thIpariNNA, (5) naravitti, (6) mahAvIrathuSTa, (7) kusIlaparibhAsigma, (8) vi(vI)riya, (9) dhamma, (10) samAhi, (11) margI, (12) sameAsaraNu, (13) Ahuttahi(hI)ya, (14) gatha, (15) jamaya, (16) gAthA, (17) puDarIya, (18) kiriyAThANu, (19) AhArariNNA, (20) paccakkhANu kiriyA, (21) aNugArasuya, (22) adbhuja, (23) nAlaMdaijja, AmAM seALamU nAma . gAthA che eTale e uparathI pahelA suyaphkhadhane je 'gAthASAzaka ' kahyuM che te ucita Thare che, samavAya( su. 136 )nI abhayadevasUriSkRta TIkAmAM nIce mujabanI gAthAmAM tetrIsa uddesaNukAla gaNAvAyA cheH-- << cau tiya cauro do do ekkArasa ceva huMti ekkasarA / satteva mahajjhayaNA egasarA bIyasuyakhaMdhe // "" arthAt 4, 3, 4, 2 ane 2 ema pahelAM pAMca ayaNunA uddesaNukAla che. enA pachInAM agyAra ajhayaNAne ekeka uddesaNukAla che. bIjA suyakSmamAM sAte meTAM aRNunA ekeka uddesaNukAla che. Ama tetrIsa (15+11+7) uddesaNukAla che. mudrita pustakamAM pahelAM pAMca ajhayaNunA anukrame cAra, traNa, cAra, be ane e uddesae jovAya che, jyAre bAkInAM aDhAre anjhayaNAmAM eke uddesaa nathI. gadya-padya-zilArUDha sUyagaDamAM 82 gadyAtmaka sUtra che ane 732 padyo che. DA. pI. ela. vaidya dvArA saMpAdita AvRtti jotAM seALamA ajhayaNu sivAyanAM pahelA suyakkhdhanAM tamAma anjhayaNA padyAtmaka che. bIjA suryakhaMdhamAM pAMcamu ane chaThThuM anjhayaNu sampUrNatayA padyamAM che. A uparAnta AhArapariNNA nAmanA trIjA ajayaNunA lagabhaga antima bhAgamAM cAra pado che. khIjAM badhAM ajhayaNe teA gadyAtmaka che. Ama ekandare sUyagaDane mATe bhAga padyAtmaka che. sUyagaDanA pahelA suyakSmadhanuM paheluM, trIjuM, AThamuM, navam, agiyAramuM, ane paMdaramu Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjuM ] sUyagaDa ajhayaNa "anuSTrabhumAM ane bIjuM ajhayaNa yAliya chaMdamAM che. - sUyagaDamAM indravajAne prayoga pacIsa vAra thayela che. juo 50 e. A0 (pR. 154). pahelA suthabaMdhanuM "ithIparinnA" nAmanuM ajhayaNa "uvahANasuya" nI peThe gAthA kiMvA AryAmAM nathI, kintu 'gAthAnuNubhI saMskRSTi " nAme oLakhAvAyelA mizra chandamAM che ema 50 ai0 A0 (pR. 185-6)mAM ullekha che. pahelA suphakhanAM apa-7, 10 ane 12-14 mukhyatayA upajAtimAM che. bIjA suyaphabaMdhanA trIjA ajhayaNanA lagabhaga antamAM cAra paDyo che ane te AryAmAM che ( A cAre padyo uttarajhayaNanA a0 36 mAM 74mAthI 77mA padyarUpe jevAya che). AnuM pAMcamuM ajhayaNa "anuSyabhamAM ane cha upajAtimAM che. ahIM e umerIza ke sUyagaDanijuti(gA. 139)mAM sUcavyA mujaba gAthA ' ajajhayaNa sAmua( sAmudraka) chandamAM che, paNa jyAM jyAM e mudrita thayuM che tyAM tyAM to e gadyarUpe apAyuM che. zIlAMkasUri AnI TIkA (patra 262)mAM kahe che ke " sAmuLa chalA vA navA sA gAthetyucyate, taccedaM chandaH anibaddhaM ca yalloke gAtheti tat paNDitaiH proktam" arthAta "sAmudrI chandathI gUMthAyelI te "gAthA". te A chanda che. lekamAM je anibaddha che tene paMDita gAthA' kahe che. katvasUyagaDamAM be suyaphabaMdha che. sambhava che ke emAMne bIje suyaphakhaMdha pAchaLathI umerAyelo che ane cUlikArUpa che. A prakAranuM vidhAna vintaniMse H I L (pu. 2, pR. 438)mAM karyuM che. vizeSamAM e vidAne pR. 431mAM ema kahyuM che ke sauthI prAcIna bhASA AyAramAM 1. "velInA eTale vINunA sAja sAthe gAvAne Ida te AlIyA". juo 50 0 A0 (pR. 170). "AkhyAnakAlanA kuzIlanI vINAmAM jema rAmAyaNano zleka jhaNakAra karI rahete hati tema suttakAlanA Nigrantha ane zikhuonI vINAmAM jhaNatkAra macAvI mUktA A navA aMdana AlIa nAma, kezu kaheze ke, sArthaka nathI ?"--ejana, pR. 170 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa jevAya che ane enA karatAM kaMIka ochI prAcIna bhASA sUyagaDa ane uttarajhayaNamAM levAya che. A uparathI be vAta phalita thAya cheH (1) sUyagaDa asala eka ja suyaphakhaMdharUpa haze ane (2) AyAra ane sUyagaDanI bhASAmAM prAcInatAnI daSTie bhinnatA hovAthI e baMne aMge eka ja kartAnI kRti nahi haze. jaina paraMparA te sUyagaDanA pahelethI be suyabaMdha che ema mAne che. sUyagaDanA bIjA suyaphabaMdhanuM paheluM ayaNa AyAranA pahelA suyaphabaMdha sAthe zabda ane zailInI daSTie ghaNo najIkane sambandha dharAve che ema Worte Mahaviras (pR. 17 vagere)mAM ullekha che. kezava harSada dhruva AyAra ane sUyagaDa e baMne aMgAnA kartA eka ja che ema mAne che. AvI paristhitimAM huM paNa samagra sUyagaDanI racanA AyAranA pahelA suyaphakhaMdhanA praNetAne hAthe thayelI mAnuM chuM, ane e rIte A sUyagaDane huM pahelA aMganA A suyaphabaMdha jeTaluM prAcIna mAnuM chuM. viSaya-svasamaya ane parasamayane paricaya e baMne suyaphabaMdhone viSaya che. pahelA suyaphabaMdhamAM apAyelI bAbato jevI bAbate bIjAmAM paNuM che. vizeSamAM bhAratanA vividha sampradAyanI hakIkata bIje suyaphabaMdha pUrI pADe che. A vAta ApaNe ajhayaNadITha vicArIzuM. samaya (samaya)-AmAM judA judA vAdo che. jemake paMcamahAbhUtikavAda ekAtmakavAda (ekAtma-advaitavAda), tajajIvatacharIravAda, akArakavAda (sAMkhya mata), AtmaSaSThavAda, paMcakadhavAda (aphalavAda), niyativAda, kriyAvAda, jagadutpattivAda ane lekavAda. koI paNa jIvanI hiMsA na karavI e bAbata upara ahIM khUba ane khAsa bhAra mUkAya che. " vetAliya (vaitAliya)-kamanuM vidAraNa (nAza) e A ajhayaNane sAra che. Atarika kAmanAone nAza karI samaju jananuM zaraNa svIkArI temanI pAsethI gya mArga samajI e mArge sAvadhapaNe AgaLa vadhavuM, sagAMsaMbaMdhIonI mAyAmamatAmAM phasAvuM nahi, ahaM Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjuM ] sUyagaDa kArane tyAga karavo, ekAnta vAsamAM nirbhayatA keLavavI, kAmAgane jItavA temaja gRhasthAzramamAM paNa ahiMsAdi vrata pALavAM e upadeza ahIM apAye che. A ajhayaNanA nAma mATe yu@i(pR. 65)mAM be vikalpe rajU karAyA cheH (1) karmanuM vidAlana e arthane anulakSIne A nAma jAvuM che athavA vaitAlika chandamAM A ajajhayaNa racAyuM hovAthI A nAma rakhAyuM che. vizeSamAM A pRSTamAM kahyuM che ke RSabhadeva pAse emanA 98 putro gayA tyAre aMgAradAhakanuM udAharaNa kahI emaNe A ajajhayaNa temane kahyuM. uvasagapariNuM (upasarga parijJA)-hemantanI TADha, grISmane tApa ane asaMskArI leke nA game tevA zabdo sahana karatAM zIkhavuM, nAjuka snehasambandhanI paravA na karavI, pralebhanemAM phasAvuM nahi, vaidaka, tiSa vagere AjIvikAnAM sAdhanone Azraya levAne vicAra na rAkhave ane paratIthiMkAnA AkSepane sacoTapaNe zAMtithI sIdhe radiya Apa e bAbate ahIM vicArAI che. nami, rAmagupta, bAhaka, nArAyaNa, asita, devila, daipAyana, pArAzara, kRSNa ane zizupAla e vizenAmone A ajhayaNumAM nirdeza che. thIpariNuM (strIparijJA)-Ane "IsthipariNuM" paNa kahe che, ane ethI AnI nijajutti(gA. 54)mAM "ithI "nA nikSepa apAyA che. strIonA nikaTa prasaMgathI dUra rahevAnI salAha A ajhavaNamAM 1. uttarAyaNa (a. 5, gA. 5 )mAM "kAmaga ane ullekha che. enI nemicandrasUrikRta vRtti( patra 107 A)mAM kAma eTale zabda ane rU5, ane bhega eTale sparza, rasa ane gabdha evuM spaSTIkaraNa che. 2. Ama chanda uparathI nAma paDAyelA ajhayaNa tarIke A kevaLa sUyagaDamAM ja nahi, paNa samagra Aga-- mAM-bakake samasta jaina sAhityamAM ajoDa che. A pramANe ajhayaNanuM nAma rakhAyAnuM kAraNa zuM haze e praznano uttara A (pR. 170)mAM e Apayo che ke "AlIa chaMdanA nAmamAM asAdhAraNuM AkarSaNa hatuM. enAmAM navInatA uparAMta manohaka geyatA hatI." 3. purAtatva (va. 2, e. 2)mAM 5 becaradAsane "sUtrakRtAMgamAM AvatAM keTalAMka vizeSatA e nAmane lekha che. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgAmenuM digdarzana [ prakaraNa apAI che. je bhikSu(sAdhu) sAdhvI banelI strIne vaza thAya tenI zI dazA thAya e ahIM varNavAI che. A uparAnta je e bhikSu gRhasthI strI sAthe badhAI jAya te tenI zI vale thAya tenuM AmAM Abehuba ane ramUjI varNana che. - narayavibhakti (narakavibhakti)-pApakarmo karanArAM narake jAya che ane tyAM teo paramAdhAmikAne hAthe kevAM kevAM duHkha anubhave che e hakIkata A ajajhayaNamAM samajAvAI che. vizeSamAM AmAM "vaitaraNuM" nadIno ullekha che. mahAvIrakui (mahAvIrastuti)-mahAvIrasvAmInI stuti e A ajhayaNune viSaya che. emAM emanI sarvajJatA, vItarAgatA, tapasvitA ane sahanazIlatA viSe nirdeza che. A uparAnta sarva manuSyomAM ane muniomAM jJAna, zIla ane tapanI bAbatamAM emanI uttamatA aneka jAtanI upamAo dvArA sacoTa rIte ahIM varNavAI che. tema karatI veLA sarvottama yoddhA tarIke visaNuM (viSyasena) arthAta vAsudevane ane eka kSatriya tarIke daMtavakkane ullekha che. kasIlaparibhAsia (kuzIlaparibhASita)-kuzIlenuM kathana e Ane zabdArtha che. keTalAka ajJAnIo ema kahe che ke agni saLagAvyAthI eTale ke yajJAdikathI ke dhUNuM tAyA karavAthI mokSa maLe che, paNa jo ema hoya te luhAra vagerene to pAkA siddha kahevA joIe. keTalAkanuM kahevuM che ke mIThAno tyAga karavAthI mokSa maLe che paNa A vAta yuktiyukta nathI. zItaLa jaLathI eTale ke savArasAMja nAhavA-vAthI mokSa maLe che ema keTalAka kahe che, paNa jo ema hoya to jaLacaronI tarata ja 1. juo sUyagaDacuNi (patra 184) 2. mahAbhArata (sabhAparva, a. 32, thya. 3)mAM emanuM varNana che, ne A daMtavakra che ema gepAladAsa paTela pR. 110mAM kahe che. caNi (patra 185)mAM te Ane dAntavAkya tarIke nirdeza che eTaluM ja nahi paNa vAkya vaDe zatrune vaza kare te "dAvAkya " thAya che ema paNa tyAM kahyuM che. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjI ] sUyagaDa mukti thAya. A ajhayaNamAM aneka sthaLe evo ullekha che ke pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspati e badhAMmAM manuSya jevuM caitanya che. variya (vIrya)-parAkrama sAcI dharmavIratA e A ajajhayaNane viSaya che. ajJAnIonA ane jJAnIonA vIratvamAM bheda che. ekanuM vIratva karmabaMdhanuM kAraNa che, jyAre bIjAnuM vIratva ekSaprAptinuM sAdhana che. A ajhayaNanA antamAM e nirdeza che ke kIrtinI kAmanAthI karAyeluM tapa zuddha nathI. dhamma (dharma)-sAcA viveka ane vairAgyathI vAsita banelA manuSya sadgunuM zaraNa levuM ane hiMsA, parigraha vagerene tyAga karavo. vizeSamAM eNe zarIranA virecana, vamana, aMjana, gabdha vagere tamAma jAtanA saMskAro tyajI devA ane AhAramAM saMyama rAkhavo. A uparAnta eNe nirarthaka ane anarthaka pravRttiothI alipta rahevuM ane bolavAmAM viveka rAkha. ema ahIM dharmanuM svarUpa samajAvAyuM che. A ajhayaNanA 17mA padyamAM "veda" nAmanA dUtane ullekha che. samAhi (samAdhi)-mananI atyanta svasthatA ane ekAgratA keLavavI ane samasta jagata pratye samabhAva rAkha ema A ajhayaNamAM samajAvAyuM che. - 1. pahelA ajhayaNathI te A ajhayaNanA soLamA padya sudhIno bhAga vAMcI jatAM krodhAdikane mATe je viziSTa paryAya najare paDyA te viSe meM "krodhAdika kaSAyonA paryAyo ane me " nAmanA mArA lekhamAM UhApoha ryo che. A lekha jai. i. pra. (pu. 63, aM. 11)mAM chapAye che. 2. A sambandhamAM A ajhINanuM nIce mujabanuM 27muM padya ApaNe noMdhIzuM: " holAvAyaM sahIvAyaM goyAvAyaM ca no vae / tuma tumaM ti amathuM sakhyo teM ja vattay | 20 | " AnI caNig( patra 225)mAM kahyuM che ke "hAlA" e "sI" zabda che. sarakhI ummaranAne bolAvavAmAM e vaparAya che. jemake "jhA vora re 4', Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa maga (mArga )-ahIM mekSane mArga zo che te batAvAyuM che ane emAM ahiMsA upara bhAra mUkAya che. kaI jAtanI bhikSA svIkAravI e paNa ahIM samajAvAyuM che. ahiMsA ja saMpUrNa dharma che eka ja dharma che-e ja eka vrata che e jena mantavyane anusaratuM kathana AnI pahelAMnAM be ajajhayaNamAM paNa jovAya che. samosaraNa (samavasaraNu)-kriyAvAda, akriyAvAda, vinayavAda ane ajJAnavAda ema vAdanA cAra vibhAga che. A vAdane mAnanArA vAdIonAM manto ahIM rajU karAyAM che. uparyukta vAdonAM nAmapUrvaka 180, 84, 35 ane 67 vAdone eTale ke 363 matane nirdeza AnI nijajutti(gA. 119)mAM che. A badhAno ochAvatta paricaya enI cuNizIlAMkasUrikRta TIkA, tatvArthAdhi (a. 8, sa. 1)nI siddhasenagaNie racelI TIkA(pR. 123) ityAdimAM maLe che. AyAra, viyAha0 ane naMdI paNa keTalAka ajenavAdanuM svarUpa pUruM pADe che. bauddhonA dIdhanikAyanuM brahmajAlasura maharSi buddhanA samayamAMnA bAsaTha abauddha vAdo noMdhe che. vetAzvatara upaniSad (1. 2. 6. 1), maitrAyaNI upaniSad (6, 14; 6. 20; 7. 8), mADUkyakArikA (1. 7. 9; 2. 20. 8) ityAdi brAhmaNa grantha upayukta jaina ane bauddha gaNanAne samarthita kare che. A brAhmaNa graMthamAM kAla, svabhAva, niyati, yadacchA, sahIvAya eTale he sakhA! ema kahevuM che. A sambandhamAM gopAladAsa paTela pu. 125mAM nIce mujaba artha kare che - teNe koIne "holyA "--elyA" kahIne na bolAva, ke "yAra " "dasta kahIne ke gotranuM nAma daIne na bolAva. tuM-tAM karavuM e ziSTa nathI, mATe tema te kadI ja na karavuM." - 1 kAlavAda atharvaveda (19, 53, 4) jeTaluM prAcIna che. enuM vistRta varNana mahAbhArata( zAntiparva 223-225)mAM maLe che. vetAzvatara upaniSadda (1, 2, 4, 6. 14. 16), jAtaka grantho( kramAMka 245), azvASakRta saundarAnandakAvya (16, 17) ane sAMgasUtra (1-12)mAM enuM khaMDana che. juo mahAvIrasvAmIne saMyamadharma ane upAdyAta (pR. 24-25). Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIju ] sUyagaDa mahAbhUta, pusava, Izvara vagere sambandhI mantanuM varNana ke khaNDana che. ahibunyasaMhitAmAM sAMkhyathI bhinna evAM 32 tantrAnuM eTale ke darzanenuM varNana che. AhAhIya (thAthAta dhya)-A ajhayaNanuM nAma "AdAnapadathI che ane e rIte A AyAranA "avaMti' ajhayaNanuM smaraNa karAve che. dharmanuM yathAtathya svarUpa-keTalIka spaSTa vAta ahIM rajU karAI che. adharmI bhikSuo samAdhimArgane sevatA nathI. sAcA bhikSue kuLa, prajJA, tapa, gotra ane dhanane mada na karavuM joIe temaja prazaMsAnI irachA na rAkhavI joIe. gatha (grantha )-AnuM nAma paNa "AdAnapadanA udAharaNarUpa che. parigraharUpa gAMThane nAza Avazyaka che. ziSya gurune sahavAsa Iccha, gurune Adara kare, zIkhavanAra pratye vinaya sAcava ane dharmane barAbara samajyA bAda eNe upadeza ApavAnuM kArya karavuM. eNe durAmahI na banatAM vibhajyavAdane eTale ke svAdAdane anusarave arthAta amuka daSTie A Ama che ane amuka daSTie A Ama paNa che ema bevaDI vANuM belavI (juo le. 22). gopAladAsa paTele A ajajhayaNunuM zIrSaka "jJAna kevI rIte prApta karavuM ?" e rAkhyuM che. jamatha (yamakIya)-Ane artha "yamathI yukta" ema thAya che. dareka zlokanA ke caraNanA chellA akSara e pachInA zlokanA ke caraNanA A akSara bane e pramANenI racanAvALuM A ajajhayaNa hovAthI AnuM A nAma rakhAyuM che. enI nijajutti(gA. 133)mAM Ane "AyANijaja" kahyuM che te barAbara che, kemake A zuMkhalAbaddha yamakathI alaMkRta che. A kAmasUtranA vidyAsamudeza" adhikAramAM varNavelI "annakaDI "nuM smaraNa karAve che. vizeSamAM AgamonI apekSAe te A jAtanA yamakanuM A Adya udAharaNa che. jema bIjA ajajhayaNanuM nAma chanda uparathI rakhAyuM che tema A alaMkAranA nAma uparathI rakhAyuM che. Ama A AgamanI Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa viziSTatA che. bIjI rIte vicArIe te ajhayaNanI zarUAta "jamaIyaM thI thatI hovAthI enuM "jamAIla" evuM nAma jAyuM che. mahAvIrasvAmIe prabodhelA saMyama-dharmane sAra e A ajhayaNane pratipAdya viSaya che. mahAvIrasvAmInI sarvajJatA, satyasampannatA ane sarva prANIo pratye maitrI hoI emaNe upadezele dharma sAce ja che. emaNe manuSya janmanuM mahatva ane e sArthaka karavAnAM sAdhano darzAvyAM che. buddhizALI manuSyo vastuonAM antane seve che ane ethI ja teo saMsArano anta ANe che. A mArga pUrve thayelA mukta puruSoe batAvyo che ane e batAvanAra bIjA paNa thaze. gAthA (gAthA)-A ajhayaNanuM nAma "gAhA " paNa che. A nAma zA mATe paDyuM tene khulAse nijajutti( gA. 139-140)mAM be rIte apAyo cheH (1) AgalAM pandara ajajhayaNamAMne artha-upadeza AmAM ekatrita karAyo hovAthI enuM A nAma che, ane (2) "sAmudraka chandamAM A ajhayaNa racAyuM hovAthI enuM A nAma che. A ajhayaNanA "gAhA" evA nAma uparathI prathama suphabaMdhane 1. caNiNa (patra 304)mAM A sambandhamAM kahyuM che : pahelA ajhayaNamAM samayane ane parasamayane jANakAra thayelo ane sabhyatvane pAmele, bIjA ajhayaNamAM jJAna vagere dvArA karmanuM vidAraNa karate, trIjAmAM kahyA mujabanA upasane sahana karato, cethAmAM A badhA parISahamAM strI-parISaha me hovAthI tenA upara vijaya meLavanAre, pAMcamAmAM narakanI vedanAthI udvigna banele ane narakane gya karmaLiyAne khAlI karate, chaThThAmAM mahAvIrasvAmInI peThe prayatna karate, sAtamAmAM kuzIlanA doSone jANo ane tene tyAga karatA ane suzIla banele, AThamAmAM pariData-vIryathI sampanna banelo, navamAmAM rahelA dharmane pAmata, dasamAmAM saMpUrNa samAdhithI yukta bane, agiyAramAmAM rUDI rIte bhAva-mArgane pAmele, bAramAmAM kutIthIMonAM darzanone jANato ane tene viSe zraddhA nahi rAkhanAre, teramAmAM ziSyanA guNadoSathI paricita banele ane ziSyanA guNane sevata, caudamAmAM prazasta bhAvatha vaDe AtmAne bhAvita karate ane paramAmAM lAbhadAyaka pravRtti karatA. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjuM ] sUyagaDa uttarajhaNuM ( a. 31, zla. 131)mAM "gAhAselasa" tarIke oLakhAve che. A sambandhamAM nemicandrasUri 347A patramAM kahe che ke "nAthA-AthAmadhAnamadhyayanaM voTarameSa jAthANo rAjAni sUtratASSEshrutskndhaadhyynaani teSu" jeNe indriya upara kAbU meLavyo che, je mumukSu che ane jene zarIra uparano meha tyajI dIdho che te ja mAhaNa (brAhmaNa) kahevAya, "sama" (zramaNa) kahevAya, bhikhu" (bhikSu) kahevAya athavA "nigantha" (nigrantha) kahevAya. Ama cAra rIte e sadhAya te darekanAM kAraNe A ajakayaNumAM apAyAM che. jemake brAhmaNa eTalA mATe kahevAya ke rAga, dveSa, kalaha, abhyAkhyAna, cADIcUgalI, para parivAda, (dharmamAM) arati, (adharmamAM) rati, mAyAmRSAvAda vagere sarva pApakarmothI e virata banyo che, mithyAtvarUpa kAMTAthI e mukta che, yathArtha pravRttivALo che, sadA vanavAna (upagavALo) che, kadI krodha karatA nathI ke abhimAna karatuM nathI. puMDarIya (puNDarIka)-Ane zabdArtha "kamaLa' che. A ajajhayaNamAM enuM adbhuta rUpaka kahevAyuM che. AthI Ane aMgrejImAM "the parable of a lotus " tarIke oLakhAvyuM che te samucita che. puSkaLa pANuM ane kAdavavALI temaja dheLAM kamaLathI bharelI eka manohara puSkariNI(vAvaDI ) hatI. enI cAre bAju dhoLAM kamaLo khUba UgyAM hatAM ane vacce vacce e badhAM kamaLothI caDI jAya evuM eka meTuM dhaLuM kamaLa hatuM. pUrva dizAmAMthI eka puruSa A puSkariNuM pAse AvI caDyo. te A kamaLane joIne kahevA lAgyo ke huM kuzaLa, paDita, vivekI, buddhizALI, pAkI ummarane ane mArganI AMTIghUMTI jANanAre chuM mATe huM A uttama kamaLa laI AvuM. Ama vicArI e puSkariNImAM Utaryo paNa e kamaLa sudhI jatAM pahelAM kAdavamAM kheMcI gayo. dakSiNa dizAmAMthI , "gAhAsolasaehiM tahA asaMjamammi ya / je bhikkhU jayaI niccaM se na acchai maNDalaM // 13 // " Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa Avele bIjo puruSa kamaLa levA gayA tenI paNa AvI dazA thaI. pazcima dizAmAMthI AvelA trIjA puruSanI ane uttara dizAmAMthI AvelA cothA puruSanI paNa A vale thaI. evAmAM rAgadveSathI rahita evA eka bhikSu tyAM AvyA. temaNe pelA cAra puruSone kAdavamAM kheMcI gayelA joyA. emaNe puSkariNumAM UtaravAne badale kAMThe UbhA rahI bUma pADIH he dhaLA kamaLa ! ahIM UDI Ava" ane thayuM paNa temaja ! - zramaNa bhagavAnanA A rUpakane artha, keI sAdhu ke sAdhvIthI na samajAtAM emaNe enuM rahasya samajAvyuMH puSkariNI e saMsAra che, enuM pANuM te karmo, kAdava te kAmabhoge, dhelAM kamaLo te janasamudAya, uttama kamaLa te rAjA, judA judA vAdIo te pelA cAra puruSa, pelA bhikSu te saddharma, kAMThe te saMgha, bhikSue pADelI bUma te dharmopadeza ane kamaLanuM UDIne AvavuM te mekSanI prApti. Ama A kamaLanuM rUpaka che. A pachI tajajIvata7rIravAda, paMcamahAbhUtavAda, Izvarane kAraNa mAnanArAne vAda ane niyativAdanuM svarUpa samajAvAyuM che. bahiraMga padArtho, nikaTanAM sagAMvahAlAM ane ethI paNa nikaTanuM zarIra Apattisamaye kaMI karI zakatAM nathI ethI enA upara mamatA na rAkhavI ghaTe. Ama jANuM subhikSu ahiMsAdi pUrNapaNe pALe che ane AhAranI zuddhi mATe kALajI rAkhe che. evA subhikSu pAsethI dharma sAMbhaLI parAkramI puruSa saMpUrNa siddhi meLave che. - kiriyAThANa( kriyAsthAna)-kriyAnuM sthAna" e Ane zabdArtha che. prANuo manuSyAdi prANIo pratye te prakAre pApakarma kare che ane ema emane karma baMdhAya che. A dareka prakArane "kriyAsthAna" kahe che. 1. A ajhayaNane aMge AgaddAraka AnandasAgarasUrie je vyAkhyAne ApyAM hatAM te "Agama dvArakanI amegha dezanA zrI sUyagaDAMga puMDarIkAdhyayanam" e nAmathI hAlamAM chapAya che. zrI mahAvIrakathA(khaDa 7)mAM bhagavAna mahAvIranI je "paMdara daSTAMta-kathAo " apAI che temAM pR.46-8mAM padaramI kathA tarIke " "veta kamaLa "nI kathA che. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjuM ] sUyagaDa e tenAM nAmamAM "pratyayika phiyAsthAna" eTale bhAga Ave che eTale e ahIM pharI pharI na lakhatAM bAkInA bhAgano ja huM ullekha karuM chuM : (1) arthadalDa, (2) anarthadaSNa, (3) hiMsAda3, (4) akasmAdaSTha, (5) dRSTivipardhAsadaNDa, () mRSAvAda, (7) adattAdAna, ( 8 ) adhyAtma, (9) mAna, (10) mitra, (11) mAvA, ( 12 ) labha ane (13) pathika. artha eTale prayajana. koIka prayojanane laIne koI puruSa hiMsA kare ke karAve to te arthadaDanuM pratyAyika kriyAsthAna" kahevAya. koI paNa prayojana vinA ema je te kare che, te "anarthadalDa- ' kahevAya. evI rIte hiMsArUpa pApane kAraNe thatuM kriyAsthAna te hiMsAdaccha. * kahevAya. Ama bAramA kiyAsthAna sudhInuM svarUpa samajAvAyuM che. pAMca samiti ane traNa buddhine dhAraNa karanArA muni sAvadhAnapaNe cAle, UbhA rahe, bese, khAva, bele ane vastrAdi le ke mUke temaja emanI pAMpaNa halacAle ItyAdi emanI je kriyAo thAya te "IpathikI kriyA' kahevAya che. AnAthI karma bandhAya che. parantu e prathama samayamAM baMdhAyeluM karma pRSTa che, e bIje samaye vedAya che-enuM phaLa bhogavAya che ane gIje samaye e kharI paDe chenAza pAme che. A teramuM kriyAsthAna ja sevavA yogya che. e sevanAra mukti meLavI sarva kALane anna ANe che. kevI kevI rIte leke bhocanI sAmagrI meLave che tene savistara nirdeza karI teo adhogatine pAme che ema rzAvAyuM che. tyAra bAda 1 lemane aMgenA "kriyAsthAnanI vyAkhyA temaja daSTAnta bIjA kriyA sthAnonI peThe prAsaMgika nathI...A Akhe phakare pachI paNa bIjo prasaMgomAM paraMtu A ja zabdamAM be vakhata Ave che. eTale, rAjA ke nagaranAM varNanenAM amuka tmita phakarA ke je AkhA aMgasAhityamAM prasaMga AvatAM eka ja zabdamAM vAparavAmAM Ave che, temanA jevo ja A paNa hoya ane tenI vigatene prAsaMgika varNana sAthe bahu nibata na paNa hoya." Ama "mahAvIrasvAmIno saMyamadharma" (pR. 180)mAM TippaNuM che. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agamonu digdarzana [ prakaraNa dharUpI dvitIya sthAnanuM vivaraNa karAyuM che. enA pachI adhamarUpI prathama sthAnanuM pharIthI varNana karAyu che. tyAra pachI dharUpI bIjI sthAna saMkSepathI varNavAyu che. enA pachI mizra nAmanA trIjA sthAnanu varNana che. antamAM A ajANune sAra rajU karavA eka AkhyAna yikA apAi che. va AhArANA ( AhAraparikSA )~~~vanaspatinA jIvAnI vRkSa, vela, tRNu, auSadhi ityAdi temaja enAM thaDa, DALa ityAdirUpe vividha utpatti darzAvAyA bAda manuSyAdinI utpattine vicAra karAyA che. Ama vividha prakAranI utpatti, sthiti ane vRddhivALAM prANIe vividha zarIramAM utpanna thaI vividha zarIrAne AhAra kare che. eTale AhAranI bAbatamAM karmabandhana che e jANIne sAvadhAna rahevAnA. ahIM upadeza apAyA che. paccakkhANakiriyA ( pratyAkhyAnakriyA )~~AcAya ane cAyaGga (cAdaka yAne vAdI ) vaccenI carcArUpa A anna che. jyAM sudhI niyama laIne pApakama dUra karAya nahi tyAM sudhI deSa lAge. je kabanya vize jIva ajJAta heAya te paNa ene lAge e vAta ahIM spaSTapaNe samAvAI che. . > aNagArasuya ( anagarazruta )~~A ajhayaNanuM bIjuM nAma `AyArasuya ( AcArazrata) che. AnI suNDi(patra 417)mAM Ane anAcArIta ' paNa kahyu che. padArthanI zAzvatatA ane tIrthaMkarAnI vidya mAnatA viSe ahIM ullekha che. nAnA ke moTA prANIne mAravAnA pApamAM samAnatA ityAdi viSe eNkAntika kathana na karavuM, kemake ethI vyavahAra ghaTI zake nahi. leka, alAka, jIva, ajIva, dharma, adhama, andha, mekSa, puNya, pApa tyanda nathI ema nizcaya na karavA, paNa e che ema karavA. Ama A ajhayaNamAM kahevAyu che. gepAladAse AnuM zIka " keTalIka sadAcAradhAtaka mAnyatA " ema rAkhyuM che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjuM ] suvegaDa addaIja (AdrakIya) -'AkakumArane ge zAlaka, bauddha, vedavAdI dija, vedAntI ane haratItApasa sAthe vAdavivAda-zAstrArtha ahIM apAye che. Ama A ajhayaNa "saMvAda" sAhityano namUno pUro pADe che. nAlaMdaIja (nAlandIya)-indrabhUti gAtamasvAmI ane pArSanAthanA apatya (sattAnIya) nirvAnya udaka paDhAlaputra vaccenI carcA A ajhayaNamAM varNavAI che. pratijJA kyAre na paLAI gaNAya e bAbata ahIM vicArAI che. antamAM cAturyAmarUpa dharmane badale pAMca mahAvratavALo ane pratikramaNa dhama udaka aMgIkAra kare che e vAta che. Aje rAjagirane nAme oLakhAtA "rAjagRha' nagaranI bahAra IzAna khUNAmAM " nAlandA ' nAmane vAsa (bAhirikA) hato. emAM seMkaDe bhavane hatAM. A nAlandA'vAsamAM upayukta prasaMga banavAthI A ajajhayaNanuM nAma "nAlaMdajaja " rakhAyuM che. dravyAnuyoga-konI eTale ke tenI vicAraNuM te "davyAnuga". A arthamAM vaidika graMthomAM "tatvajJAna" ne bauddha graMthamAM "abhidhamma zabda vaparAyA che. sUyagaDamAM dravyAnuyeganuM prAdhAnya che. ThANa(su. kara7)mAM davyAnuga( 5. viyANaoga)nA dasa prakAra darzAvAyA che. * AvRtti-A samiti taraphathI mULa nijajutti ane e bane uparanI zIlAMkarikRta TIkA sahita I. sa. 1917mAM chapAyuM che. vizeSamAM 3. pI. ela vaidya dvArA saspAdita ane AetamataprabhAkaranA pAMcamAM mayUkha tarIke nirdezAyelI mULa temaja nijajutti sahitanI AvRtti 1 emanuM vistRta jIvanacaritra sUyagaDayuNi (patra 414-5)mAM ane zIlakasUrikRta TIkA (patra 387-399)mAM ne sAkSepamAM sUyagaDanitutti (gA. 191-9)mAM che. 2 A sAhityanI rUparekhA meM "saMvAdanuM saMkalana " e nAmanA mArA lekhamAM AlekhI che. e ahIMnA "prabhAkara (dAMDIo)"nA tA. 13-3-4nA aMkamAM chapAyela che. vizeSamAM A lekha "saMvAda saMbaMdhI jaina sAhitya" e nAmathI be kaTake "jaina"nA tA. 23-3-47 ane tA. 30-3-47 nA aMkamAM paNa prasiddha thayo che. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa i. sa. 1928mAM chapAI che. zrIgeDI pAzvana granthamAlAnA cothA puSpa tarIke mULa nijajutti, uparyukta TIkA ane upAdhyAya sAdhuraMgakRta dIpikA sahita chapAya che. - sUyagaDanijajutti-AcAranijajuttinI jema sUyagaDanI A nija jutti jaIzuM marahaddImAM padyamAM racAyelI che. e sUyagaDanA bane suyaphabaMdhanA vivaraNarUpa che. emAM kulle 205 gAthA che ema rDo. pI. ela. vaidya dvArA saMpAdita AvRtti jotAM jaNAya che. bhAM. prA. vi. saM.mAMnI be hAthapothImAM nijajuttinI 208 gAthA che. sUyagaDanuM A pahelAmAM paheluM upalabdha thatuM vivaraNa che. AyAnijajuttinI jema A paNa zilArUDha karAyela che. sUyagaDariNu-sUyagaDa temaja enI nijuttine lagatI A cuhiNu che. kiMvadatI pramANe AnA kartA jinadAsagaNi che ema enA mukhapRSTa uparanA ulekha uparathI jaNAya che. A yuNi ratalAmanI traka ke. . saMsthA taraphathI I. sa. 1941mAM prasiddha thaI che. TIkA-AcAranA TIkAkAra zIlAMkarie sUyagaDa ane enI nijajutti upara saMskRtamAM vikatAbharI TIkA racI che. 21A patramAM emaNe pAMca Anantaye pApa" viSe UhApoha karyo che ke je viSaya siddhasenagaNie tattvArthAdhinI TIkA( bhA. 2, pR. 67)mAM caryo che. duniyAnA padArtha jevA hoya tevuM kahenAranuM svarUpa samajAvatAM sUyagaDa (su. 1, a. 13, gA. 5)nI TIkA(patra 234)mAM zIlAMkasUrie brAhmaNane "DeDa', vaNikane "kirATa ', zadrane "AbhIra', ane zvapAkane cADAla 'kahevA viSe ullekha karyo che. prastuta paMkti nIce mujaba che - 1 AnI pahelA bhAga tarIke nirdeza che. e chapAye tyAra pachI Aja dina sudhI enI prastAvanA, TipaNe, pariziSTa, zabdasUcI ItyAdi rUpa bIjo bhAga bahAra paDyo nathI. 2 khaMbhAtanI be tADapatrIya pratine AdhAre paM. candrasAgaragaNijI AnuM dIpikA sahita sampAdana kare che. 3 A sambandhamAM juo aMgrejI mAsika "bhAratIya vidyA" (pu. 8, aM. 3-4) ane NIA (Vol. VI, No. 7, pp. 160-102). Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIjuM 1 sUyagaDa " brAhmaNaM DoDamiti brUyAt tathA vaNija kirATamiti zUdamAbhIramiti zvapAkaM cANDAlamityAdi tathA kANaM kANamiti tathA khajaM kubjaM vaDabhamityAdi tathA kuSTinaM kSayiNamityAdi" 225 ane 228a patramAM je ekeka avataraNurUpa padya che te banne paDyo akalaMkakRta nyAyavinizcayamAM ane laghIyalsayamAM anukrame 323mA ane cALIsamAM padyarUpe jaNAya che. zIlAMkarie 24A patramAM bhagavadgItAmAMthI ahIM traNa padyo avataraNarUpe ApyAM che. e padyo anukrame a. 2, zle. 23, a. 2, le. 24 ane a. 2, zle. 16 che. vizeSamAM 108A patramAM temaja 107A patramAM anukrame nIce mujabanuM ekeka 'apabhraMza' bhASAmAM gUMthAyeluM padya che - " vari visa khaiyaM na visayasuhu, ikasi visiNa maraMti / visayAmisa puNa ghAriyA para garaehi paDati // " " koddhAyao ko samacittu kAhovaNAhiM kAho dinau vitta / ko ugghAu parihiyau pariNIyau ko vA kumArau paDiyato jIva khaDapphaDehi para baMdhai pAvaha bhArao // " A bane paDyo ane bIjAnI A0 sanI AvRttimAM chapAyelI chAyA apabhraMza pAThAvalI (pR. 111-112)mAM che. vIjApuramAM nijajuti sahita A TIkAnI vi. saM. 13ra7mAM lakhAyelI tADapatrIya prata che. A TIkAnI vi. saM. 1454mAM lakhAyelI tADapatrIya prata stabhatIrthamAM che. sUyagaDa(su. 1, 4, 8, gA. 18 )nI TIkA( patra 173A)mAM kAmavALuM padya "TIkA " mAM che ema zIlAMkasUri kahe che te A kaI TIkA che ? hemavimalasUrinA ziSya harSakulagaNie vi. saM. 1583mAM dIpikA 1. vasudevahiMDI(pR. 50)mAM sAgaracandra parama bhAgavatanI dIkSA laI sUtrathI temaja arthathI bhagavadgItAne paramArtha jANanAre thayo e matalabane ulekha che. ahIM "bhagavayagIyA" evuM nAma bahuvacanamAM apAyuM che. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [prakaraNa racI che ane e sUyagaDa, enI nijAti, zIlAMkasUrikRta TIkA, pArzvacandrasUrikRta bAlAvabodha ItyAdi sahita prasiddha karAyela che (juo pR. 16). bhuvanasomanA ziSya upAdhyAya sAdhuraMge bRhadghatti eTale ke zIlAMkasUrikRta TIkAnA AdhAre vi. saM. 1299mAM dIpikA racI che. vArtika ane bAlAvabodha-sUyagaDanA pahelA suyakhaMdha upara gujarAtImAM koIe vArtika rahyuM che. enI eka hAthapothI bhAM. prA. vi. saM.mAM che. bIjuM gujarAtI vivaraNa te uparyukta bAlAvabedha che. bhASAtara-gopAladAsa jI. paTele sUyagaDane gujarAtI chAyAnuvAda "mahAvIrasvAmIne saMyamadhama" e nAme taiyAra karyo hato te "zrIpUjAbhAI jaina graMthamAlA-10" tarIke jena sAhitya prakAzana maMDaLa taraphathI vi. saM. 199ramAM chapAye che. enAM pR. 24-250mAM sUyagaDamAMnAM subhASite apAyAM che. A chAyAnuvAdanuM hindI bhASAntara vetAmbara sthAnakavAsI jaina konpharansa taraphathI "sUtrakRtAMga sUtra" e nAmathI i. sa. 1938mAM prasiddha thayuM che. gujarAtI AvRttimAM jaina Agamo ane enA ItihAsane kaMIka khyAla Ave e prakArano prArambhamAM upaghAta che. vizeSamAM emAM pUraNa karUpa (pUrNa kAzyapa), pakula kayyAyana (kakuda kAtyAyana), ajita kesakaMbala (ajita kezakalina), makha(kha)li gosAla ( mazkarina gozAla) ane saMjaya beladIputa e pAMcano paricaya apAyo che. vinavavAda ane kriyAvAda viSe ahIM UhApoha che. prAraMbhamAM AnandazaMkara bApubhAI dhruvanI cha pUcha (pR. 9-14)nI prastAvanA che. emaNe pR. 11mAM kahyuM cheH ""jaina" thayA vinA "brAhmaNa thavAtuM nathI, ane brAhmaNu" thayA vinA "jaina" thavAtuM nathI. pahelA pRSTamAM temaNe jaina dharmanA prAcIna granthane uddezIne kahyuM che ke "upalabdha gra enA zabdAMzamAM bhale kAMIka bhinna che, paNa enA arthazamAM te e lagabhaga yathApUrva rakSita haze ema mAnavuM apramANa nathI. pu. 10mAM temaNe jaina, bauddha ane brAhmaNa dharmone aMge e uddagAra kADhyA che ke A "traNa dhame te vastutaH eka ja dharmanI traNa zAkhAo che. naitika Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caiAdhu' ] ThANu ane samavAya siddhAntamAM ane AdhyAtmika unnati saMpAdana karavAnA AcAramAM traNe dharmAMmAM tattvataH eTalI ekatA che ke, teone paraspara virodha samajhI zakAtA nathI. '' SBE ( Vol. XLV )mAM yAkAkhIe karelu sUyagaDatu aMgrejI bhASAntara che. Worte MahavirnsmAM sUyagaDanA amuka amuka bhAgone jana anuvAda che. prakaraNa 4 : ThANa ane samavAya vibhAgAdi----samavAyamAM sUcavAyA mujaba A trIjuM aMga che. ene ghaNAkhare bhAga gadyamAM che. A aMgamAM eka suqhadha che, dasa ajhayaNA che ane ekavIsa uddesaNukAla che. bIjA, trIjA ane ceAthA ajajhayaNanA cAra cAra uddesa che ane pAMcamAnA traNa che, jyAre bAkInAnA uddezaa nathI. Ama pandara uddesa paikI pratyekanA ekaka uddesaNukALa gaNutAM ekavIsa uddesaNukAla thAya che. DANumAM kulle 783 sutta che ane chara,000 pado che. ThANumAMnAM ayaNAnAM kAi atiprAcIna kRtimAM viziSTa nAmeA nathI; bAkI abhayadevasUrie enI upara je vRtti racI che temAM enAM ekasthAnaka, disthAnaka, tristhAnaka ema dazasthAnaka evAM nAma ApyAM che. pa viSaya- uparyukta nAmeA sUcave che tema pahelAM ajhayaNumAM ekanI saMkhyAvALA padArthonu, khIjAmAM enI saMkhyAvALAnu ema dasamAmAM dasanI saMkhyAvALA padArthAnuM nirUpaNu che. 1 anya zabdamAM kahuM te pahelAmAM eka eka khela, khIAmAM e e ema dasamAmAM dasa dasa khela jevA jenA hAya tenA tenA nirdeza che. A pramANenI AnI ane enI pachI samavAya nAmanA aMganI racanA hovAthI e bauddhonA aMguttanikAya ( akAttaranikAya )nuM smaraNu karAve che. A te AM krANunI sAmAnya rUparekhA cai. theADAka vistArathI vicArIzuM te 1. mahAbhArata ( AraNyaka patra, adhyAya 134)mAM aSTavaka ekathI tera sudhInI saMkhyAvALA padArtho gaNAve che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa jaNAze ke A 3 (su. 128) manuSyanA uttama, madhyama ane adhama ema traNa vibhAge darzAvI e darekanA traNa traNa peTAvibhAge sUcave che. a. 7 (su. 15ra)mAM sAta no su. 557mAM sAta svaro, tenAM sthAna, grAma, mUrchAnA ityAdi ane su. pa86mAM sAta samugha te ane su 587mAM sAta nino viSe ullekha che. a. 8 (su. 607)mAM ATha jAtanA vAdIone, su 608 mAM ATha mahAnimittone ane su. 600mAM udAharaNa pUrvaka ATha vibhaktione nirdeza che. su. 621mAM je ATha rAjAoe mahAvIra svAmI pAse dIkSA lIdhI temanAM nAma che. a. 10(jI. 7ra7)mAM dravyAnuyoganA, su. 741mAM satyane, su. 744mAM zuddha vAkathAnuyeganA, su. 747mAM gaNitanA ane cha77mAM AzcaryanA dasa prakAre gaNAvAyA che. su. 74ramAM didivAyanAM dasa nAmano ullekha che. su. 48mAM aDhAra pApasthAnake gaNavAyAM che. dhyAnanuM lakSaNa enA bhedaprabheda, Alamba ItyAdine nirdeza a. 4, uM. 1(su. 240 )mAM maLe che. - keTalIka vAra sundara daSTAnto (parables) jovAya che. dA. ta. cothA ajajhayaNamAM su. 348mAM ane su. 349mAM cAra prakAranA guruone cAra prakAranA karaNDiyA sAthe, cAra prakAranA sAdhuone cAra prakAranI mAchalIo sAthe ane cAra prakAranA puruSane cAra prakAranA daDA sAthe sarakhAvAyA che. su. 587mAM sAta nihone ullekha che. eTale kaMi nahi te e bhAga sAtamA niddhavanI utpatti pachI umerAye haze. e nidbhavanI utpatti vIrasaMvata 184 (I. sa. 57)mAM thaI. AThamA nihnava boTikanI utpatti pUrve AnI racanA thaI che eTale e hisAbe Ane moDAmAM meDo samaya i. sa. 80 ke 43 no apAya ke je vakhate vetAmbara ane digambare ema jenenA be phirakA paDI gayA. TIkA-ThANanA upara nija juti, bhAsa ke yuNi jevuM kazuM vivaraNa 1. A suttamAM paDyo che. WWW.jainelibrary.org Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ceAthu ] ThANu ane samavAya tmaka sAdhana jANuvAmAM nathI. prabhAvakaritamAMnA abhayadevasUriprabandha (bleA. 104-105)mAM jaNAvyA mujaba zIlAMkarae pahelAM nava aMge upara TIkA racI che, parantu abhayadevasUri pote vi.sa. 1120mAM racelI ThANanI vRttimAM kahe che ke kAika kAraNathI AnA upara koi prAcIna unmudraNu arthAt vivaraNa nathI. jinavallabhastUra paNu aSTasatikAmAM ThANu upara kAI pUrvakAlIna TIkA nathI ema kahe che. A e ullekhe uparathI temaja atyAra sudhI kASTha prAcIna vivaraNa maLyuM nahi hovAthI abhayadevasUriSkRta vRtti ja vivaraNAtmaka sAhitya tarIke prathama sthAna bhogave che ema mAnavA hu lalacAuM chuM. A vRttinI vi. sa. 1486mAM lakhAyelI tADapatrIya prata maLe che, mULa temaja medharAje racelA gujarAtI bAlAvabeAdha sAthe A vRtti prasiddha thai che ( jue pR. 16). A0 samitie paNu A vRtti temaja mULa e bhAgamAM prasiddha karela che ( jue pR. 17), kurazalananA ziSya nahi~gaNue vi. sa. 1957mAM saMskRtamAM dIpikA racI che. samayasundaranA ziSya hanandane temaja sumatikallAle abhayadevasUriSkRta vRttigata gAthAo upara vi. saM. 1705 mAM vRtti racI che. bhASAntar--" sthAnakavAsI jaina lAibrerI " taraphathI ThANunA trIjA anjhayaNanA pahelA uddesae sudhInu mULa gujarAtI bhAvAtha sAthe i. sa. 1931mAM prasiddha thayuM che. G samavAya samavAya ( samavAya )--A cethuM aMga che. enA krAi khAsa meTA ke nAnA vibhAgA nathI; e tA 160 suttamAM vibhakta karAyelu aMga che. enI racanA ThANune maLatI Ave che, kemake pahelAM je je padArthanI saMkhyA ekanI che tene ullekha che. ema ekathI 1sA sudhInI saMkhyAvALA padArthAnA nirUpaNu bAda deDhasA, khasA, aDhIse, traNaseA, 1. 18 mA suttamAM brAhmI lipinA aDhAra prakAranA ane 36mAmAM uttaraayaNanAM 36 ajhayAne nirdeza che. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa ema pAMca sudhInI, pachI chase, sAta ItyAdi agiyAraso sudhInI, tyAra bAda be hajAra, traNa hajAra ema dasa hajAra sudhInI, tyAra pachI lAkha, be lAkha ema dasa lAkha sudhInI (nava lAkhane badale nava hajAranI vAta karAI che ), pachI eka karoDanI ane tyAra bAda eka keDIkeDI sAgaropamanI saMkhyAvALA padArthane nirdeza che. Ama 135 sutto pUrAM thAya che. enA pachI dvAdazAMgIne paricaya ApI jIva ane ajIva e be rAzi, deva, nAraka, zarIra, jJAna, vedanA, AhAra, Ayumya, virahakAla, saMhanana ane saMsthAna temaja kulakaranAM, traNe kALanA tIrthakaranAM, cakravartAonAM, vAsudevonAM, baLadevonAM ane prativAsudevAnAM nAma ema aneka bAbato apAI che mahAvIrasvAmIne lagatI keTalIka hakIkata sutta 7, 11, 14, 30, 36, 42, 53-55, 70, 82, 83, 89, 10, 106, 10, 111, 134 ane 135mAM che. mahAvIrasvAmIe eka ja Asane besI 54 muddAo upadezyA hatA ane cAturmAsanA prAraMbhamAM pacAsa divasa te yogya sthAna na maLe te teo anya sthaLe jatA, paNu pachInA 70 divasa te jhADa taLe paNa sthira thatA, A vAta paNa A aMgamAM apAI che. khagoLa sambadhI chUTAchavAyA ullekho che. Ama A aMgamAM mukhyatayA ekathI zarU karIne keTalAka padArthonI adhikatAvALI ane keTalAkanI aneka adhikatAvALI vRddhi viSe nirdeza che. enA 139bhA suttamAM samavAyane paricaya apAya che. tyAM kahyuM che ke meru vagere parvatanA vikasma, usedha ane paridhinuM parimANa A aMgamAM apAyuM che (juo su. 99 ityAdi). vizeSamAM A aMgamAM sva samayanuM temaja para samayanuM sUcana che. A uparAnta A aMgamAM eka ja ajajhayaNa che, eka ja suyakakhaMdha che, eka ja uddesaNukAla che ane emAM 1,44,000 pado che e ullekha che. 139mA suttamAM "samavAya" ne "samAya" tarIke ullekha che, eTale 1. dazAramAM vAsudeve ane baLadene samAveza thAya che. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ceAthu'] ThANa ane samavAya I OM ahIM 'va" te leApa karAyelA che. 157mA suttamAM kalpanA ullekha karAye che ane e dvArA kalpanA bhAsamAM varNavela samavasaraNu kahevAnI bhalAmaNa karAi che. TIkA--samavAyanA upara kAi nijjutti, bhAsa ke NDi racAyelI hAya ema jaNAtu nathI. vizeSamAM abhayadevasUrinI pUrve kAie saMskRtamAM TIkA racI hoya te te Aje maLatI nathI. abhayadevasUrie je saMskRtamAM vRtti vi. saM. 1120mAM aNuhilapura pATaNamAM racI che tenA Adya padyamAM emaNe kahyuM che ke meTe bhAge anya zAstronA AdhAra laIne hu A zrRtta racu chuM. A vRtti traNa vAra prasiddha thaI cheH ( 1 ) mULa ane megharAjakRta gujarAtI khAlAvadha sahita (jIe pR. 16). (ra) A. samiti taraphathI mULa sahita ( jIe pR. 17 ). (3) mULa sahita trIjI vAranI vRtti matalAla jhaveracaMda dvArA saMpAdita thai che ane prakAzakanA nAma vinAnI A Atti i. sa. 1938mAM bahAra paDI che, paraMtu tema chatAM emAM prastAvanA vagere kazuM ja nathI. bhASAntara--jaina dharma prasAraka sabhA taraphathI mULa tathA mULa ane TIkAnuM jeThAlAla zAstrIe taiyAra karelu gujarAtI bhASAntara vi. sa. 1995mAM prasiddha karAyu che. AmAM prArambhamAM (pR. 1-22)mAM samavAyanA vistRta viSayAnukrama apAyA che te AnI mahattAmAM vRddhi kare che. prakaraNa 5: 'viyAhapaNutti ( vyAkhyAprajJapti ) nAma--A pAMcamA aMganAM vividha nAma maLe che, jemake samavAyanAM su. 81 ane 136mAM anukrame vivAhaparNAtta ane viyA, tagaDadasA ( varga 6 ) ane vivAgasuya ( suya0 1, a. 2)mAM patti, tattvArthAdhi. ( a. 1, sa. 20 )nA bhASya( pR. 90 ) mAM jaivyAkhyAprati, enI siddhasenagaMkRta TIkA( bhA. ra, pR. 66 )mAM ubhagavatI 1. abhidhammapiTakramAMnA sAta grantho paikI ekanuM nAma puggalapatti che. 23. A saMskRta nAma che. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa ane paMcasaMga( dAra 5, gA. 125)mAM " bhagavaI ane anyatra bhagavatI viyAhapaNutti. vizeSamAM A aMgenI abhayadevasUrikRta vRtti(patra 2-3)mAM vivAha5NaNutinA dasa artha apAyA che ane tema karatI veLA enA vyAkhyAprajJapti, vyAkhyAprajJAti, vivAhaprajJapti, vivAhaprajJApti, vibAdha prApti ane vibAdhaprApti ema saMskRta samIkaraNa apAyAM che. vyAkhyA mATenuM pAiya samIkaraNa "vivAha" che paNa samavAya(su 36)mAM nArIjAtine badale narajAtine prayoga karAya che.' vibhAga-samasta aMganA 41 vibhAgo che. e dareka sayA (zataka) kahevAya che. emAMnAM ghaNAMkharAMne "uddesa(ga)ne nAme oLakhAtA peTAvibhAga che. A udesae suttamAM vibhakta che. samavAya(su. 136)mAM sUcavAyuM che ke A aMge eka suyaphakhaMdharUpa che, ene se karatAM vadhAre ajajhayaNuM che. dasa hajAra uddeza che, 36,000 vyAkaraNa che, ane 84,000 pado che. Aje upalabdha thatA A pAMcamA aMgamAM dasa hajAra udesaMga ke 36,000 prazno nathI. vizeSamAM samavAya(sa. 81)mAM e ullekha che ke vivAhapaNuttimAM 81 "mahAjummasaya" che. mahAjummasaya eTale mahAyugmazata. ahIM "zata" zabdathI " adhyayana' samajavAnuM che ema abhayadevasUri patra 83mAM kahe che. dareka sayAnA prAyaH prArambhamAM lagabhaga dareka uddesAnuM sArthaka nAma padyamAM apAyuM che. AvAM padhone abhayadevasUrie A aMganI vRttimAM saMgrahagAthA" tarIke oLakhAvelAM che. prazno--A aMgamAM Aje je prazno jovAya che temAMnA ghaNAkharA prathama gaNadhara indrabhUtie pUchelA che. Ama eo mukhya praznakAra che, jayAre gaNuM prakSakAra tarIke agnibhUti, vAyubhUti, maNDitaputra, mAkAndIputra, rAha, jayantI nAmanI zrAvikA ane keTalAka ajene nirdeza thaI zake tema che. sa. 18, u. 3(ru. 619)mAM mAndIputre pUchelA praznane 1. juo abhayadevasUrikRta vRtti (patra. 107 a). 2 vizeSa mAhitI mATe jIe HOLI (pR. 127). Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamuM ] viyAha5eNutti uttara apAya che, paNa vicitratA te e che ke e uttara goyama(gautama)ne sambodhIne apAyo che. paNuvaNuM (5ya 16, sU. 1 )mAMthI A uttara ahIM apAye hovAthI tema banyuM che ema abhayadevasUrie vRti(patra 74ra)mAM khulAso karyo che. viSaya-navakAra mancanAM pAMca paMdarUpa prathama sutavALuM A aMga mahAvIrasvAmInA jIvana paratve bIjAM badhAM aMgo karatAM vizeSa prakAza pADe che. emAM emanA ziSyo ane samakAlIna vyaktio viSe nirdeza che.' emanAM mAtA devAnandA emane vandana karavA gayAM tyAre temane pAne caDyo. emaNe mahAvIra svAmI sAme ekakI Tase joyA karyuM tenuM kAraNa gautamasvAmIe pUchayuM eTale mahAvIrasvAmIe kahyuM ke e mArI mAtA thAya che. A uparAta AmAM aneka bAbata chUTIchavAI vicArAI che. keTalIka vAra te ekanI eka bAbata judA judA "sa "mAM najare paDe che. AthI mukhya mukhya bAbate viSe eka ja sthaLe badhuM jANuvAnuM maLe e irAdAthI gopAladAsa paTele A aMganA chAyAnuvAdamAM samagra granthane dasa khaMDamAM vibhakta karyo che ane emAM carcAyelA viSaya anusAra enAM nAmo yojyAM che. A nAme "khaMDa" zabdane bAju upara rAkhIe te A viSayanAM nAma pUrAM pADe che. jemake (1) sAdhana, (2) cAritra, (3) siddhAnta, (4) anyatIthiMka, (5) vijJAna, (6) gaNita, (7) kutUhala, (8) deva, (9) nAraka ane (10) anya jIva. skandakanuM caritra AlekhatI veLA abhayadevasUri sa. 2, u. 1 (sa. 92)nI vRtti( patra 219, 4. . )mAM kahe che ke mahAvIrasvAmInA tIrthamAM (11 1. sa. 5, u. 4 (su. 187)mAM mahAvIrasvAmInA sAta se ziSyo mA jaze e vAta che. 2. AnuM kAraNa ema sambhave ke mahAvIrasvAmIne jude jude sthaLe bhinna bhinna vyaktio taraphathI pUchAyelI hakIkata jANe vihAracarcAnuM Alekhana karAtuM hoya tema rajU thaI che. keTalAka sayaane krama kevalajJAna pachInA emanA cAturmAsanA aMkanI barAbara che. jemake 15muM sacaa. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa gaNadharanI) nava vAcanA thaI hovAthI ahIM kAlavyutkrama (anachronism) dekhAya che. de "ahamAgAhI' bhASA bole che ane belAtI bhASAmAM paNa e ja bhASA viziSTa che ema sa. 5, u. 4 (sa. 190 )mAM kahyuM che. prastuta paMkti nIce pramANe che - ' ___ "goyamA! devA NaM addhamAgahAe bhAsAe bhaasNti| sA vi ya NaM addhamAgahA bhAsA bhAsijjamANI visissati / " A aMganA bIjA suttamAM "namo caMmI viI" arthAta brAhmI lipine namaskAra e ullekha che. vizeSamAM A aMgamAM jAtajAtanI sUkamamAM sUkSma vigate apAyelI che eTale jaina darzanane sAmAnya abhyAsa karyA vinA emAM caMcupraveza kare muzkela che. vizeSamAM gAMgeyanA bhAga tarIke suprasiddha adhikAra je sa. 9, u. 2mAM apAya che te samajavA mATe gaNitanuM jJAna paNa Avazyaka che. muMbaI vidyApIThanI kolejomAM prathama varSamAM zIkhavAtA bIjagaNitamAMnA bhaMga-vika9pa (permutations and combinations )nA abhyAsIne AmAM rasa paDe tema che. gopAladAse A prakaraNanuM zIrSaka " pravezanakanuM gaNita " ema rAkhyuM che. enA pachI emaNe "rAzio" e zIrSakapUrvaka kRtayugma, ja, dvAparayugma ane kalyAjane lagatI mAhitI rajU karI che. enA antamAM AvalikAthI mAMDIne pudgalaparAvarta sudhIne TUMkamAM khyAla apAya che. Ama A "gaNita-khaMDa pUre karAyo che. tAtvika-dArzanika bAbate tarIke "cAlatuM cAlyuM kahevAya" ItyAdi hakIkata (sa. 1, u. 1, su, 10; sa. 8, u. 7), prathama nirnava jamAlinuM jIvanavRttAnta (sa. 9, u. 33), gozAlaka sabadhI vistRta mAhitI (sa. 15), skandaka parivrAjakane jANavA je adhikAra (sa. 2, u. 1), "mahAzilAkaTaka" saMgrAma (sa. 7, u. 9), 1 gopAlakanA siddhAntanI judI rIte rajUAta karavAno prayAsa veNImAdhava 2432HLO A History of Pre-Buddhistic Indian Philosophy Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamuM ) viyAhapaNutti rAhunAM nava nAma (sa. 12, u.6), rAjagRhamAMne UnA pANIne kuMDa (sa. 2, u. 5), jarA (yAtrA ), javaNija (yApanIya), avyAbAha (avyAbAdha) ane phAsuvihAra (prAsakavihAra), temaja sarasava (sarSa =sarasava, sadazayasa), mAsa(mAsa; mApa eka mApa kiMvA aDada), ane kula0 (kula=kaLathI; kulastha)nI bhaThyatA-abhayatA (sa. 18, u. 10; sa. 646), vedAdi vaidika granthanAM nAma (sa. 2, u. 1), tAmali tApasanuM ghora bAlatapa (sa. 3, u. 1) ane dezavidezanI dAsIonAM nAma (sa. 5, u. 33; sa. 9, 33) ema vividha bAbate AmAM che. vizeSa jANavA mATe te strIbhagavatI-sAranAM pR. 15-20mAM apAyelI anukramaNikA jevI ghaTe. saMkalanA-viyAha0mAM su. 593, 384, 383, 362, 114, 732, 173 ane 133mAM anukrame aNuogaddAra, Avasmaya, evAIya, jabuddIvapatti, jIvAjIvAbhigama, naMdI, paNagvaNA ane rAyapaNaIjaja ema ? ATha Agamane amuka amuka bAbato mATe javAne je ulekha che te devaddhigaNi kSamAzamaNe AgAme pustakArUDha karyA te samayanI vyavasthAne AbhArI che. caNi-viyAha0 upara kaI nijuti ke bhAsa racAyela hoya ema jaNAtuM nathI. enA upara cuNi racAI che, paNa e aprasiddha che. vRtti-abhayadevasUrie vi. saM. 1128mAM A aMgenI vRtti racI che nAmanA pitAnA pustaka (pu. ra97-318)mAM karyo che. emAM apAyelI hakIkata carcAspada che ne upalaka dRSTie vicAratAM jana mAnasane AghAta pahoMcADe tevI che. 1. A hakIkata nAcA (su. 1, a. 5; su. 55)mAM samAna zabdamAM apAyelI che. A jema syAdvAdanuM udAharaNa pUruM pADe che tevA aneka udAharaNa A vicAha0mAM che. juo anekAtajayapatAkA(bhA. 2)ne mAre aMgrejI upendra ghAta (pR. 101-2 ) 2. A aMge mahAvIrasvAmInAM vividha nAmo temaja emanA keTalAka ziSyonAM nAma pUrAM pADe che. juo je. sA. saM. I. (pR. 53). 3. H I L (Vol. II, p. 448)mAM AcAradA viSe paNa Ama nedha che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 AgamanuM digdarzana [ prakaraNa ane tema karavAmAM emaNe yazazcandragaNuinI sahAya lIdhI che. vizeSamAM AvRtti droNusUrie sudhArI che. A pramANenI hakIkatA A vRttinI prazastimAM vRttikAre jAte ApI che. vizeSamAM prArambhanA trIjA padyamAM emaNe kahyuM che ke A aganI TIkA ane cUrNi temaja jIvAbhigama vagerenI vRttinA azAne vicArI huM A pAMcamA aMganuM vizeSataH vivaraNu rasuM chuM. Ama je sRSNuinA ahiM ullekha che te zuM upayuOkta yuNNi che ? emaNe je TIkAnA nirdeza karyAM che te te laghu TIkA che. malayagirisUrie khIjA sayaa upara vRtti racI che. jue hai. sA. sa. I. ( pR. 274 ) temaja pAMcamA ane chaThThA karmagranthanI villabha muni puNyavijayajIe racelI prastAvanA ( pR. 19 ). abhayadevasUriSkRta vRtti mULa, rAmacandragaNikRta saMskRta anuvAda ane medharAjakRta gujarAtI khAlAvakhAdha sahita prasiddha thayelI che ( jue pR. 16). AvRtti mULa sahita A samiti taraphathI paNa chapAi che ( jue pR. 17 ). R. ke. zve. saMsthA taraphthI i. sa. 1937mAM sayaga 1-7 ane enA viSayAnukrama sahita A chapAi che. vizeSamAM A saMsthA taraphathI mULanA pratIkapUrvaka anantaha MsagaNuinA ziSya dAnazekharasUrinI vRtti i. sa. 1935mAM chapAyelI che. bhAM. prA. sa. ma.mAM viyAhanI 3114 jeTalA graMthApravALI avacUrNinI eka hAthapothI che. bhASAntara--mULa ( sayaga 1-2 ), enI abhayadevasUriSkRta vRtti ane e bannene pa. becaradAse karelA anuvAda prathama khaMDa tarIke zrIjinAgamaprakAzaka sabhA taraphathI vi. sa. 1974mAM ane sayaga 36 uparyukta vRtti ane e bannene 5. khecaradAsakRta anuvAda A sabhA taraphathI vi. sa. 1979mAM chapAyela che. sayaga 715 5. bhagavAnadAsa harakhacaMda dorInA anuvAda sahita gujarAta vidyApIThe tRtIya khaMDa tarIke vi. sa. 1985mAM chapAvela che. ceAthe khaMDa jaina sAhitya prakAzana dUraTa taraphathI vi. sa. 1988mAM chapAyelA che. A cethA khaMDanA prArambhamAM 1. AmAM antamAM mULa ane vRttimAMnA zabdonI ' sUcI ' che. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamuM ] viyAha5Nutti a. becaradAse vidattAbharI samAlocanA vistArathI ApI che. mULa tarIke saga 16-41 apAyAM che, sAthe sAthe paM. bhagavAnadAsakRta anuvAda che, ane atamAM sAta pariziSTa che. A aMge gujarAtI bhASAntara sahita hI. haM. taraphathI prasiddha thayela che. gopAladAsa paTele A aMgane chAyAnuvAda taiyAra karyo che ane enuM nAma "zrIbhagavatIsAra" rAkhyuM che. zrI jaina sAhitya prakAzana samiti taraphathI "zrI pUMjAbhAI jaina graMthamAlA-16 " tarIke A anuvAda I. sa. 1938mAM prasiddha thayo che. enA antamAM vistRta "sUci " apAI che. prArambhamAM upaghAta che. enA 13mA pRSTamAM kahyuM che ke "bhagavatIsUtramAMthI subhASita" jevuM kAMI tAravI kADhI zakAya tevuM na hovAthI, A mALAnA anya graMthanI jema te vibhAga A vakhate paDato mUkyo che." gopAladAsane prasthAna (pu. 27, aM. 1, pR. 66-74; saMvat 1995 )mAM "mahAvIraravAmIne mAMsAhAra" e nAmano lekha prasiddha thaye tyAre A anuvAda (pR. 300 )nI nIce mujabanI paMktioe jenomAM ulkApAta jagAvyo hato - huM hamaNAM maraNa pAmavAne nathI, paNa 16 varSa jIvavAne chuM. mATe tuM meMddhika nagaramAM revatI gRhapanI che, tene tyAM jA. teNe mAre mATe be kabUtara rAMdhIne taiyAra karyA che, paNa tene kaheje ke mAre temanuM kAma nathI; paraMtu gaI kAle bilADAe mArelA kUkaDAnuM mAMsa teNe taiyAra kareluM che, te mAre mATe laI Ava." mULa pATha nIce mujaba che - " taM gacchaha NaM tuma sIhA! meMDhiyagAma nagaraM revatIe gAhAvatiNIe gihe| tattha NaM revatIe gAhAvaitiNIe mamaM aTThAe duve kapoyasarIrA uvakkhaDiyA tehiM no aTTho asthi / se aNNe pAriyAsie majjArakaDe kukuDa 1. prathama pariziSTa tarIke samasta aMganA pAribhASika zabda apAyA che. (1) deza, nagarI ane parvatAdinAM nAma, (2) cetya ane udyAnanAM nAma, (3) anyatIthikA ane tApase, (4) sAdhu ane sADavI, (5) zrAvaka ane zrAvikA ane (6) mULamAM sAkSI rUpe ulekhAyelA granthanAM nAma e bAkInAM cha pariziSya che. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [prakaraNa maMg tamAiTTi, guLa ga" -sa. 15, u. 9; sui 557 AmAM kapAya, majajAra ane kuphaDa zabda je vaparAyA che te upalaka dRSTie vicAratAM kabUtara, bilADI ane kUkaDe e arthavAcaka che, paNa A prasaMga ahiMsAnA ananya ane sAcA ArAdhaka ane upadezakane aMgena-zramaNone kevaLa pravRtta mAMsa levAnI nA nahi pADanArA paNa nivRtta mAMsa mATe paNa temaja kahenArA ane niyamo ghaDanArA ja nahi paNa barAbara pALanArAne aMgeno che, e vAta dhyAnamAM letAM temaja e zabdonA kuSmANDa (kALuM ), eka jAtano vAyu athavA virAlika nAmanI vanaspati ane bIjapUraka (bIjoruM) ema anya arthe paNa thAya che ane tenuM nighaTTa ane suzrutasaMhitA (46) samarthana kare che tyAre Ama anuvAda thAya khare ? mahAparinimbANa suraMtamAM "sUkaramadava" zabda vaparAya che. ene artha "sUvaranuM sUkuM mAMsa na karatAM "eka jAtanI vanaspati' ema karavAnuM che ema bhAM. pra saM. maMcanA "ramaiya mahesava aMka ( Vol. XXIII )High (Fa chow ) "Sukaramaddava and the Buddha's death ". 01142011 pR. 133mAM pratipAdana karyuM che. temaNe e vAta spaSTa karI che ke buddha potAnA bhikSuone mAMsa ane matsya khAvAnI anujJA ApI che e kharuM, paNa ahIM to A sUkaramaddavano artha "kaI che ke fungus" che. jaina Agama aDhAra "dezI bhASAnA mizraNarUpa "addhamAgaNI bhASAmAM racAyA che eTale je zabdo dezAntaramAM bhinna arthamAM vaparAtA hoya tevA paNa ahIM vaparAyelA maLI Ave temAM navAI nathI. nyAyamaMjarI (4)mAM "cara " zabdano artha dAkSiNA edana arthAta bhAta kare che ema kahevAyuM che. paMjAbamAM makAIne "kUkaDI" ane mahArASTramAM eka khAdya padArthane "cakalI" kahe che. gujarAtI bhASAmAM joDe, popaTI, samaDI ItyAdi "prANa" vAcaka zabdonA bIjA paNa artha che. Izu khrista mAM enA lekhaka kizoralAla ghanazyAmalAla mazarUvALA pR. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamuM ). viyAha5zutti 11mAM lakhe che ke yohAna (John) locustsne AhAra karatA hate ene artha e nathI ke e "tIDane AhAra karato. paNa e judo ja zabda che. bAvaLa, khera jevAM jhADonA paraDA paNa "lekasTa' kahevAya che." pureDAza ane pazu vacce sarvathA samAnatA darzAvavA mATe brAhmaNamAM prayAsa karAve che. tyAM cokhAnA leTane lema tarIke, enA kaNiyAne vALa tarIke, emAM pANI reDAtAM eno cAmaDI tarIke, e pANI sAthe meLavAtAM ene mAMsa tarIke, e zekAtAM ene hADakAM tarIke ne ene cUlA parathI utArI enA upara mAkhaNa copaDAtAM ene majajA tarIke oLakhAvela che. juo J U B (Vol. VIII, Pt. 2, Sept. 1989). goTalA (ThaLiyA) mATe adi (asthi) zabda bhAsanA cArudatta (pR. 8) vageremAM vaparAya che. Ama A saMbaMdhamAM ghaNuM kahI zakAya tema che paNa ahIM jai. sa. pra. ( va. 6, aM. 6-7)mAM chapAyelA lekho tarapha ane khAsa karIne be jenAcAryanA-AnaMdasAgarasUrijInA ane vijayalAvaNyasUrijInA lekha tarapha dhyAna kheMcI viramIzuM. 32457 Die Jainas (Religionsgesch, Lesebuch )Hi viyAnA amuka bhAgane jarmana anuvAda Apyo che. hanale paMdaramA samaganuM aMgrejImAM saMkSipta bhASAntara karyuM che ane e uvAsadasAnA anuvAdanA pariziSTarUpe chapAyuM che. zrAvastI nagarInA zaMkha zrAvakanI kathA je sa. 12, u. 1 (su. 437-440)mAM Ave che tene sAra zrI mahAvIrakathA (pR. 431-2 )mAM apAyo che. yatra-vi. saM. 165mAM vidyamAna ane 27 sUtra upara gujarAtImAM gadyamAM rabbA-bAlAvabodha racanArA dharmasiMha ThANanI jema viyAhanAM yantro racyAM che. 1 jaina sUtro caccAra anuyogane bandhabesatA thAya evI enI racanA che ema manAya che. eTale A tamAma anugone anukuLa artha nIkaLI zake mATe "kapiya' vagere zabda khAsa yojAyA hoya evI kalpanA thaI zake tema che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa prakaraNa 6 : nAyAdhammakahA (jJAtAdharmakathA) nAma ane eno artha A nAma bhagavadgItAnI peThe nArIjAtimAM ane bahuvacanamAM che. enAM saMskRta nAma ane enA artha viSe vividha hakIkta jovAya che. tattvArtharAja (pR. 51)mAM "jJAtRdharmakathA" tarIke ane gammatasAra (gA. 3pa6)mAM "NAkadhammakahA" tarIke oLakhAvAyelA A chadra aMganuM nAma taravAthadhi. (a. 1, su. 20 )nA bhASya(pR. 90 )mAM " jJAtadharmakathA " apAyuM che. siddhasenagaNie eno artha karatI veLA jJAta eTale udAharaNa evo artha karyo che ane tema karI udAharaNa dvArA jemAM dharma kahevAya che te "jJAtadharmakathA" ema kahyuM che. naMdI (su. 51 )nI suviNuM (patra 53)mAM "NutAdhammakahA " samajAvatAM e ullekha karAyo che ke "jAta ni hALA hitico vA panna te gAtA, ete paDhamasuyakhaMdhe, ahiMsAdilakkhaNassa dhammassa kahA dhammakahA, dhammiyAo vA kahAo dhammakahAo akkhANaga tti vuttaM bhavati, ete bitiysuvaMdhe." Ane artha e che ke jJAta eTale daSTAna athavA dArjInika artha jenA vaDe jaNaya te "jJAta'. e pahelA suyaphabaMdhamAM che. ahiMsAdirUpa dharmanI kathA te "dharmakathA " athavA dhArmika kathA te "dharmakathA '. e AkhyAna che ema kahevAnuM thAya che. e bIjA suyaphabaMdhamAM che. hemacandrasUrie a. ci0 ( kASTha 2, zle. 157)nI vikRti (pR. 104)mAM jJAtarUpa mukhyatAvALI dharmakathAo ema artha karyo che. naMdI (ru. 51)nI vRtti (patra 103)mAM haribhadrasUrie jJAAni- utArabAri tatradhArA dharmakathA: jJAtAdharmathA:" ema kahyuM che. eTale ke emanA mate udAharaNanI mukhyatAvALI dharmakathA te "jJAtAdharmakathA ' che. malayagiri rie naMdI (ru. 51)nI vRtti ( patra 230A-231a )mAM A nAma samajAvatAM haribhadrasUrinI jema eka artha Apyo che, jyAre bIjo artha nIce mujaba darzAvyo che - ' " jJAtAni-jJAtAdhyayanAni prathamazrutaskandhe dharmakathA dvitIyazrutaskandhe yAsu granthapaddhatiSu (tA) jJAtAdharmakathAH, pRSodarAditvAt pUrvapadasya dIrghAntatA " Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaDuM ] nAyAdhamakahA Ane artha e che ke je granthapaddhatiomAM pahelA zrataskandhamAM jJAtaeTale jJAta-adhyayane che ane bIjAmAM dharmakathAo che te "jJAtAdharmakathA' che. ahIM "jJAta' e pUrva padamAMnA "a" ne "A" pRSodarAdipaNAne laIne che. samavAya (patra 116 A)nI vRttimAM abhayadevasUrie malayagirisUrinI mAphaka emaNe ApelA be artho ApyA che. vizeSamAM jJAtimAMnA "ane "A" saMjJAtvane laine che ema kahyuM che. atra becaradAse "bha0 ma0 dha0 [ nAyadhammakahA ] "nA TippaNumAM pR. 179mAM kahyuM che ke " aitihAsika artha karavAmAM Ave te jJAta eTale jJAtaputra-mahAvIre kahelI dharmakathAo evo artha jarUra thai zake." pR. 180mAM emaNe e ulekha karyo che ke "te badhAmAM bhagavAna mahAvIranA nAma sAthe saMbaMdha joDanAre aitihAsika artha vadhu susaMgata che, mATe ja A sUtranuM "nAyadhammakahA " mukhapRSTha upara ame mUkeluM che. " vibhAga-A aMgamAM be suyaphabaMdha che ane enAM "nAya" (jJAta) ane dhamakahA (dharmakathA) evAM nAma sakAraNa che. A upalabdha pahelA suyakhaMdhamAM ogaNIsa ajhayaNa ane bIjAmAM dasa vagya che. samavAya(su. 141)mAM ane naMdI(su. 51)mAM paNa Ama ja vibhAgo apAyA che. vizeSamAM emAM e ullekha che ke 19 jJAte paikI pahelAM je dasa che te " jJAta" ja che. emAM AkhyAyikA vagerene sambhava nathI. bAkInAM nava jJAto paikI darekamAM pAMcaso cALIsa pAMcase cALIsa AkhyAyikAo che. vizeSamAM ekeka AkhyAyikAmAM pAMca pAMcase upAkhyAyikAo che ane ekeka upAkhyAyikAmAM pAMca pAMcaso AkhyAyikapAkhyAyikAo che. eTale ke ekaMdara eka abaja ekavIsa karoDa ane pacAsa lAkha (1,21,50,00000 ) AkhyAyike pAkhyAyikAo che. dhammakahAnA dasa vargo paikI ekekamAM pAMcaso AkhyAyikA, ekeka AkhyAyikAmAM pAMcase upAkhyAyikA ane ekeka upAkhyAyikAmAM pAMcaso 1 badhA arthamAM. 2 abhayadevasUrikRta vRtti( patra 110 a )mAM kahyuM che ke varga eTale samUha, saMjJA ethI arthAdhikAranA samUharUpa adhyayane te ja dasa vargo jANavAM. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa AkhyAyike pAkhyAyikAo che. Ama AkhyAyika pAkhyAyikAnI saMkhyA eka abaja pacIsa karoDa ( 1,25,00,00,000) che. ahIM nava jJAta sambandhI je AkhyAyikAdi kahela che tenAM lakSaNa samAna hovAthI e A 125 karoDamAMthI bAda karatAM punarukti rahita AnuM pramANa sADAtraNa karoDa (125 karoDa ochA 121 karoDa) batAvAyuM che. Aje te ATalI saMkhyAmAM kathAnako maLatAM nathI. carita ane kahipata kathAo-samavAya( sa. 141)mAM kahyuM che tema A ajhayaNemAM apAyelI kathAo paikI keTalIka kharekhara banelI che-carita che ane keTalIka upajAvI kADhelI che-kalpita che. uparyukta dasa vAgye te anukrame amuka amuka devanI agnamahilAonA vargarUpa che. jemake (1) camAranI, (2) bali vaicendranI, (3) asurendra sivAya bAkInA dakSiNanA nava IdronI, (4) asurendra sivAyanA uttaranA nava indronI (5) dakSiNanA vAnavataronI, (6) uttaranA vAvyantaranI, (7) candranI, (8) sUryanI, (9) zanI ane (10) IzAna indranI. dasa vaccamAM ajhayaNonI saMkhyA anukrame nIce mujabanI che ema bIjA suyaphabaMdha uparathI jaNAya che - 5, 5, 54, 54, 32, 32, 4, 4, 8 ane 8. dakSiNanA nava Indro paikI pratyekane cha cha agramahiSIo che. e darekanuM vRttAnta te ekeka ajajhayaNane viSaya che. Ama 54 ajhayaNe che. uttaranA nava indrone mATe paNa A pramANe vicAra karavo eTale ene aMge 54 ajhayaNo che. pAMcamA vagnanAM 32 ajhayaNenAM nAma e lagnanA prArambhamAM ane dasamA lagnanAM ATha awyaNanAM nAma e vaccanA prArambhamAM padyamAM darzAvAyAM che. 1 mahAbhAratanA "Adi parvanA "sambhava" parvamAM dAnano vaMza varNavAya che. emAM virocana, kumbha, nikuSNa, bali, mahAkAla, zambara vagere nAmo apAyAM che te tulanAthe vicAravA jevAM che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaDuM nAyAdhammakahA viSaya pahelA suyaphabaMdhanAM anjhayaNanAM nAme A aMgamAM ja lagabhaga prArambhamAM padyo dvArA sUcavAyAM che. e nAmanA nirdezapUrvaka ApaNe viSayane vicAra karIzuM. ukikhattaNAya (ukSipta-jJAta)-AmAM meghakumAre hAthInA bhAvamAM sasalAne bacAvavA mATe paga UMco karyo hate enuM varNana che. e uparathI A ajhayaNanuM A nAma yojAyuM che ane te sArthaka che. garbhanI rakSA mATe kevI saMbhALa levAI hatI te AmAM nirdezAyuM che. medhakumArane janma thatAM cAra divasa sudhI je saMskArAdi karAyA tene ahIM ullekha che. vizeSamAM kalAcArya pAse meghakumAra je bettera kalAo zIkhyA tenAM ahIM nAma apAyAM che. e aDhAra "dezI" bhASAonA jANa kAra banyAne paNa ahIM ullekha che. A ajajhayaNamAM meghanuM vistRta varNana che. saMdhADa (saMghATa)-dhanya zeTha ane vijaya cora e bene eka sAthe "saMdhADa'mAM eTale ke heDamAM bAMdhyA tyAMthI A kathA UpaDe che mATe enuM rama nAma che. vijaya cora kyAM kyAM bhamyo te darzAvAyuM che. antamAM dehane zA mATe piSa e batAvAyuM che. "saMsamA" ajhayaNamAM paNa AnI mAphaka AhAranuM prayojana samajAvAyuM che. aMDa (a7) - Ano artha "IDuM ' thAya che. A ajhayaNamAM moranAM IMDAnI vAta ApI upanaya batAvAyo che. kazma (kUrma)--kUrma eTale kAcaba, be kAcabAnA vartananI hakIkta dvArA saMyamI ane asaMyamI sAdhunI samajaNa apAI che. selaga (zailaka)-selaga (zaila%) rAjarSino vRttAnta ahIM apAye che eTale e uparathI A nAma yojAyuM che. vasudevanA putra kRSNanA 1. kAmasUtranA "vidyAsamudeza' prakaraNamAM apAyelI cosaTha kaLAomAM A, bera kaLA kevI rIte samAI zake te bha0 madha. (pR. 1521)mAM darzAvAyuM che. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa samayamAM thAvastrApura(sthApatyA putra) thayA. teo bAvIsamA tIrthaMkara ariSTaneminuM pravacana sAMbhaLI dIkSA levA tatpara thayA. te samaye emanI mAtA thAvasthAe anukULa temaja pratikULa vacane dvArA emane samajAvavA prayAsa karyo. emaNe na ja mAnyuM. tyAre thAvasthA kRSNa pAse cAmarAdi mAgavA gaI. enA uttaramAM kRSNa kahyuM ke huM jAte ja emane niSkramaNa-sakAra karIza ane pachI emaNe tema karyuM. thAvagnApukhta dIkSA lIdhA pachI parivrAjaka zuka sAthe temane vinaya, zauca, yAtrA, yApanIya, sarisava ItyAdi sambandhamAM vicAranI Apale thaI ane ke jena dIkSA aMgIkAra karI. thAvaggApurane upadeza sAMbhaLIne selaga rAjAe zrAvakanAM vrata grahaNa karyA hatAM temaNe have zukane upadeza sAMbhaLI dIkSA lIdhI. eka veLA teo mAMdA paDyA tyAre temanA putra mahUke temane mATe auSadha vagerene prabaMdha karyo. emAM "mA" paNa ApavAnuM hatuM. sAjA thayA pachI paNa selage madyAdinuM sevana cAlu rAkhyuM ane e pramatta ane kuzIla banI gayA. panthaka sivAya bIjA badhA ziSyo emane tyajI gayA. cAturmAsika pratikramaNa karatI veLA pandake emanA caraNamAM mataka mUkayuM. e sparzathI e cIDAyo, paNa ane sAcI vastu samajAtAM zithilatAne tyAga karI zuddha saMyama pALavA lAgyA. A ajajhayaNamAM pAMca mahAvratanI hakIkata thAvastrApure kahI te temaja cAturmAsika pratikramaNane ulekha e bAvIsamA tIrtha karanA tIrthamAM kevI rIte ghaTI zake te vicAravA jevuM che. tuMba (tumba,-"tuMba" artha "tumbaDuM" thAya che. e lepavALuM heya te pANImAM DUbe che ane lepa vagaranuM banatAM tare che. e udAharaNa dvArA AtmAnI adhogati (bhArepaNuM) ane unnati (halakApaNuM) samajAvAI hevAthI A ajajhayaNanuM nAma "tuMba" paDAyuM che. 1. juo pR. 83. 2. huM eka chuM, aneka chuM, akSaya chuM e hakIkta syAdvAdaSTie samajAvAI che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAyAdhammakahA sAmparAyika kama ATha prakAranuM che tethI ahIM kANuM vinAnA tumbaDAne dAbhathI vIMTI tenA upara mATIne lepa lagAvI tene taDake sukavo e bAbata uparAuparI ATha vAra karavAnI kahevAI che. rehiNI (rohiNa)-eka zeThiyAnI rohiNuM nAmanI putravadhUnI kathAne upanaya ahIM darzAvAyo che ethI enuM A nAma rakhAyuM che. zeThiyAne ujhikA, bhagavatI, rakSikA ane hiSNu nAmanI cAra putravadhUo hatI. pahelIe enA nAma pramANe sasarAe ApelA pAMca DAMgaranA dANuM pheMkI dIdhA, bIjI enA nAmane jANe caritArtha karatI hoya tema te khAI gaI, trIjIe e saMgrahI rAkhyA ane cothIe e ugADyA. A kathA dvArA zramaNanI cAra kaTi batAvAI che. A ja kathA cheDA pheraphAra sAthe sarvAstivAdanA vinayavasthamAM jovAya che. eka jarmana pustakanA "buddha ane mahAvIra" nAmanA anuvAdamAM kahyuM che ke bAibalanA navA karAramAM methya ane bhUkanI suvArtAmAM Ane maLatI kathA che. e kathAne laIne e pustakamAM bhArata ane khristi samAnatAo darzAvAI che. malli (mala)-ahIM 1lmA tIrthaMkara mallinAthane vRttAnta che e uparathI AnuM A nAma rakhAyuM che. "tIrthakaranAmagotra" karma bAMdhavAnAM vAsa sthAnake ahIM gaNAvAyAM che. rAjakumArI mahilAe pitAne varavA AvelA che ke rAjAone suvarNamUrti uparanuM DhAMkaNuM kholI kevI rIte pratibaMdha pamADyo tenI hakIkata ahIM apAI che. kuNAlanA rupi (kimana) rAjAe pitAnI putrInA cAturmAsika snAnano utsava karyo te viSe eNe pitAnA varSadharane pUchyuM tyAre teNe mallinA snAna--utsavanAM vakhANa karyA, | mAyaMdI (mAkandI)-bhAyaMdI sArthavAhane be putra nAme jinarakSita ane jinapAlitane AmAM adhikAra AvatuM hovAthI A nAma ejayuM che. jinarakSita jina pAlita sAthe agiyAra vAra "lavaNa samudranI saphare gayo hato ane banne bhAIo kSemakuzaLa pAchA pharyA hatA. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNuM bAramI vAra teo gayA tyAre temanI naukA DUbI gaI. paNa eka moTuM pATiyuM hAtha lAgatAM teo taratAM taratAM "rayaNadIva ( radIpa)mAM gayA. e dIpanI adhiSThAyikA raNadIvedevayA (ratnadIpa-devatA ) emanI pAse AvI ane emane dhamakI ApIne pitAnA mahelamAM laI jaI e devI emanI sAthe vividha bhAge bhegavavA lAgI. eka veLA "lavaNa" samudranA adhipatie yahudIdhadevayAne "lavaNa samudramAM je ghAsa, patra, kAcha, kacare ke bIjuM azuci paDela hoya te badhuM ekavIsa vAra AMTA mArIne sApha karavAnuM kahetAM e devI gaI. e veLA e dakSiNa dizAmAM na javA mATe bane bhAIone samajAvatI gaI, paNa A bhAIe te e dizAmAM gayA. tyAM zULImAM parovAyelA eka puruSane temaNe raDate sAMbhaLyo. e kAkandIne rahevAsI hato ne ghoDAno vepArI hato. eNe kahyuM ke pUrva dizAmAM selaga (zailaka) yakSanuM mandira che. tyAM e yakSa azvarUpe rahe che ane caidase, AThame, pUname ane amAse e bole che ke kene tAruM, kone bacAvuM ? caidase banne bhAIoe tyAM jaI yakSanI pUjA karI bacAvavA vinaMti karI ane yakSe hA pADI. eNe kahyuM ke mArI pITha para besI jAo. pelI devI AvI tamane bIvaDAve ke lebhAve te paNa tame daDha mana rAkhI besI rahejo; paNa jo tame calita thayA te huM tamane mArI pITha parathI "lavaNa" samudramAM pheMkI daIza ane e devI tamane tarata ja mArI nAMkhaze. thoDI vAre devI AvI tyAre tenAM vacanathI jinarakSita calita thaye ane tene devIe nAza karyo, paNuM jinapAlita Dage nahi ethI yakSe tene pitAnI janmabhUmi sudhI pahoMcADyo. AgaLa upara mahAvIrasvAmI tyAM padhAryA tyAre jinapAlite dIkSA lIdhI. jinapAlitanI mAphaka sAdhusAdhvIoe vartavuM ema atamAM kahevAyuM che. caMdimA (candramaN)-AtmAnI zuddhine vikAsa ane hAsa kevI 1. AnuM Abehuba uprekSAothI paripUrNa varNana apAyuM che. 2 pAMkhavALA ghoDAne ulekha valAhasa-jAtaka (kramAMka 196)mAM che. WWW.jainelibrary.org Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAyAdhamakahA rIte thAya che e samajAvavA candranuM udAharaNa ahIM apAyuM che ane e rIte A nAma sArthaka che. dAvadrava (dAvadrava)-dAvadava nAmanA vRkSone dAkhale ApI ArAdhaka ane virAdhaka aMzathI temaja sarvathA kone kahevA te AmAM samajAvAyuM hovAthI AnuM A nAma rakhAyuM che. udagaNua (udaka-jJAta) Ane artha "pANunuM udAharaNa ema thAya che. e dvArA vastunuM svarUpa ahIM samajAvatAM kahyuM che ke paramANuonA svabhAva ne saMganI vicitratA anusAra vastu sArI ke kharAba bane che eTale emAM rAgadeSane sthAna nathI. AmAM "cAturyAma rUpa dharmane ullekha che. maMDu (mahUka)-maMDukka eTale deDako. nanda maNiyAranA deDakA tarIkenA janmanI hakIkata ahIM apAI che. eNe maNiyAranA bhavamAM mATI puSkariNuM badhAvI ane tene citrasabhA, pAkazALA, auSadhAlaya ane AlaMkArika sabhA vaDe alaMkata karI hatI. A ajhayaNamAM soLa rogonAM nAma gaNAvAyAM che ane roga dUra karavAnA aneka jAtanA upAyone nirdeza che. Asakti ane anAsaktinuM phaLa A ajhayaNamAM samajAvAyuM che. teyali (tetali)-"teyalipura" nagaranA kanakaratha rAjAnA teliputta (tetaliputra) nAmanA pradhAnanI hakIkata ahIM apAI hovAthI enuM A nAma yojAyuM che. A nagaranA mUSikAradAraka nAmanA eka sonInI kanyA nAme piphrilAne teyalipura paraNe che, paNa AgaLa upara ene enA upara abhAva thAya che tyAre e strI zramaNa, brAhmaNe vagerene dAna devAmAM vakhata pasAra kare che. sutratA AryA bhikSArthe AvatAM patinI prIti meLavavA mATe kaI cUrNa, manna, kAmaNa ke vazIkaraNa ke auSadhi hoya te te batAvavA kahe che. AryA A sAMbhaLI kAne hAtha de che ane dharma saMbhaLAve che. e uparathI piphrilA zrAvikA bane che te ane dIkSA le che; paNa te pUrve telipura e bAbatanI anumati ApatAM evI 1. hajAmanI dukAna ( hair-cutting salloon). Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digadarzana [ prakaraNa kabUlAta karAve che ke jo tuM devagatine pAme to tAre mane ahIM AvI pratibodha pamADa. piTTilA kALa karI svarge jAya che, ane pachI teyalipurUnI zarata yAda AvatAM tene pratibaMdha pamADavA Ave che. aneka prayAsa karavA chatAM jyAre kaMI asara thaI nahi tyAre kanakarathanI pachI enI gAdIe AvelA enA putra kanakadhvaja ane teyalipuranI vacce eNe virodha Ubho karyo. ethI telipura bhayabhIta banyo. eNe jhera khAdhuM paNa e maryo nahi. gaLe taravAra calAvI te e niSphaLa gaI. gaLe phAMso khAdhe te e tUTI gayo. Doke bhArI zilA bAMdhIne pANImAM paDyo te e DUkhyo nahi. ghAsanI gaMjIne Aga lagADI temAM peThe te Aga olavAI gaI ane e maryo nahi. AthI e khUba nirAza thaye eTale pele polideva piphrilAnA rUpamAM hAjara thayA ane bolyA: AgaLa maTe khADe che, pAchaLa gAMDo hAthI Ave che, ane bAjue ghara adhAruM che, vacamAM bANe varase che, gAma saLagyuM che ane raNa dhagadhage che. te he teyali ! have kyAM javuM? te liputte kahyuM ke dIkSA levI jethI kaI jAtane bhaya raheze nahi. padiladeve kahyuM ke to tuM kema bIe che? A sAMbhaLI teyaliputtane jAtismaraNa jJAna thAya che ane e yogI bane che. kanakadhvaja ene page paDe che ane emane upadeza sAMbhaLI zrAvakadharma svIkAre che. tethaliputa ane siddha, buddha ane mukta bane che. A hakIktane sArAMza AvasmayacuNi(bhA. 1, patra 499-501)mAM che. piphrilAnI dIkSA pachInI keTalIka hakIkata isibhAsiyanA dasamA ajhayaNa nAme teTaliputtaajajhayaNamAM pR. 8-9mAM jovAya che. - naMdIphala (nandIphaLa)-A eka jhADanuM nAma che. enAM patra, puSpa phaLa, varNa, rasa, gadha, sparza ane chAyA ghaNuM mane hara hoya che, paNuM enI chAyAmAM visAmo lenAranuM temaja enAM phaLa khAnAranuM paNa mRtyu thAya che. A naMdIphalanuM udAharaNa ApI saMyama lIdhA bAda kAmaguNomAM na lalacAvAne upadeza apAyo che ane e mATe eka sArthavAhanI kathA kahevAmAM AvI che. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaDuM ]. nAyAdhammakahA A sArthavAha kevI taiyArI karIne ane kayA kayA dharmavALAne sAthe laIne prayANa karyuM te darzAvAyuM che. avarakaMkA (amarakaMkA)A eka nagaranuM nAma che. ene ahIM amarakaMkA" temaja "aparakaMkA paNa kahyuM che. A nagarane rAjA dropadIne laI gayo e vAta A ajajhayaNamAM AvatI hovAthI enuM A nAma rakhAyuM che. nAgazrIe taiyAra kareluM kaDavI tuMbaDInuM zAka dharmarucine vaharAvyuM. emaNe gurune batAvatAM temaNe e nahi khAtAM paraThavavA kahyuM. tema karavA jatAM eka TIpuM jamIna upara emaNe mUkyuM te enA gadhathI hajAra kIDI tyAM AvI ane e cAkhatAM marI gaI. e uparathI dharmaruci jAte ja e zAka khAI gayA ane ethI emanuM mRtyu thayuM. tema thatAM nAgalInI vAvaNuM thai, ane enA patie ene kADhI mUkI. e seLa rogothI pIDita thaI marI gai. kAlAntare ene sukumAliko tarIke janma thayo. sAgara sAthe enAM lagna thayAM. enA aMganA sparzathI sAgarane khUba vedanA thaI ane eNe ene tyAga karyo. pachI e kamakanA samAgamamAM AvI paNa dramaka paNa ene mUkIne nAThe. sukumAlikAe Akhare dIkSA lIdhI. eka veLA e dhyAna dharavA bahAra gaI. tyAM gaNikAne pAMca puruSo vaDe sakArAtI joI e sAdhvIe avAntara bhavamAM evA sukhabhaga meLavavA niyANuM (nidAna) karyuM. kALa karI e draupadI tarIke janmI. e ummaralAyaka thatAM drupada rAjAe svayaMvara ra ne kRSNa vagerene AmatraNa ApyuM. svayaMvaramAM draupadI pAMca pAMDavone paraNI. eka veLA nArada AkAzamAMthI UtarI pADu rAjAnA mahelamAM 1 caraka, cIrika, carmakhaMDika, bhiUDa, paMkhuraga, gautama, gotrI, gRhidharmI, dharmacintaka, aviruddha, viruddha, vRddha, zrAvaka, vRddha zrAvaka, raktapaTa ane nirmathane ahIM nAmollekha che. 2 AnI kathA. bRhatkathAkeza (57, 204) sAthe sarakhAvAya tema che. 3 AnuM varNana A a NumAM che. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 AgamanuM digdarzana [ prakaraNa AvyA. te samaye draupadIe ene AdarasatkAra na karyo. ethI vera levA mATe teo avarakaMkAnA rAjA pavanAbha pAse gayA ane prasaMga nIkaLatAM draupadInAM bhArobhAra vakhANa karyA. e uparathI e rAjAe pitAnA pUrvanA mitra deva pAse enuM haraNa karAvyuM. nArada dvArA enA samAcAra jANuM kRSNa "lavaNa" samudranA adhiSThAtA susthitane pitAnI pAse bolAvI "lavaNa' samudramAM thaIne cha ratha jAya teTale mArga karI ApavA kahyuM. tema thatAM kRSNa ane pAMca pANDavo avarakaMkAmAM AvyA. sauthI prathama pANDanuM padmanAbha sAthe yuddha thayuM, paNa temAM teo hAryA. pachI kRSNa padmanAbhanI pITha pakaDI ane narasiMharUpa dhAraNa karI avarakaMkAne bhoMyabhegI karI eTale e rAjA draupadIne zaraNe gaye. draupadInA kahevA pramANe e vatye eTale kRSNa ene jate karyo. draupadIne laIne cha ye jaNa bharatakhacchamAM AvavA nIkaLyA. gaMgA AvatAM nAvamAM besI pADe e nadI UtarI gayA, ane kRSNa te susthita devane maLavA mATe rokAyA. pANavoe nAva pAchuM na kahyuM tyAre eka hAthe ghaDA ane sArathithI yukta rathane UMcakI bIje hAthe sADIbAsaTha (rA) jana pahoLI gaMgA tarIne kRSNa sAme kAMThe AvyA. pANDAe temane Ama musIbatamAM mUkyA tethI emaNe cIDAIne pAMca pAMDavone dezanikAlanI AjJA karI. e uparathI Akhare temane "pADumathurA" vasAvI tyAM rahevuM paDyuM. AgaLa upara dhamaSa pAse pAMce pANDavoe ane draupadIe dIkSA lIdhI. pADa muktine varyA ane draupadI deva tarIke utpanna thaI. tapanI pAchaLa Asakti (niyANuM karAyuM) hoya te te phaLatuM nathI e vAta ahIM samajAvAI che. AieNa (AjAneya)-"AINa ne artha 'kulIna" ghoDe ema thAya che. abhayadevasUrie ene mATenA saMskRta zabda tarIke "AkIrNa ne ullekha karyo che, paNa enA karatAM "AjAne vadhAre saMgata jaNAya che. A ajhayaNamAM kulIna dheDAonI vAta AvatI A arthamAM "Aja..." ane "Ajaniya" zabda 1. baddha sAhityamAM vaparAyA che. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThTha 3 nAyAdhamakahA hovAthI enuM A nAma rakhAyuM che. keTalAka vahANavaTI vaNike dezAtaramAM gayA tyAre temanAM vahANa - 8 tUTuM thatAM teo "kAlika" dIpamAM UtaryA. tyAMnA ghoDAe emane joIne bhAgI gayA. vaNika senuM vagere laI svadeza pAchA pharyA. rAjAne gheDAonI vAta kahI tyAre teNe e laI AvavA mATe kahyuM. ghoDAone lalacAvavA jAtajAtanI vINuM temaja bIjAM vAdyo, lAkaDAnI raMgaberaMgI manamohaka banAvaTe, vividha prakAranA sugandhI padArtho, aneka svAdiSTa vastuo, aneka jAtanAM suvALAM vastro ane patthara vagere padArtho rAjAe ApyAM. e vahANamAM caDAvI vaNika gheDA levA " kAlika" dIpamAM gayA ane e gheDAone vAghAdinA madhura zabdAdi dvArA lalacAvI pakaDyA ane vahANamAM caDAvI svadeza lAvyA. temane keLavIne pachI e rAjAne sayA, Ane upanaya antamAM apAya che. - susumA (saMsamA-dhanya zeThanI suMsumA nAmanI kanyAnI AmAM vAta ApI AhAranuM prayojana samajAvAyuM che. e uparathI A nAma jAyuM che. cilAta nAmano dAsaputra e chokarIne ramADato ane enI sAthe ramavA AvanArane pajavato. ethI enA zeThe ene kADhI mUkyo. tema thatAM e tadana vaThI gaye ane vakhata jatAM cerene uparI banyA. eka dahADe cilAta pAMcase cerene laIne dhanyanuM ghara lUMTavA gaye. mAlamilakatanI sAthe sAthe e susumAne upADI cAlate thaye. enA pitA ane pAMce bhAIe enI pAchaLa paDyA. pakaDAI javAne vAre AvatAM cilAte susumAnuM mastaka taravAra vaDe dhaDathI juduM karyuM ane e ja laIne e ghera jaMgalamAM nAThe ane tarasane mAryo marI gaye. A tarapha pelA cha jaNa cilAtane pakaDI zakyA nahi, paNa temane saMsamAnuM zaba maLyuM. A badhA eTalA badhA bhUkhyAtarasyA thayA hatA ke eka bIjAone pitAnuM mAMsa khAvA ne leAhI pIvA kahyuM, parantu anta tema na karatAM huM mAnuM ja mAMsa khAI ne lehI pI teo rAjagRhamAM AvyA, kemake e sivAya bIjo koI mArga na hato. susumAnA pitAe mahAvIrasvAmInI pAse dIkSA lIdhI ane kALa karI eo svarge saMcaryA. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 [ prakaraNa sahAyaka che eTale e zarIrane TakAvavA A ayaNunA antamAM sUcavAyu che. puDarIyaNAya ( puNDarIkajJAta )--mahApadma rAjAne puNDarIka ane kaNDarIka nAme be putrA hatA. e paikI khAsa karIne meTA putrane vRttAnta A ayaNumAM AvatA haiAvAthI enuM A nAma yeAjAyuM che. dharmopadeza sAMbhaLI puNDarIka zrAvaka banyA te veLA kaNDarIke dIkSA lIdhI. eka veLA kaNDarIka mAMdA paDyA tyAre puNDarIke yeAgya vaidyo ane auSadha dvArA emanA upacAra karAvyeA. sAjA thayA pachI . ee AcAramAM zithila anyA ane kAlAntare dIkSA cheDI puNDarIkane hAthe rAjagAdIe beThA ane avasAna thatAM adhogatine pAmyA. puNDarIke dIkSA lai e rUDI rIte pALI ane kALa karI ee sarvAsiddhamAM avataryA. AgamAnuM digdarzana meAkSa meLavavA mATe zarIra mATe ja AhArapANI che ema antamAM saMyama pALanAranI ane ethI bhraSTa thanAranI zI dazA thAya che te ahIM samajAvAyuM che. phAlI ityAdi--jitazatru rAjAnA rAjyamAM rahenArA kAlane kAlazrI nAme patnI hatI. A dRmpatIne 'kAlI' nAmanI putrI hatI. eNe pArzvanAthane upadeza sAMbhaLI dIkSA lIdhI, ane e pu.pacUlAnI ziSyA khatI. vakhata jatAM e sayama yathAyeAgya na pALatAM svacchandI banI. enu avasAna thatAM e * camacA ' rAjadhAnImAM tarIke utpanna thaI. ( medhA ke medhA ? ) e cAranI kathA A varganAM pAMca ajhayAnA sAra che. rAi ( rAjI ? ), rANI ( rajanI ), vittu( vidyuta ) ane mehA kAlI pramANe che. Ama pahelA bAkInA vaganAM ajhaNumAMnAM " kAlI ' devI 1 aDhavI UtaravI bAkI hatI tyAre bhAtu khUTI javAthI dampatIe peAtAnA priya putranuM mAMsa vilApa karatAM karatAM khAdhu e kathA saMyuttanikAyamAM apAI che ane tyAM zarIranA nirvAhane mATe ja AhAra levA e vAta spaSTa karAi che. viruddhamaggamAM ane zikSAsamuccayamAM A hakIkatanA nirdeza che. vizeSa mATe jIe sa ma dhanu' phiNa (pR. 251-253 ), Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAyAdhamakahA strI pAtranI kathA kAlInA jevI che. sAtamA vagnamAM sUryanI cAra amahipInAM suraprabhA, AtapA, amilI ane prabhaMkarA e nAma ane AThamAmAM candranI cAra agramahiSInAM candraprabhA, ratnAbhA, aciMilI ane prabhaMkarA e nAma darzAvAyAM che. AvRtti ne vikRti-mULa A samiti taraphathI, je. dha pra sabhA taraphathI temaja I. sa. 1940mAM che. ena. vI. vaidya taraphathI chapAyeluM che. i. sa. 1881mAM svAInathAla (Steinthal) dvArA A aMgane amuka aMza sampAdita karAyA hatA. abhayadevasUrie nAyA upara vi. saM. 1120mAM aNahilapuramAM saMskRtamAM vikRti racI che. prArambhamAM emaNe kahyuM che anya prasthamAM jovAyele jJAtAdharmakathAMgane anuyoga kahuM chuM. mULa sahita A vikRti A0 samiti taraphathI prasiddha thayelI che. bhASAntara-A chaThThA aMgane kevaLa anuvAda "bha ma pa." e nAmathI gUjarAta vidyApITha (amadAvAda) taraphathI "zrIpUMjAbhAI jaina graMthamAlA-3" tarIke i. sa. 1931mAM prasiddha thaze che. enA anuvAdaka adhyApaka becaradAsa dozI che. emaNe zarUAtamAM TUMkuM nivedana karyuM che, ane A anuvAda gAMdhIjIne arpaNa karyo che. dattAtreya bAlakRSNa kAlelakara "dRSTi ane bodha" evA zirSakathI 18 pRSTha (pR. 11.28)nA prastAvanA lakhI che. e temaja anuvAdake etihAsika, bhaugolika ane jena AcAraviSayaka zabdo upara bIja sampradAyanAM zAstro sAthenI tulanAvALAM vistRta "TipaNe" ApyAM che. e TipaNe A puratakanuM mahattva vadhAre che. vizeSamAM anuvAdanA pahelA pUranI sAme medhakumAranA ataHpuranuM vividharaMgI citra prAcIna hAthapothI 1. "aMga" deza, "campA" nagarI, rAjagRha, magadha, bhAra parvata, vipula pavara, vArANasI, dvArikA, revataka, mithilA, madhyadeza, ahicchatrA, kAspikSya cAne kaspilA, pADumathurA, hathaka5, ujajayanta, hatyisIsa, jaMbudvIpa, nIlavanta parvata, prAvastI, araburI, sAmevapurI ane kauzAmbI sambandhI TippaNa che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana ( prakaraNa mAMthI apAyuM che. antamAM "keza apAyo che. "jedha sabhA taraphathI mULa sAthe gujarAtI bhASAntara be bhAgamAM (pahelAmAM 1-8 ajajhayaNa pUratuM) vi. saM. 1985 ane vi saM. 1986mAM ema anukrame bahAra paDayuM che. pro. ena. vI vaio suya. 1, a0 4-8 aMgrejI anuvAdAdi sahita ane a 9 ne a. 16ne a grejI anuvAda TippaNuM ane prastAvanA sahita I. sa. 1940mAM chapAvela che. A sAza-sTraargathI I. sa. 1907mAM Dablyu himana (Hittemann hat Die Jnata-Erzahlungen im sechsten Arga des Kanons der Jinisten that or it. flokeling chapAyo che. emAM eNe A aMgenI kathAono sArAMza Ape che, sAthe sAthe eNe anya sAhityamAMthI samAna sthAone nirdeza karyo che. vizeSamAM dasayAlinijajutti pramANe jJAtinI yojanA rajU karI che. zrI mahAvIra-kathA( kha7 3)mAM nAyAnI tera kathAo - gujarAtImAM apAI che: tubAM (1-6), be kAcabA (1-4), be iMDAM (1-3 ), nandIphala (1-15), candramAM (1-10 ), rohiNI (1-7), ghoDAo ( -17), malila ( 1-8 ), khAInuM pANI ( 1-12 ), suMsumAM (1-18), be sAthe bAMdhyA (1-2), kaDarIka ane puNDarIka (1-19), temaja dAvadavanAM jhADa ( 1-11). " prakaraNa 7 : uvAgadazA (upAsakadazA) vibhAga ane nAma-sthApattAnI dRSTie A sAtamuM aMga eka suyaphakhaMdharUpa che ane temAM dasa ajajhayaNe che. uvAsa eTale upAsaka yAne zrAvaka. A AgamamAM enI kriyAnuM dasa aSaNo dvArA pratipAdana karAyuM hovAthI enuM "uvAsagadasA" evuM nAma yojAyuM che. A nAma mULe nArIjAtimAM bahuvacanamAM che. viSaya-mahAvIrasvAmInA dasa upAsakenA gRhasthAzramanI AchI Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtamuM ] - udhAsadasA rUparekhA AlekhI saMyama taranuM emanuM valaNa batAvavAno sUtrakArane Azaya che. ekeka upAsakane aMge ekeka awyaNa che. ANaMda (Anada)-A nAmanA pahelA ajhayaNamAM Ananda zrAvakanI vAta che. eNe mahAvIra svAmI pAse pAMca aNuvrata ane sAta zikSA grahaNa karyA ane mahAvIra svAmIe dareka vratanA aticAronuM nirUpaNa karyuM. pachI AnadanA kahevAthI enI patnI zivanadA paNa mahAvI svAmI pAse gaI ane dharma sAMbhaLI eNe gRhathadharma svIkAryo. vrata pALatAM Anandane pUrvamAM "lavaNa' samudrathI mAMDIne leluccaya (lelupAyuta) naraka joI zake eTalA vizALa pramANunuM avadhijJAna thayuM. A viSe vAta nIkaLatAM gautamasvAmIe AvuM vizALa avadhijJAna gRhasthane na hoya ema kahyuM, paNa potAnuM A kathana khoTuM che ema mahAvIrasvAmI pAsethI jANatAM emaNe AnandanI kSamA yAcI. - kAmadeva-A bIjuM ajayaNu kAmadevane viSe che. eNe paNa AnandanI peThe te grahaNa karyA. ene calita karavA eka deve pizAyanuM rU5 vikavyuM. emAM e phAve nahi tyAre eNe hAthInuM ane pachI sapanuM ema be rU5 vikuvya. ane niSphaLa jatAM eNe kAmadevanI prazaMsA karI. kAmadeve upasarga sahana karyA tema e sahana karavA joIe ema mahAvIrasvAmIe sAdhu-sAdhvIne kahyuM, culaNIpiya ( calaNIpid)-ahIM e vAta che ke gRhastha calaNuMpiyane calita karavA eka deva enA traNa putrone vArApharatI mArI nAMkhI tenuM lehI enA upara chAMTe che. enI mAtAnI AvI dazA karAtI joI e kolAhala karI mUke che tyAre enI mAtA tyAM AvI ene zAMta kare che ane calita thavA badala AlecanA levAnuM kahe che. - 1 H I L (Vol. I[, p. 449 fn.)mAM sUcavAyuM che ke A aMganA viSanuM vistRta varNana pALya gAthAmAM racAyelI "vardhamAnadezanA" nAmanI kRtimAM najare paDe che. 2 AmAM traNa guNavattAne samAveza karAyo che. 3-5 A traNenuM ahIM varNana apAyuM che, ane temAM pizAcanuM varNana bahu vistRta che. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 AgamanuM digdarzana [ prakaraNa - suradeva ahIM e vAta che ke surAdevane eka deva calita karavA mATe enA zarIramAM seLa page UbhA karavAnI dhamakI Ape che ane temAM e phAve che. enI patnI dhajA (dhanyA) kolAhala sAMbhaLI deDI AvI potAnA patine zAna kare che. culasayaga (bhulazataka)-eka deva yuliyane enAM vrata bhAMgavA kahe che ane jo e tema na kare te ene pase harI laI ene bhikhArI banAvI devAnI traNa vAra dhamakI Ape che. chevaTe e zrAvaka ene pakaDavA deDe che. e veLA enI patnI AvI ene zAnta pADe che. . kaMDakAliya (kuSkAlika)---eka deva gRhastha kukeliyane gegAlakano mata savIkAravAnuM kahe che, paNa e ene dAkhalA-dalIlathI niruttara kare che e vAta ahIM Ave che. mahAvIrasvAmI A upAsakanI prazaMsA kare che ane pitAnAM sAdhu-sAvAne ene dhaDe levA kahe che. sadAlapura (saddAlaputra)-AmAM saddAlapura kuMbhAra je AjIvika sampradAyane have tenI vAta Ave che. e gazAlakane bhakta hatA. eka deva ene mahAvIra svAmInI upAsanA karavAnuM kahe che. e uparathI e emane vandana karavA jAya che ane pitAne tyAM AvavA kahe che. mahAvIra svAmI tyAM jAya che ane mATInAM pAtro kema banyAM te pUche che. kuMbhAra ene uttara Ape che. enA pratyuttara tarIke mahAvIra svAmI pUche che ke purujanA prayatna jevAne sthAna che ke nahi ? kuMbhAra enI nA pADe che tyAre mahAvIrasvAmI ene prazna kare che ke A tArAM taiyAra thayelAM pAtrone kaI bhAMgI nAMkhe ke tArI paranI sAthe durAcAra seve to tuM zuM kare ? enA uttara tarIke kuMbhAra tene mArI nAMkhavA sudhInI vAta kare che. A uparathI niyativAdanI pokaLatA mahAvIrasvAmI ene samajAve che. ethI e mahAvIrasvAmI pAse bAra vrata ravIkAre che, ane enI patnI agnimittA ( agnimitrA) paNa enA kahevAthI tema kare che, zAlaka e kuMbhArane potAnA matamAM pAcho lAvavA Ave che tyAre kuMbhAra ene prazna pUche che ka ke mahA brAhmaNa che, keNu mahAgepa che, kANu mahAsArthavAha che, koNa Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 sAtamuM 1 uvAsagadasA mahAdharmakathI che ane keNuM mahAnirdhAmaka che? enA uttaramAM e mahAvIrasvAmInuM nAma de che. kuMbhAra mahAvIrasvAmI sAthe vAdavivAda karavA kahe che tyAre e emanI sAme na TakI zake ema kahe che. mahAvIrasvAmInI prazaMsA gazAlake karI te badala e kuMbhAra ene pITha, phalaka ityAdi Ape che. eka veLA eka deva e kuMbhArane upasarga kare che ane enI patnIne uThAvI javAnI vAta kare che tyAre e ene pakaDavA doDe che. tyAM to enI patnI ene zAta pADe che. mahAsayaya (mahAzataka) - ahIM mahAsayayane adhikAra che. ene tera patnI che. temAM revaI (revatI) bAra sapanIne mArI nAMkhe che ane pitAnI sAthe khUba bhoga bhogavavA mahAsayayane vinave che, paNa e nA pADe che. e te zrAvakanI 11 pratimA vahana kare che. naMdiNupiya (nadinIpita)-ahIM naMdiNapiya zAnta rIte AnanI peThe pitAnuM gRhasthajIvana gujAre che e vAta che. sAlihipiyA (sAlihipita) -sAlihipiya naMdiNupiyanI peThe zAntithI pote lIdhelAM vrata ane 11 pratimAne nirvAha kare che e ahIM kahevAyuM che. saMkalanA-uvA sagadasA Aje je svarUpamAM maLe che te jotAM pahelA ajajhayaNa (pR. 181)mAM paNuttine eTale ke viyAhapaNutti nAmanA pAMcamA aMgane nirdeza che. vizeSamAM A ajajhayaNa(pR. 15)mAM je "pUraNane ulekha che e pAMcamA aMga (sa. 3, u. 2; su. 143)mAM che. A sAtamA aMgamAM "va " zabda keTalIka vAra vaparAyeluM che. dAkhalA tarIke pahelA ajajhayaNanA prArambha (pR. 3)mAM "nayarI" pachI ane "ceIe " pachI ane cothA pRSThamAM "rAyAne udezIne. A traNe vaNanothI zuM samajavuM tenuM spaSTIkaraNa karatAM abhayadevasUri AvavAya jovAnuM sUcave che. A varcyua baMgALI kavitAmAMnA niyata aMze(cliches)nuM 1. A aMka 3. pI. ela. vaidya dvArA sampAdita AvRtti pramANe che. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana prikaraNa ane sarvAstivAdIonA AgamanuM smaraNa karAve che. A sAtamA aMgamAM keTaleka sthaLe kASa zabda vaparAyela che. e pAli sAhityamAM vaparAyelA * pethAlamanuM smaraNa karAve che. e dvArA sUcita adhyAhata bhAga anyAnya AgamomAM jovAya che. jemake pR. 3, paM. 4 gata AvathI nirdiSTa bhAga temaja pR. 15, 66mAM e pramANe sUcavAyela bhAga chaThThA aMgamAM ane enA pachInI bIjI patimAM temaja pR. 4, 6 7, pR. 4, 6 6 ane pR. 5, 6 11mAM nirdezAla bhAga evAIyamAM najare paDe che. pR 13, 6 59mAM je jJAgha zabda vaparAya che ane e dvArA je rathanuM varNana samajI levAnuM che e varNana sAtamA ajhayaNa (pR. 53, huM 206 )mAM jovAya che. AthI e prazna udbhave che ke A varNana pahelAM kema na apAyuM ? Ane uttara TIkAkArane ulekha vicAratAM ema ApI zakAya ke anya pratiomAM te e sAtamA ajajhayaNamAM paNa apAyuM nathI. - A pramANe A sAtamA aMgamAM pAMcamA ane chaThThA aMganA pATha sUcavAya temAM kazo vAMdho nathI, paNuM vavAya je pAchaLathI racAyeluM che tenuM sUcana te kAlavyutkramanA udAharaNa tarIke lekhAya tenuM zuM ema vAMdho uThAvI zakAya. Ane uttara e apAya ke pahelAM e pAMcamA aMga jevA kaI aMgamAM haze ane pAchaLathI devaddhigaNie Agama pustakArUDha karyA tyAre e sUcanarU5 varNanane evAiyamAM sthAna apAyuM haze. A uttara ravIkArAya yA nahi, paNa ethI kaMI samagra sAtamA aMganI prAcInatA UDI jatI nathI. emAM e eke ullekha ' 1. H I L(Vol. II, p. 461) mAM kahyuM che ke A varNa ke lAbA sAmAsika zabdonA samUhathI lakSita evI AlaMkArika zalImAM yojAyelAM che. e AgamonA prAcIna padyAtmaka vibhAganA aMza hoya evo pUrepUro sambhava che. prAcInamAM prAcIna rIkAe ene AlaMkArika gadya gaNe che. pra. yAkobIe eka emAM lAMbA chandanA avazeSo ( traces) jevA prayatna karyo hato ke je inda kaDIo racavA mATe goThavAyela na hatopra. yAkobIe pote kahyuM che ke joke A varNa ke chobaddha che chatAM e kavitA karatAM gadyane vadhAre maLatAM che zubiMga A da-vene AryAne puregAma gaNe che. juo pR. 3panuM TipaNuM. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtamuM 1 uvAsagadAsa 107 jaNAto nathI ke je A Agamane mahAvIrasvAmInA jIvana daramyAna racAyAnI viruddha anumAna karavA mATe ApaNane prere. AvRtti ane vRtti--A samiti taraphathI abhayadevasUrikRta vRti sahita A aMge i. sa. 1920mAM chapAyuM ane savRttika mULa je. A. sabhA taraphatha vi. saM. 1977 mAM chapAyuM te pUrva I. sa. 1885-1888mAM Bibliothera IndicamAM kalakattAthI A aMga uparyukta vRtti temaja De. hanaMlakRta aMgrejI anuvAda sahita chapAyuM hatuM. DaoN. pI. ela. vaidhe A aMge zabdasUcI, varNakAdivistAra, gozAlakanA matane aMge viyAha0nuM pandaram sayaga, sUyagaDa(2-6)mAMnAM 25 padyo, sAmagnaphalasuttane prastuta bhAga ane aMgrejI TippaNo e sahita sampAdita karI i. sa. 1930mAM bahAra pADayuM che. mULa enA temaja vRttinAM anuvAda ane upaghAta sahita 5. bhagavAnadAsa harSacaMdra vi. saM. 1992mAM chapAvela che. anuvAdaka eo pote che. bhASAntara-adhyApaka becaradAsa dozIe "bhagavAna mahAvIranA daza upAsake" e nAmathI A Agamane anuvAda karyo che ane e zrI pUMjAbhAI jaina graMthamAlA-4" tarIke gUrjara graMtharatna kAryAlaya, amadAvAda taraphathI I. sa. 1931mAM prasiddha thayela che. prArambhamAM anuvAdakanuM nAnakaDuM nivedana che. "sapuruSadharma" e nAme dattAtreya bAlakRSNa kAlelakare lakhelI prastAvanA temaja anuvAdake antamAM ApelAM TipaNe e be A pustakanAM mahattvanAM aMgo che. A aMge ane enI abhayadevasUrikRta TIkAnuM gujarAtI temaja hindI bhASAntara mULa sahita zvetAmbara sthAnakavAsI jaina saMgha (karAMcI) taraphathI prasiddha thayeluM che. DaoN. harnalanuM aMgrejI bhASAntara chapAyeluM che. e Aje duprAya che te ene uddhAra the ghaTe. - lekha-hale Encyclopedia of Religions and Ethics 1 AnA atamAMne ulekha jotAM jaNAya che ke nAyAnI TIkAnI racanA pUrve AnI racanA thaI che. 2 AmAM mULano savitara paricaya apAya che. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamonuM digdarzana [ prakaraNa ( Vol. I, pp. 259-268 )mAM Avika sampradAyane viSe a MgrejImAM vidvattApUrNa ane vistRta lekha lakhyA che. enu zAka "Ajivikas' rakhAyu` che. A lekhane mukhyatayA zAbdika anuvAda gujarAtImAM sunIlAla purUSottama bAreTe karyA che, ane e samagra anuvAda che. sA sa ( khaM. 3, a. 4, pR 334-358)mAM chapAyA che. pR. 3pa8-359mAM 'A lekhamAM vaparAyelA sa tAnI samajutI' apAI che, jyAre pR. 357-358mAM AvikA viSe je chUTAchavAyA lekhA vagere prasiddha thayA che tenI yAdI che. * prakaraNa 8 : atagaDadasA ne attarAvavAiyadasA nAmanI sAkatA--jemaNe sasArane anya ANyA che te 'antakRta ' kahevAya che. emanA vaktavyathI yukta dasa ajajhayaNurUpa manthapatie te antakRddazA che. AnA pahelA dasa aNu che. ene zabdavyutpattinuM nimitta gaNI nAma paDAyuM che ema abhayadevasUri AnI vRttimAM kahe che. , A ( varga )mAM aMganuM A . vibhAga--Aje je svarUpamAM ApaNane atagaDadasA maLe che tenA antamAM evA ullekha che ke A eka suyakrakhaya che, ene A vag che, enA ATha divasamAM uddesa karAya che. pahelA, khIjA, cothA, pAMcamA ane AThamA vargamAM dasa dasa uddesaga, trojAmAM ane sAtAmAM tera tera ane chaThThAmAM seALa usaga che. Ama kula 922 (50+2+16 ) uddesaga che. A aMgamAM dareka vaganA lagabhaga prArambhamAM gAMthA dvArA te te vaganAM ajhayaNAnAM nAma gaNAvAyAM che. e uparathI uddesaga te ja ajhaNuM che ema joi zakAya che. samavAya ( 3 143)mAM A aMganA sAta varganI noMdha che. jyAre upalabdha aMgamAM AThe che. vizeSamAM A samavAyamAM temaja (( 1 ee antasamaye krevalajJAna pAmI tarata ja mAse gayelA che. 2 pApa, puNya ane sacama "nA upodghAtamAM 93nA aMka apAyA che te bhUla che. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThamuM 1. aMtagaDadasA ThANa (ThA. 10; su. 755)mAM enAM dasa ajhayaNane udalekha che, jyAre ApaNe upara joI gayA tema upalabdha AgamamAM te bANu ajhayaNe che. vizeSamAM ThANa (su. 755 )mAM dasa ajhayaNanAM je nAma apAyAM che, te A upalabdha AgamamAM che ja nahi ane vizeSa vicitratA te e che ke emAMnAM keTalAMka navamA aMganAM ajajhayaNonAM nAma tarIke jovAya che. A uparathI ema lAge che ke A aMganuM mULa svarUpa pUrepUruM jaLava I rahyuM nathI. viSaya-pahelA vagnamAM bAravatI (dhAravatI arthAta dhArakA)nuM varNana che ane kRSNa vAsudevanAM patnI, putra vagerenI saMkhyA apAyelI che. vizeSamAM adhakavRSNi rAjAnI dhAriNuM devInA dasa putra neminAtha pAse dIkSA laI, bAra bhikSupratimA sevI ane "guNaratnasaMvatsara" tapa karI zatrujaya giri para jaI anazana karI bese gayAne adhikAra che. bIjA lagnamAM A rAjArANInA anya ATha putro viSe paNa Avo ulalekha che trIjA vargomAM tera kumArone adhikAra che. pahelA ajhayaNamAM kahyuM che ke nAga nAmanA gRhasthane sulasA nAmanI patnI che. eno putra aNiyasakumAra neminAtha pAse dIkSA laI "zatru jaya" giri para eka mAsanI saMlekhanA karI mokSe jAya che. enAM pachInAM cha ajajhayaNamAM devakInA cha putra viSe AvI hakIkata che. AThamA ajhayaNamAM samAna rUpavALA A ja cha putro devakIne tyAM bhikSArthe jAya che ane emane joI devakIne atimuktaka munie kahelI vAta yAda Ave che ke tamane ekasarakhA rUpavALA ATha putra thaze. AnI pratIti mATe e neminAtha pAse jAya che. tyAM ene khabara paDe che ke enA ja A cha putro che ane tene salasAe ucharI moTA karyA che. pachI e potAnA cha putrone vandana karavA jAya che tyAre ene pAne caDe che. devakIne putranI abhilASA thatAM kRSNa hariNagameSane uddezIne tapa karI enI icchA pUrNa kare che. devakIne putra thAya che ane tenuM nAma gajasukumAla Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa rakhAya che. e meTa thatAM kRSNa ene mATe eka kanyAne pasanda karI tene kanyAnA antaHpuramAM rakhAve che. paNa gajasukumAla dIkSA le che ane e ja divase smazAnamAM mahApratimA aMgIkAra kare che. evAmAM pelI kanyAno pitA somila ene joI gusse thaI enA mAthA para mATInI pALa bAMdhI, citAmAMthI aMgArA lai, mAthA para mUkI, nAzI jAya che. A maraNAnta kaSTa gajasukumAla samatAthI sahana kare che. A tarapha kRSNa naiminAthane vajana karavA jAya che. e mArgamAM ITa grahaNa karavAmAM eka vRddhane madada kare che. neminAtha pAsethI gaja sukamAlane vRttAnta jANI kRSNa pAchA phare che tyAre semila ene joIne bhayabhIta banI marI jAya che. navamAthI agiyAramA ajhayaNamAM ThAravatInA baLadeva rAjAnI dhAriNI caNInA traNa putro paikI ekekano saMkSepamAM adhikAra che. bAramA ane teramA ajajhayaNamAM evI rIte vasudevanI patnI dhAriNInA be putrano adhikAra che. A pAMce "zatruMjaya upara siddha thayA che. cothA vaccamAM dasa yAdavakumArone adhikAra che. e dase neminAtha pAse dIkSA lai, annakRta kevalI thaI, "zatruMjaya upara anazana karI mekSe gayA che. pAMcamA vaccamAM kRSNanI ATha rANuM ane enA putra zAmbanI be patnI dIkSA laI mokSe jAya che e adhikAra che. pahelA ajhayaNamAM ThAravatIne nAza madirA, agni ane dIpAyathI thaze ema neminAtha kRSNanA praznane uttara Ape che. 1. AnAM nAma anukrame jali, mAli, uvacAli, purisaraNa (puruSasena), vArisaNa (vAriNa), pajajunna (pradyumna), saMba (zAkha), aniruddha (aniruddha), saccanemi (satyanemi) ane daDhanemi (daDhanemi) che. pahelA yAdavakumAra vasudeva ane dhAriNInA putra che. e pachInA pAMca kRSNa ane rukimaNunA putra che. sAtamAnA pitA kRSNa che ane mAtA jAmbuvatI che. AThamAnA pitA pradyumna ane mAtA vedabhI che. navamA ane dasamA cAdavakumAra samudravijaya ane zivAdevInA putre che ane e rIte eo neminAthanA bhAI thAya che. 2. 53mAvatI (padmA Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThamuM 1 aMtagaDadasA chaThThA vagamAM soLa kumArone adhikAra che. enA trIjA ajhayaNamAM ajunamAlI ane muMgarapANi yakSanI vAta Ave che. padaramA ajhayaNamAM bAlamuni atimukatane adhikAra che. emAM e muni dIkSA lIdhA pUrve mAtApitAne kahe che ke huM jene jANuM chuM tene ja jANatA nathI ane jene jANatA nathI tene ja jANuM chuM Ama A eka koyaDA-kathA (riddle-story) che. selamA ajhaNamAM vANarasInA rAjA alakha ( alakSa) neminAtha pAse dIkSA laI mekSe jAya che ema kahyuM che. sAtamA vagamAM seyi (zreNika) rAjAnI tera rANanI vAta Ave che ane AThamA vargomAM enI bIjI dasa rANIno adhikAra che. pahelI cAra rANIo anukrame ronAvalI, kanakAvalI, ladhusiMhaniSkrIDita ane mahAsiniSThoDita nAmanI tapazcaryA kare che. pAMcamathI AThamI saptasatamikA, ladhusarva bhadrA, mahAsarvatobhadrA ane bhadrottara e pratimAnuM anukrame ArAdhana kare che. navamI rANI mukatAvalI ane dasamI AyaMbila viddhamANu (AcArlI vardhamAna) tapa kare che. 3 pAtronAM nAma-zrImahAvIra-kathA(pR. 26-428)mAM A aMgamAMnAM pAtronAM nAma temaja temane lagatI thoDIka vigate apAI che. - vivaraNAdi-A aMtagaDadasA temaja aNuttaravavAyadasA ane vivAMgasuya abhayadevasUrikRta vivaraNa sahita eka granyarUpe A0 samiti taraphathI i. sa. 1920mAM prasiddha thayelAM che. vizeSamAM A AThamuM aMga temaja navamuM aMga temaja ene artha ane e uparanAM abhayadevasrarakRta vivaraNanA artha temaja baMne aMganA sArarUpa prastAvanA je. dha. pra sabhA taraphathI vi. saM. 1990mAM chapAyela che. uM. pI. ela vaidya A bane aMgo zabdakoza, aMgrejI prastAvanA, TippaNuM ane "kandaka-kathAnakama " nAmanA pariziSTa sahita I. sa. 1932mAM chapAvela che. ema. sI. vatI ); gerI (gaurI), gaMdhArI (gAndhArI), lakhaNuM (lakSamaNuM ), susImA (susImA), jabuvaI (jAmbuvatI), saccabhAmA (satyabhAmAM), rupiNa (rukimaNuM). 3 A vividha tapanI sthApanA je. dha. ka. sabhAvALI AvRttimAM che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 AganuM digdarzana [ prakaraNa modIe A bane ago aMgrejI prastAvanA, anuvAda, TippaNu ane zabdakoza sahita sampAdita karyA che ane e zaMbhulAla jagazI taraphathI I. sa. 1932mAM chapAyela che. pra. ena. vI. vaidya a grejI prastAvanA, anuvAda ane TippaNuM ane zabdakeza sahita A be aMge sampAdita karyA che ane e I. sa. 1937mAM "khaDAyatA bUkaDI" taraphathI prasiddha thayela che. 3. bAne. banne aMgane aMgrejI anuvAda karyo che ane e i. sa. 1907mAM chapAyo che. pU. je. granthamAlAmAM "pApa, puNya ane saMyama" e nAmanuM je pustaka I. sa. 1940mAM chapAyuM che te 11mA, 8mA ane 9mA aMgenA chAyAnuvAdarUpa che. aNuttaravavAithadasA (anuttarapapAtikadazA) vibhAga-Aje upalabdha thatA amuttaravahAIvadasAmAM traNa vaga che. pahelAmAM dasa, bIjAmAM tera ane trIjAmAM dasa ema ekaMdara tetrIsa ajajhathayuM che. ThANa (ThA. 10; ru. 755)mAM temaja samavAya (su. 144)mAM A aMganAM dasa ajajhayaNo che e ullekha che. ThANumAM ApelAM dasa ajajhayaNanAM nAmamAMthI traNa nAma trIjA vargomAM che. viSaya-pahelA vagamAM zreNika rAjAnA dasa putro paikI ekekane ekeka ajhayaNamAM adhikAra che. sAta putronI mAtA dhAriNI che, bIjA benI celeNuM che ane chelalAnI nandA che. dase putra mahAvIra svAmI pAse dIkSA laI kALa karI anuttara vimAnamAM utpanna thayA che. bIjA lagnamAM e vAta che ke zreNika rAjA ane dhAriNuM rANInA tera putroe mahAvIrasvAmI pAse dIkSA lIdhI ane kALa karI teo anuttara vimAnamAM utpanna thayA che. trIjA vargImAM dhana (dhanya)ne adhikAra che. A muninI tapasyAnI prazaMsA mahAvIrasvAmIe karI che. emanI e tapasyA eTalI badhI tIvra 1 kAlavyu&mane prazna emaNe prastAvanA (pR. 23)mAM uThAvyo che ane viyAha0 ( sa. 2, 6. 1; su. 1)nA uparanI abhayadesUrikRta vRtti ( patra 124)mAMthI skandakane lagatuM avataraNa ApI e na manAya ema kahyuM che. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamuM 1. paNahAvAgaraNa 113 hatI ke emanuM zarIra hADapiMjara banI gayuM hatuM. AnuM Abehuba varNana ahIM karAyuM che. e muni "vipulAcala para anazana karI kALa karI sarvArthasiddha nAmanA sarvottama anuttara vimAnamAM utpanna thayA che. bIjA nava jaNane paNa vRttAnta Ave che. pAtronAM nAma-A aMgamAMnAM keTalAMka pAtronAM nAma zrImahAvIrakathA (pU. 425)mAM apAyAM che. sArAMza-vIra saMvata 2449mAM chapAyelA zIdhrabaMdha ( bhA. 1722 )mAM jema pR. 1-43mAM sAtamA aMgane jJAnavijayajIe karele hiMdI sArAMza che tema pR. 44-93mAM A AThamAM aMgo ane pR. 94-107mAM navamAM aMgane che. prakaraNa 9 : pahAvAgaraNa ne vivA-suya nAma ane vibhAga-prazno (paha) ane tenuM spaSTIkaraNa (vAgaraNa) rajU karanAra grantha te "pahAvAgaraNa ema A aMganA nAmano zabdArtha che. emAM be dAra(bAra)rUpa be vibhAga cheH (1) Asava-dAra (Azrava-dhAra) ane (2) saMvara-dAra (saMvara-hAra). A baMnemAM pAMca pAMca ajajhayaNa che. nadImAMnA A nAmanA granthamAM 108 prazno, 108 aprazno, 108 praznAprazno, vidyAtizayo, temaja nAgakumAra ane anya bhavanapationI sAthe munionI vAtacIta hovAno ullekha che. AthI ema kahI zakAya ke vidyAo, mantro ane atizayane lagato vibhAga Aje lupta banyo che. A upalabdha aMga eka suphakhaMdharUpa che, emAM ekasarA dasa ajajhayaNe che ne dasa divasamAM ene uddeza karAya che ema attamAM ullekha che. 1. emanAM nAma sanakhatta (sunakSatra), IsidAsa (RSidAsa), pallar (palaka), rAmaputta (rAmaputra), caMdimA (candramasU), pi (pRSTha), peDhAlapura (paDhAlaputra), puli (puSTila) ane vehala (vihala) che. A navanAM temaja dhannanA nAma uparathI dasa ajayaNanAM nAma paDAyAM che. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digadarzana [ prakaraNa viSaya-Asava-dAramAM hiMsA, asatya, cerI, abrahma ne parigraha viSe vistArathI UhApoha karAya che. A hiMsAdi pAMce avratanAM trIsa trIsa nAmo ahIM apAyAM che. antamAM upasaMhArarUpe pAMca paDyo che. saMvara-dAramAM ahiMsAnAM sATha nAmo apAyAM che. A sArvabhauma mahAvrata uparAnta bIjAM cAra mahAvrato viSe ahIM vistRta hakIkata apAI che. vizeSamAM pAMce mahAvrato paikI pratyekanI pAMca pAMca bhAvanAnuM paNa nirUpaNa che. vivaraNAdi-A dasamA aMga upara abhayadevasUrie saMskRtamAM vivRti racI che ane enuM "nirvAti' kuLanA droNusUrie saMzodhana karyuM che. mULa sahita A vikRti A0 samiti taraphathI i. sa. 1919mAM prasiddha thaI che. A aMga upara jJAnavimalasUrie saMskRtamAM vivaraNuM racyuM che. ene prathamadarza sukhasAgare taraNipura(surata)mAM taiyAra karyo hato. A vivaraNa mULa sahita be khaDamAM "muktivijayajI jaina granthamAlA "mAM granthAMka 7 ane 8 tarIke vi. saM. 1993 ane vi. saM. 1995mAM anukrame prasiddha thayuM che. Asava-dAra pUrata vibhAga gujarAtI anuvAda sahita nagInadAsa nemacaMda zAha taraphathI vi. saM. 1998mAM prasiddha thaye che. enA antamAM emAM jJAnavimalasUrikRta vivaraNane lAbha levAyAne ulekha che. vivAgasuya (vipAkakRta) nAma ane vibhAga-pApa ane puNyanA vipAkane-phaLane lagatuM A aMga hovAthI AnuM A nAma sArthaka che. emAM be suyaphabaMdha che. pahelAnuM nAma "duhavivAga" (duHkhavipAka) che ane bIjAnuM "suhavivAga' (sukha-vipAka) che. duhavivALamAM temaja suvicAgamAM dasa dasa ajajhayaNa che. bIjo suyaphabaMdha pahelAnI apekSAe ghaNo mAne che. ThANa (ThA. 1 AmAM prAsaMgika loko puSkaLa che. labdhistaMtra ane piMDanistuttine saMkSepamAM A vivaraNamAM samAveza karAyo che. 2 A AvRtti taiyAra karavAmAM gaMgavijayanA ziSya niyavijaye vi. saM. 1792mAM eTale vivaraNakAra kALadhama pAmyA tyAra bAda vIsa varSe lakhelI hAthapothIne upayoga karAya che. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nava] vivAgasuya 15 10; su. 755 )mAM je dasa ajhayaNuvALA kavivAgadasA nAmanA granthanA ullekha che te durzAvavAga che. emAM kevaLa anjhayaNunAM nAmamAM phera che; bAkI vastu te e ja che. viSaya--duvivAganA pahelA miyAputta(mRgAputra)nA aNumAM miyAputtane adhikAra che. e janmathI ja AMdhaLA, mUge, baherA ne kUbA janmyA hatA. ene hAtha, paga vagere na hatAM parantu tene AkAramAtra hateA. A pramANenI enI avasthA eNe pUrva bhavamAM AcarelAM pApane AbhArI hatI. e pAMcase gAmane sUkSmA hatA tyAre bhAre kara nAMkhIne, khATA lAgA UbhA karIne, dhADe| paDAvIne, Aga lagaDAvIne ane vaNajArAene ane sadhAne lUMTIne e lekane khUba raDatA hatA. e lAMcIe hateA. enu' nAma ikkAI' hatuM. e marIne nAraka thayeA ane tyAMthI miyAputta tarIke janmyA. gautamasvAmI ene jovA gayA hatA. njhiyaa ( jijhataka )--AmAM ujhiyaanI kathA che. kAmajayA ( kAmadhvajA) nAmanI gaNikAnA varSoMnathI AnI zarUAta thAya che. e ttera kaLAmAM ane gaNukAne lagatA cesaTha guNAmAM kuzaLa hatI ane aDhAra ' dezI ' bhASAnI jANakAra hatI. e hajAra rgANukAenI agresara hatI. rAjAe ene potAnI upapatnI banAvI ane jhitakane ane tyAM javAnI manAi karI, chatAM e jatA. ekadahADe rAjAe ane tyAM joyA ane eNe tenA vadha mATe AjJA karI. ujjitaka pUrva bhavamAM phrAMse upalA (upalA) nAme patnI hatI. nAMkhI jAnavara pakaDatA hateA. ene e garbhavatI banatAM ene dhruhaga utpanna thayA ke gAya, baLada vagerenAM avayava rAMdhI, taLI, bhUMjI, sUkavI ane mIThuM caDAvI surA, madhu, meraka ( tADI), jAti (madya ), 'sIdhu ane reprasannA ityAdi sAthe khAvAM. enA patie ene e dehada pUrA karyA. 1-2. dArUnI jAta che. "pApa, puNya ane sacama " (pR. 23)mAM AnA meALanI rAkhamAMthI anAvela dAra ne drAkSAdine dArU ema anukrame artha apAyA che. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 AgamanuM digdarzana [ prakaraNa abhagnasena (abhagnasena)-vijayasena cArane agrasena nAme putra hato. enA hAtha taLe pAMcase cora hatA. e bahu adharmI, kuzIla ane anAcArI hatI. rAjA ene eka vAra phesalAvI pakaDI le che. pachI cakale cakale enAM sagAMvahAlAMne kApI nAMkhI temanAM mAMsanA kaTakA ene khavaDAvavAmAM Ave che ane ene mAravAmAM Ave che. A cera pUrva janmamAM jAtajAtanAM prANIonAM IMDAno vepAra karata hato ane khUba IDAM khAto hato ane dArU pIto hato. sagaDa (zakaTa)-ahIM sagaDane adhikAra che. e nirAdhAra banatAM vyasanI banyo ane e eka gaNikAnI sAthe bhoga bhogavavA lAge. e nagaranA rAjAnA mantrIe ene tyAMthI hAMkI kaDhAvI gaNikAne pitAnI rakhAta banAvI; tema chatAM sagaDa ene tyAM eka divasa gaye. mantrIe ene pakaDyo ne rAjAnI paravAnagI laI eNe e sagaDane temaja gaNikAne rIbAvI rIbAvIne mArI nAMkhavAnI AjJA karI. pUrva janmamAM e sagaDa chogalika (bharavADa) hatA ane e aneka jAtanAM jAnavaronAM mAMsa vecato hato ane khAto hato. e dArUDiye paNa hatA. bahasaidata (bRhaspatidata)-bahassaIda e jiyasa (jitazatru ) rAjAno purohita hato. e rAjAnuM rAjyabaLa vadhe e irAdAthI e purohita cAre varNanA ekeka chokarAne pakaDAvI jIva-jIvata tenI chAtI kapAvI emAMthI mAMsapiDa kADhI rAjAne mATe zAntihoma karate. AThame ane caudase evA babbe chokarAnAM, cAra mAsa pUrNa thatAM caccAranAM, cha mAsa pUrA thatAM ATha-AThanAM ane varSa pUrNa thatAM soLa-soLanAM hRdayane e hema karato. e marIne narake gaye ane tyAMthI nIkaLI somadatta purohitanA putra tarIke janme. enuM nAma bahasaIdata rakhAyuM. udayana rAjAe ene purohita banAvyo. ane pote ataHpuramAM heya te tyAM AvavAnI chUTa ApI. e rANu sAthe bhraSTa banyuM ane pakaDAtAM ene kamane mArI nAMkhavAne rAjAe hukama karyo. 0 naMdiseNa (nAnDisena)-naMdiseNu e rAjAne putra hatA. e sATha. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 navamuM ). vivAgasuya varSane thayo te paNa rAjA jIva hovAthI ene rAjagAdI maLI nahi eTale eNe rAjAnA hajAmane kahyuM ke tuM rAjAnA gaLAmAM astro besI ene mArI nAMkhaze te tane huM aDadhuM rAjya ApIza. hajAme hA to pADI paNa gabharAI jatAM rAjAne eNe kahI dIdhuM. e uparathI rAjAe putrane pakaDI maMgAvI tene mArI nAMkhavAnI sajA pharamAvI. A rAjaputra pUrva bhavamAM cAragapAla (guptipAla) hatA tyAre aparAdhIne pharamAvAyelI sajAone dUra ane niSpharapaNe amala karato hato. kamakamATI utpanna thAya evuM enuM ahIM varNana che. ubadatta-(ummaradatta) ahIM uMbaradattanI vAta che. e pUrva bhavamAM dhanvantari vaidya ho ane jAtajAtanAM mAMsa khAvAnuM e regIone kahetA. marIne e narake gayo. tyAMthI e sAgaradana sArthavAhanA putra tarIke utpanna thaye. eka veLA tene soLa roga thayA. sariyadatta (zaurikadara)-ahIM sariyadatta nAmanA mAchInI kathA che. e sukalakaDI, bhUpe, hADapiMjara je mAchI gaLAmAM mAchalIne kATo coMTI gayo hovAthI duHkhI duHkhI thaI gayuM hatuM. e pUrva janmamAM mitra nAmanA rAjAne sirIa (zrIda) nAmano raseIo hatA. e rAjA mATe jAtajAtanAM pazupaMkhInAM mAMsa vividha rIte rAMdho ane e pote puSkaLa khAte ane dArU pIte. marIne e narake gayA ane tyAMthI nIkaLI samudradatta (samudradatta)nI patnInA peTe putra tarIke utpanna thaye. soriya (zarika) nAmanA yakSanI upAsanA karavAthI ene janma thayo hovAthI enuM nAma "seriyadatta' rakhAyuM. devadattA-AmAM devadattAnI kathA che. ene pati rAjA hato. e pitAnI mAtAnI khUba bhakti karate eTale patnI sAthe bhega bhegavavA ene pUrato samaya maLato nahi. AthI devadattAe eka veLA madyapAna karIne ghasaghasATa UMdhatI enI sAsunI gudAmAM khUba tapAvele leDhAne saLiye besI dIdhe. sAsue maratAM maratAM cIsa pADI eTale dAsIo AvI pahoMcI. temaNe devadattAne nAsatI joI rAjAne khabara ApI. e Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 AganuM digdarzana [ prakaraNa uparathI rAjAe devadattAne LIe caDAvavAnI AjJA karI. devadattA pUrva bhavamAM siMhasena nAmano rAjA hatA. ene pa00 rANuo hatI. e sAmA (zyAmA ) nAmanI rANImAM eTale badhe Asakta rahe ke bIjI badhI rANuoe pitApitAnI mAtAne khabara ApI. temaNe zyAmAne mArI nAMkhavAnI ejanA ghaDI, e vAtanI zyAmAne khabara paDatAM te ke pagRhamAM gaI. rAjA tyAM gayA ane tene samajAvI. pachI rAjAe se thAMbhalAvALuM kUTAgAra taiyAra karAvyuM, ane pitAnI 498 sAsuone nimaMtraNa ApI temAM utAra Ape. madharAte rAjAe e kUTAgArane Aga lagADI ane sAsuonA prANa lIdhA. aMja-AmAM zALanI vedanAthI pIDAtI aMjU nAmanI rANunI vAta che. e pUrva bhavamAM gaNikA hatI. vazIkaraNAdi prayoga vaDe rAjArajavADAM vagerene vaza karI e temanI sAthe khUba bhAga bhagavatI hatI. e marIne narake gaI. tyAMthI e eka zeThane tyAM putrI tarIke avatarI. enuM nAma "aMjU' rakhAyuM. e moTI thatAM e gAmanA rAjAnA jovAmAM AvI ane e enI sAthe paraNya. Ama je dasa pApIonI ahIM kathA che te saumAM kAlAntare satsaMgathI sadbhAva jAge che, ane enA prabhAve AgaLa upara e badhAM muktinAM adhikArI bane che. bIjA suphabaMdhamAM pahelA ajajhayaNamAM subAhunI kathA vistArathI apAI che. bAkInI nava kathAmAM sAmAnya vigatomAMnA pheraphAranuM sUcana che. badhI kathAmAM munivarane bhikSA ApI puNya upArjana karavAnI vAta Ave che. subAhu rAjakumAra che. e mahAvIrasvAmIne dharmopadeza sAMbhaLI bAra vrato le che. pUrva bhavamAM eNe sudatta munine annapAna vaDe satkAra karyo hato. 1 rANuM risAya tyAre je oraDAmAM bharAi bese che. 2 jemAM marajI mujaba samAI zakAya ke jene baMdha karI zakAya ke bALI zakAya e chUpAM bArIbAraNAM ane bhoMyarAvALo mahela. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasa ] AvavAIya tulanA-HIL (Vol. II, p. 452 )mAM sUcavAyuM che ke A aMgamAMnI kathAo bauddhonI avadAna-zataka ane karmazatakamAM apAyelI kathAonI rIta pramANenI che. pAtronAM nAma-zrImahAvIra-kathA(pR. 424-5)mAM A aMgamAMnAM pAtronAM nAma apAyo che. emAM nagara ane dezanAM nAma paNa che. vivaraNa-vivAgasuya para abhayadevasUrie vRtti racI che. e mULa sahita A samiti taraphathI i. sa. 1920mAM prasiddha thaI che. mULa aMgrejI prastAvanA, TippaNa, zabdakoza, ane varNakAdi vistAra sahita DaoN. pI. ema. vaidya i. sa. 1933mAM chapAvyuM che. aMgrejI prastAvanA, anuvAda, TippaNa, zabdakoza ane uparyukta saMskRta vRtti sahita AnuM sampAdana kArya vI. je. cokasIe ane ema. sI. medIe karyuM che ane e gUjara graMtharatnakAryAlaya taraphathI I. sa. 1935mAM chapAyela che. e. TI upAdhyee mULa aMga aMgrejI anuvAda, TippaNu ane prastAvanA sahita taiyAra karI I. sa. 1935mAM chapAvyuM che. prakaraNa 10 ? vavAya ne rAyapaseNiya uvaMganI vyavasthA-diddhivAya nAmanA bAramA aMgane uccheda gayela hovAthI ane uvaMga aMge sAthe sambaddha hevAthI have ene vicAra karAya che. tattvArthAdhi (a. 1, se. 20 )nA bhASyanI TIkA(pR. 93)mAM siddhasenagaNi kahe che ke gaNipiTakarUpa granthamAM chUTIchavAI bAbatane guMcavAyelI sthitimAM joIne gaNadharoe ane emanA ziSya vageree A AvaDA granthamAM kema mAze ema vicArI A aMge AcAra che, A enuM upAMga che evI vyavasthA karI. paNavaNa e vIrasaMvata 376mAM svarga saMcarelA Arya zyAmanI kRti gaNAya che. bAkI badhAM uvaMga mATenA kartAnAM nAma jANavAmAM nathI. 1 samudAyanA nAyaka. 2 A sambandhamAM haribhadrasUri tAryAdhinI TIkA (patra 76)mAM kahe che ke jyAM AcArAdirUpa artha samApta thAya che te AcArAdi che, ane jyAM vicitra anya artha che te rAjaprasenakIcAdi upAMga che. WWW.jainelibrary.org Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa . viSaya-siddhasenagaNie aupapAtika (pA. vivAIya) temaja rAjaprasenakIya (pA. rAyapaseNiya)ne upAMga tarIke ullekha karyo che.2 naMdI ane pakhiyasuttamAM A bannene ukAliya suya gaNelAM che. AyAranA uvaMga tarIke AvavAiyane nirdeza karAya che. AmAM campA nagarI, pUrNabhadra caya, enI AsapAsane vanakhaMDa, emAM raheluM azoka vRkSa, bhaMbhasAra (bimbisAra ) urphe zreNikanA putra kUNiya( kuNika) yAne bauddho pramANe ajAtazatru rAjA ane enI dhAriNuM rANI e badhAMnAM varNane prArambhamAM che. " jAva " zabdothI anya AgamamAM A uvaMganI bhalAmaNa karAI che e uparathI A Agama sauthI paheluM ke AyAra pachI tarata ja pustakArUDha karAyuM haze ema lAge che. A pahelA gaNAtA uvaMgamAM mahAvIrasvAmInuM campAmAM samavasaraNa thayuM ane kUNiya rAjA emane vandana karavA saparivAra gayA e hakIkata apAI che. mahAvIra svAmInA zramaNanI vividha tapazcaryAno temaja tapanA bAra prakArane ane enA upaprakArane ahIM ullekha che. devo ane devIonuM emanA samavasaraNamAM Agamana ahIM varNavAyuM che. mahAvIrasvAmInI dezanA e Adhunika vidvAne dvArA "samosaraNa" tarIke oLakhAvAtA A uvaMganA pUrvArdhanI chellI bAbata gaNAya. A pUrvArdhamAM ekathI ekaseTha sutta che. temAM pa7mA suttamAM sAdhuonAM ane zrAvakanAM vrata viSe ullekha che. indrabhUti mahAvIrasvAmI pAse AvI emane vividha prazno pUche che e hakIkatathI uttarArdhanI zarUAta thAya che. 74mAM suttamAM jAtajAtanA 1 nadI (su. 44)mAM Ane "uvavA Ica" tarIke ane pakhiyasutta (patra 61 )mAM "evAiya" tarIke ullekha che. 2, juo tasvArthAdhi. (a. 1, sU. 14)nI TIkA (bhA. 2, pR. ra7) ane a. 1, sU. 20nI TIkA (bhA. 1, pR. 94). 3 38mA suttamAM devIonuM-asarAonuM varNana che. 4 A yAdI viyAha0 (sa. 11, u. 9 su. 417)mAM akSaraza: maLe che, tema chatAM tyAM AnI bhalAmaNa karAI nathI, je ke A ja suttamAM AgaLa upara nA savavA" evI bhalAmaNa che. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasamuM ] rAyapa@iya . -tApasanI ane tyAra pachIthI cheka semA sura sudhI ambaDa vagere aneka parivAja konI vAta Ave che. AnA pachI ambaDanA daDhapaUNuM (daDhapratijJa) tarIkenA janmanI hakIkata apAI che. tyAra bAda kevalajJAnIoe karelA samudaghAta temaja siddhonA nivAsasthAna ane temanI sthiti viSe ullekha che. su. 168-1891 padyamAM che ane e uttarArdhane antima bhAga che. Ama deva ane nAraka tarIkenAM janma (upapAta) ane mekSagamana e A uvaMganA mukhya viSaya che. vivaraNadi-mukhyatayA gadyamAM racAyeluM A uvaMga zabdakeza sAthe che. laiMyamana dvArA romana lipimAM I. sa. 1883mAM sampAdita karAyuM hatuM.3 abhayadevasUrinI TIkA ane amRtacandrasUrinA bAlAvabodha sahita A Agama vi. saM. 1936mAM ane uparyukta TIkA sAthe e i. sa. 1936mAM prasiddha thayela che, jayAre kevaLa mULa AhaMta mata prabhAkaranA saptama mayUkha tarIke I. sa. 1931mAM pro. ena. jI. suru dvArA sampAdita thaI bahAra paDayuM che. A AgamanAM chellAM keTalAMka padyonuM zubrige jarmanamAM bhASAntara karyuM che ane e uparathI enuM aMgrejI bhASAntara HIL (Vol. II, pp. 454-5)mAM apAyuM che. vi. saM: 1659nI AsapAsamAM megharAje vavAya temaja rAyapaseNiya upara bAlAvabedha racela che. rAyapaseNiya (rAjazrIya) nAma ane arthasUyagaDanA uvaMga tarIke oLakhAvAtA A AgamanAM vividha nAme che. naMdInI mudrita AvRtti(su. 44)mAM rAyapaseNiya" nAma che, jyAre enI keTalIka hAthapathImAM rAyapaseluI 1 vIsavIsiyAnI vIsamI vIsiyAnAM 2-20 po AnI sAthe sarakhAvavAM jevAM che. 2 49mA suttamAM be saMgrahagAthA che, padamA suttanA antamAM cha padya che, ane 06mA suttamAM be padyo che. 3 jue AKM (VIII, 2). 4 juo pR. 16. 5 juo 5. 17. 6 juo Die Jainas (Rel. Teseb), p. 9f. 7 A hisAbe A Agama vikramanI pAMcamI sadI karatAM prAcIna gaNAya. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 AgamanuM digdarzana [[ prakaraNa evuM nAma jovAya che. pakhiyasuttamAM Ane "rAyapaseluiya' tarIke ane vivAha (. 133)mAM temaja AvazlayacuNi (bhA. 1, patra 142)mAM "rAyapaNuI jaja' tarIke ullekha che. siddhasenagaNie ane haribhadrasUrie ene "rAjaprasenakIya" tarIke, vAdI devasUrinA guru municandrasUrie "rAjaprasenajita' tarIke, abhayadevasUrie "rAjapraznakRta" tarIke ane malayagirisUrie "rAjapraznIya' tarIke oLakhAvela che. A AgamamAM paesI (pradezI) rAjA kesI (kezI) gaNadharane prazna pUche che e hakIkatane anulakSIne "rAjaprazraya" nAma jAyuM che ema malayagirisUri A AgamanI vRttimAM kahe che. e uparathI emaNe AnuM pAIya nAma "rAyapAseNIe" kayuM hoya ema lAge che. dIghanikAyanA suttapiTakamAM pAyAsisuttamAM pasenadI(prasenajita) rAjAe ApelA rAjadeya bhAgane pAyAsI rAjA bhogave che e hakIkta Ave che. eTale A AgamanI koI prAcIna vAcanAmAM prasenajitano ullekha Avata haze te joIne ke evI paramparA che ema jANIne "rAjaprasenajita" ke "rAjaprasenIya" jevuM enuM nAma yojAyuM hoya evI kalpanA karAya che. viSaya-vAIyanI pachI pustAkArUDha thayelA A AgamanA be bhAga paDAya che. pahele bhAga sUryAbha deva sAthe sambadha dharAve che, jyAre bIjo bhAga A devanA paesI rAjA tarIkenA pUrva bhava sAthe ane devagatimAMthI AvyA bAda daDhapaNu (daDhapratijJa) tarIkenA emanA utara bhava sAthe sambandha dharAve che. Ama A AgamamAM eka ja vyaktinA traNa bhavanuM varNana che. vistArathI kahuM te mahAvIrasvAmI "AmalakapA" nagarImAM padhAryA tyAre sUryAbha devane e vAta avadhijJAna vaDe jaNAI eTale eNe "namutthaNuM' vaDe emanI stuti karI 1 juo vicAha0 (sa. 11, u. 9; su. 417)nI TIkA (patra pa14). 2 vebare A uparathI A AgamanuM nAma "rAyapaesIya hovAnI kalpanA karI che. 3 A uparathI A bIjA bhAganA keTalAka Adhunika sampAdakoe enuM nAma bapaesikahANacaM" rAkhyuM che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamuM ] rAyapaseNiya 127 ane vimAna racAvI emAM besI e parivAra sahita emane vandana karavA AvyA. emane vandana karI eNe dharmadezanA sAMbhaLI. pachI batrIsa prakAranAM nATaka bhajavI batAvavA eNe mahAvIrasvAmInI traNa vAra sammati mAMgI, paNa emaNe mauna sevyuM eTale eNe devakumAra ane devakumArI vikuva temane nATaka bhajavavA pharamAvyuM. ATha maMgaLanA abhinayapUrvaka prathama prakAranuM nATaka karAyuM, ane chellA nATakamAM mahAvIrasvAmInAM cyavana, garbhasaMharaNa, janma, abhiSeka, bAlakrIDA, yauvana, niSkramaNa, tapazcaryA, kevalajJAnanI prApti, tIrthanuM pravartana ane nirvANu e bAbate batAvAI. aneka devakumAroe ane devakumArIoe cAra prakAranA vAjiMtra vagAvyAM, ukSiNa vagere cAra prakAranAM saMgIta suNAvyAM, aMcita vagere cAra prakAranuM nRtya karyuM, ane dAnitaka vagere cAra prakArane abhinaya karyo. tyAra bAda vandana karI sUryAbha deva saparivAra pitAne sthAne gayo. enA gayA pachI gautamasvAmIe sUryAbhanuM vimAna kyAM che e prazna mahAvIrasvAmIne pUchyuM eTale emaNe ene savistara uttara ApatAM, sudhamAM sabhA vagerenuM temaja A devanuM ane enA vaibhavanuM paNuM varNana karyuM. A vaibhava ene zAthI maLe ema gautamasvAmIe prazna karyo tyAre ene "paesI" rAjA tarIke pUrva bhava mahAvIrasvAmIe kahyo. AtmAnuM astitva na mAnanArA A rAjAne paryApatya kezI gaNadhara pratibodha pamADe che e vAta emaNe kahI. sAthe sAthe sUryAbha deva vIne mahAvidehamAM dRDhapratijJa tarIke janmI nirvANa pAmaze ema kahI enuM savistara jIvanacaritra kahyuM. 1 AnuM ghaNuM jhINavaTabharyuM varNana karAyuM che. e koi zilpazAstrI dhyAnapUrvaka vAMce vicAre to e eka navya ane bhavya mahAlaya kalpI zake ane zilpazAstrane lagatA pAribhASika zabda paNa meLavI zake. 2 15mAthI 19mA nATaka tarIke "ka" thI "ma"sudhInA 25 akSarane abhinaya karAve. 3-4 aneka prakAranAM vAjiMtranAM nAme, ene vagADavAnI rIte, saMgItanA prakAre ityAdi hakIkata je ahIM apAI che te vAdanavidyA ane saMgItanA abhyAsIne vicAravA jevI che. vAjiMtranA nirdeza mATe juo pR. 99 ane 127. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdana [ prakaraNa mahattva--HI (Vol. II, p. 455 )mAM sUcavAyA mujaba sAhityanI dRSTie A uva ga Nu mahattvanuM che. enI pAyAsisutta sAthenI vilakSaNu paisamAnatA jANavA mATe temaja saMgIta, vAdya, zilpa ane jUnI gujarAtI bhASAne abhyAsa karavA mATe A eka uttama sAdhana che. kauTilyanA arthazAstra ( pR. 222 )mAM brAhmaNa aparAdhIne jema zikSA kuramAvAi che tema ahIM paNu jovAya che.3 54mA suttamAM jAtajAtanA utsavone te cAtuma dharmanA ane karamA suttamAM cAra prakAranI pA~dA ane cAra prakAranAM vyavahArAdinA ullekha che. 1ra4 . vivaraNAdi--A samiti taraphathI i. sa. 1920mAM A Agama malayagirisUriSkRta vivaraNu sahita chapAyuM che. A vivaraNamAM ' dezI ' kAzamAMnAM avataraNA apAyAM che te dezI zabdanA abhyAsIone upayAgI che. su. 1panA vivaraNu ( patra 37 A )mAM "anye tu vyApakSate" evA ullekhapUrvaka artha apAyelA che e uparathI ema jaNAya che ke malayaMgarasUrinI pUrve thaI gayelA ke ke A Agama upara TIkA racI haze. su. ra7nA vivaraNa( patra 62 a )mAM jIvAbhigamanA mUla TIkAkAre kahyuM che evA be vAra ullekha karI je avataraNa apAyela che te jIvAjInAbhigamanI malayagirisUriSkRta vRttimAM patra 180A (pakti 14)mAM ane patra 205 ( paMkti 4)mAM najare paDe che. vi. sa. 1695mAM vidyamAna dharmAddhi munie 27 sUtreA upara gujarAtI gadyamAM TambA--khalAvaze dha racyA che. samavAya, vavahAra ane sUtrasamAdhinI gujarAtImAM gadyamAM huDIe << 1 nAyaka, upadezaka, upadezanuM sthAna, kalyANamitra, praRRnya sthAne ane praznonA uttare e samAnatAnI mukhya khAkhatA gaNAya. pAyAsInA AkhyAnamAM 'kabeAja' dezanA dheDAnI hakIkata nathI temaja nATavidhi paNa nathI. ra je NaM mAhaNaparisAe avarAr se ...diyAchaLa, vAsuLA MkaLavA 35. becaradAsavALI AvRttimAM avataraNA vicAratAM me' enAM sthAne nIce mujaba tArakyAM cheH patra 11, 16, 29, 30, 34, 35, 47, 100, 108, 120, 130, 149, 155, 158-161, 169, 177, 180, 182, 189, 190, 195, 197, 202, 203, 226, 253, 275, 282, 293, 324 ane 326. jIrU ' ( su. 7ra ). Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 dasamuM ] rAyapeseNiya racI che. ThANa, vivAha, rAyapaseNiya, vAchavAbhigama, paraNavaNa, jaMbu dIvapaNuti, sUrapati ane caMdapaNutinAM ya racyAM che ane caMdapaNuttinI TIpa racI che, "rAyapAseIja ' e nAmathI ene pahele bhAga malayagirisUrikRta vivaraNa ane pra. ena. vI. vaidyanA aMgrejI anuvAda sahita khaDAyatA bUka DIpoe prasiddha karela che. "rAyapaseNiyasutta (paesikahANaya)" e nAmathI A Agamano bIjo bhAga aMgrejI anuvAda ane Tipazu sahita Ara. sI. tripAThIe sampAdita karyo hate. AvI rIte A bIjo bhAga rDo. pI. ela. vaide I. sa. 1934mAM aMgrejI prastAvanA ane TippaNu sahita chapAvyo che. A banne AvRttine joIne e. TI. upAdhyee bIjo bhAga aMgrejI prastAvanA, anuvAda ane TipaNe sahita saMpAdita karI I. sa. 1936mAM bahAra pADyo che. hIrAlAla bI. gAMdhIe I. sa. 1938mAM "rAyapaseNiyasuta" e nAmathI A Agamano (sUryAbha devane lagata) pahele bhAga aMgrejI prastAvanA, anuvAda ane TippaNe sahita sampAdita karI prasiddha karyo hato ke "zrIrAyapaNuiyasutta' e nAmathI lIMbaDIthI nAthAlAla DI. zAhe je AvRtti che. sa. 1935mAM bahAra pADI che te paM. becaradAsa che. dozInAM gujarAtI anuvAda ane TippaNo temaja choTAlAlajInA gujarAtI upodaghAta pUratI che. rAipaseluiya-sutta' e nAmathI gUrjara grantharatna kAryAlaya taraphathI vi. saM. 1994mAM je saMpUrNa AvRtti prasiddha thaI che tenuM sampAdana paNa paM. becaradAse karyuM che. AmAM pAThAntara temaja malayagirisUrikRta pavivaraNu, tyAra bAda mULane gujarAtImAM sArabhUta anuvAda, vizeSanAgene ane khAsa upayogI aitihAsika zabdone pUchavAra akArAdi anukramarUpa prathama pariziSTa, 6TIkAgata zabdarUpa dvitIya ane pratimAne aMgenA zabdarUpa tRtIya pariziSTa 1 juo ja. sA. saM. I. (pR. 604-5). 2 De.vaidyanI "ardhamAgadhInA parIkSaka tarIkenI lAyakAta viSe ahIM TakeAra karAI che. 3 AmAM tripAThInI bhUle batAvAI che ane sudhArA karAyA che. 4 vi. saM. 1pa8ramAM ratnasArarAsa racanArA sahajasundare "paradezI" rAjAne rAsa racyo che. 5 vyAkaraNa ane kezanAM avataraNe ahIMthI khaseDI TippaNamAM enA mULanAM nirdezapUrvaka apAyAM che. 6 AmAM saMgItane lagatA zabda saMkaLAyelA che. WWW.jainelibrary.org Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digadarzana [ prakaraNuM temaja prArambhamAM gujarAtImAM pravezaka ane vistRta viSayAnukrama apAyela che. zrImahAvIra-kathA(pR. 429)mAM "rAyapaNuiya" suttanAM pAtra viSe saMkSipta noMdha che. ahIMnA "kezIne ne gautamasvAmI sAthe vicAranI Apale mATe maLanArA kezI gaNadharane eka gayA che te zuM barAbara che? prakaraNa 11 : jIvAjIvAbhigama ne paraNavaNA sAmya-ukAliya suya tarIke naMdImAM ane pakhiyasuttamAM nirdezAcelA ne dravyAnuyogane pallavita karanArA A be Agama ThANa ane samavAyanAM anukrame uvaMga gaNAya che. bannemAM praznottara zilIne upayoga karAyo che. A viSaya ane vibhAga-chavAcharAbhigamane enA pahelA suttamAM ajajhayaNa" tarIke ane chelalAmAM "sura" tarIke oLakhAvela che. ene uddeza jIva ane ajIvane bodha karAvavAnuM che ema enA nAma uparathI jaNAya che ane vastusthiti paNa ema ja che. ajIvanA prakAro ane upaprakAre suta 3-5mAM darzAvAyA che, ane tyAra pachI jIva viSe vistArathI vicAra karAyo che. chaThThA suttamAM jIvanA saMsArI ane mukta e be prakAra vize ane sAtamA mAM mukta nA bheda viSe ullekha che. AThamA suttamAM saMsArI jIvane lagatI nava paDivarita pratipatti )ne nirdeza che temaja emAM A jIvana be prakAre, traNa prakAre ema dasa prakArene aMge ekeka paDivatti che evA ullekha che. navamA sutathI jIvanA be prakArane sUcavanArI pahelI paDivatti zarU thAya che, ane te 43mAM suttamAM pUrI thAya che. ene "duviha-pavitti' kahI che. bAkInI paDivattimAM anukrame 44-64, 65-223, 224-225, 226-239, 240, 241, 242 ane 243-172 sutta che. Ama sAthI meTI paDivatti trIjI che. vizeSamAM emAM be uresamAM che. prathama uddesae 208mA sutte pUrNa thAya che. HIL (Vol. I, p. 456)mAM 1 A uparathI malayagirisUrie dvividhA pratipatti, trividhA pratipatti ema dazavidhA pratipatti evAM nAma yojyAM che. 2 enI pachInI paDivattimAM udesa nathI; tema chatAM A samitinI AvRttimAM hAMsiyAmAM e dareka paDivattine aMge udeza" 2 e ullekha karAyo che te khalanA che. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyAramuM ] jIvAjIvAbhigama 127 A uvaMganA vIsa vibhAga hevAnuM kathana che, paNa ene AdhAra jANa bAkI rahe che. HCLJ (pR. 139 )mAM meM je nava vibhAga kahyA che te nava parivattine lakSIne che eTale ke ahIM meM pahelI paDivattinI pahelAnAM sunI saMkhyA nahi jevI hovAthI tenI gaNanA karI nathI. trIjI pavittimAM dIpa ane samudro viSe je vistRta hakIkata apAI che te prakSipta bhAga che ema HIL (Vol. II, p. 486)mAM kahevAyuM che paNa te vyAjabI jaNAtuM nathI. pahelI paDivattimAM saMsArI jIvanA sthAvara ne trasa e be prakAranuM vistRta varNana che. evI rIte bIjImAM strI, puruSa ane napuMsakarUpa jIvanA traNa prakAranuM, trIjamAM nAraka, tiryaMca, manuSya ane deva ema jIvanA cAra prakAranuM, cothImAM ekendriyathI mAMDIne paMcendriya sudhInA jIvanA pAMca prakAranuM, pAMcamImAM pRthvIkAya, akAya, tejaskAya, vAyukAya, vanaspatikAya ane trasakAya ema chavanA cha prakAranuM, chaThThImAM nArako temaja tiryaMcAdi traNanAM puruSo ane strIe ema chavanA sAta (1+7+3) prakAranuM, sAtamImAM nArakAdi cArano prathama samaya ane aprathama samaya AzrIne babe bheda pADI chonA ATha prakAranuM AThamImAM pRthvIkAyathI mAMDIne vanaspatikAya ane hIndriyathI mAMDIne paMcendriya ema jIvanA nava (5+4) prakAranuM, ane navamAmAM ekendriyathI paMcendriyanA prathama samaya ane aprathama samayane uddezIne babbe bheda pADI chavanA dasa prakAranuM vistArathI varNana karAyuM che. prasaMgavazAt 156mA suttamAM bharatI ane oTanAM kAraNa samajAvAyAM che. vivaraNAdi-chavAchavAbhigama upara cuNi che, paNa e amu1 ahIM e paNa ullekha che ke A vibhAgane sambandha jabuddIvapatti sAthe che. 2 vijayadevanA abhiSekamAM (sura 141 )nA vivaraNa (patra 246 A- 247 A)mAM malayagirisUrie nATakanA 32 prakAra temaja vAghanA, geyanA ane abhinayanA cAra cAra prakAra samajAvyA che. vAghAdinA nirdeza mATe juo pR. 123. malayagirisUrie rAcapaseNiya(su. 108 )nA vivaraNamAM A yuNiNamAMthI ane enA su. 48nA vivaraNamAM sUyagaDathuNiNamAMthI ekeka avataraNa ApeluM che. akIne bA Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 AgamanuM digdarzana [ prakaraNa dvita che. AnA upara haribhadrasUrinI TIkA che. vaLI enA upara malaya giririnuM vivaraNa che, ane e mULa sahita chapAyeluM che. A vivaraNamAM mUla TIkAne aneka sthaLe ullekha Ave che te uparyukta yuNiNa che ke TIkA che ke kema enI tapAsa bAkI rahe che. vi. saM. 1772mAM jinavijaye A uvaMga upara bAlAvabodha e che paNa e chapAye nathI. AnA upara ekabe TambA paNa che. A uvaMganuM gujarAtI bhASAntara chapAyuM che. jaina granthAvalI (pR. 8)mAM A uvaMga upara devasUrinI laghuvRtti hevAne ullekha che te zuM vAstavika che? paNavaNa (prajJApanA) je prakaI vaDe-yathAvasthita rUpe padArtha jaNAve te "paraNavaNa" ema Ane je vyutpatti-artha che te A uvaMgane anurUpa che. jema badhAM aMgamAM vivAha sauthI moTuM aMga che tema badhAM uvagomAM A saithI meTuM ( 7787 zlokapramANuka ) che. A uvaMganA prArambhamAM apAyelA cethA padyamAM AnA kartA Arya zyAma che e hakIkata che. trIjA padyamAM emane "vAcaka" vaMzamAM (eTale ke sudhama svAmIthI) trevIsamA ane pUrvazruta vaDe samRddha buddhivALA kahyA che. pAMcamA padyamAM A uvaMgane ajajhayaNa" kahI ene (vicitra arthAdhikArathI yukta hovAthI) citra, zrataratna ane didivAyanA sArarUpa kahyuM che. trIjuM ane zuM padya prakSita che, kemake emAM Arya zyAmane namaskAra karAya che. AthI e na gaNatAM 4-7 padyomAM A uvaMganA chatrIsa viSayone nirdeza che. Ane lagatA usaMskRta nAme nIce mujaba che - (1) prajJApanA, (2) sthAna, (3) bahuvaktavya (paalpabahu * 1 AnI AchI rUparekhA mATe juo a0 ja0 50 (kha72)nA mAre aMgrejI upadhAta (pR. 59). 2 juo pR. 18. 3 pAya nAma mATe juo HOLI (pR. 139 ). 4 praznane AzrIne pravRtta thayeluM hovAthI AnuM A nAma che. 5 A nAmAMtara che. WWW.jainelibrary.org Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyAramuM ] paNagvazu 129 tva), (4) sthiti, (5) vizeSa (paryAya), (6) vyutkrAnti (2upapAvatanA), (7) udghAsa, (8) saMjJA, (9) ni, (10) carama, (11) bhASA, (12) zarIra, (13) pariNAma, (14) kaSAya, (15) Indriya, (16) prayoga, (17) lesyA, (18) kAyasthiti, (19) samyaphava, (20) antakriyA, (21) avagAhanA (5saMsthAna), (22) kriyA, (23) karma, (24) ( kama)badhaka, (25) (karma)vedaka, (26) vedabandhaka, (27) vedavedaka, (28) AhAra, (29) upayoga, (30) pazyattA, (31) saMjJA (pariNAma), (32) saMyama, (33) avadhi ( jJAnapariNAma), (34) pravicAraNA, (35) vedanA ane (36) samughAta.10 A dareka viSaya upara nAnakaDe nibandha jANe na hoya tema e ahIM carcAya che. ethI te A uvaMgane ApaNe jaina darzanane saMkSipta vizvakoza ( encyclopedia) kahI zakIe. pratyeka viSayane ane ene lagatA vibhAgane paNa "paya" (pada) kahyuM che. keTalIka vAra payanA uddesa rU5 vibhAga che. jemake 15, 17, 27 ane 28 e aMkavALAM payanA baLe uddesA che, jyAre aDhAramA payanA cha uddesA che. pahelA paya( su. 36-37)mAM Arya ane pleccha viSe vicAra karAya che, ane A rIte A bhUgoLa ane nRvaMzavidyAnA abhyAsanuM sAdhana pUruM pADe che. 1-2 A nAmAnAra che. 3 ratnaprabhA pRthvI carama che ke acarama evA praznathI zarUAta thatI hovAthI A nAma rakhAyuM che. 4 pandara prakAranA yoga. 5 A nAmAntara che. 6 karmaprakRtine vedanAranA-anubhavanAranA badha. 7 AnI samajaNuM mATe juo A0 60 dI (pR.582). 8 A nAmAnAra che. 9 devenuM viSayasevana. 10 Ama ahIM jIvAdi sAte tanuM nirUpaNa che. jemake 1, 3, 5, 10 ane 13 e payAmAM chava ane ajIvanuM, 16 ane 22 e payomAM AsavanuM, 23mAmAM bandhanuM ane 36mAmAM saMvara, nirjarA ane mesanuM nirUpaNa che. 11 bhASAAryo "addhamAgaNI" bhASA bole che. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa vivaraNAdi-A uvaMga upara haribhadrasUrie saMskRtamAM vyAkhyA racI che. e 11 paya pUratI . ke. saMsthA taraphathI i. sa. 1947mAM chapAI che. enA dareka "pada" nA antamAMnA ulekha uparathI A vyAkhyAnuM nAma " pradezavyAkhyA " che ema jANI zakAya che. malayagirisUrie vivaraNa rahyuM che. e mULa temaja paramANuMdanA bAlAvabodha sahita chapAyeluM che. vaLI e mULa sahita A0 samiti taraphathI paNa chapAyuM che. vi. saM. 1443(rAmAbdizakra)mAM vicArAmRtasaMgraha racanArA kulamarDane 5NavaNa upara saMskRtamAM avacUrNi racI che. A mULa uvaMga enA temaja enA uparanA malayagirisUrikRta vivaraNanA gujarAtI anuvAdapUrvaka traNa khaMDamAM vi. saM. 1991mAM chapAyela che. anuvAdaka ane saMzodhaka paM. bhagavAnadAsa harSacandra che. traNe khaMDamAM te te khaMDa pUrato viSayAnukrama gujarAtImAM apAya che. trIjA khaMDamAM gujarAtImAM prastAvanA che. enA patra 5-6mAM samavAyanuM paNuvaNuM "upAMga" zA mATe gaNuya te darzAvatAM kahyuM che ke "samavAyAMgamAM saMkSepathI kahelA viSayanuM savistarapaNe pratipAdana karatuM hovAthI prajJApanA tenuM upAMga che ema spaSTapaNe kahI zakAya che. ahIM Apela kAraNa sabaLa hovA viSe zaMkA rahe che. abhayadevasUrie paNuvaNutaIyAyasaMgahaNi (prajJApanAtRtIyapadasaMgrahaNa) 133 gAthAmAM racI che. prakaraNa 12 H traNa patti viyAhane "patti ' tarIke oLakhAvAya che eTale enuM temaja dIvasAgarapattinuM paNa "patti " zabdathI sUcana thavA sambhava che; tema chatAM ahIM to "traNa paNutti" e saMjJA huM sUrapati , jaMbudIvapaNutti ane caMdapaNutti e traNa uvaMga mATe niyata karuM chuM. 1 AnI rUparekhA mATe juo a0 ja0 50 (khaDa 2)ne mAre aMgrejI upaghAta (pR. 11-12 ). 2 juo pR. 16. 3 jue pR. 17. 4 pahelA khaMDamAM 1-5 pade, bIjAmAM 6-20 ane trIjAmAM 21-36 pade che. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khArasu] sUrapaNutti 11 sUrapatti e nAmathI A viyAhunA uvaMgane ullekha nadImAM ukkAliya suya gaNAvAtAM karAyA che, jyAre pakikhayasuttamAM ene kAliya suya tarIke ullekha che. jamuddIvapaNutti, caMdapaNNatti ane dIvasAgarapattine te nadImAM temaja pakhiyasuttamAM paNa kAliya suya gaNela che. vibhAga-2sUrapatti ( sUya prapti ) e jaina khagALazAstrane grantha che. enA khAra vibhAgeA che ane e darekane ' pAhuDa ' ( prAbhUta ) kahe che ke je putvanA vibhAgenu paNa nAma che. A pAhuDa paikI keTalAMkanA pAhuDa-pAhuDa (prAkRtaprAbhUta ) evA peTAvibhAgeA che. paDelA pAhuDanAM A, bIjAnAM traNa ane dasamAnAM bAvIsa pAhuDapAhuDa che. viSaya-vIsa pAhuDa paikI ekekamAM ekaka viSaya che. jemake maNDalagatinI saMkhyA, ( 2 ) sUryanuM tIrahuM paribhramaNu, ( 3 ) sUrya ane candra dvArA prakAzita thatA kSetranuM parimANu, (4) prakAzanI vyavasthA, (5) sUryanIlezyAnA pratibrAta, (6) ejanI sthiti, (7) 4ryAvAraka, ( 8 ) sUryanA udayanI sthiti, ( 9 ) pauSI chAyAnuM pramANa, (10) candrane nakSatra sAthene sambandha, (11) savasarAnA prArambha ane anta, (12 ) sa MvatsaranA prakArA, (13) candranI vRddhi ane hAni, ( 14 ) jye snAnuM pramANa, (15) sUrya, candra, graha, nakSatra ane tArAnI zIghra gatinA niya, (16) jyAhnAnuM lakSaNuM, (17) cyavana ane upapAta, (18) candra, sUrya vagerenI UMcAi, (19) candrAdinI parimANusaMkhyA ane ( 20 ) candrAdine anubhAva. 1 malacigarasUrie nadInI vRtti (patra ra0pa a)mAM sUriyapannatti " evu pratIka ApI A nAma samajAvyuM che. r nepALathI je bauddha granthA hindustAnamAM AvyA temAM sUrapattinA paNa samAveza thAya che ane A eka ja jaina grantha nepALathI Avye che. jue jai. sa. pra. (va. 10, a. 8, pR. 164). 3 pahelA pAhuDapAhuDamAM ATha paDivatti (pratipatti) che, khIndramAM be ane trIjAmAM cAra che. gAthA 6-17 mAM pahelA, trIjA ane dasamAnAM pAhuDapAhuDanA adhikArone ullekha che. 4 kayA pudgalA sUryanI lezyAthI saMsRSTa bane che e A viSaya che. < Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa ahI candra viSe paNa keTalIka hakIkata apAI che ethI HIL (Vol. I[, p. 407)mAM kahyuM che ke mULa caMdapannatinuM sUrapannatti tarIke rUpAntara thayuM hoya ema meTe bhAge lAge che. trIjA suttamAM pAMca gAthArUpe uparyukta viSayone lagatA prazno apAyA che. 19mA pAhuDamAM jena temaja bAra prakAranI ajaina mAnyatA mujabanI sUrya ane candranI saMkhyAne ullekha che. jemake keTalAka ajene eka sUrya ane eka candra mAne che. keTalAka traNa traNa, keTalAka sADAtraNa sADAtraNa, keTalAka sAta sAta, keTalAka dasa dasa, keTalAka bAra bAra, keTalAka beMtAlIsa beMtAlIsa, keTalAka tera tera, keTalAka 14ra 142, keTalAka 172 172, keTalAka 104ra 1042, ane keTalAka 1072 1072. jene mAnyatA pramANe jaMbuddhIpamAM be sUrya, be candra, 56 nakSatra, 172 graha ane 1,33,950 ke DAkaDI tArAo che. lavaNa samudramAM AthI bamaNa sUrya vagere che. dhAtakI khaDamAM bAra sUrya ItyAdi che. vIsamA pAhuDa (sutta 107)mAM 88 grahanAM nAma che, ane e nAmone aMge nava saMgahaNI-gAhA paNa apAI che. vivaraNa-surapaNutti upara bhadrabAhuvAmIe nijajutti racI hatI. e AnA upara TIkA racatAM malayagirisUri kahe che ke kali kALanA doSathI naSTa thaI che eTale huM phakta sUtranI vyAkhyA karuM chuM. A0 samiti taraphathI A vyAkhyA mULa sahita chapAI che. enA prArambhamAM prAbhUta temaja prAbhRtaprAbhRtano saMskRtamAM viSayAnukrama apAya che. DaoN. Ara. zAma zAstrIe A uvaMgane saMkSepamAM aMgrejImAM anuvAda karyo che. enuM nAma A Brief Translation of Mahavira's " Suryaprag. napti" or "The Knowledge of the Sun" rakhAyuM che. e Vol. XVI, No. 8 ane Vol XVIII, No. 1, 2, 3, 4mAM ema pAMca kaTake chapAyo che. vebarane jarmana nibandha uber die Suryaprajapati I. sa. 1868mAM prasiddha thayela hatuM. 1 AnAM saMskRta nAma meM "bhaktAmarastotranI pAdapUtikarUpa kAvyasaMgrahane dvitIya vibhAga"nA spaSTIkaraNa (pR.61-62)mAM ApyAM che. 2 juo pR. 17. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAramuM ] bulIvapaNutti 'caMdapaNatti (candraprajJapti) sUrapaNuttinI jema A khagoLane granya che. e uvAsagadAsAnuM uvaMga gaNAya che. atyAre je caMdapaNutinI hAthapothIo maLe che temAMnuM lakhANa sarapatithI bhAgye ja juduM paDe che. AvI paristhiti jinaprabhasUrinA samayathI te che ja ema ApaNe emaNe racelA siddhAntAgamastava (zlo. 226) uparathI joI zakIe chIe. game tema ho paNa ThANa (ThA. 3, u. 1; sa. 152, patra 126 a), naMdI (su. 44) ItyAdimAM A nAmanA Agamane ullekha che. vizeSamAM malayagirisUrie AnA upara vRtti racI che. jabuddIvapatti( jambudvIpaprApti) nAyAnA uvaMga gaNAtA A AgamanA nAmano artha e che ke e jambu dIpa viSe mAhitI Ape che ane vAta paNa ema ja che. zAnticandagaNie prameyaratnamaMjUSAmAM A patramAM A Agamane "jabUdIpaprajJasvadhyayana' kahyuM che. emaNe A AgamanA sAta vibhAga darzAvyA che ane e darekane "vakSaskAra" (pA. vaphakhAra) kahela che. emaNe 1-17 suttavALA pahelA vakSaskArane bharatakSetrane nirUpaka ane 18-40 sutavALA bIjAne, bharatakSetrano vicAra karatAM upasthita thayelA avasarpiNI ane utsarpiNarUpa be vibhAgavALA kAlacakrane nirUpaka kahyo che. emaNe 41-71 sutavALA trIjAne bharata cakrInA varNanarUpa darzAvyo che. evI rIte emaNe 1 juo ECLJ ( p. 29 ). 2 " praNamAmi candrasUryaprajJaptI yamalajAtake navye / gumphavapuSaiva navaraM nAtibhidA'rthAtmanA'pi yayoH // 26 // " 3 ahIM bharatanuM, emaNe cakraratna aMge karelA utsavanuM temaja emaNe cha khaDa. kevI rIte sAdhyA tenuM savistara varNana che. bharatane aMge ahIM je kathAo(legends) apAI che te laiMyamananA kathana (ZD MG 48,82) pramANe viSNupurANa (2) ane bhAgavatapurANa (5)ne barobara baMdhabesatA (parallel) graMtha (text)rUpa che. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 AgamanuM digdarzana [ prakaraNa 7ra-111 suvALA cothA vakSaskArane kSudrahimavat ItyAdi varSadhara(parvata) ane ramyapha kSetrathI airAvata kSetra sudhInI hakIkata rajU karanAra kahyo che. 11ra-123 suttavALA pAMcamAne tIrthakaranA janmAbhiSekanuM, 124-125 suttavALA chaThThAne jambu dIpamAMnA padArthonuM, ane 126-178 suttavALA sAtamAne tiSkanA adhikAranuM varNana karanAre kahela che. Ama A jene dRSTi pramANenI bhUgoLavidyAno grantha che. 20mA sura patra 108)mAM batrIsa lakSaNo gaNAvAyAM che. 28mA sutta( patra 13ra A )mAM pandara kulakaronAM nAma apAyAM che, joke ThANa(ThA, 7; su. 556)mAM sAta ane ene dasamA (sa. 767)mAM dasa ane paumacariya(u. 3, gA. 50,55) mAM caudane ullekha che. 66mA sutta( patra 256 A-2578)mAM nava nidhinAM nAma ane ene aMgenuM vaktavya tera padyomAM apAyuM che. vivaraNAdi--mULa zAnticandramaNikRta vRtti nAme prameyaratnamaMjUSA sahita be bhAgamAM chapAyeluM che. A vRttinA antamAM 51 padyanI prazasti che. temAM 19mA padyamAM AnA racanAsamaya tarIke vi. saM. 1651ne nirdeza che. A vRtti ( patra raja)mAM kahyuM che ke malayagirisUrie rAjapraznIyAdi che upAMga upara vRtti racI hatI temAM emaNe A upAMga upara je vRtti hatI te kALanA deze nAza pAmI che. hIravijayasUrie, dharmasAgare, puNyasAgare vi. saM. 1645mAM ane brahmarSie A uvaMga upara saMskRtamAM vRtti racI che ema jaina granthAvalI (pR. 8)mAM ullekha che. prakaraNa 13 : nirayAvaliyAsuyakhaMdha niraya eTale narakano jIva ne Avali eTale zreNi. narake janAranI 1 pahelAmAM ekathI cAra vakSaskAra che, jyAre bIjAmAM bAkInA traNa che. 2 patra 2088mAM 81, 64 ane 100 pada(aMza)mAM vAstune nyAsa che. A temaja 208A patramAM sUtradhAra maNDanakRta vAstusAktimAMthI tera saMskRta padyo avataraNarUpe apAyAM che. vaLI varAhamihire batAvela 81 padanI sthApanAvidhine lagatuM eka pada apAyuM che. 3 Ane "naraka" evo artha che, paNa ahIM te ThANuM(ThA. 10)mAM vaparAyelA Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teramuM ] birayAvaliyA 135 zreNinA varNanarU5 grantha te 1 nirayAvaliyAsuyakhaMdha ' (nirayAvalizrutarakalpa) kahevAya che. A pAiya nAma A0 samitivALI AvRttinA antamAM apAyeluM che. vizeSamAM ahIM kahyuM che ke nirayAvaliyA uvaMga e eka suyakhaMdha che, enA pAMca vargI(vaga)ne pAMca divasa vaDe uddesa thAya che ane temAM cAra vargomAM dasa dasa uddega che ane pAMcamAmAM bAra che. prArabhamAM jabUsvAmIne prazna che ke zramaNa bhagavate ( mahAvIrasvAmIe ) uvaMgane zuM artha kahyo che ? Ane uttara e apAyo che ke uvaMgenA pAMca vage kahyA che: (1) nirayAvaliyA, (2) kampavaDisiyA, (3) pupiyA, (4) puphicUliyA ane (5) vahidasA. jabUsvAmIe karI prazna karyo ke nirayAvaliyA nAmanA vaccanAM keTalAM ajajhayaNo kahyAM che ? uttara tarIke kAla vagere dasano nirdeza karAyo che. Ama A suyakhaMdhanI zarUAta karAI che. nirayAvaliyA (nirayAvalikA) yAne kapiyA (kalpikA)- zreNika ane cellaNAnA putra kuNiya(kaNika)ne padmAvatI nAme patnI hatI ane kAlI nAmanI oramAna mAtA hatI. e kAlIne "kAla" nAmano putra hato. eka divasa garuDa byuha racIne eNe kaNikanI sAthe "rathamuzala" yuddhamAM bhAga lIdho. e ceDaga (ceTaka) rAjAnI sAthe laDavA gayo tyAre ceTake ene eka bANathI haNI nAMkhe. e marIne "hemAbha" narakamAM utpanna thayuM. kevA ArahmasamArambha vaDe enI A dazA thaI ema gautamasvAmIe mahAvIrasvAmIne pUchayuM. e uparathI keNikanuM caritra emaNe kahyuM. emAM celaNane duSTa dehada, abhayakumAre tenI karelI pUrti, naraya' zabdanA arthanI peThe Ane artha narakano jIva cAne nAraka che. A nAma enA prathama varga uparathI yojAyeluM lAge che. 2 A temaja enI pachInAM cAre nAma bahuvacanamAM che. zabdanI zaktinA svabhAvane laIne eka ja grantha (nirayAvalikA)ne aMge bahuvacana vaparAyuM che. jemake "kyArA:" ityAdi. Ama malagirie naMdInI vRtti (patra 207 )mAM kahyuM che. 3 ceDaga e celaNAnA pitA, trizAlA kSatriyANInA bhAI ane e rIte mahAvIrasvAmInA mAmA thatA hatA. A sambandho mATe juo URL (pR. 21). Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 AgamAnuM digdarzana [ prakaraNa kRNikanA ukaraDAmAM tyAga, phUMkaDAnA pIMchAthI enI AMgaLIne ijA thavI, zreNikanuM tyAM AvavuM ane enI AMgaLImAMthI nIkaLatAM lehI ane parUne cUsavAM, kU(krA)NikanI yauvanaprApti, kAla vagere dasa bhAionI madadathI zreNikane kUNika kedamAM pUravA ane pote rAjA banavuM, ci( ce )kSNA ( mAtA ) pAsethI zreNike pAtA tarapha darzAvelA snehanI jANa thavI ane pitAne andhanamukta karavA kuhADe laIne enu javu ane e joine zreNike jhera khAi karele ApadhAta ane ethI khinna thai sUNikanuM campAe javu e bAbate kahI. vizeSamAM kUNikanA nAnA bhAI vihalla ( ane halla )ne zreNika rAjAe Apela secanaka gandhahastI ane 18 seranA hAra, padmAvatIe enI karelI mAMgaNI, viThThallanu hAthI ane hAra laI campAthI vaizAlImAM potAnA mAtAmahaM ceTaka pAse javuM, kUNik ceTaka pAse meAkalelA dUta, nava malakI ane nava lekcchI rAjA sAthe ceTakanI mantraNA ane ante ' thamuzala ' yuddha e kIkate paNa mahAvIrasvAmIe kahI. Ama pahelA ajhayaNanA sAra che. : . bIjA ajayamAM zreNikanI patnI sukAlInA putra sukAlanuM` paNa ' rathamuzala ' yuddhamAM maraNa thayAnI vAta che, bAkInAM AThamAM bIjA ATha putre viSe ema ghaTAvI levAnI bhalAmaNa karAI nirayAvaliyA pUrNa karAi che. kapiyA--nadI( su. 44 )mAM niyAliyA pachI kampiyA ' te ullekha che. haribhadrIya kRtti( patra 94 )mAM saudharmaityAdi kalpane lagatA vaktavya rajU karanArI granthapatie te ' kapikA ' 6 ema.A sambandhamAM kahyuM che, paNa ene nirayAvaliyAnuM nAmAntara kahyuM nathI. teA A uva MganA nAmAntara tarIke je GappiyA ' te ullekha keTaleka sthaLe jovAya che te zene AbhArI che?ja khuddIvapaNutti( va. 1 )mAM kapiyAne ullekha che te kayA granthane aMge che? < 1 bauddo ema kahe che ke ajAtazatru duSTa ane krUra rAjA hatA ane eNe enA pitA bisprisArane mArI nAMkhyA hatA. janAe ene AnA karatAM sAro khatAnyA che. enuM kAraNa te ene jaina dharma taraphano jhoka hatA ema HIL (Vol II, p. 458 )mAM kahyuM che. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhera' ] kevaDisiyA kaDisiyA ( kapAvatasikA )--AnAM dasa ajhayaNa che. AmAM zreNikanA padma vagere dasa rapautrA anukrame saudharmAdikalpa- ( devalAka )mAM utpanna thayA ane tyAMthI cavI mekSe jaze e vAta che. -Ama ahIM kalpa ( pA. kappa )nA nirdeza hevAthI A vaganu A nAma yeAjAyuM hoya ema jaNAya che. A navamA aMganuM vaMga gaNAya che. pulphiyA ( puSpikA )----dasamA aMganA uvaMga gaNAtA A AgamanAM paNa dasa ajajhayaNe che. enAM saMskRta nAma candra, sUrya, zukra, bahuputrikA, pUchyuM bhadra, mANibhadra, datta, ziva, bala ane anADhiya ( anAdhRta ) che. pahelAmAM e vAta che ke candra nAmane jyAtiSIndra mahAvIrasvAmIne vandana karavA Ave che ane sUryabhanI peThe nAryAdhi batAvIne pAchA kare che. gautamasvAmI enI Rddhi kAMthI AvI ane kyAM samAi e bAbata pUche che eTale mahAvIrasvAmI phUTAgArasAlAnuM udAharaNa Ape che, ane pUrva bhavamAM e agatI nAme gRhastha hatA ane pArzvanAthanI pAse dIkSA lai anazana karI kALadhama pAmI e deva thayA che ema kahe che. 37 khIjA ajhayaNamAM sUnI hakIkata che. e paNa candranI jema vandana ane nAvidhi kare che. eNe paNa pUrva bhavamAM pArzvanAtha pAse dIkSA lIdhI hatI. trIjA aNumAM zukranI vAta che. e paNa candranI jema vandana 1 AThamA aMgamAM je rAjakuMvaronA ullekha che tenA A putra che. ra jema nirayAvaliyAmAM zreNikanA putrAnI vAta che tema ahIM enA pautrAnI hakIkta che. Ama A be sambaddha che. 3 vivAgasuca ( suya. 1, a. 3 )mAM A zabda Ave che. tyAM ene artha SayantravALuM ghara ' ema karAyA che. ahIM je A zabda vaparAyeA che e sambandhramAM zrIcandrasUri AnI TIkA (patra raraa)mAM kahe che ke kAika utsavanI veLAe kAI nagaramAM bahAranA bhAgamAM dezanA (dezika) leAkeAne rahevA lAyaka eka meTI zALA (eka jAtanu dhara) hatI. e utsavamAM leAkeA krIDA karatAM hatAM evAmAM medhanI vRSTi thaI, ethI bhayanA mAryA. lokeA e zALAmAM pesI gayAM. ema deve vikuvelA leAka karI enA zarIramAM samAI gayA. nATacakA Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 AgamanuM digdarzana [ prakaraNa ane nATyavidhi kare che. ene pUrva bhava mahAvIra svAmI kahe cheH e somila nAmane kadAdi jANanAre brAhmaNa hate. eNe pArzvanAtha pAse jaI 'jarA ItyAdi temaja sarasava vagere viSe prazna pUchI bedha pAmI dIkSA lIdhI. eka veLA ene mithyAtvano udaya thaye. madhyarAtrie ene vicAra Avyo ke mAre A vArANasInI bahAra sUrya UgatAM AMbAM vagere jhADa ropavAM. pachI eNe ema karI tene sArI rIte ucheryA. eka veLA eNe leDhAnAM kaDAha ane kaDachI temaja tApasanAM tAMbAnAM vAsaNa vagere ghaDAvI vividha prakAranA AhAra taiyAra karAvI ane svajanAdine jamADI ane upayukta kaDAha vagere laI gaMgAne kinAre je jAtajAtanA vAnaprastha tApase hatA te paikI "dizApokhiya' (dizAkSita arthAt dizAo-tarapha jaLa chAMTanAra) tApasa pAse dIkSA lIdhI. eNe abhigraha lIdhe ke jIvana paryaMta niraMtara cha idra vaDe dizAcakravAla" tapa karI be hAtha UMcA rAkhI sUryanI sanmukha mukha rAkhI AtApane levI. pahelA ane pAraNe e AtApanA-bhUmi( taDake tapavAnI jagyA )thI UtarI valkalanA vastra paherI potAnI jhuMpaDIe AvyuM. pachI eNe be kiDhiNunI pakAvaDa racI pUrva dizAmAM jaLa chAMTayuM. pachI A dizAmAM je sema mahArAjA (lokapAla) che te prasthAnane mArge cAlelA (dharma, sAdhanamAM pravRtta thayelA) romila brAhmaNa-RSinuM rakSaNa kare ema vAraMvAra eNe enI prArthanA karI. tyAra bAda kanda, mULa, chAla, pAMdaDAM, phUla, phaLa, bIja ane hariyALI levAnI rajA Ape ema kahI e pUrva dizAmAM cAlyo. kada vagere laI kAvaDa bharI ane DAbha( darbha ), kuza, pattAmoDa ( jhADanI zAkhA uparathI teDelAM patre), samidha ane kAi grahaNa karI e pitAnI jhuMpaDIe Avyo. eNe kAvaDa mUkI vedikA banAvI ane e 1-2 juo pR. 83. 3 AnI eka lAMbI yAdI mULamAM je apAyelI che te ja AvavAi (pR. 24, su. 74)mAM temaja viyAha0 (su 11, u. 9, sutta 410 )mAM paNa che. chatAM bhalAmaNa karAI nathI. 4 viyAha0 (sa 7, 3, 9; su. )mAM A zAkha vaparAya che. A tApasanuM vAMsanuM banAveluM pAtra che. 5 "mULamAM saMkAIya" zabda che. TIkAkAra ane artha "bhAra vahana karavAnuM canna" kare che. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teramuM ] ka5vaDisiyA 129 lIMpI sanmAjita karI DAbha ane kaLaza laIne e "gaMgA " nadIe gayA ane tyAM jalamajajana, jalakrIDA ne jalAbhiSeka karI, Acamana karI epha thaI devakArya ane pitRkArya karI DAbha ane kaLaza laI jhuMpaDIe pAcho pharyo pachI eNe DAbha, kuza ane vAlukA(retI) vaDe vedI racI zaraka nirmanthanakAra ) karyuM, araNita nirmathanIya kAi ) karI, zaraka vaDe araNinuM manthana karI agni pADyo ( saLagAvyuM che, ene pradIpta karI emAM samidha kAcha nAMkhI ene prajavalita karyo ane e agninI DAbI bAjue asakatha, vakala, jasthAna, zayyAnuM upakaraNa, kamaDala, daSNadAsa ( daNa mATenuM lAkaDuM ) ane AtmA e sAta aMgane sthApyAM. tyAra bAda eNe madha, ghI ane cokhA vaDe agnimAM hama karyo ane cara( bali ) sA . e bali vaDe vaizvadeva karyo, atithine (bhajanAdika vaDe) satkAra karyo ane pachI pote AhAra karyo. evI rIte bIjA chane pAraNe dakSiNa dizAmAM yama mahArAjA che te semilanuM rakSaNa kare, ema kahI e dakSiNa dizAmAM gayo ane upara mujaba varyo. e pramANe trIjA pAraNe pazcima dizAnA varaNu mahArAjAne vinati karI pazcima dizAmAM, ane cothe pAraNe uttaramAMnA zramaNa mahArAjAne vinati karI uttaramAM gaye. AgaLa upara eka veLA KkAmudrA vaDe mukha bAMdhI e mana rahyo. eNe e abhigraha lIdhe 1 devatarpaNa. 2 pitRtarpaNa. 3 mULamAM "saraya " zabda che ane e nAyA (suya. 1, a. 18)mAM vaparAye che. 4 tApasanuM upakaraNa ema zrI candra kahe che. 5-6 A bannene vizeSa artha barAbara samajAto nathI. cha pR. 138 gata "cha cha vaDe thI mAMDIne ahIM sudhIno bhAga vicAha0 (sa. 11, u. 9 )mAM ziva rAjarSinA vRttAntamAM che; chatAM ahIM e jovAnI ke tyAM A javAnI bhalAmaNa nathI tenuM zuM kAraNa 8 zrIcandrasUri A be rIte samajAve che: (1) lAkaDAnAM pUtaLAM na bele tema e mauna rahyo. ane (2) mukhanA chidrane DhAMkanAra lAkaDAnA kakaDe ke jenA bane cheDe ekeka chidra hoya ane temAM dere parevelo hoya te "kASThamudrA . enAthI mukha DhAMkIne mAna raho. juo patra 20A. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa ke dizAnA antamAM jatAM je huM koI khAI vageremAM paDuM to tyAMthI mAre UThavuM nahi paNa jIvanane anna AvavA de. AvA abhigrahapUrvaka e judI judI dizAmAM pharate hate. evAmAM eka divasa madhyarAtrie eka deve AvI ene kahyuM ke tArI dIkSA khoTI che paNa eNe enI vAta gaNakArI nahi. A banAva cAreka vAra banatAM deva dvArA pratibedha pAmI eNe pAMca aNuvrata grahaNa karyA. AgaLa upara vividha tapacarcA karI ane ane saMlekhanA karI kALa karI e zukra tarIke utpanna thayo. ahIMthI cyavI e mekSe jaze. cothA ajajhayaNamAM bahuputtiyA devI mahAvIra svAmIne vandana karI nATyavidhi karI pAchI pharI eTale gatamasvAmIe ene viSe pUchatAM mahAvIrasvAmIe eno pUrva bhava kahyoH vArANasImAM bhadra nAme sArthavAha hatuM. tene subhadrA nAmanI patnI hatI. ene eke santAna thayuM na hatuM. AthI e DhIMcaNa ane kaNanI ja mAtA hatI. sutratA AryAne samAgama thatAM santAnanI prApti mATe koI mantraprayAga vagere hoya te te jaNAvavA kahyuM. sutratAe kahyuM ke A vAta amAre sAMbhaLavA jevI paNa nathI, ame te sarva kahele dharma ja kahIe chIe. ema kahI eNe dharma kahyo. e uparathI subhadrA zrAvikA banI. vakhata jatAM patinI anujJA meLavI eNe suvratA pAse dIkSA lIdhI. kAlAntare e bALakomAM Asakta banI. e abhaMgana, udvartana, kaMkaNa ItyAdi mAgI lAvI ghaNuM lekanAM dAraka ne dArikA, kumAra ne kumArikA, Dilma ane DibhikA arthAta bAlabaccAM paikI keTalAMkane atyaMgana, keTalAMkane uddavartana ane keTalAMkane snAna karAvatI. e keTalAMkanA paga ane keTalAMkanA oTha raMgatI te keTalAMkanI AMkho AMjatI. keTalAMkane bANa (jevuM tilaka ?) te keTalAMkane tilaka, 1 A be avaya ja enI chAtIne sparzatAM hatAM, nahi ke enuM kaI ALaka. athavA A be ja avayavo para prANadikane sahAya karavAmAM ke kheLAmAM besADavA lAyaka parivAra hato, nahi ke santAna. 2 tela cALavuM. 3 tela pAchuM kADhavuM. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1no teramuM ] ka5vaDisiyA keTalAMkane digiMdala (? aDadhI ADa) to keTalAMkane paMktio ane keTalAMkane chedya (chidro) karatI. keTalAMkane e varNakathI raMgatI, keTalAMkane sugaMdhI cUrNa (powder ) lagADatI, keTalAMkane ramakaDAM ne keTalAMkane khAja ApatI, keTalAMkane kSIranuM bhojana karAvatI, keTalAMkanI pAse phUla mUkatI, keTalAMkane paga, jAMgha vagere para besADatI ane keTalAMkane hAtha vaDe jhAlI hIMcaLatI, keTalAkane gIta (2) saMbhaLAvatI ane keTalAMkane kapaDAM paherAvatI. Ama e putra, putrI, patrane triInI icchAne santoSatI. suvatA AryAe Ama na karAya ema kahyuM tyAre eNe mAnyuM nahi. bIjI sAdhvIoe enA A kRtyanI nindA karI eTale e bIjA vizlaya(upAzraya)mAM gaI. ane kALa karI e bahuputtiyA devI banI. e vIne brAhmaNa kuLamAM janma leze ane paraNyA pachI ene soLa varSa sudhI varSe viSe joDakAM avataratAM enI sArasambhALa levI, temanI mAgaNI pUrI karavI ityAdi kAryothI e pUrepUrI kaSToLI jaze. evAmAM suvratA sAdhvI AvatAM tenI pAse dhamaM sAMbhaLI e bAra vrata leze ane AgaLa upara dIkSA lai kALa karI " soma " deva banaze ane tyAMthI cyavI mahAvidehamAM utpanna thaI mokSe jaze. pUrNabhadra vagere deva candranI jema vandana vagere kare che ItyAdi hakIkata bAkInAM ajhayaNamAM che. je. sA. saM. I. (pR. 63)mAM kahyuM che ke "daza deva-devIo pitAnA vimAnamAMthI puSpakamAM besIne vaMdana karavA Ave che. mane te A uvaMgamAM ke sUryAbhadevanA adhikAramAM "puSpaka* (pA. pukya) nAma maLyuM nathI. e hoya te A vimAnanA nAma uparathI A uvaMganuM nAma yojavAnI kalpanA karAya. bAkI naMdInI cUNi (patra pa0)mAM ane enI hAribhadrIya vRtti (patra 95)mAM teNe kahyuM che ke gRhavAsa choDIne saMyamabhAvathI puSita yAne sukhI thaI saMyamabhAvanA tyAgathI du:khI thaI 1 Ane kharA artha jANavAmAM nathI. 2 "AkRti pADatI" e Ane artha che? cheltha eTale "chuMdaNuM" ema kahevAya ? 3 HI (Vol. II, p. 458)mAM paNa Avo ulekha che, Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14ra AgamanuM digdarzana [ prakaraNa pharIthI enA ja tyAgathI puSita arthAt sukhI thayelA jIvonuM varNana je granyapaddhatiomAM heya te "pupiyA " kahevAya che, ane A prastuta arthanuM vizeSa pratipAdana karanArI granthapaddhatio te "puSkacUlA " che. Ama A nAma sakAraNa che. pu liyA (1puSpacUlikA)-AmAM dasa ajajhayaNe che. emAM anukrame zrI, hI, kRti, kIrti, buddhi, lakSmI, IlAdevI, surAdevI, rasadevI ane gandhadevI ema dasa radevIonA pUrva bhava varNavAyA che. dase devIe pUrva bhavamAM pArzvanAtha pAse dIkSA lIdhI hatI ane e sarve puSpacUlA sAdhvInI ziSyAo banI hatI. vizeSamAM sAdhvI hovA chatAM A darekane jaLa vaDe vastuo jovAne nAda hatuM. enI AlocanA na karavAthI emane mokSagati maLI zakI nahi. vaNihadasA (vRSNidazA)-naMdIcuriyuM (patra pa0)mAM kahyuM che ke ahIM "aMdhaga" zabdane lepa thayo che eTale ke AkhuM nAma aMdhazavaNihadasA' che. A aMge malayagirisUri naMdInI vRtti (patra 208)mAM kahe che ke ""nAna karavaca a " e lakSaNathI Adi pada adhaka ne lepa thayA che. A uvaMgamAM bAra ajajhayaNe che. emAM vRSNi vaMzanA pabaladevanA niSaDha vagere bAra putra ariSTanemi pAse dIkSA laI e pALI sarvArthasiddhamAM gayA ene ajajhayaNadITha adhikAra che. pUrva bhavamAM niSaDha vagere devalekamAM utpanna thayA hatA, kemake enI pahelAnA bhavamAM emaNe cAritranuM ArAdhana karyuM hatuM. vivaraNAdi-. e. esa. vorane i. sa. 1879mAM A suyapha 1 naMdInI malayagirisUrikRta vRtti (patra 208 A)mAM Ane badale "puSpacUDA" zabda vaparAyo che. 2 jema puphiyAmAM nava de ane eka devInI vAta che -tema ahIM dasa devInI che ane e rIte A be sambaddha gaNAya. 3 pR. 100mAM kAlIna guru tarIke "puSpacUlAno ullekha che. tene A eka che ? : A vaMzamAM thayelAonI vAta A uvaMgamAM Ave che e uparathI AnuM vahidasA" nAma paDAyuM che. 5 andhakavRSNinA putra vasudevanA e putra thAya. 6 kRSNa enA kAkA thAya. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caudamuM ]. cha cheyasutta 143 baMdhamAMnA pahelA vargarUpa nirayAvaliyA saspAdita karI hatI. A samitie zrI candrasUrikRta TIkA sahita A samagra suphakhaMdha prasiddha karela che. Isa. 1932mAM DaM. pI. ela. vaidya A suphabaMdha aMgrejI prastAvanA, TippaNa ane zabdakoza temaja varNakAdi vistAra ane mahAbalanA janmAdinuM varNana e be pariziSTa sahita sampAdita karyo che. je. dha. pra. sabhA taraphathI samagra suyaphakhaMdharUpa mULa, mULanA ane TIkAnA gujarAtI anuvAda sahita vi. saM. 1990mAM chapAyeluM che. A pAMca uvaMga je aMgrejI prastAvanA, anuvAda, TippaNa, zabdakoza, varNakAdivistAra, ane zrIcandrasUrikRta (saMskRta TIkA ) sahita e. esa. gepaNue ane vI. je. cekasIe taiyAra karyA hatAM te gUrjara grantharatna kAryAlaya taraphathI I. sa. 1934mAM eka pustakarUpe prakAzita thayAM che. niyAvalisuphakhaMdhane sAra hindImAM jJAnasuMdarajIe zIdhra bedha(bhA. 18)mAM Apyo che. 3. e. ena. upAdhyee A pAMca uvaMgonI kathAne sAra bRhatkathAkAzanI aMgrejI prastAvanA(pR. 22-23)mAM Ave che. - prakaraNa 14: cha cheyasutta cheyasuttanI saMkhyA darzAvI tene nAmanirdeza karanAra ane jenadharmavarastotranI sopaNa vRttimAMnA ullekha karatAM prAcIna ullekha koI che evo prazna pR.11 mAM meM uThAvyo che. enA uttara tarIke jinaprabhasUrie jaNa mahaddImAM agiyAra DepomAM racelA siddha tathava (saM. 1 AnA pR. 8mAM evo ullekha che ke ema lAge che ke mULe A pAMca uvaMgesvataMtra hatAM, paNa e nAnAM hovAthI e ekatrita karAyAM ane eka ja granthanAM pAMca varga tarIke gaNAvAyAM. HIL (Vol. 11, p. 467)mAM te e ullekha che ke asala A pAMca uvaMga eka grantha hovAne ghaNuM sambhava che, ane uvaMgenI saMkhyA bAranI gaNAvavA mATe A pAMcanI AgaLa upara svataMtra gaNanA thaI hovI joIe. 2 AnI pahelAM aMga 6-8 nI kathAo viSe ane AnI pachI vivA-suya, uttara ane padhaNaNagamAMnI sthAo viSe UhApoha che. 3 cothA ane pAMcamA padyamAM uvaMgenI bAranI saMkhyA ane enAM nAmone ulekha che. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 AgamanuM digdarzana [ prakaraNa siddhAntastava)mAMnAM nIce mujabanAM paDyo huM zuM karuM chuM ane sAthe sAthe AnA karatAM prAcIna ullekha che ema prazna pUchuM chuM - " nissIhaM 1 kappa-vavahAra 2 paMcakappo 3 dasAsuakhaMdho 4 / taha mahanisIha 5 ee chaccheA jIakappo 6 a // 7 // paMcaparamiTThisAmAiyAI AvassayaM ca chaccheaM / " Ama ahIM cheyasuttanI saMkhyA chanI darzAvAI che, ane e mujaba nirasI(sI), kapa ane vavahAra, paMcakalpa, dasAsuephabaMdha ane mahAnisIha e cha grantha gaNuvI jayakampane temaja paMcaparamiTi (navakAra), sAmAyiya ItyAdi aMgavALA Avarasane cha che(sutta) tarIke ullekha karAya che. upAdhyAya samayasundare vi. saM. 167ramAM racelA sAmAcArIzatakanI mudrita AvRtti (patra 76 A)mAM upara mujaba padya chapAyAM che. e vicAratAM jaNAya che ke cha cheyasutta gaNuvatI veLA kapa ane vavahArane be bhinna na gaNatAM eka gaNela che, kemake jayakapane cheyasura gaNavAne granthakArano irAdo hoya ema lAge che. AgaLa jatAM to e Avasmayane paNa cheyasutta tarIke ullekha kare che, ane e te kharekhara vicAraNIya che. nisIha ( nizItha)-AnuM bIjuM nAma " AyArapagapa " (AcAraprakalpa) che. zubrige lAIsigathI romana lipimAM vavahAranI sAthe A nisIha chapAvyuM hatuM. e uparathI je. sA. saM. samitie I. sa. 1923mAM pUnAthI A " -vyavahAra- nirAdha-sUtrALi" e. 1 siddhAntAgamastava (le. 92)mAM AnI mokSamArganA dIpaka, uddAta (guru prAyazcitta) ane anuddhAta ( ladhu prAyazcitta)nA AropaNanA AtmA ane vividha utsarga ane apavAdarUpe stuti karAI che. enI avasUri (pR. 92)mAM kahyuM che ke nizItha eTale ardha (madhya) rAtri. enA jevuM rahasyabhUta adhyayana te "nizItha'. 2 HIL (Vol. II, p. 466)mAM Vavahara-und Nisithasutta edited by W. Schubring, Leipzig 1918, AKM XV, dvArA nirdezela pustaka te ja A AvRtti hoya ema lAge che. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caudamuM ] nisIha 15 nAmathI traNa cheyasutta prasiddha karyA. nisImAM vIsa uddesa che ane emAM anukrame 58, 59, 79, 112, 77, 77, 91, 17, 28, 47, 92, 42, 174, 45, 154, 50, 151, 64, 36 ane 53 bola che. pahelA udde amAMnA 58 bolamAM kahelAM AcaraNe je kare, karAve ke anumode tene mAsika prAyazcitta Ave. A hakIkata bIjA, trIjA ne cothA usanA belane paNa lAgu paDe che. uddesa 5-19nA belane aMge cAturmAsika prAyazcitano ullekha che. vasamA udde amAM AlecanApUrvakanAM mAsika, cAturmAsika ityAdi prAyazcitonI vidhi batAvAI che. vizeSamAM A uddesAnA pahelA vIsa bola te vavahAranA pahelA u anA vIsa bola che. HIL (Vol. I, p. 464-b)mAM kahyuM che ke nisAhanA chellA uddesAomAM vavahAranA moTA bhAgane sthAna apAyuM che. A nisIhanAM puSkaLa suto AyAranI pahelI be cUlAnAM sutta sAthe sAmya dharAve che, ane A nisIha temaja vavahAra e baMnenuM mULa koI prAcIna kRti che. A nisIha, paMcaka ane mahAnisIhanA kartA gaNadhara che, jyAre kapa, vavahAra ane dasAsuyaphakhaMdhana kartA bhadrabAhuvAmI che ema manAya che. paMcaka5bhAsa pramANe to nisIha, dasA, kapa ane vavahAra e cArenuM niyUhaNa bhadrabAhusvAmIe navamA putvamAMthI karyuM che. nisIhanI uparyukta AvRttinA antamAM traNa padyo chapAyAM che. temAM kahyuM che ke mahAkIrtizALI ane jJAnanI maMjUSArUpa mahattara visAhagaNie nisIha lakhyuM che. nisIha e AdhAranI pAMcamI cUlA gaNAya che. A temaja mahAnisIha, dasA 0 kapa ane vavahAra kAliyasuya che. nisIha upara jinadAsagaNie cuNi racI che. enuM nAma vitesanisIhayuNi che. enI sAIphalesTAIlDa 1-2 je. sA. sa. i. (pR. 77)mAM 30 ane 60 nA ulekha che te kheTa che. 3 mULamAM " mAsirca paridRArA agghADyuM " evo ullekha che. 4 A nAma ja sUcave che ke AnI pUrve bIjI yuNi hovI joIe, paNa e hajI sudhI maLI nathI. 10 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 AgamanuM digdarzana [ prakaraNa nakale thayelI che, paNa enuM anekavidha mahatva jotAM e chapAvavI ghaTe. nisIha upara bhadrabAhusvAmIe je nijajuti racI hatI te enA uparanA lagabhaga 6439 gAthAmAM marahadImAM racAyelA bhAsamAM bhaLI gaI che. enA vIsamA uddesa upara zIlabhadrasUrinA ziSya zrI vi. saM. 1174mAM saMskRtamAM vyAkhyA racI che. jaina graMthAvalI (pR. 12)mAM kahyuM che ke ratnaprabhanA ziSya nisIha upara bhASyaviveka racyuM che. nisIha upara gujarAtImAM TippaNu racAyuM che. zIdhrabodha (bhA. 22)mAM nisIhane hindImAM sAra apAya che. mahAnisIha(mahAnizItha -prArambhamAM AnA je traNa vibhAgone ullekha che te pramANe AnA vibhAga paDAyA hoya ema jaNAtuM nathI; bAkI AnA ATha vibhAge che. temAMnA pahelA ne "ajajhayaNa" ane bAkInA bene "cUlA" kahe che. AnA pahelA ajajhavaNanuM nAma saluddharaNa (zaharaNa) che. jema pagamAM zalya eTale ke kAMTe vAge to te sAle tema che pApa karyuM hoya te e sAle. e dUra karavA mATe e pApanI nindA ane AlocanA karavI ghaTe. Ama karavuM te zodhdharaNu" che. A ajajhayaNamAM 18 pApasthAnaka gaNavAyAM che. atamAM mRtadevatA, akSaNamahAnasI labdhi, vIra, sarva tIrthakara, sAdhu, kRtajJAnI ane mana:paryAvajJAnInA mancAkSara che. bIjuM ajajhayaNuM nAme kamavivA.vAgaraNa (karmavipAkavyAkaraNa) pahelA karatAM doDhuM che. - 1 jAo HCLJ (pR. 191). nisIha (u. 10)nI cuNi (patra papa9)mAM varasAda, ThaMDI ane garamInI asara na pahoMce evA cakravartInA ajaba sIyahara (zItagRha)ne ane u. 12nI cuNiNa (patra 854)mAM vivAhapaDala nAmanA tiH zAstrano ullekha che. patra 1244mAM ghoDAnA zarIramAMthI kATe kevI rIte kaDhAyo e vAta che. juo oN. jagadIzacandra jainakRta Life in Ancient India as depicted in the Jaina Canons di y. 190, 177 ane 181. u. 10nI caNi (pR. 571)mAMnI kAlakAcAryane lagatI aitihAsika kathA "anyAya kA pratihAra" e nAmathI do hajAra varSa purAnI kahAnica (pR. 15ra-3)mAM jagadIzacanTe ApI che. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caudamuM ] mahAnisIha 17 emAM 84 lAkha jIvanimAM jIve je pApa karyA hoya tenI AlocanAne adhikAra che. AmAM sAmAyika ane pauSadha e be vratone ulekha che. vizeSamAM sAmAyikamAM ane pauSadhamAM jinaliMgapaNuM svIkAryA bAda samaya pUro thatAM zrAvaka ghera jAya to e virAdhaka nathI, paNa muni ema kare che e virAdhaka che ema gautamasvAmInA praznano uttara apAyo che. trIjA ane cothA ajajhayaNumAM kuzIla sAdhuone adhikAra che. emAM vyastava ane bhAva-ratavanuM spaSTIkaraNa che. ahIM navakAra matra, upadhAna, dayA ane anukazmAne adhikAra che, ane tIrtha karanuM vistRta varNana che. dravyapUjA ane bhAvapUjAno bheda darzAvAyuM che. vajasvAmIe navakAra mannano uddhAra karI ene A heyasuttamAM sthAyAne ahIM ullekha che. nAIla (nAgila) zrAvaka kuzIlane saMga tyajI ArAdhaka che ane ene bhAI suzIla kuzalanA saMsargamAM rahI mArIne paramAdhArmika bane e vAta ahIM kahevAI che. aDagoliyane viSaya carcatI veLA paNahAvAgaraNane ullekha karAya che. pAMcamA ajhayaNanuM nAma navanIyasAra (navanItasAra ) che. enuM "gachAyAra" evuM bIjuM nAma hoya ema lAge che. gachAyAranI racanAmAM A ajhayaNane upayoga karAya che. AmAM guru ane ziSya vacce sambandha nirUpAyo che. AmAM gacchanuM varNana che. pAMcamA ArAnA anta sudhI ga7 ane dasayAliya raheze ane chellA AcArya du:prasahasUri thaze e vAta ahIM kahevAI che. antakRta kevalI AcArya ane emanA 499 ziSya viSe temaja dvAdazAMgI viSe ahIM ullekha che. AcArya kamalaprabha patita thatAM emanuM "sAvaghAcArya" nAma paDyAnI bAbata ahIM che. gIyaWvihAra (gItArthavihAra) nAmanA chaThThA ajhayaNamAM prAyazcittonA dasa prakAranA ane cAra jAtanI AlocanAnA adhikAra che. AmAM bhadra (bhadrAcArya) ane rajU AryAnI temaja nadiSeNa, ASADha, lakSmaNa sAdhvI, puNDarIka ane kaNDarIkanI kathA che. antamAMnI be cUlAomAM susahanI putrI 1. AnuM nAma "kasIlasaMgniva jajaNa " che. 2 paMcamaMgalasuyabaMdha. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 AgamanuM digdarzana [ prakaraNa sujajasirI (sUryazrI), susaDha, govinda brAhmaNa, aMjanazrI vagerenI kathA che. mahAnisIhanI Adarza-prati khavAI jatAM ene haribhadrasUrie uddhAra karyo hato. A mahAnisIha pratye siddhasena divAkara, vRddhavAdI, yakSasena, devagupta, yazavardhana kSamAzramaNa, raviguNa, nemicandra, jinadAsagaNi vagerene bahumAna hatuM. mahAnisIha upara curNi che. zubrige i. sa1918mAM mahAnisIha barlinathI sammAdita karyuM che. emaNe A che suranAM katRtva, viSaya, bhASA ItyAdi viSe UhApoha karyo che. dIpavijayane vi. saM. 1890mAM mahAnisIhane aMge prazno pUchAtAM emaNe je gujarAtImAM uttara ApyA te "mahAnizIthabola" tarIke oLakhAya che. e je. sA. saM. (va. 3, aM. 7, pR. 263-172)mAM chapAyelA che. enA AdhAre meM ahIM viSayone nirdeza karyo che. A che sutanI bhASA ane emAMnA tAnTika ullekho ane Agama sivAyanA ane nirdeza joI e pAchaLano granya hoya ema lAge che ema HIL (Vol. II, p 466)mAM ullekha che ja - dasAsuyakhaMdha (dazAzrutaskandha)-Ane naMdI, pakhiyasutta, Avasmayanijajutti ityAdimAM "dasA', ThANa (ThA. 10; su. 755)mAM AyArasA ane anyatra "sAsu" kahela che. keTalIka vAra "dasa"nI sAthe ka5 ane vavahArane paNa nirdeza javAya che, ane A traNa eka ja "zrataskalpa" gaNAya che. A dasAnA dasa vibhAga che. temAM 8mA ne 10mA vibhAgane "ajajhayaNa" ane bAkInAne "dasA" kahe che. A samagra dasA bhadrabAhusvAmIe navamA putvamAMthI uddadhRta karyAnuM manAya che. AnA dasa bhAganAM anukrame asamAhidvANa (asamAdhisthAna), 1. devendrasUrie 569 padyamAM AryAmAM susaDhakahA racI che, ane e mATe A cUlAno upayoga karyo che. 2-3. juo HCLJ (pR. 80). 4. LAI (pR. 8)mAM narasiMhabhAIe mahAnisIhane gujarAtI anuvAda taiyAra karyAno ullekha che. 5. juo vavahAra (u.3 ne 10). 6 juo kampanI nijajutti( gA. 266)nI malayagirirasUrita vRtti (pR. 81). Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caudamuM ] dasAsuyakhaMdha 1 sabaladasa (zabaladoSa), AsAvaNuM (AzAtanA), gaNisaMpadA (gaNisapata), cittasamAhidvANa (cittasamAdhisthAna), uvAsagapaDi (upAsakapratimA , bhikhuDimA (bhisupratimA ), pasavaNakapa (pavuM paNukalpa ), mehaNijadANa ( mehanIyasthAna ) ane ASatihANa (AthatisthAna) ema nAma jovAya che. A uparathI AnA viSayane khyAla Ave che. puruSa pitAnI prakRtithI pratikULapaNe varte te asamAdhinuM kAraNa thAya tema sAdhu pitAne saMyamane pratikULa AcaraNa kare te saMyamamAM asamAdhi thAya. asamAdhinAM AvAM vAsa sthAne pahelA bhAgamAM varNavAyAM che. bIjAmAM sabaLa prahAra thAya te azakti Ave tema sAdhune cAritramAM azakti lAvanArA 21 sabala doSanuM nirUpaNa che. trIjAmAM gurunI 33 AzAtanA, cethAmAM AcAryanI ATha sabhyadA ane tenA prakAra, ziSyane mATe cAra prakAranI vinayanI pravRtti ane e darekanA bheda, pAMcamAmAM cittanI samAdhinAM 10 sthAna, chaThThAmAM zrAvakanI 11 pratimA, sAtamA mAM sAdhunI 12 pratimAo, AThamAmAM mahAvIrasvAmInuM caritra ke je paryuSaNa parvamAM hAla vecAya che ane jene sAmAnya rIte "kalpasUtra" kahe che te, navamAmAM mehanIya karmanAM 30 sthAna ane dasamAmAM nava nidAna (niyANuM) e bAbata che. vivaraNudi-dasA upara bhadrabAhusvAmIe paNa nijajutti 1 "Ayati eTale bhaviSyakALa. 2 AmAM mukhya traNa viSaya che: (a) jinazasti, (2) sthavirAvalI ane (3) sAmAcArI. AnI rUparekhA HCL J (pu. 143-6)mAM che ane enA uparanA vivarAtmaka sAhityanI yAdI pR. 146mAM che. 3 prathakAre pote ja pitAnA grantha upara vRtti racI hoya evI kRtine svapajJa" kahe che. AvI paDjha jaina kRtiomAM A ghaNI prAcIna che. ja AnI pahelI gAthA je nIce mujaba javAya che te vastuta: enI cuNiNanI gAthA che ane e saMdhadAsa kSamA maNakRta paMcaka5bhAsa mahatpacakalpabhASya)nI pahelI gAthArUpe jovAya che : " caMdAmi bhaddabAI pAINaM crmsylsuynaagi| suttassa kAragamisiM dasAsu kappe ya vvhaare||" Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 AgamanuM digdarzana [ prakaraNa racI che. e Aje maLe che. AnA upara eka cuNiNa che. brahmamunie saMskRtamAM A dasA upara "janahitA" nAmanI TIkA racI che. dasA upara vi. saM. 16 7 pahelAM racAyeluM gujarAtI TippaNuka che. amolaka RSinA hindI anuvAda sahita mULa chapAyuM che. ratnaprabhAkara-jJAna-puSpamAlA (phalodI) taraphathI paNa hindI bhASAntara chapAyuM che. dasAne sAra zIdhrabodha (bhA. 20)mAM hindImAM apAya che. kapa ( kaha5)-Ane "baha995 ', "vedakalpasatra ', "bRhasAdhuka95" ane "kapAdhyayana " paNa kahe che. jema Ane dasA ane vavahAra ema be sAthe bhege ullekha jovAya che tema tatvArthAdhi. (a. 1, sa 2")nA bhASya (pR. 90 )mAM kevaLa ene vyavahAra sAthe jovAya che. A saba-dhamAM enI TIkA ( patra 51 a-A )mAM nyAyAcArya yazavijayagaNi kahe che ke " sAmavarAyazcitta-tArAyoH havanAta-bhedanAt vyavaharaNAt-dAnAcca kalpavyavahArI, ubhayavidhaprAyazcittajJApakatAyA ubhayatra canhA vivijhAntAmighAna" arthAta " Abhavata" prAyazcita ane " dAna ' prAyazcittane kApavAthI temaja devAthI * kalpa-vyavahAra', banne prakAranAM prAyazcittane jaNAvanArA paryAya bane jagyAe hevAthI divacanane pravega karAyo che. viSaya-kapamAM cha udesaa che. AmAM saMyamane zuM sadhaka che te darzAvI e ka -khape ema kahyuM che, jayAre saMyamane zuM bAdhaka che te batAvI e na kalpe ema kahyuM che. A banne vicAre sthAna, vastra, pAtra ityAdine aMge karAyA che. vizeSamAM dasa prAyazcitto pikI yuM kayA akArya mATe ApavuM e bAbata temaja kalpanA cha prakAre viSe nirdeza che. H I L ( Vol. II, p. 464 )mAM kahyuM che ke jAnuM pramANabhUta kalpasUtra te pAMcamuM chedasUtra che. sAdhu-sAdhvInA AcAra ane enA niyame mATe A mukhya grantha che ane enI Avazyaka pUrtirUpa vavahAra nAmanuM trIjuM chedatra che. A kulapasatramAM zikSAnA prasaMge che, 1 Ane artha "mAlIkI mAM che. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauda ] 151 ane vavahAra e zikSAne kema amala kare te batAve che. nisIha AnA karatAM arvAcIna che. ka -malayagiririnA kahevA mujaba paccakhANu' nAmanA navamA puNvane "AyAra ' nAmanA trIjA vatthanA vIsamA pAhuDamAM bhUla guNa ane uttara guNene aMge aparAdha thatAM prAyazcita nirUpAyAM hatAM. kAlakrame pulvane abhyAsa rahyo nahi tyAre prAyazcittone ucheda thato aTakAvavA mATe bhadrabAhusvAmIe ka5 ane vavahAranI racanA karI ane e bannene aMge "sUtrasparzika ' nijajutti racI. AvRtti ne vivaraNadi-zubrige kapa I. sa. 1905mAM mana lipimAM chapAvyuM hatuM. e uparathI A che sutta nisIha ane vavahAra sAthe che. sA. saM. samitie chapAvyuM. ka5 upara bhadrabAhuvAmIe je nijamti racI hatI te enA uparanA laghu mAsamAM bhaLI gaI che ema malayagirisUrie enA uparanA vivaraNa (pR. 2 )mAM kahyuM che. ka5 upara saMdadAsagaNi kSamAzramaNakRta je ladhu bhAsa che tenA upara A vivaraNa che. e apUrNa rahetAM kSemakIrtisUrie e pUruM karyuM che ane enuM nAma "sukhAvala TIkA ' rakhAyuM che. A badhuM chapAya che. kapa upara eka bIjuM moTuM bhAsa che. ene "brahaddabhAgya' kahe che. e laghu bhAsa temaja A che sura uparanI be curiyuM pachI 1 tatvAtha0i ( a. 1, sU. 20 )nA bhASya(pR. 90 )mAM dazA, kalpa ane vyavahAra pachI Ane nirdeza che. 2 A mudrita vivaraNa ane TIkAnAM pR. 53, pa3-4, 56, 80, 110, 111-2, 221, 253, 99, 99-10, 1630, 57-8, 88-9, 1947-8 ane 56-7mAM ekeka kathA cheA paikI pahelI 11 laukika che, pachInI 3 aitihAsika ane chelI dhArmika che. A pandara kathAne hindI sArAMza pu. kAma apAve che. 3 je pAMca bhAga bahAra paDyA che ( juo 5. 18) temAM pAMcamA usa sudhInuM bhAsa ane eTale sudhInI TIkA chapAyela che, jathAre malayagirisUrikRta vivaraNa je lagabhaga aDadhI pIThikA sudhInuM ja maLe che te pUrepUruM pR. 1-106mAM chapAyuM che. mULane aMgenuM teramuM pariziSTa judI pustikArUpe prasiddha karAyuM che. AmAM bAvIsa bAbate apAI che. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para AgamanuM digdarzana [ prakaraNa racAyuM che ema manAya che. bIjI yuNiNane " vizeSacUrNi" kahe che. kampa upara gujarAtImAM TaLe che. A kapano sAra zIghabedha( bhA. 19)mAM hindImAM apAya che. brige jarmanamAM anuvAda karyo che. che. vavahAra (vyavahAra) AnA dasa udde che. pahelAmAM AcArathI patita thayelA munioe karavI joItI AlocanA ane e vakhatane emane bhAva temaja ene aMgenA prAyazcittane nirdeza che. bIjAmAM eka karatAM vadhAre sAdhu bhegA vihAra karatA hoya tyAre eka yA vadhu dUSita bane tyAre ane zuM karavuM tenuM nirUpaNa che. trIjAmAM gaNasukhI bananAranA guNe viSe ane AcArya, upAdhyAya ItyAdi sAta padavI kene na apAya e viSe samajaNa apAI che. cothAmAM keTalA sAdhu sAthe kevI rIte vihAra ke cAturmAsa-paristhiti karAya e darzAvAyuM che. pAMcamA mAM pravartinI e kevI rIte vihAra ane cAturmAsa-paristhiti karavAM e vica, rAyuM che. chaThThAmAM bhikSA, hiDala ane vasati jyAM ane kema, karavAM joIe e temaja amuka khalana mATenAM prAyazcitto viSe nirdeza che. sAtamamAM bIjA samavAyamAMthI AvelI sAdhvI mATe zuM karavuM temaja sAdhvIo mATenA niyama, svAdhyAya ityAdi viSe nirdeza che. AThamAmAM gRhasthanA makAnane keTale bhAga vAparo, bRhasthane tyAMthI pATa vagere keTalAM ane kevI rIte lavAya, keTalAM pAtrAdi upakaraNa khape ane AhAra keTalA kare e batAvAyuM che. mAmAM bhikSu-pratimAomAM kevuM vartana rAkhavuM ghaTe te temaja zAtaranuM kevuM makAna vaparAya e bAta che. dasamAmAM be jAtanI pratimAo (abhigraha), ane be prakAranA parInhA, AgamAdi pAMca prakAranA vyavahAra, puruSanA cAra prakAre, cAra jAtanA AyA ane cAra jAtanA zi, sthaviranI ane ziSyanI traNa traNa bhUmikAo, kaTalAM varSane dIkSA paryAya thatAM ko gama bhaNAya te bAbata temaja dasa prakAranAM vaiyAvRjya viSe ahIM sama 1 makAna vAparavA ApanAra. 2 jue A A0 aka (pR. 74). AnA pR. 75mAM A bAbata ThANanI TIkA ane prameyaratnamaMjUSA sAthe sarakhAvAI che. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caudamuM 1 pacapa ne jIyaka pa 153 jaNa apAi che. Ama A temaja bIjA dhyeyasutta sAdhusadhanA niyamana anyarUpa che. vivaraNAdi-vavahAra upara bhadrabAhusvAmIe je nijavrutti racI hatI te enA uparanA bhAsamAM bhaLI gai che. u. 10, putra 450mAM kAMcanapuramAM rela AvyAnI vAta che. A bhAsa malayagirisUriSkRta TIkA sahita chapAyelu che. vavahAra upara caNNi che ane gujarAtImAM vi. sa. 1573 pUrve racAyelA Tamme che. A dhyeyasuttane hiMdI sArAMza zIghrodha ( bhA, 21 )mAM chapAyA che. << pacakra5 ( paMcakalpa )--keTalAkanuM kahevu che ke paMcakalpa e kalpanA bhAsanuM eka aMga che ane kAika kAraNusara enI svataMtra gaNanA karAya che ke je hakIkata enizrutti ane piDaninnuttinA sambandhamAM jovAya che. jaina graMthAvalI( pR. 16 )mAM kahyuM che ke - paMcakalpanuM mUla saMvat 1612 sudhI meAjIda hatuM, paNa hAlamAM te guma thayuM che. ' paMcakappa upara e bhAsa che. temAMnu meDhu bhAsa ( bRhadbhASya ) saMdhadAsa kSamAzramaNanI kRti che. paMcakalpa upara sRSNui racAi che. jIya5 ( jItaka95 )-dhyeyasuttanI saMkhyA chanI gaNAvA mAMDI tyAra bAda paMcakalpa lupta thayeluM jaNAtAM enI jagyAe yakaSpane ullekha kha karAvA lAgyo. A jinabhadra kSamAzramaNe marahaDDImAM 103 gAthAmAM racelI kRti che. AmAM dasa prakAranA prAyazcittonu, nahi bahu TUMkuM ke nahi bahu lAMbu evu nirUpaNa che. AnA upara snepatta pabhAsa che 1 . 3nI A TIkAnAM patra 8, 9 A ne para a-A mAM ane u. junI A TIkAnAM patra 38A-3 amAM ane u.3nI A TIkAnA patra 67 (?)mAM ekeka kathA che. temAM pahelA cAra laukika che ane pAMcanI dhArmika che. e pAMcene sArAMza pu, ka.mAM apAyeA che. 2 jue pR. 187. viyArasAra( gA. 3para )mAM temaja siddhAntAgamastava( leA. 36 )mAM paMcakalpanA svatantra grantha tarIke ullekha che. vizeSamAM siddhAntAmAM cha, sAta, dasa, vIsa ane metAlIsa eTalA prakAranA kalpanA vistAra karanAra tarIke ene nirdeza che. 4 jIta' eTale AcAra. 5 A bhAsamAMnI 2606 gAthAo paikI keTalIka kampanA, vavahAranA ane paMcakalpanA bhAsanI temaja piDanivruttinI gAthAe sAthe akSaraza* sarakhAvI zakAya tema che. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 AgamanuM digdarzana [ prakaraNa temaja siddhasenarikata moTI yuNi che. A yuNi upara zrIcandrasUrie vi saM. 1227mAM viSamapadavyAkhyA saMskRtamAM racI che. mULa upayuMkata yuNui ane vyAkhyA sahita je. sA. saM. samiti taraphathI vi. saM. 1983mAM chapAyuM che. prArambhamAM zrI. jinavijaye gujarAtImAM lakhelI prastAvanA che. mULa svo paNa bhAsa sahita zrI. babalacandra ke. modI taraphathI vi. saM. 1994mAM prasiddha thayuM che. saMzodhaka muni puNyavijayajI che, ane emaNe zarUAtamAM pR. 7-18mAM gujarAtImAM viSayAnukramaNikA ApI che. prakaraNa 15 : *cha mUlasutta jinaprabhasUrie siddhatavanI AThamI gAthAmAM dasayAliya, ghanijajutti, piMDanija juti ane uttarajajhayaNane cAra 31 mUlagUMthatarIke ullekha karyo che. A mUrinA mate Avasaya e cheyasutta che (juo pR. 144) paNa huM te ene "mUlasuta" gaNI ene paricaya ApuM chuM. Avasmaya ( Avazyaka )-paM. sukhalAlajInA mate AnA kartA koI zratasthavira che, nahi ke gaNadhara. A sakhadhamAM anyatra UhApoha thayela hovAthI e hakIkata huM jatI karuM chuM. AvasmayanA cha vibhAga che ane e pratyekanuM guNaniSpanna nAma che: (1) sAmAIa (sAmAyika), (2) cauvIsathava (caturvizatistava), (3) vaMdaNaya (vajanaka), (4) paDikamaNu ( pratikramaNa), (5) kAusagga ( kAsarga) ane (6) paccakkhANuM (pratyAkhyAna). AvarasayamAM asala suta keTalAM ene uttara kaI prAcIna kRtimAM hoya te te jANamAM nathI. AnA paranI nijajuttimAM je sattanuM spaSTIkaraNa hoya ke sucana hoya te nijajuttikAranA mate AvayanAM suto gaNAya. AnA pachInA sAdhana tarIke mULa temaja 1 A cuNinAM mR. 19 ne 27 jotAM enI pUrve bIjI yuNi hatI ema jaNAya che. 2. ahIM je cha gaNAvAyAM che temAMthI piDanijajuti, hanijajutti ke pakhiyasutta sAthe sauthI prathamanAM traNa gaNatAM pracalita cAranI saMkhyA thaI rahe che. ka bauddhonA mahAvyutpatti granthamAM "mUlagrantha" zabda buddhanA pitAnA zabda e arthamAM vaparAya che. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . - padamuM 1. Avaksaya nijajutti uparanI haribhadrasUrikRta ziSyahitA nAmanI TIkAno vicAra karatAM emAM 135 sutta jovAya che. temAM puphakharavaradIva ane siddhANuM budANuM e be sattA upara emaNe koI spaSTIkaraNa na ApatAM e avataraNurUpe uddata karyA che ethI e mailika gaNAya ke kema e prazna UThe che. - vivaraNadi-vasmaya para puSkaLa pramANamAM vivaraNAtmaka sAhitya che. jemake enA upara bhadrabAhusvAmIe racelI nijajutti che. enA upara traNa bhAsa cheH (1) mUla bhAsa, (2) bhAsa ane (3) pavirosA. 1. karemi bhaMte, legasTa, vaMdaNagasutta, cAri maMgalaM, cAri saraNuM, cAri laguttamA, chAmi paDikramile je me devasie, iriyAvahiyasutta, samasutta, IcchAmi ThAIG kAusagga jo, tassa uttarI, annagha, arihaMtaIyANuM, pukharavara, siddhANaM buddANuM, icchAmi khamAsamaNe! lavadio mi abhiMtara, pakhiyakhAmaNa, samattAlAvaga sAIyAra, (19-30 ) gAdi vaya sAIyAra, saMlehaNAviyAra ane (32-35) paccakhANa. 2 ApaNe 51mA pRSThamAM joI gayA ke puNyavijayajInA mate nija juttionA kartA bIjA bhadrabAhu svAmI che. A saMbaMdhamAM sukhalAlajIne zA mata che te jJAnabiparicaya( pR. 5)mAMnA emanA nIce mujabanA vaktavya uparathI jaNAya che:- "niyuktisAhitya ko dekhane se patA calatA hai ki jitanA bhI niyukti ke nAma se sAhitya upalabdha hotA hai vaha saba na to eka hI AcArya kI kRti hai aura na vaha eka hI zatAbdI meM banA hai| phira bhI prastuta jJAna kI carcA karanevAlA Avazyakaniyukti kA bhAga prathama bhadrabAhukRta mAnane meM koI Apatti nahIM hai| ata eva usa ko yahAM vikrama kI dUsarI zatAbdI taka meM siddha huA kahA gayA hai|" 3 AmAM lagabhaga 183 padyo che. 4 AmAM lagabhaga 300 padyo che. 5 jesalamiramAM AnI eka hAthapothI che ane e zakasaMvat 531mAM lakhAyelI che. AnA upara saMskRtamAM paNa bhASya racAyuM hatuM te jesalameramAM hovAnuM kahevAya che. A bhASya upara keTathAcA temaja mAladhArIya hemacandrasUrie TIkA racI che ane e bane chapAyelI che. vizesAnA gaNadharavAda ane nihanavavAda pUratA aMze aMgrejI anuvAda, maladhArIya hemacandrasUrikRta vRtti ane enA mathitAtha sahita Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa cheluM bhAsa te "sAmAIya" ajhathayuM pUratuM ja che, ane e jinabhadragaNi kSamAzramaNe raceluM che. Avasmaya upara cuNi che. enA kartA jinadAsagaNi che ema keTalAka mAne che. A yuNiNa be bhAgamAM R. ke. "ve. saMsthA taraphathI I. sa. 1928 ane I. sa. 1929mAM anukrame chapAI che. mULa temaja uparyukta niti mUla bhAsa ane bhAsa upara haribhadrasUrie ziSyahitA nAmanI TIkA racI che ane e chapAyelI che. 84,000 leka jevaDI je TIkA emaNe racI hatI te maLatI nathI. evI rIte jinabhaTe Avatsaya upara je TIkA rasthAnuM manAya che te paNa maLatI nathI. chapAyA che. gaNadharavAda aMgenA chapAyelA aMgrejI lakhANamAne cheDeka prArablika bhAga meM taiyAra karyo hato, paNa enI e pramANe noMdha levAI nathI. visAva viSe vizeSa mAhitI mATe juo B C D J (pR. 187-8) ane ja 50 (khaDa 2)no mAre upadhAta (pR. 79). 1. A eka mahattvanI kRti che. e anya cuNionI peThe bhASAzAstranI daSTie upayogI che. vizeSamAM lokika temaja aitihAsika kathAnA abhyAsa mATe paNa e sarasa sAdhana che. enA pUrva bhAgamAMthI nava ane uttara bhAgamAMthI eka ema 10 laikika kathAo hindImAM pu. ka.mAM apAI che. A hinadI pustakamAM A uparAnta pUrva bhAgamAMthI cAra ane uttara bhAgamAMthI che ema 10 etihAsika kathA ane pUrva bhAgamAMthI be ane uttara bhAgamAMthI eka ema 3 dhArmika sthAo apAI che. Ama 23 kathAno hiMdI sArAMza rajU karAyo che. AvayacuNi (bhA. 2, patra 162)mAM bhAsanA pratijJAyaugadherAyaNa (aMka 3)nuM navamuM padya avataraNarUpa apAyuM che. A yuNiNa (bhA. 1, patra 601)mAM mahAvIrasvAmIne kevalajJAna thayuM tenAM 13 varSa pUrve sAvathImAM rela (pUra) AvyAnI vAta che. AvI hakIkata machajAtaka ( kramAMka 75)mAM paNa jovAya che. 2. AnA upara mANe(NijyazekharasUrie saMskRtamAM dIpikA racI che. pahelAM be ajajhayaNa pUratI niti sahita ene pahele bhAga I. sa. 1939mAM ane bIjA traNa ajhayaNa pUratI nijutti sahita ene bIjo bhAga che. sa 1941mAM vijayadAnasUrIzvarajI jaina granthamAlA (surata) taraphathI prakAzita thayela che. trIjo bhAga hajI sudhI bahAra paDyo nathI. ke AnA paricaya mATe juo A0 0 50 (khaNDa 2)ne mAre upaghAta (pR. 54-55). 4 ejana (pR. 24). WWW.jainelibrary.org Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pandaram ] Avalsaya 1pa7 nibandha-AvasmayaguNine samaya I. sa. 600-6pa0ne mAnanArA che. arnasTa leyamane Avasane lagatA sAhitya viSe jarmana bhASAmAM vistRta nibaMdha lakhe che. enuM nAma Ubersicht der Avas'yaka-Literatur? is 249 2 HA1 247710 418 Friederi. schen De Gruyter & Co. taraphathI hembargathI I. sa. 1934mAM chapAyo che. AmAM vetAmbara temaja digambara e bane sampradAyomAM Avasmayane zuM sthAna che te batAvAyuM che. vaLI Avasmayanijajuttine khUbI bharelo sAra apAya che, ane nijajuttimAM AvatA viSayane bhAsa vageremAM AvatA viSaye sAthe sarakhAvAyA che. vizeSamAM AvasmayacuNi ane AvayanI hAribhadraya TIkAmAM je paraspara vizeSatA che te sarva hakIkata mULa pATha sahita rajU karAI che. A uparAnta vizesAnuM vistArathI vivecana karAyuM che, ane e uparanI kaTTAcAryanI TIkAmAMthI paNa keTalAka pATho uddata karAyA che. A nibandhamAM Avayanijajutti ane visAmAM AvatA gaNadharavAdane lagatuM je prakaraNa che tene gujarAtI anuvAda je. sA. saM. ( khaDa 2, . 1, pR. 82-91 )mAM apAye che, jyAre enA pR. 80-81mAM jarmana nibandhano paricaya apAyo che ke jeno sArAMza meM upara Avyo che. lekhanuM nAma "che. hyumana ane AvazyakasUtra" ema rakhAyu che. A nibandhamAM je vaidika avataraNe gaNadharavAdamAM javAya che tenAM mULane nirdeza che, ane e khAsa mahatvanI bAbata che. jarmana nibaMdha jemanI pAse nA hoya tene je. sA. saM. (naM. 2, aM. 1)nAM pR. 84-9ra jevAM ghaTe. 2uparyukta jarmana nibandhanI hindImAM viSayasUcI kaeN. banArasIdAse "anuvAdakI AvazyakatA nAmanA lekhamAM ApI che. uttarajhayaNa (uttarAdhyayana)--A AgamanuM nAma prAyaH nAnyatara 1 ejana (pR. 56). 2 jue . sa. pra. (va. 11, aM. 8-9). 3 "uttarajajha" evuM paNa nAmAtara che. juo AvasmayaniSutti (gA. 82). tavAthadhi. (a. 1, sU. 20)ne bhAgyamAM "uttAdhyAyAH" e ullekha che Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 AgamanuM digdarzana [ prakaraNuM jAtimAM bahuvacanamAM che. pahelAnA vakhatamAM AyArane abhyAsa karAyA bAda A Agamano abhyAsa karAte hato. e uparathI AnuM A nAma paDAyuM che. A hakIkatane vavahArabhAsa temaja tattvAthadhi(a. 1, sU 20 )nI siddhasenagaNikRta TIkA (pR. 90) samarthana kare che. AjakAla te AyArane badale dasayAliyane abhyAsa karAyA pachI uttara0ne abhyAsa karAya che. Ama praNAlikAmAM parivartana thayuM che. A AgamamAM 36 ajayaNe che. enAM viSayasUcaka nAme enA uparanI nijajuti(gA. 13-17)mAM che. e huM enAM saMskRta rUpAntara sAthe ApuM chuM. (1) viyasuya (vinayakRta), (2) parIsaha (parISaha), (3) cariMgijaja (caturaMgIya), (4) asaMkhaya (asaMskRta), (5) akAmamaraNa, (6) niyaMThi (nigraMthina ), (7) eralma ( aurabhra), (8) kAvilijaja (kApilIya), (9) namipabrajajA (namipravajayA), (10) dumapattaya (kumapatraka), (11) bahusuyapujaja (bahuzrutapUjya ), (12) hariesa ( harikeza ), ( 13 ) citasaMsUI ( citra smRti ), ( 14 ) usuArijaja ( iSakArIya ), ( 15 ) - bhikSu (sabhikSu ), (16) samAhiThANa (samAdhisthAna), (17) pArasamaNija (pApazramaNya), (18) saMjaIjaja (saMyamIya), (19) micAriyA (mRgacaryA), (20) niyaMThijaja (nirgathIya), ( 21 ) samudrapAlijaja ( samudrapAlIya), (22) rahanemiyA ( rathanemIya), (23) kesiyamijaja (kezautamIya), (24) samiIe (samitika), (25) jannaIjaja (vIya), (26) sAmAyArI (sAmAcArI), (27) khaluMkijaja (khaluMkIya), (28) muphakhagaI (mokSagati), (29) apamAya ( apramAda), (20) tava (tapas ), (31 ) caraNa, (32 ) pamAyaNa (pramAdisthAna), (33) kammapaDi (karmaprakRti ), (34) lesA (lezyA ), (35) aNagAramagna (anamAra 1, A phulaka nigraMthIya che, jyAre vIsamuM ajajhayaNa mahAnirgathIya che. 2. pannavaNAnA 17mA pacanuM paNa A nAma che. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pandarasu] uttarajIvaNa mA`) ane ( 3 ) jIvAjIvavitti ( jIvAjIvavibhakti ).1 viSaya-( 1 ) vinaya e dharmAMnuM mULa che tethI A pahelA ajayaNumAM vinayane adhikAra apAyA che. ( 2 ) parISahetAM nAme ane enuM svarUpa che. ( 3 ) manuSyatva, dharmanu zravaNa, zraddhA ane sayama e dharmAMnAM cAra AMgAnI durlabhatA darzAvAi che. e mATe prayatna karavAnA upadeza che (4) pramAdanA prakAra ane ene tyAga karavAnI vAta vicArAi che. (5) akAma-maraNu, sakAma-maraNu ityAdi maraNanA bheda vicArAyA che. ( 6 ) kSullaka sAdhunuM svarUpa che. (7) urabhra ( gheTu' ), kAkaNI, kerI, ravepAra ane samudra e pAMcanAM dRSTAMte apAyAM che. ( 8 ) nirlobhatA samajAvavA mATe kapilanuM caritra apAyuM che. ( 9 )34tima nAmanA pratyekabuddhanI dIkSAne adhikrAra che. emAM brAhmaNuM rUpamAM AvelA indra sAthe namane thayelA savAtu varNana che. (10) jhADanAM pAMdaDAnA udAharaNa dvArA eka samaya pazu pramAda na karavAne upadeza apAyA che. (11) bahuzrutapaNu ane abahuzrutapaNuM samajAvI avinIta ane vinItanAM sthAne banAvAyAM che. ( 12 ) tapanI samRddhi varNavavA mATe caNDALa kuLamAM janmelA rikezabala 1. samavAya( sa. 36)mAM je 36 nAmeA apAyAM che temAM iM, vIsamA ne trevIsamAnAM nAma anukrame puritrijanna (puruSavidyA), aNuAhapavA (anAthapratrajyA) ane gAyama-kaeNsijja ( gautamakezIya ) che. nemacandrasUrie sukhamedhAmAM 6,7, 10, 11, 12, 13, 16, 19, 20, 24, 28, 29, 30, 31, 32, ne 3panAM kSullaka ninzIya, aurabrIya, kumapatra, bahuzrutapUjA, harikezIya, citrasambhatIya, brahmacarca samAdhi, mRgAputrIya, mahAninzIya, pravacanamAtR, meAkSamAgagati, sabhyaparAkrama, tape|mAgati, caraNavidhi, pramAdasthAna ane anagAramAgagati ema nAma ApyAM che. 2 traNa vepArInI vAta khAIbalanI kathAnuM smaraNa karAve che. sarakhAvei Matth (xxv, 14) ne Luke (x1x, 11 ). vizeSa mATe jIA HIu ( vo}, II, p. 467, fn. ). 3 A temaja 12-14, 22, 23 ane 25 prAcIna paurANika thAe pUrI pADe che. 4 emanI hakIkata janaka videhI ane yurapanA Marcus Aurelius (mArkasa oreliyasa)nu smaraNa karAve che. 15: Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 AgamAnu' digdarzana [ prakaraNa . . nAmanA muninuM caritra apAyu che. (13) nidAnanA dreSa darzAvavA citra ane sasmRtinuM udAharaNa apAyuM che. AmAM pUrva bhavamAMnA saskRtine-cakravartI brahmadattane rAjyanA tyAga karI dIkSA levAnuM enA pUrva bhavanA bhAi citta--zramaNa samajAve che. ( 14 ) pureAhita ane enA e putrA vaccenA saMvAda che. e traNe temaja purahitanI patnI ane ' RSukAra 'puramAM janmelA rAjA ane enI rANI e cha ye dIkSA lIdhI e hakIkta che. 2 (15) uttama sAdhunAM lakSaNa vicArAyAM che. (16) brahmacaryanAM dasa sthAna-samAdhisthAne ke jemAM brahmacaryanI nava vADa AvI jAya che e AmAM samajAvAyAM che. (17) pApasthAnA sevanArA zramaNane adhikAra che. ( 18 ) bhAganA tyAgarUpa saMyati upara sa MjayanI kathA che ( 19 ) mRgAputranI kathA che. zramaNane joine rAjaputra mRgAputrane jAtismaraNa jJAna thAya che ane e dIkSA levA mAtApitAnI rA mAge che tyAre teo ene enI muzkelIne saceTa khyAla karAve che, paNa ene riyA ApI e dIkSA le che. ( 20 ) anAthatAnI bhAvanA para anAtha muninI kathA che ( 21 ) ekAntacaryA upara samudrapAlanI kathA che. ( 22 ) 3sAdhvI rAjImatI ane neminAthanA meATA bhAi rathanemi sAdhu vaccenA savAda che. ( 23 ) gautamasvAmI ane kaeNzI vaccene A savAda che. emAM caturthAMma dharma ane pazikSita dharmane samanvaya temaja sacelakatva ane acelakatvanI sAcI samajaNu temaja keTalAka 4kAyaDArUpa 1 muni ane abhimAnI purAhita vaccene A savAda che. emAM kharUM brAhmaNatva samajAvAyuM che. zApenTiyare A khAramAM aljhayanu` jAtaka ( kramAMka 496) sAthe santulana karyu che. jIe Z D M G ( 63, 109, 171 ff. ), 2 14mA anjhayaNa mATe jIe jAtaka ( kramAMka 509 ) ane Z D M G ( 62, 1901, 725 fk. ). 3 A antayaNamAM kahyuM che ke kRSNa e vAsudevanA putra che ane neminAtha e vasudevanA bhAi samudravijayanA putra che, rAjImatI e ugrasenanI putrI ane kasanI bena thAya che ane enI sagAi neminAtha sAthe thaI hatI. asparasanA sambandha mATe jIe HCJ ( pR. 151 ). 4 A brahmodha'nuM smaraNa karAve che. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puchyu ] uttarAyaNu 11 prazna ane uttarA che. (24) pAMca samiti ane traNa guptirUpa AThe pravacanamAtAnuM svarUpa che. ( 25 ) jayadhoSa muni ane yajJa karanAra brAhmaNu vijayazreSa vaccenA savAda che. emAM sAcA brAhmaNuvAdinuM svarUpa samajAvAyuM che. ( 26 ) sAdhuonI dasa prakAranI sAmAcArInuM nirUpaNa che. ( 27) gaLiyA baLadanA dRSTAnta dvArA upanaya apAye che. ( 28 ) mekSamArganA jJAnAdi sAdhaneAnuM svarUpa che. A ajhayaNu tattvArthAdhinA pAyArUpa jaNAya che. ( 29 ) savega, niveda, dharma zraddhA ityAdi 73 AranuM nirUpaNu che. ( 30) tapanA prakAre ane upaprakAranuM varNana che. ( 31 ) 1, 2 ema sa MkhyAnA krame caritranuM svarUpa AlekhAyuM che. ( 32 ) pramAdanu"rAga, dveSa, mAha ane kaSAyAnuM svarUpa samajAvAyuM che. ( 33 ) kanA prakAra ityAdinuM nirUpaNu che. ( 34 ) lezyAnA prakAranuM spaSTIkaraNu che. ( 35 ) anagAra eTale dhara vagaranA sAdhuone mA samajAvAyeA che. (36 ) jIva ane ajIvanA prakAra ityAdinuM vistRta varSoMna che. AnI 26mI gAthAne AdhAre keTalAka kahe che ke mahAvIrasvAmIe nirvANu samaye A 36 ayaNu prakAzyAM hatAM.3 sakalanA ane kavauddhonA suttanipAtanuM smaraNu karAvanArA ane dhArmika kAvya tarIke AgameAmAM mahattvanuM sthAna bhogavanArA A AgamatAM keTalAMka ajhayaNu aMgamAMthI udbhavelAM che, keTalAMka jinabhASita che ne keTalAMka pratyekabuddhasaMvAdarUpa che. Ama AnI nizrutti (gA. 4 )mAM kahyuM che. 'pAya TIkA ' (patra 5 A )mAM kahyuM che ke parIsaha didbhivAyamAMthI udbhavyu che, dumapuSkriyanA praNetA mahAvIrasvAmI che,kAvilIyanA kartA pratyekabuddha che, ane kaeNsigAryAmaja dezI ane gautamanA savAdarUpa che. 1. dharmapadanA 26mA brAhmaNavarga '* sAthe A sarakhAvAya tema che. 2. AtmArAmajI mahArAja A vAta svIkAratA nathI (jIe jaina dharmaviSayaka praznottara). 7. jIe HI (Vol. II, p. 466 ). vaidika sAhityamAM bhagavadgItAnuM je sthAna che tevuM sthAna jaina sAhityamAM uttara0nuM gaNAya che. 13 . Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 AgamanuM digdarzana [ prakaraNu bIjA ane soLamA ajhayaNane prAraMbhika bhAga ane ramuM ajajhayaNa sivAyanuM lakhANa padyamAM che ane enI saMkhyA 1,643nI che. zubrige kahyuM che ke uttarAdhyayanasUtranAM AryAmAM lakhAyelAM ajajhayaNe A uttaranA moTA bhAga (bulk) karatAM spaSTapaNe arvAcIna che. A hakIkata AcAra (2, 15)nI AryAne aMge paNa kahI zakAya tema che. - vivaraNAdi-atiprAcIna (archaic) ne vilakSaNa rUpanA bharaDAra rUpa A Agama uparanI nijajutimAM lagabhaga cha gAthAo che. 91mI gAthAmAM bhadrabAhune, 7mImAM ajajarakhiyane, ane 10mImAM bhAva (bhagavAna) thUlabhadrane ullekha che. A gAthAo pAchaLathI umerAI haze ema lAge che athavA te A bhAsanI gAthAo hovI joIe. 148mI gAthAmAM vAsavadattA ane udayaNane ullekha che. gA. 165- 178 sAta nihno viSe ane gA. 212-235 sattara prakAranA maraNa viSe hakIkata pUrI pADe che. A Agama upara bhAsa racAyeluM che. AnI keTalIka gAthAo de. lA. je. pu. saMsthAvALI AvRttimAM noMdhAI che. A AgamanI curNanI eka tADapatrIya prati vi. saM. 1489mAM lakhAyelI che. A yuNi I. sa. 1933mAM chapAI che. sarvadevasUrine ane abhayadevasUrine pitAnA "guru" tarIke oLakhAvanArA, dhanapAlakRta tilamaMjarIne tapAsI ApanArA, vi. saM. 1096mAM svarge saMcarelA ane "thArApadra" garachanA "vAdivetAla " zAntisUrie mULa temaja nija jutti e bannenA spaSTIkaraNane anulakSIne saMskRtamAM TIkA racI che, paNa emAM kathAnake pAIyamAM ApyAM che ane ethI te A TIkA pAIya TIkA " tarIke prasiddhi pAmI che. AnA prArambhanA pAMcamAM 1. juo The Dasavey aliya SuttanI prastAvanA (pR. 5, Ti. 2). 2. vizeSa mAhitI mATe juo pR. 172 temaja F G H J (pR. 180). 3. vimalasAgaragaNinA ziSya pasAgaragaNie A kathAnakenuM pratisaMskRta ApyuM che. A racanA vi. saM. 1957mAM thai che. vizeSa hakIkata mATe juo D 0 4 M (Vol. XVII, p. 8, pp. 78-74 ). Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5ramuM ] uttarajajhayaNa 143 padyamAM zuNi ane vRttio AnI pUrve racAyAne ulekha che. temAM cuNi te upara je seMdhAI che te ja lAge che. vRttiothI kaI samaja. vAnI che te jANavuM bAkI rahe che. pAIya TIkA (patra 15raA181)mAM nihnavavAda ghaNI sarasa rIte carcAya che. A TIkAne "ziSaditA " temaja "uttarAdhyayanasUtrabrahavRtti" paNa kahe che. enA antamAM je prazasti che tene sArAMza uttaranI aMgrejI prastAvanA (pR. 53- pa4)mAM zApenTiyare Ape che. A prazastimAM "bhillamAla' nagarane ullekha che. mULa, nijajutti temaja A pAIya TIkAnI eka tADapatrIya prati vi. saM. 1343mAM lakhAyelI che. A traNe mULa vagere de, lA. je. pu. saMsthA taraphathI chapAyAM che. ' pAIya TIkAnI bIjI tADapatrIya prati vi. saM. 1454mAM lakhAI che. "vaDa" gaSTanA udyotanasUrinA ziSya AbhradevanA ziSya nemicandrasUrie (jeo pahelAM devendagaNi tarIke prasiddha hatA temaNe ) gukhadhu municandrasUrinA kahevAthI A Agama upara vi. saM. 1129mAM saMskRtamAM "sukhabodhA" nAmanI TIkA 'pAya TIkA 'ne AdhAre racI che eTaluM ja nahi, paNa emAM apAyelI aneka kathAo zabda zabda pAi TIkAmAMthI uddhata karI che. mANijyazekharasUrie dIpikA racI che. jinasAgarasUrinA ziSya kamalasaMyama upAdhyAye vi. saM. 1544mAM uttara0 upara "sarvArthasiddhi" nAmanI vRtti racI che. e mULa sahita traNa bhAgamAM I. sa. 1923thI 1927mAM chapAI che. siddhAntasAgarasUrinA ziSya kIrtivallabhagaNie vi. saM. 155ramAM dIpikA vagere jaIne vRtti racI che. munivimalanA ziSa bhAvavijaye vi. saM. 168mAM "hiNapura mAM vRtti racI che ane tema karavAmAM emanA gurubhAI vijayaharSagaNie emane sahAyatA ApI che. A vRtti mULa sahita be bhAgamAM che. A. sa. taraphathI 1. juo pR. 17. 2. gurubhAI arthAt eka ja gurunA ziSya. 3 22mAM ajhayaNugata kRSNacaritranuM vistRta svarUpa devendagaNie A TIkAmAM ApyuM che. ene aMgrejI anuvAda zApenTicare taiyAra karI mULa sahita 3 D M G (64, 1910, 897 ff.)mAM chapAvyo che. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [prakaraNa chapAI che. jayakItinI TIkA mULa sahita hI. kaM. taraphathI I. sa. 1909mAM ane lakSamIkIrtinA ziSya lakSmIvalabhe vi. saM. 1745(?)mAM racelI vRtti i. sa. 1920mAM prasiddha thayelI che. - zArponTiyare uttara0 sampAdita karyuM che. emAM aMgrejImAM vistRta upodaghAta che ane emAM Aga viSe UhApoha che. A sampAdana Archives d' Etudes Orientales (Vol. 18) tarIke upasalA( Uppasala)thI be bhAgamAM i. sa. 1922mAM prasiddha thayuM che. bhASAtara-S B E (Vol. XLV)mAM uttara0ne yAkobIe karela aMgrejI anuvAda prasiddha thayela che. je. dha. ma. sa. taraphathI mULa gujarAtI bhASAtara sahita be bhAgamAM anukrame vi. saM. 1981ne 1982mAM chapAyelu che. pU. je. granthamAlA-13" tarIke uttarajajhayaNane chAyAnuvAda, " mahAvIrasvAmIne aMtima upadeza" e nAmathI i. sa. 1938mAM chapAye che. a. 27ne anuvAda "gaLiye baLada" e nAmathI zrImahAvIrasthA(pR. 464-5)mAM apAya che. a. 12, 14, 19 ane 23nA meM karelA samazlokI anuvAda ahIMnA (suratanA) sAptAhika nAme "gujarAtamitra tathA gujarAtadarpaNa"nA tA. 16-2-47, tA. 6-4-47, tA. 3-3-46 ane tA. 31-8-47 nA aMkamAM anukrame chapAyA che. uttara0 TakAmAMthI ghaNI kathAone aMgrejI anuvAda Hindu Tales e nAmathI je. je. meyara karela che. A TIkAnA patra 59-6pa, 958-95, 37-43A, 1244-125, 185A-197A, 2744-2368 ane 278-2424 mAMnI pahelI be kathA aitihAsika che, jyAre bAkInI pAMca dhArmika che. A sAte kathAone hiMdI sArAMza pu. ka.mAM apAya che. .' 'dasayAliya (dazavaikAlikI-sudharmasvAmInA ziSya jaMbu1 AnI niSuttimAM cha vAra (juo gA. 1, 7, 12, 14 ne ra5) Ane dasakAliya" tarIke ane be vAra (juo gA. 6 ne 397 aspaMdara) "dasayAliya" tarIke ulalekha che. 2 A nAmanA artha mATe juo HCLJ(pR. 154). Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karamuM ! hasayAlaya 165 svAmInA ziSya prabhavasvAmI I. sa. pUrva 413mAM ke enI AsapAsamAM jaina saMdhanA nAyaka banyA. emanA pachI emanA ziSya zavyaMbhava (sejaje bhava)sUri I. sa. pUrve 407mAM ke enI AsapAsamAM nAyaka banyA. eo cauda pudganA dhAraka hatA. emaNe emanA putra managa(manaka) mATe dasayAliyanI yojanA karI. AnA racanA varSa tarIke vIrasaMvata 72(I. sa pUrve 455)ne ullekha karAya che. AmAM dasa ajhayaNe che. temAM pAMcamAne be uddesaa ane navamAne cAra uddesa che; bAkInAMne udesA nathI. cethA ajajhayaNanA prArambhane bhAga gadyamAM che; navamA ajhayaNanA cothA udyasAmAM keTalAka bhAga gadyamAM to keTaleka padyamAM che; bAkInI tamAma kRti padyamAM che. ApaNe AnAM ajajhayaNanAM nAma enA viSaya sahita nAMdhIzuM. (1) dumapuDyiA (mapuSpikA)-jhADanA phUlamAMthI bhamare rasa cUsI le chatAM tene IjA na kare tema zramaNa te e vAta ahIM kahevAI che. pahelA padyamAM ahiMsA, saMyama ane tapane dharmanAM aMga gaNAvAyAM che ane A dharmanI prazaMsA karAI che. (2) sAmaNupulavaga (zrAmapUrvaka)-IcchAo upara vijaya meLavavAthI ane bhegathI virakta rahevAthI sAdhutA pamAya che. cha ne AThamA padyamAM "agadhaNa" ane "gadhaNa" sapane ane navamAmAM "hA" nAmanI vanaspatine ullekha che. (3) khuphiyAyAkahA (TyulikAcArakathA )- sAdhune na AcaravA jevI trepana bAbate darzAvAI che. Ane AhAra, prasAdhana, krIDA ItyAdi sAthe sambandha che. AThamA padyamAM sAta jAtanA mIThAne ullekha che. (4) chajajIvaNiyA (SaDUchavanikA)-AnuM bIjuM nAma " dhammapaNuti' che. AmAM cha javanikAnuM temaja pAMca mahAvratanuM svarUpa apAyeluM che. antamAMnAM 1325 padyomAM AtmonnatinAM parnAthiyAM samajAvAyAM che. (5) piMDesaNu (piccheSaNa)-bhikSA mATe jatI veLA rAkhavAnI sAvadhAnatA ane niravagha AhAragrahaNanI vidhi samajAvAI che. 1 vIrasaMvata 36mAM janmelA A zrutakevalI vIrasaMvat 18mAM svarga saMcaryA. juo je. sA. saM. I. (pR. 32). 2 juo A ajhayaNu temaja enI nitti (gA. 16). Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa (6) dharmadukAma (dharmArthakAma)-AnuM bIjuM nAma "mahAyArakA" che. AmAM pAMca mahAvrato kevI rIte pALavAM te batAvAyuM che. (7) vakasuddhi (vAkyazuddhi)-sAdhunI bhASA kevI hevI joIe e ahIM vistArathI darzAvAyuM che. (8) AyAraspaNihi (AcArapraNidhi)-uttama AcArane bhaSkAra meLavavA zramaNe zuM karavuM joIe e pahelA padyamAM darzAvAyuM che. cethA ane ddhA ajhayaNanuM smaraNa karAvanAra cha chavanikAyane lagate viSaya AnA pachInA 17 padyomAM AlekhAyo che. bhikSAcaryAnA niyamo ane zramaNanA Adarza bhUta guNonuM nirUpaNa bAkInAM paghomAM che. 51mA padyamAM nakSatra, svapna, yoga, nimitta, anna ane bheSaja viSe gRhastha sAthe vAta karavAno sAdhune niSedha karAve che. (9) viNaya mAhi (vinayasamAdhi)-guru pratye vinaya ane emanI sAthenuM vatana, parISahenuM sahana, vANu para saMyama temaja vinaya-samAdhi, mRta- samAdhi, tapa -samAdhi ane AcAra-samAdhinA cAra cAra prakAranuM svarUpa ema vividha viSaye AlekhAyA che. (10) sabhikhu (sabhikSa)Adarza zramanuM saMkSipta paNa sacoTa nirUpaNa che. - be calA-raivakkA (rativAkyA) ane viviAcariyA (viviktacaryA) e nAmanI A be cUlA upara bhadrabAhuvAmInI nijajuti che eTale e eTalI te prAcIna che ja. saMyamamAM sAdhu sthira rahe ane pharIthI gRhasthAzramamAM javA taiyAra na thAya e jAtanI samajaNa pahelI cUlAmAM apAI che. bIjI cUlAmAM saMsAra-pravAhathI viparIta cAlavAno upadeza apAya che. Ama cAlanAra zramaNanI carcA viSe vicAra karAya che. 1 AnI pahelI gAthAmAM A cUlAne "kevalIe kahelI" ema kahyuM che. nijutti ane yuNimAM AnI utpatti viSe koI kathA nathI. haribhadrasUrinI TIkA (patra 278)mAM keI A sImadharasvAmI pAsethI e lAvyAnI vAta che, jyAre pariziSTa parva (sa. 9, le. 9-8)mAM te A bane cUlA temaja bhAvaNa ane vimuni e cAra sthUlabhadranI bena sAdhvI jaNA sIndharasvAmI pAsethI zIkhI lAvyAnI vAta che. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pandaram | dasayAliya 157 nimhaNa-dasayAliyanI nijajutti(gA. 16-17)mAM kahyuM che ke AyapUvAmAMthI dhammapatti, kammapavAyamAMthI piMDesaNuM, saccappavAyamAMthI vakasuddhi ane navamA puvanA trIjA vatyumAMthI bAkInA bhAganuM niEhaNa karAyuM che. matAntara pramANe bAra aMgarUpa gaNipiDagamAMthI A mUlasuttanuM niyhaNa karAyuM che. juo gA. 18. - saMtulana-dhammapatuM aMzataH smaraNa karAvanArA dasayAliyanuM a. 2, padya 1 saMyuttanikAya (nandanavagna, dukakaraM, pR. 7) sAthe ane a. 2, padya 7 visantajAtaka ( kramAMka 69, pR. 311 ) sAthe maLatAM Ave che. A te prAcIna pAli sAhityanI addhamAgaNI sAhitya sAthe samAnatA che enA namUnArUpe ullekha che. A 2, padya 7-11 uttarAyaNa (a. 22, padya 42-44, 46, 49) sAthe akSarazaH maLe che. a. 4mAMnI mahAvatene aMgenI kaDikAo AyAra ( suya. 2, a. 15 )nA aMtima bhAga sAthe moTe bhAge maLatI Ave che. a. 7ne AyAra ( suya. 2, a. 4) sAthe sarakhAvatAM ema bhAse che ke A 7nuM lakhANa te AyAranA gadyanuM padyAtmaka rUpAntara che. a. 10 ane uttarajhayaNa (a. 15) viSaya, nAma, chanda ane pratyeka pAnA antanA sa jUi pUratA bhAganI bAbatamAM maLatAM Ave che. pra. e. ema. ghATagee Parallel Passages in the Dasavaikalika and the Acaraiga nAmanA lekhamAM AyAra ( suya. ra )nI trIsa kaNDikAnuM dasayAliyanAM keTalAMka padyo sAthe sAmya darzAvyuM che. vivaraNadi-dasayAliya temaja enI be cUlA upara bhadrabAhusvAmIe nijutti racI che. mULa sahita A nijajuttinI prA leyamane 1 au au "New Indian Antiquary" (Vol. I, No. 2, pp. 180-137)mAM chapAyo che. 2 AnI gA. 82mAM je gevinda vAcakane ullekha che teo zuM nandInI paTTAvalImAM nAgArjunanA ziSya tarIke ulekhAyelA govinda (I. sa. 3pa0 )thI bhinna che ? gA. 98-11pamAM bhikSAcaryAthI jIvanAra sAdhune rasoi karanArane hAthe thatI hiMsA kema na lAge e vAta vistArathI samajAvAI che. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ve AgarAnu dina prakaraNa sampAdita karelI AvRtti Z D M G(Vol. 46, pp. 581-863)mAM prasiddha thai che. emAM nivruttinA kathAtmaka bhAganI cakAsaNI che temaja vivaraNAtmaka sAhitya viSe vistRta UhApoha che. A Agama upara bhAsa che ane emAM lagabhaga tresaTha gAthA che. prasiddhi pramANe jinadAsargANu mahattare racelI suNNi R ke saMsthA taraphathI i. sa. 1933mAM prakAzita thai che. mULa temaja uparyukta nivrutti ane bhAsa upara haribhadrarrArae vRtti racI che ane A tamAma de, lA, saMsthA taraphathI chapAyAM che. A Agama temaja enI e cUlA upara samayasundarargANue vi. sa. 31691mAM TIkA cI che ane e mULa sahita - zrIjinayakSa:sUrijI grantharatnamAlA "nA pahelA ratna tarIke jaina bandhu samAja taraphathI vi. saM. 1975mAM chapAi che. candrana-jainAgama-granthamAlAmAM granthAMka 1 tarIke A Agama chAyA, ajJAtakartRka avasUri, hastimalajIkRta sAbhAgyacandrikA ' nAmanI hindI TIkA, bhUmikA, saMkSipta viSayAnukramaNikA ane zabdakaeNza sahita i. sa. 1940mAM prakAzita thayela che. pre. zuthiMge dasavaiyAliyanuM i. sa. 1932mAM sampAdana kayu" che. emAM aMgrejImAM bhASAntara ane TippaNa che. A sampAdana zeTha ANu MdajI kalyANujI tarathI prasiddha thayuM che. bhASAntarakri--prA. lAyamene dasavaiyAliya ( a. 1-3 )nu jana bhASAntara karyu che, prA. kAzInAtha vAsudeva atyakare dasaneyAliyanuM a MgrejI bhASAntara taiyAra karI e mULa, nivrutti ane TippA sahita i. sa. 1932mAM prasiddha karyuMke e pUrve jaina mahilAmaMDaLa (muMbai) taraphathI mULa gujarAtI sASAntara sahita chapAvAyuM hatuM. e. TI. upAdhyee aMgrejI prastAvanA, anuvAda ane TippaNu sahita mULa pae kaTake chapAvyuM che, a. 10te ' 1 A sRSNuimAMnI traNa thAonA hiMdI sArAMza pu. ka.mAM pR. 101-105mAM chapAyA che. 2 nue pR. 19. 3 zizananadhi-zRMgAra. 4 i. sa. 1938mAM je AnI bIjI AvRtti chapAI che temAM nivrutti apAI nathI. 5 pahelAmAM a. 1-6 che, jyAre bIjAmAM a. -10 temaja e cUlA che. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pindaram] pikanijajutti ne ahanijajutti mAro padyAtmaka anuvAda"sihacaka" (va. 12, aM. 1)mAM temaja je. dha. pra. (pu. 63, aM. 6)mAM chapAye che. pra. paTavardhane "The Das'avaikalikasutra: A Study" nAmanA lekhamAM cho para vistArathI vicAra karyo che. pR. 1mAM vividha AvRttio ane TIkAonI nedha che. piMDanijajutti (picchaniyukti)-dasayAliyanA "piMDesaNuM" nAmanA pAMcamA ajhavaNa upara nijajutti racatAM e ghaNuM moTI thaI javAthI ene pRthapha sthAna ApI bhadrabAhusvAmIe piDanijajutti racI che. Ama A dasayAliyanI nijajuttimAMthI phUTelI prazAkhA (off-shoot) che. dasayAliyanI nijajutti ( gA. 239 )mAM A piMDanijajuttinuM sucana heya ema lAge che. 671 gAthAmAM racAyelI A piMDanijajuttimAMnA piMDa Ano artha " AhAra " thAya che. AhArane aMgenA udgamadeSa, utpAdana-de, eSaNa-de ane grAsaSaNa-denuM ahIM nirUpaNa che. piMDanijajutti upara je 46 gAthAnuM bhAsa che tenI keTalIka gAthAo piMDanijajuttimAM dAkhala thaI gaI che. A piMDanijajutti upara malayagirisUrie vRtti racI che ane e bane chapAyelI che. piMDanijuti upara haribhadrasUrie vRtti racavA mAMDI hatI. e "sthApanA-doSa" paryata racAI hoya ema lAge che. Aje e maLe che ke nahi te jANavuM bAkI rahe che. pahAvAgaraNa uparanA jJAnavimalasUrikRta vivaraNamAM piMDanijajuttine saMkSepa che (juo pR. 114). mUlAyAranA chaThThA paricchedanI 1-62 gAthAmAMnI ghaNuMkharI piMDanijajuttinI ja gAyA che ema muni darzanavijayajIe " mUlAcAra" nAmanA lekhamAM kahyuM che. piMDanijajutti(461-473)mAMnI kathA pu. kamAM " nAka kATa lI!" e nAmathI hindImAM apAI che. ehanijutti (odhaniyukita ) Avarasanijajutti ( gA. 1 juo pR. 28. 2 45mI gAthAmAM candraguptanA bhojanathALamAMthI be ziSya bhajana karatA hovAnI hakIkata che. 3 juo pR. 17--8 4 juo a.je. 50(kharaDa 2)ne upadhAta (pR. 61). 5 juo je. sa. pra. (va. 6, aM. 2, pR. 58). Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 AgamanuM digdarzana [ prakaraNe 665)nI A eka prazAmA ( off-shoot ) gaNAya che, ane Ama enA kartA paNa bhadrabAhu svAmI che. Aje A je svarUpamAM maLe che temAM AnA uparanI bhAsanI paNa keTalIka gAthA jovAya che. "ha"ne artha saMkSepa, sAmAnya ema thAya che. A enijajuttimAM bahu salama vigate na ApatAM sAmAnyapaNe hakIkate apAI che. AmAM caraNakaraNAnuyoganuM prAdhAnya che. caraNasati, karaNasamiti, pratilekhanaThAra, piDa-dvAra, upadhinuM nirUpaNa, anAyatananuM varjana, pratisevanAdhAra, AlecanA-dAra ane vizuddhi-dhAra e bAbatanuM ahIM nirUpaNa che. ohanijajuti upara jema bhAsa che tema yuNi paNa che, paNa e aprasiddha che. hanijajutti upara droNasUrie je TIkkA racI che e te mULa sahita chapAyelI che. pakikhayasutta (pAkSikastra)-A padyAtmaka kRti (liturgy in verse)ne keTalAka "mUlasuta" gaNe che. AmAM prArambhamAM pAMca mahAvratane nirdeza che ane tyAra bAda AgamonI nAmAvali che. A suttamAM kSamAzramaNone namaskAra karAyo che. pAkSika pratikramaNa karatI veLA sAdhuo A sutta bele che. A suttamAM pAkSika divase karavAnA pratikramaNanI vigata che. pratikramaNa e cothuM pAvazyaka gaNAya. A hisAbe A avasmayanuM peTAsUtra che.yazodevasUrie vi. sa. 1180mAM racelI "sukhavibodhA " nAmanI vRtti sahita A pakhiyasutta chapAyuM che. cakrezvarasUrinA praziSya tilakasUrie pakhiyasutta para avacUri racI che. 1 pAMca mahAvrata, sAdhudharmanA dasa prakAra, saMyamanA sattara, vaicAvRtyanA dasa ane brahmacaryanI guptinAM nava, temaja jJAnAdi traNa, tapanA bAra prakAra ane krodhAdi cAra ema sittera bheda jANavA. juo hanijajuttibhAsa (gA. 2.) 2 picchavizuddhinA cAra prakAra, samitinA pAMca, bhAvanAnA bAra, pratimAnA bAra, IndriyonA nigrahanA pAMca, pratilekhanAnA paccIsa, guptinA traNa ane abhigrahanA cAra ema sittera bheda che (ejana gA. 3). 3 juo pR. 1. 4 juo je. sA. saM. I. (pR. 84). 5 juo pR. 17. 6 eo vi. saM. 1304 sudhI vidyamAna hatA. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sALasu ] casaraNa prakaraNa 16: dasa paiga je tItha karane jeTalA ziSyo autpAtikI, vaiyikI, kArmika ane pAriAmika ema cAra prakAranI buddhithI vibhUSita hoya te tIrthaMkaranAM samayamAM teTalAM hajAra prakINuMka racAya ane emanA tImAM pratyekabuddhanI saMkhyA paNa eTalI ja hoya. Ama nadInI malayagirisUrikRta TIkA( patra 208 A )mAM kahyuM che. mahAvIrasvAmInA 14,000 buddhizALA ziSyAe paNugA racyAM hatAM. e badhAM Aje maLatAM nathI. je maLe che temAMnAM A samiti taraphathI chapAyelAM 16sane huM ahIM sakSipta paricaya ApuM chuM. A parNAge! vaidika pariziSTanuM smaraNa karAve che. kusalAzubhadhi-ajhavaNu ' 1 causaraNa (catuH zaraNu )--Ane paNa kahe che. emAM 63 gAthA che. pahelI sAta gAthAmAM sAmAyikAdi cha AvazyakeAnAM phaLanA nirdeza che ane AThamImAM cauda svapnAnAM nAma che. tyAra pachI arihaMta, siddha, sAdhu ane kaivalajJAnIe kahelA dharma e cAra zaraNA, duSkRtyanI nindA ane sukRta( satkAryAM )nI anumedanA e bAbate vicArAi che. chellI gAthAmAM vIrabhad ' ( vIrabhadra) zabda che. e uparathI A puNDuganA kartA * vIrabhadra' che ema manAya che. A 35Nuga temaja khIjA 4nava saMskRta chAyA sahita A samiti taraphathI chapAyAM che.pa A casaraNane temaja AurapaccakkhANuM, bhattapariNNA ane saMcAraganA kanavijayajIe karelA bhAvAnuvAda mULa sahita C . 11: 1 AtmArAmajIkRta jaina dharmaviSayaka praznottaramAM vithaya ane vIrthavane bhegAM mUkyAM che ane sathAragane na gaNI ene badale gacchAcAra ane maraNusamAhine ullekha karAyA che. jIe %0. sA. saM. I. ( pR. 81). maraNusamAhi ane gacchAcArane khale cadAvitjhaya ane vIstthava ApI A. samiti taraphathI dasa chapAvAyAM che. ejana(pR. 81). 2 jue navamI gAthA. 3 A casaraNa ane tadulaveyAliya de. lA. sasthA taraphthI i. sa. 1922mAM chapAyela che. 4 juo pR. 13 ane 17, 5 jue pR. 17, Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamAnuM ni [ prakaraNa ArAdhanAsAra' e nAmathI vijayadAnasUriyanyamALAnA maMtrI hIrAlAla rahyucheADadAsa mAstara tarathI vi. saM. 1997mAM prakAzita thayeA che. 6. lA. pu. saMsthA taraphathI granthAMka 59 tarIke A Agama avasUri sahita chapAyela che ane sAthe sAthe tandulaneyAliya ane enA uparanI vijayavimalakRta vRtti paNa chapAyela che. > * 2 AurapaccakkhANa ( AturapratyAkhyAna )...Ane bRhadAturapratyAkhyAna ' paNa kahe che. AmAM ekandara sittera gAthA che. dasanI gAthA pachI keTalAka bhAga gadyamAM che. ' bAla-paMDita ' maranuM svarUpa pahelI nava gAthAmAM samajAvAyuM che. dasamI gAthAthI 'pati-paDita' maraNanuM svarUpa vicArAyuM che. 35mI gAthAmAM ' khAla ' maraNu, ' bAla-paMDita ' maraNu ane ' paMDita ' maraNu ema maraNanA traNa prakAra gaNAvAyA che. viyAha0 (sa. 13, u. 7; su. 496)mAM khAla-maraNu ane paDita-maraNu viSe vistArathI vicAra karAyA che. ragA. 46-56mAM hitazikSAne adhikAra che. chellI gAthAmAM vIra ' zabda vaparAyA che. ethI AnA kartAnuM nAma vIrabhadra 'sUcavAya che. mUlAyAra( pariccheda 2 )mAM A paNuganI 54 gAthA ane ri. 3mAM pAMca jovAya che ema mUlAcAra" nAmanA lekhamAM ullekha che. A paNuganI AvRtti vagere mATe jue pR. 171-2 TUR . * A paNDugamAM temaja bhattapariNNA, mahApaccakkhANu te maraNusamAhimAM ArAdhanAnA viSaya che. ArAdhanAne aMgenI kRtionI noMdha bRhatkathAke zanI prastAvanA( pR. 48-9)mAM apAI che. 44 bhattariNNA (bhaktaparijJA)--AmAM 172 gAthA che. 'abhyudyuta' 1 khIjI gAthAmAM sAta zikSAvratanA ullekha che, ane AThamI gAthAmAM bhattariNNAnI bhalAmaNa karAI che. 2 54mI gAthAmAM caMdavittta zabda vaparAcelA che, ane enA artha 'rAdhAvedha che. 3 juA hai. sa. pra. (va. 6, a 1, pR. 6-10). A lekhamAM evA paNa ullekha che ke mUlAcAra ( pira. 4 mAMnI traNa gAthA uttaramAMthI kaMika pheraphAra sAthe apAi che ane enA keTalAka bhAga AhanazruttinI gAthAthI banelA che. 4 A aMka A. samitie chapAvela dasa paiNugane anusare che. ( sa. 13, 3. 7; su. 496)mAM . 2 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmuM ] bharapariNa7 ne sAraga 1m maraNathI ArAdhanA thAya che. A maraNa bhaktapariNA, IginI ne pAdapapagamana ema traNa prakAranuM che (juo gA. 9). bhaktaparitAnA vicArane avicAra ema be prakAra gA. 10mAM batAvAyA che. AnA pachInI gAthAomAM anazana karanAranI gyatA, ene karAvAtA samAdhi pAna ane virecanano ullekha che. gA. 53-153mAM ziSyajanane apAyelI zikhAmaNunuM savistara varNana che. gA. 09-134mAM pAMca mahAvratanAM svarUpa ane phaLa vicArAyAM che. 16mI gAthAmAM subadhue chANuM saLagAvI cANakayane ke jeNe gokuLamAM 3pAdapapagamana-anazana ravIkAryuM hatuM tene bA chatAM eNe e samAdhipUrvaka sahana karI uttama arthane prApta karyo e vAta che. 171mI gAthAmAM "vIrabhad" zabda Ave che. e uparathI A pairaNuganA kartAnuM nAma "vIrabhadra" sUcavAya che. A pachaNaganI AvRtti ItyAdi mATe juo pR. 171-2. 6 saMthAraga(saMratAraka)-AmAM 123 gAthA che. antima kALanI ArAdhanArUpa satyArAnA svIkArano mahimA varNavAyo che. 15mI gAthAmAM kahyuM che ke "veta kamaLa, (pUrNa) kaLaza, svastika, nanhAvarta ane uttama puSpanI mALA e sarve maMgaLa varatuo karatAM sanyAre vadhAre maMgaLarUpa che. 23mI gAthAmAM tIrthanI vyAkhyA che. gA. 32-43mAM kone sanyAre vizuddha gaNAya te nirdezAyuM che. gA. 46-57mAM vidhipUrvaka sanyArA para ArUDha thaelA kSepakanA sukhanuM varNana che. 13mI gAthAmAM kahyuM che ke sUkA ghAsane sabhyAre ke prAsuka (nirjIva) bhUmi e kaMI kAraNa nathI, paNa vizuddha cAritra pALanAre AmA kharekhara sanyArArUpa che. sanyArA para ArUDha thaI "paMDita' maraNane pAmanArAnAM dRSTAnta gA. 16-88mAM 1 gA. 41mAM kahyuM che ke elacI, taja, nAgakesara ane tamAlapatranI sAthe sAkaravALuM dUdha ukALIne TAThuM karI pAvuM te "samAdhipAna" che. 2 A vAta saMthAra(gA. 73-5)mAM paNa che. 3 bhattapariNuM (gA. 73)mAM te IMginI-maraNanI vAta che. 4 mahAbhArata (pa., a. 82, le. 20)mAM Ane ulekha che. aMguttara nikAcanI TIkAmAM nadiyavarane eka meTI mAchalInuM nAma gayuM che. ' Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LEA AgamanuM digdarzana [ prakaraNa apAyAM che. pachInI gAthAmAM sanyArAnA svIkAranI ane kSamApanAnI vidhi batAvAi che. kuMTa phezana ka MTsa( Kunt von Kamptz )nA Uber die vom Sterbefasten handelnden alteren Painna des Jaina-Kanons nAmanA lekhamAM paNNAmAM AvatI kathA vagerenA 4ullekha noMdhAyA che. HILL (Vol. II, p. 460)mAM kahyuM che ke AmAM temaja uparyukta bIjA paNumAM sAdhune yegya maraNanA viSaya che tema chatAM e aupadezaka kAvyeA che. . 3 mahApaccakkhANa ( mahApratyAkhyAna)-AmAM 142 paDyo che. thoDAMka 'anuSTubhU'mAM che. duritranI nindA (padya 1-12 ), ekatvabhAvanA ( 13-16, 44), mAyAne--bhAvazayanA tyAga, sasAramAM paribhramaNa ( 37-40 ), * paNDita ' maraNunI abhilASA (41--42, 45-50 ), pudgalAthI-AhArAdithI atRpti ( 51-64), pAMca mahAtratAnuM pAlana ( 68-76 ), svAzraya, 'pa MDita' maraNanI prazaMsA (92 ), ArAdhanA (9395, 137), karmAMnA kSaya (99-101), vyutsarjana (109, 11409 ) ane ArAdhanAnuM phaLa (138-9) ema vividha viSaye ahIM vicArAyA che. " mUlAcAra '" lekhamAM evA ullekha che ke A paNDuganI e gAthA mUlAyAra( ri. 2)mAM ane traNa gAthA enA trIjA paricchedamAM jovAya che. A paNDuganI AvRtti ityAdi mATe rR. 173 jovu, pa taMdulavecAliya ( tandulavaicArika )--AmAM vacce vacce je 1 puSpacUlAnA dharmAcArya aNuiM kAputra, skandaka muninA pAMcase ziSya, dRSTa rAjiSa, sukArAla RSi, avanti( sukumALa), Aya kArtika, dharmasiMha, 'IMginI' maraNa svIkAranArA cANakaya, amRtadheASa rAjiSa, 'lalitadhaTa' nAmanA khannosa puruSA, siddhasena muni, kumAra kurudatta, cilAtIputra, gajasukumAla ane ma'khalI ( gezAlake) mALelA e munivaro viSe ahIM ullekha che. 2. 122mI gAthAmAM rAdhAvedha ' e amAM caMdavijjha' zabda vaparAyelA che. 3. A lekha hemputhI I. sa. 1929mAM prasiddha thayA che. 4 bRhatkathAkAzanI prastAvanA ( pR. 26-30)mAM sathAraga, bhattapariNA ane maraNasamAhimAMnA A prakAranA ullekhAnu gAthAdITha saMkSepamAM spaSTIkaraNu che. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sALasu ] taMdulaneyAliya ne gacchAyAra gadyamAM lakhANa che ene saMpAdake vIseka sUtrarUpa gaNyuM che. bAkI bhAga padyamAM che ne enI sakhyA 586nI che. pahelA padyamAM A paNuganuM ahIM sUcavAyA mujaba nAma apAyu che; khIjA ane trIjAmAM viSayane nirdeza karAyA che. jIvanuM garbha tarIkenuM kAlamAna, ceAninuM svarUpa, garbhAvasthAmAM AhArAdi ane mAsadIThe zArIrika racanA, mAtAnAM ane pitAnAM agAnA ullekha, nAraka ane deva tarIkenI utpatti, prANInI khALa ityAdi dasa dazAnuM svarUpa, dharmamAM udyama, yugaladharmI vagerenu vana, saMhanananA ane saMsthAnanA cha cha prakAruM, tandulanI gaNutA, kALanA vibhAge--zvAsAdinAM mAna, zirA vagerenI saMkhyA, dehanI apa vitratA, kAmukane upadeza, strIonAM utrANu nAma, nArI, mahilA ityAdinI vyutpatti, strIone svabhAva ane dharmanuM zaraNu ema vividha viSayAnu ahIM nirUpaNu che. jai. sA. sa. i. ( pR. 80 )mAM taMdulaneyAliya nAmanI sakAraNatA darzAvatAM kahyuM che ke " eka seA varSanA AyuSyavALA puruSa pratidina tadula-bhAta khAya tenI sa MkhyAnA vicAranA upalakSaNuthI A nAma paDelu che. ' A paNga chAyA sahita chapAyelu che. vaLI vijayavimale racelI vRtti sAthe paNa e pachapAyu' che. A paNumane ullekha dasaveyAliyasuNDi( patra 5 )mAM che. 7 gacchAyAra (gacchAcAra)A. samiti taraphathI vi. sa. 1980mAM AnavimalasUrinA ziSyANuziSya 6vAnara gaNuie vi. saM. 1622 pahelAM 1 24mI gAthAMmAM kahyuM che ke koI pApI jIva khAra varSa garbhamAM rahe. 2 55mI gAthAmAM enI sakhyA 460 kareDa ne esI lAkhanI darzAvAi che. enI pahelAnA gadyamAM puruSAdinA kALiyAnI saMkhyA temaja askRti, prasRti ityAdrinAM mApanu svarUpa che. 3 Ane lagatA mULa pATha temaja ene gujarAtI anuvAda me vairAgyarasamajarI ( gucchaka 2, zlA. 11)nA spaSTIkaraNa ( rR. 51-3 )mAM ApyA che. mAnisIhamAM paNa strInuM AvuM vairAgyajanaka varNana che. A viSe me uparyukta spaSTIkaraNa(pR. 54-1)mAM UhApoha karyo che. 4 jIe pU. 10, 5 jIe pR. 18, 6 je, sA. saM. I. (pR. 584)mAM A vAnara te ja vijayavimala che ane ee AnandavimalasUrinA ziSya che evA ullekha che. je A abhrAnta hoya te Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 08 AgamAnuM digdana [ maraNuM racelI vRtti sahita je A paNuga chapAyuM che temAM 137 pado che. emAM keTalAMka anuSTulamAM ane keTalAMka AryamAM che. AmAM hAMsiyAmAM viyenA nirdeza che. 135mI gAthAmAM kaLA mujaba A Agamane uddhAra mAnisIha, kappa ane vavahAramAMthI karAyA che. AmAM AcAya, sAdhu ane sAdhvI ema traNanA svarUpanuM nirUpaNa che. gA. 1mAM mahAvIrasvAmIne namaskAra karAyele che. gA. 2-7mAM gacchamAM rahevAnu phaLa te gA. 8-40mAM uttama ane adhama AcAryanAM lakSaNa. darzAvAyAM che. gA. 41-106mAM sAdhunA svarUpane ane gA. 107- 134mAM sAdhvInA svarUpane vicAra karAyA che. ' gaccha ' eTale sAdhuene samudAya. gacchanu nirUpaNu e A AgamanA viSaya che. gucchanI uttamatA AcAyanA upara AdhAra rAkhe che. gacchAyAra upara vAnanI bRtti che. e ane gujarAtI anuvAda sahita A Agama dhyAvimala granthamAlAngranyAMka 25 tarIke i. sa. 1924mAM chapAyela che. A Agama upara eka saMskRta avara che. enI eka hrAyothI vi. sa. 1646mAM lakhAyelI che. A paRNga chAyA sahita chapAyu che. vaLI A chAyA temaja gujarAtI vivecana sahita bhUpendrasUri-sAhitya-samiti taraphathI paNa prasiddha thayuM che. sva. vijayarAjendrasUrie je anuvAda karyo hateA tene saskArIne A vivecana taiyAra karAyu che. je. 1. pra. sabhA taraphathI mULa gujarAtI anuvAda sAthe chapAyelu che. 8 gaNivijjA (vidyA)--AmAM 82 paDyo che. thoDAMka (dA. ta. 56-8) anuSTumAM che. pahelI gAthAmAM alAkhavidhi-nava khaLeAnI vidhi kahIza ema kahyuM che. bIjI gAyAmAM ( 1 ) divasa, (2 ) tithi, ( 3 ) nakSatra, (4) karaNa, ( 5 ) graha-divasa, ( 6 ) muddata', ( 7 ) zatrunala, (8) D C J M (Vol. XVII, p. 1, p. 845)mAM meM je emane praziSya kahyA che te sudhAravuM Te. AnandavimalasUrinA ziSya vijayavimale vi. saM. 1634mAM je 550 zlAka jevaDI saMskRta TIkA racI che tenA saMzAdhanamAM vidyAvimala, vivekavimala ane anivimala e traNa viSudhAe sahAyatA karI hatI. 1 jue DCTM (Vol. XVII, p. 1, p. 346 ) 2 jue pU. 17. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ seLayuM 7. doviMdastha ne maraNa samApti 177 lagna-bala ane (8) nimitta-balane ulekha che. A darekamAM zuM zuM karavuM ghaTe te AgaLanI gAthAomAM vicArAyuM che. antamAM divasa karatAM tithi, tithi karatAM nakSatra ema uttarotara adhika baLavAna che e vAta che. Ama A jyotiSane grantha che. enA 63mA padyamAM 'herA zabda che. 9 deviMdathaya (devendrastava)-AmAM 307 gAthA che. RSabhadevathI mAMDIne mahAvIra svAmI sudhInA tIrthakarane vandana karI koi samayajJa zrAvaka prathama prAkRSamAM vardhamAna(vIra)nA tarapha bahumAna (2) thavAthI vIranI udAra stuti kare che ane enI pAnI hAtha joDIne e sAMbhaLe che. Ama pahelI traNa gAthAne sAra che. chaThThI gAthAmAM batrIsa indrone nirdeza Ave che e sAMbhaLatAM patnI patine prazna pUche cheH A batrIsa indro te kyA ? teo kyAM rahe che ? konI keTalI sthiti che ? kone keTalAM bhavana ane vimAna che ne tenuM svarUpa zuM che ? indronuM avadhijJAna kevuM che? (-10 ). zrutajJAnarUpa sAgaramAMthI pratikRcchA vaDe mane je kRta maLyuM che tenA AdhAre huM uttara ApuM chuM ema patie kahyuM (12) ane upayukta praznonA uttaro ApyA. emAM lekapAla vagerenI saMkhyA (43-5), indronAM baLa ane parAkramanuM svarUpa (para-65), jatiSkane vividha daSTie vicAra (81-161)-nakSatranA candra sAthenA yoganA samaya ( 102-4), kapipapanna ane kapAtIta deveno adhikAra ( 163-198), devono pravIcAra (199-202 ), iSatrAgabhArAnuM varUpa ane siddhonI avagAhanA (273-290) ane siddhonuM sukha (293-9) e viSaya paNa samajAvAyA che. A pramANe kAI zrAvake karelA nirUpaNane rajU karate Agama vIrabhadra racyo che ane e chAyA sahita chapAyela che. 10 maraNasamAhi (maraNasamAdhi)-AmAM 663 gAthA che. 1 batrIsa indro (gA. 14-19), bhavananI saMkhyA (21-0) ane indronI sthiti (28-30 ). 2 juo. pR. 17. 12 WWW.jainelibrary.org Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 AgamanuM digdarzana [ prakaraNa pahelI gAthAmAM "maraNavihi saMgaha " kahIza evI pratijJA che. samAdhipUrvaka maraNa zI rIte thAya e prazna ziSya vandana karIne pUche che. sAtamI gAthAmAM "maraNasamAhi? jANavA icchuM chuM ema ziSya kahe che. tyAra bAda ArAdhanAnA traNa prakAra (gA. 15), ArAdhaka ane anArAdhakanuM svarUpa, pAMca saMkilaSTa bhAvanAne tyAga(60), maraNa aMge AlecanAdi cauda prakArane vidhi ( 81-82), sUrinA guNo, zalyano uddhAra, jJAna ane cAritra mATe udyama, "anazana" tapanuM lakSaNa(134), jJAnane mahimA (135-149), saMlekhanAvidhi, rAga ane dveSa upara vijaya, pramAda ane upAdhi ItyAdine tyAga, AtmAnuM Alambana, mamatvAdine tyAga, bhAvazalyane uddhAra, pratyAkhyAna, "paNDita" maraNanI abhilASA (2401), santaSane abhAva, mahAvratonI rakSA, (258-266), uttama arthanI siddhi, " abhyadyata " maraNa, jinavacanane mahimA, saMvega, patAkAharaNa, nirdhAmaka, kSAmaNa, dehAdine tyAga, saMskAraka, hitazikSA, anyatva-bhAvanA (368), azuci-bhAvanA (385), anyAnya gatimAMnAM duHkha, jinadharma zeTha, cilatiputra, dhanya, zAlibhadra, pADavo vagerenAM daSTAnta (423-519), anityAdi bAra bhAvanA (570-637) ane mekSanA sukhanI apUrvatA temaja A pachaNaNuganI racanA maraNavibhakti, maraNuvisehi, maraNasamAhi, saMlejanAsuya, bharapariNuM, AurapaphakhANa, mahApaccakkhANa ane ArohaNa paNa ema ATha zrutane bhAva laIne karAyAne ullekha ( 661-3 ) ema vividha viSayo nirUpAyA che. prakaraNa 17 naMdI ne aNuogaddAra A Agama e jaina zramaNone je jANavuM joIe te badhuM rajU karanArA mahAkAya vizvakeza che. juo HIL (Vol. II, p. 478). naMdI-naMdImAM keTaleka vibhAga gaghamAM to keTaleka padyamAM che. emAM ekandara 90 padyo che. suttanI saMkhyA 59nI che. zarUAtamAM 1 pa16mI gAthAmAM "kurkaTa "sapano ullekha che. 2 A mudrita che. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattaramuM ] na . 179 47 padyo che. emAM pahelAmAM tIrthakaranI ane bIjAM bemAM mahAvIrasvAmInI stuti che. enI pachInAM 14 padyomAM saMdhanI nagara, cakra, ratha ItyAdi rUpaka dvArA stuti che. 23-43 padhomAM ra7 zramaNanI stuti che, ane Ama e "zerAvalI" che. A Agamane mukhya viSaya pAMca jJAnarUpa bhAvanaMdInA prakAro ane upaprakAranuM nirUpaNa che. A AgamamAM nirdezAyelI keTalIka kathAonuM kAlipada mitre saMtulana karyuM che. A AgamamAM su 41mAM aneka jaina granthano ullekha che. e jotAM AnI temaja aNuogadAranI racanA vahelAmAM vahelI I. sa.nA trIjA saikAmAM ne moDAmAM moDI I. sa. nA pAMcamA saikAmAM thaI hoya ema lAge che. dUSpagaNinA ziSya devavAcaka A AgamanA kartA manAya che. keTalAka emane ja devaddhigaNi kSamAzramaNa gaNe che. harizcandramaNie te praznapaddhati(pR. 3)mAM A bannene bhinna gaNyA che, ane e vyAjabI che. vivaraNadi-naMdI upara prAcInamAM prAcIna vivaraNa te jinadAsagaNi mahattare jaINa marahaddImAM zakasaMvata 1598 (vi. saM. 33)mAM racelI yuNi che. A temaja AnA uparanI haribhadrasUrikRta TIkA ane vizesAnI amudrita gAthAo R. ke. saMsthA taraphathI eka pathArUpe i. sa. 1928mAM chapAyelI che. AmAM AnandasAgarasUrijIe haribhadrasUrinA samaya upara prakAza pADyo che. malayagirisUrie A Agama para saMskRtamAM TIkA racI che. e I. sa. 1235mAM pUrNa karAI ema HIL (Vol. II, p. 59)mAM ullekha che. A TIkA mULa temaja gujarAnI bAlAvabodha sahita temaja ekalA mULa sahita paNa chapAI che. amAlaka 1 vI. saM. je. kA.(pR. 119-120)mAM kahyuM che ke A therAvalI gusakramavALI nathI, kintu yugapradhAnanA kamavALI che. 2 juo UHQ (Vol. XIX, Nos. 3-4)mAM chapAyele emane lekha nAme "Some tales of Ancient Isarael, their originals and Parallels". 3 juo H C D J (pR. 115). 4 juo naMdInI guNi (patra 10). 5 AnI dhaNIkharI hAthapothImAM A varSa che. chapAyelI AvRttimAM zaka 500no ullekha che. A temaja zaka 598ne AnandasAgarasUrijI lipikALa gaNe che. 6 juo pR. 11. 7. juo pR. 17. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AganuM digdarzana [ prakaraNa RSie A Agamane hindI anuvAda karyo che. candana-jaina granthamAMnA dvitIya puSpa tarIke A Agama chAyA, hindImAM TIkA ane TippaNarUpa prathama pariziSTa ane naMdI sAthe anya zAstranA pAThenAM sAmyarUpa trIjA pariziSTa. naMdInA zabdakeza ItyAdi sahita satArAthI i. sa. 1942mAM prakAzita thayela che. hindI TIkAdinA kartA hastimalla che. A AvRttimAM zarUAtamAM pacAsa gAthA che. AvazyakaniyuktidIpikAmAM prArambhamAM A 50 gAthAnI vyAkhyA mANijyazekharasUrie ApI che. naMdI vagerenA viyAnukrama ityAdi A0 samiti taraphathI chapAyela che. juo pR. 24. mithyAzrata ne ajaina grantha-naMdI(su. 41)mAM "samyaphazrata " samajAvatAM kahyuM che ke arihaMtoe prarUpeluM dvAdazAMgarUpa gaNipiTaka samyapha-zrata" che. e caudapUrvIone temaja abhinnadazapUrvIne paNa samya-zrata " che, jyAre emanA karatAM ochA jJAnIone mATe bhajanA che. 42mA suttamAM mithyA-kRtanuM svarUpa samajAvAyuM che. ema karatI veLA bhArata( mahAbhArata), rAmAyaNa, bhImAsuruphakha, pakauTilya(arthazAstra) 1 emAMnI 18, 19, 31, 32, 48 ne 49 e kramAMkavALI gAthAo upara cuNimAM, hAribhadrIya TIkAmAM ke malayagirisUrikRta TIkAmAM vivaraNa nathI. 2 A paikI jemanI zraddhA samyapha cAne yathArtha hoya temane mATe gaNipiTaka samyapha-zrata che, jyAre viparIta zraddhAvALAo mATe te e mithyA-zrata che. nizcayadaSTi pramANe AgamanI vyAkhyAmAM zrotAnuM-grAhakanuM prAdhAnya che, jyAre vyavahAra- dRSTi pramANe vaktAnuM prAdhAnya che. AthI karIne nizcaya-daSTithI jaina Agama paNa ene durupayoga karanAranI apekSAe to mithyA-zrata che. 3 AnuM prAcIna nAma jaya che. 4 sUyagaDayukSiNa (patra 208)mAM "kaDilaga"nI sAthe Aje paNa ullekha che. A vavahAra ( u. 1)nA bhAsa (patra 132)mAM kaDigna( kauDinya)nI daMDanIti, mADharanA (nItizAstra) ane bhaMbhInI sAthe noMdhAyelA "Asukha "nuM smaraNa karAve che. gempasAra( jIvakAMDa, gA. 304)mAM AbhIya ane Asukhano ane mUlAyAra(pa, 60)mAM "Asurakhane ullekha che. A uparathI ema kalpanA phure che ke bhImAsurukha e bhIma ane Asukha ema be granthane vAcaka hoya athavA to bhImanuM Asukha evo eno artha hoya. lalitavistara(pR. 156)mAM AmbhIrya ane Asuryane ulekha che. 5 Ane ja cudhavaMsa ( 64, 3 )mAM Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattaramuM ] 181 sagaDabhaAi, khoDa(gheDa)muha, 3 kapAsia, nAgasuhuma, kanakasamiti, vaizeSika (darzana), buddhavacana, airAzika, kApilika, lekAyata, kitanna, mAThara, purANa, vyAkaraNa, "bhAgava, pAtaMjali, purUdevaya, lekha, gaNata, zakunaruta, nATakAdi athavA 72 kaLA ane sAMgopAMga cAra vedane mithyA-zrata kahelAM che. A grantha mithyAdISTae mithyAtvarUpe grahaNa karelAM hovAthI e mithyA-zrata che, paNa samyagdaSTi te ene * koTala " tarIke nirdeza hoya ema lAge che. koDilacane sUyagaDazuhiNu ( patra 208 )mAM "cANakkadila " tarIke ullekha che. sUyagaDa ( suya. 1, a. 9 )nA 1mA padamAM " aThThAvaya ane ulekha che. ene zIlA kasUri cANakyanuM arthazAstra gaNe che. pAica asatyamAMthI eka avataraNa vasudevahiMDI( pa. 45)mAM ane eka ehanistuti (patra 15ra A)mAM apAyela che. 1 AnuM svarUpa jANavAmAM nathI. 2 ghaTakamukhe cArAyaNa, survaNanAbha, gonadIMca, geNikAputra ane kacumAranI peThe bAbhravyane eka bhAga laI je kAmazAstra racyuM te A haze. kauTilya arthazAstra( pa. 253 )mAM kAtyAyana, bhAradvAja, cArAyaNa, kiMjaka, pizuna ane pizu-putranI sAthe sAthe gheTakamukhane rAjanItijJa tarIke ullekha karyo che. kAmasUtra (pR. 188)mAM paNa ghaTakamukhano ullekha che. 3 hanimnattinA bhAsa ( mA. 11-12 )mAM "kapAsa " nAmanA eka nAnakaDA granthano ullekha che te ja A "kapAsiya" che? 46 AnuM svarUpa jANavAmAM nathI. cha pakSIne avAja temaja zukananuM jJAna ema AnA be artha thAya che. emAMthI game te artha atra ghaTI zake che. ehanijutti( gA. 109-110)mAM keTalAMka zubha zukane gaNavAyAM che. 8 ThANa ( ThA. 3, 6. 3; su. 185 )mAM riunA ( da) jauglea ( yajurveda ) ane sAmaveya ( sAmaveda )ne ema traNane ulekha che, jyAre viyAha0 (sa. 2, u. 1 )mAM temaja AvavAiya ( su. 38, pR. 91 a-A )mAM A uparAnta athavaNa ( atharvaveda ), pAMcamA vedarUpa itihAsa ane cha vedarUpa nighaMTune ulekha che. AvasyacaNiyuM ( bhAga 1, patra 215 )mAM kahyuM che ke Arya vede bharata vageree karyA che. emAM tIrthakaranI stutio, sAdhuna ne prAvane dharma, zAntikarma vagerenuM nirUpaNa che. anArya veda sulasA, yAjJavalkaya vageree banAvyA che. sUyagaDacuNiNa(patra 16 )mAM A be nAme uparAnta taDugrIvanuM nAma che. AvasmayacuNimAM dvAdazAMgIne " veda " kahela che. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 AgamanuM digadarzana [ prakaraNa yathArtha svarUpamAM grahaNa karate hovAthI ene mATe te e samyapha-zrata che.' vaLI je keTalA mithyAdaSTione paNa e yathArtha bodhanuM kAraNa bane tene mATe to A ajenA pratye paNa samyapha-zrata che Ama ahIM praNetA (vaktA ) ane pAThaka ( zrotAo ema bane dRSTie zAstrone vicAra karAve che ane te iSTa che, kemake sAmpradAyika kadAgrahane badale satyane Agraha e ja sAcA nirUpaNanI jaDa ane zebhA che. dvAdazAMgInI sanAtanatA-naMdInuM pam sutta dvAdazAMgInI sanAtanatAM rajU kare che. ahIM kahyuM che ke dvAdazAMgarUpa gaNipiTaka pahelAM nahi hatuM ke bhaviSyamAM nahi hoya ke atyAre nathI evI sambhAvanA paNa nathI. A te dhuva che, niyata che, zAzvata che, avyaya che, avasthita che ane nitya che. 3 1 Ama veda vagere paNa jenene mAnya che. 2 zabda nirjIva che. e sarva sAMketika arthanuM pratipAdana kare che. ethI e sarvArthaka paNa che. A paristhitimAM nizcaya-daSTi pramANe vicAratAM zabdanuM prAmANya ke aprAmANya svataH nathI paNa ene upayoga karanAra upara e AdhAra rAkhe che. je prayojana nirdoSa heca te e zabda prAmANika bane, nahi te aprAmANika. vaLI zrotAnA guNadevanA upara paNa zabdanA prAmANya ane aprAmANya AdhAra che. zAstra e zabdonuM baneluM che. AthI , enI upakArakatA ke apakArakatA enA zabdo ja upara AdhAra na rAkhatAM ene grahaNa karanAranI yogyatA ane agratAnI upara paNa AdhAra rAkhe che. AthI veda te zuM paNa jaina Agama paNa eka rIte apramANa che hAnikAraka che, jyAre kei kharAbamAM kharAba zAstra paNa pramANa cheupakAraka che. Ama A hakIkata paM. dalasukha mAlavaNiyAe jena Agama ( jaina saMskRti saMzAdhana maMDaLa, patrikA 17)mAM hindImAM pR. 3-jamAM ApI che. 3 A kvana dvAdazAMgInI prazaMsA karavAnI vRttine AbhArI nathI, paraMtu vastusthitinuM ghAtaka che. AnuM kAraNa e che ke jemaNe rAga-dveSano sarvathA saMhAra karyo che e jinane-Apane upadeza AcAra ne vicAra e bene sAcA svarUpamAM nirUpe ja. AcAranuM sanAtana satya samabhAva-vizvavyApI maitrI keLavavAnuM che ke jene jano "sAmAcika' kahe che. evI rIte vicAranuM sanAtana satya anekAntavAda, vibhajyavAda ItyAdi nAmathI vidvAnone suparicita e syAdvAda che ke je Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattaramuM 1 aNuonadAra aNuogaddAra (anugadvAra ) sukhalAlajInA mata pramANe A AgamanA kartA Arya rakSitari che ane temanI A kRti prAyaH vikramanI bIjI sadInI che. praznottara zilIe racAyelI A kRtimAM upakrama, pramANapapama, sAgaropama, saMkhyAta, asaMkhyAta ne ananatanA prakAre, nikSepa, anugama ane nayanuM nirUpaNa che eTaluM ja nahi paNa emAM nAmanA dasa prakAre, nava kAvya-rasa ane enAM udAharaNa, ane aneka ajena granthanAM nAma e bAbate paNa vAcika ahisA paNa che ane je badhI bAjuthI vastune tapAsavA ane samajavAnI vRttine sAcI rIte poSe che. Ama je jinenI dRSTi AcAranA ane vicAranA sanAtana satya upara rahelI hoya temanA upadezarUpa gaNipiTakane "sanAtana' kahevAmAM kazo vAMdho nathI, kemake kALa, sthaLa ane vyaktinI daSTine laIne satyanA vividha AvirbhAva bhale hoya paNa e sarvamAM sanAtana satya guMthAyeluM che, eTale A AvirbhAva tarapha upekSA rAkhIne-nahi ke ene tiraskAra karIne vicAra karanAra jaina Agamone gaNipikane anAdi ananta kahI zake. vaLI e eka rIte apauzeya che ke je apauruSeyatA sAmAnya rIte vedane varelI che ema mImAMsakonuM mAnavuM che. niyAyika ane vaizeSiko vedane IzvarapraNIta mAne che te jane paNa pitAnA gaNipiTakarUpa vedane jinapraNIta-sarvaprata mAne che. dareka tIrthakaranA upadezane pAye sanAtana satya hovAthI emAM koI vAstavika bheda nathI. badhAM ja gaNipiTa arthadaSTie sarakhAM che, ane e apekSAe gaNipiTaka zAzvata che; bAkI zabdadaSTie e azAzvata che, adhruva che, aniyata che, aniya che, Adi ane atathI yukta che ane pauruSeya che. 1. juo jJAnabindu5ricaya (pR. 5). 2 Ane aMge "aNuegaddAramAM navarasa-nirUpaNu" 2 A nAme lakhelA mArA lekhano eka haste "mAnasI" (va. 12, aM. 1, pR. 22-100 )mAM chapAyo che. 3 naMdI( su. 41)mAM apAyelAM terAsiya, bhAgava, pAcaMjali ane pusyadevaya e nAme ahIM nathI, paNa "vesiya' evuM vadhArAnuM nAma che. dattaka "vaizika" nAmanuM gaNikAone lagatuM eka pustaka racyuM che ane vAsyAyane ene ullekha karyo che ema kahevAya che te zuM A e ja pustaka che ? sUyagaDanI cuNi (patra 140)mAM zikane strIne veda" kahela che ane emAMthI avataraNa apAyela che te te paNa Aja vaizika" che? 4 A tamAmane paricaya meM H 0 , J (pR. 162-5)mAM Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa che. 127mA suramAM sAta svaranAM nAma, e sAtenAM sthAna, kayuM prANI kayo svara bele ane kyA vAjiMtramAMthI kaye svara nIkaLe e hakIkata, svaranAM lakSaNo, svaranA traNa grAma (gamut), 21 mUcchanA (intonation ), svaronAM u5tti-sthAna, enI jAti ItyAdi ane geyanA guNAdinuM nirUpaNa che. Ama ahIM saMgIta vize keTaluMka lakhANa che. A Agama vastayanA abhyAsa mATenuM praveza dvAra che, ane siddhAntarUpa daravAjAne ughADanArI A anupama cAvI che. - vivaraNAdi-A Agama upara cuNi che ane e ke. saMsthA taraphathI vi saM. 1928mAM chapAyelI che. enI helI paMkti Apyo che. vizeSamAM pro. dhave syAdvAdamaMjarInI prastAvanA(pR. 49)mAM je AdhAre aNuogaddAranA kartA ke saMkalanakAra tarIke Arya rakSitane nirdeza karyo che te bhrAtimUlaka hovAnuM meM pR. 111mAM darzAvyuM che. 1 kANamAM paNa A viSaya che (jIe pR. 76). saMgItanA anya grantha vagerenA sambandhamAM " saMgIta ane jaina sAhitya" nAmanA lekhamAM meM keTaloka vicAra karyo che. A lekha jai. sa. pra. ( va. 10, aM. 8, pR. 147-150 )mAM chapAye che. A viSaya paratve purAtatva (va. 1, a. 3; va. 2; aM. 1 )mAM chapAyela nArAyaNa morezvara kharene "bhAratIya saMgItanuM aitihAsika avalokana" nAmano lekha, jaina siddhAntabhAskara (bhA , aM. 1)gata vI. rAdhavane "kucha jaina graMthomAM saMgItacarcA " nAmane lekha, trivendram saMskRta sirIjhamAM chapAyela digambarIya grantha saMgItasamayasAra (kartA pArtha deva) ane je. si. bhA.(bhA. 9, aM. 2; bhA. 10, aM. 1 )mAM e nAme apAyele paricaca, saMgIte paniSasAramAM saMgItajJa tarIke narendrasUrine ulekha, devaguptasUrine vINAvAdano nAda ityAdi hakIkate vicAravI ghaTe. 2 A cuNi( patra 45 )mAM svaranuM lakSaNa, traNa grAma ane 21 mUrchAne ane mUcchanAne artha e bAbatene aMge pAiyamAM traNa padyo che te koI saMgItanA graMthamAMthI udadhRta karAyAM hoya ema lAge che. vizeSamAM ahIM kahyuM che ke "maMgI' vagere 21 mUcchanAnA svaranI hakIkata putragatamAM sarapAhuDamAM kahevAI che ane e AmAMthI nIkaLela bharaha ane visAkhila vagerethI jANuM levI. uparyukta traNa padyamAMthI be kaMika pAThabhedapUrvaka mAladhArI hemacandrakRta vRtti( patra 130 A)mAM jovAya che. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattaramuM ] aNugaddAra (patra 91) uparathI enA kartA jinadAsaNa mahattara che e jANI zakAya che. A Agama upara haribhadrasUrie saMskRtamAM vRtti ( patra 1-128 ) racI che ane e upayukata suNinI sAthe eka pothIrUpe chapAyelI che. visesA. upara vi. sa. 1175mAM TIkA racanArA maladhArIya ' hemacandrasUrie paNa A Agama upara vRtti racI che. e mULa sahita be vAra prasiddha thai che. A AgamA saMkSipta sAra " zrIanuyogada|rasUtra e nAmathI gujarAtImAM jai. A. samA taraphathI i. sa. 1917mAM chapAye che, enA pratye:jaka devavijayarmANu che. emaNe pR. 1-49mAM upakrama-dvArane, pR. 49-52mAM nikSepa-dArane, pR. 52-57mAM anugama-dAratA ane pR. 57-58mAM naya-dvArane ema cAra dvArAnA sArAMza anukrame rajU karyAM che. ,, " prakaraNa 18 : avaziSTa AgamA ApaNe seALamA prakaraNamAM dasa pachyuga viSe vicAra karyAM. A uparAnta je nIce mujabanI upalabdha kRtione kharI ke kheATI rIte 25RNuga ' tarIke oLakhAvAya che ene huM * avazaSTa Agama tarIke nirdezu chuMH~~ aMgacUliyA, avi+jjA, ajIvakapa, AurapaccakkhANu, ArAhaNApaDAgA, isiAsiya, kavayadAra, causaraNu, cAvitjhaya, jaMbumiajhayaNu, jIvavitti, josakaraDaga, joNupAhuDa, tithuggAliya, tii paNga, dIvasAgarapalgutti, paja'tArAhmaNuA, vivise hiM, vargI cUliyA, vagacUliyA, viyAhacUliyA, vIranthava, sasarpAnatti, sArAvalI ane siddhapAhuDa. 195 " a'gacUliyA ( a'gacUlikA )----nadImAM kAliya suya tarIke gaNuAvAyelA ane ThANu ( ThA. 10; su. 755)mAM nirdezAyelA agacUliyA 1 jue pR. 16 ane 17. 2 D C J M ( Vol. XVII, p 4, No. 1391 )mAM 'yAgividha'mAM 21 'prakIgu' gaNAvAyAM che. emAM paNa--kapa'ne ullekha che 3 maraNasamAhindu khInnuM nAma maraNaviddhi' che ethI ene ahIM nirdeza nathI. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 AgamanuM digdarzana [ prakaraNa nAmane Agama te A ja haze ke kema e jANavuM bAkI rahe che. bhAM. prA. saM. maM.mAMnI AnI hAthapothImAM zarUAtamAM "aMgacUliyA " zabdanI samajUtI che. 11 aMgene vibhUSita karavAmAM cUliyAo ze bhAga bhajave che te nizAyuM che. jene sAdhunA AcAra upara-vinaya paratve A gaghAtmaka kRti prakAza pADe che. AmAM naMdI temaja aNuo gaddAra viSe ullekha che e jotAM A I. sa.nA pAMcamA saikA karatAM prAcIna sambhavatI nathI. A AgamanA antima bhAgamAM bAkInI hakIkata vaMgacUliyAmAMthI samajI levAno ullekha che. aMgacUliyA upara gujarAtImAM To che. vavahAra(u. 10)nA bhAsa (gA. 100)mAM aMgenI cUliyAne " aMgacUlI " kahI che. enI TIkAmAM malayagirisUri kahe che ke upAsakadazA ItyAdi pAMca aMgenI cUlikA je nirA(rA)valikA te aMgacUlikA " che. ThANa(sa. 755)nI TIkA( patra 5138)mAM abhayadevasUri te ema kahe che ke AcAra ityAdinI cUlikA te "aMgacUlikA'. jemake AcAranI aneka prakAranI cUlikA kahelA temaja nahi kahelA arthane saMgraha kare che. aMgavijA (aMgavidyA)-A gadya ane padyamAM racAyele grantha che. enuM pramANa nava hajAra zleka jeTaluM che. e "sAmudrika vidyA "ne grantha che. prabhAvakacaritamAMnA vIrasuricarita(pR. 128, siMghI)mAM vIrasUrie je aMgavidyAne abhyAsa karyAno ullekha che te A ja Agama haze. vAdivetAla zAMtisUrie " aMgavidyA-racI uddharI" ema je. sA. saM. che.(pR. 207)mAM ullekha che. A AgamanuM mahatva jotAM e chapAva ghaTe. achavaka5( achavakalpa)-AmAM 45 paDyo che. AhAra, upadhi, upAzraya, prastravaNa, zavyA, niSaghA, sthAna, daMDa, cAmaDuM, paDado, avalekhanikA, daMtadhAvana, karNadhana, astro, seya ane nahareNune aMgenA upadhAto ahIM darzAvAyA che. upadhAta vinAnAM AhAra, upAdhi vagere sAdhuone khape ema ahIM kahyuM che. antamAM " mizrakalpa " kahevAne nirdeza che. A kRti koI sthaLethI chapAI hoya ema jANavAmAM nathI. 1 juo vI. e. je. kA. (pR. 174). 2 dhULa vagere jhATakavAnuM sAdhana. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDhArasu ] avaziSTa AgamA 1857 AupaccakkhANa ( AturaprayAkhyAna )--A padyAtmaka kRtimAM pAMca parameSThIonu guNAkItana che ane 18 pApasthAnakAne ullekha che. AmAM lagabhaga 28 paDyo che. emAMnu antima padya te pUrvokta (pR. 172) AurapaccakkhANunI 27mI gAthA sAthe maLatu Ave che. ArAhuNApaDAmA( ArAdhanApatAkA )-- jaina granthAvalI ( pR. 64)mAM ' prakIrNAMka ' tarIke gaNAvAyelI A kRtimAM 990 gAthA che. ginA kahevA mujaba AnA 26mAM padyathI kavayadAra zarU thAya che ane e Anu vIsamuMdAra( dvAra ) che. 983mI gAthAmAM vIrabhad ' / ullekha che. 985mI gAthAmAM A kRtinA kartA tarIke '- vIrabhad 'nuM nAma apAyuM che. 988mI gAthAmAM AnuM racanAva vi. saM. 1008nuM darzAvAyu che. A jotAM AnI pachyuga '--Agama tarIke ragaNunA karavI yuktiyukta nathI; bAkI ArAdhanAnA viSayane vyakta karanArI ane bhattapariNNA, piDaninnutti vagere sAthe samAnatA dharAvanArI gAthAvALI A kRti mahattvanI che. ethI e satvara chapAvavI ghaTe. * 4 isibhAsiya ( RSibhASita A nAma bahuvacanamAM che. A dharmakathAnuyogane grantha che. AmAM aneka upamAothI vibhUSita 45 ajhayA che. emAMnAM ghaNAMkharAM padyamAM che. neminAthanA tImAM thayelA nArada vagere 20, pArzvanAthanA tImAM thayelA 15 ane mahAvIrasvAmInA tIrthAMmAM thayelA 10 RSionAM pratyekabuddhonAM kathanarUpa uparyukta ajhayA che. samavAya( su. 44 )mAM te svargamAMthI cyavI ahIM manuSyalekamAM janmelA 44 RSienAM 44 ajhamAnA nirdeza che. DhANuM(ThA. 106 su. 755)mAM paNDAvAgaraNunA eka ajhayaNune 'si lAsiya' kahyuM che, joke e ajhayaNa maLatuM nathI. 1 jue D C J M (Vol. XVII, pt. 1, p. 326 ). 2 maraNasamAhi racavAmAM sAdhanarUpa banela ArAhapaNuga ( jIA pR. 108 ) nahi maLavAthI A ArAhaNupaDAgAne sthAna apAyu` haze. 3 jIe mudrita AvRtti patra 40 )gata isila siyasa gahaNI, Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamAnu' digdarzana [ prakaraNa RR ke. saMsthA taraphathI salAsiya i sa. 1927mAM chapAyela che. bhadrabAhusvAmIe uttarajhayaNu uparAnta je sirpAsaya upara `ninnutti racI hatI te A ja che ke ? 199 kuMvayadAr ( kavacAra)--A 129 padyanI kRti che. D CJ M (Vol. XVII, pt. I, p. 330 )mAM meM enu pahelu padya temaja chelluM padya noMdhela che. vizeSamAM ahIM me kahyuM che ke enuM chellu padya ArAdhanApatAkAbhagavatInu 892muM padya che temaja A kRtinA A eka bhAga che. A rIte vicAratAM Ane paga gaNavu yogya nathI. TaMkalpanA bhAsanA 476-490 gAthArUpa bhAga 'kavayadAra' kahevAya che, paNa te A kavayadArathI bhinna che.3 causaraNa ( catuHzaraNu )AmAM cAra zaraNanA hakIkata che. A pR. 171-2mAM varNavAyelA causarathI bhinna che. " cavijjhaya ( candrAvedhyaka )--Ane ' caMdavijha ' paNa kahe che. emAM 174 padya che. marasamaye kema vartavu joie e AmAM darzAvAyu che. candra eTale yAntrika pUtaLInI AMkhamAM rakhelo goLo. A' eTale maryAdAthI vIMdhavAmAM Ave che e ' AveSya' zabda darzAve che. enuM varNana jemAM che te arthAt rAdhAvedhanuM varNana jemAM che te candrAveyaka ' 4.Ama AmAM prasagavazAt rAdhA nAmanI lAkaDAnI pUtaLInI DAbI AMkhanI kIkI ( candraka ) vedhavAnI vAta che. A kRti chapAyelI che, paNa e mArA jovAmAM AvI nathI. " 6 jaMbusAmiajjIyaNa ( jammUsvAdhyayana )----AnA 21 vibhAga che. e darekane ' uddesaga' kahyo che. amAM jammUsvAmInAM pAMca 1 ahIM apAyelA teyali-ajhayaNanA nAyAgata e anjharaNu sAthenA sambandha mATe jIe pU. 96. 2 e Aje maLatI nathI. 3 bRhatkathAkArAnA upAddhAta( pu. 68 )mAM vaca'teMtra viSe keTalIka hakIkata che. jenAmAM jvAlAmAlinI-kavacaste tra, padmAvatI-kavacastatra ityAdi che. 4 juA pakhiyasuttanI caze devasUriSkRta vRtti. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDhArasu ] aziSTa AgamA bhavanuM vana che. A kRtine jaMbudbhuita, jammUajhayaNa, jammUsvAmikathAnaka ane jaMbUritra paNa kahe che. AnA upara padmasundara upAdhyAye gujarAtImAM bAlAvabeAdha racyA che. jIvavatti ( jIvabhakata )--uttaranA 36mA ajajhamaNunuM smaraNu karAvanAruM A paga maLe che ema jaina granthAvalI ( pR. 67) 2 jotAM jaNAya che. vizeSamAM AnA 66mA pRSTamAM kahyuM che ke AnA kartA jinacandra che ane AmAM 25 gAthA che. 189 joisakara Daga ( jyAtiSTharaNDaka )--A padyAtmaka kRti che. sUrapaNlRtti ane putranI peThe A AgamanA vibhAgone 'pAhuDa 'kalA che. pahelA padyamAM sUcavAyA mujaba A Agama sUrapaEttimAMthI uddhRta karAyA che. A khagoLavidyAne grantha che. AmAM 21 adhikAra cheH 1 kALanuM mApa, 2 savasaranuM mAna, 3 adhika mAsanI niSpatti, 4 patiyanI samApti, 5 7avamarAtra, 6 nakSatrAnu parimANu, 7 candra ane sUryanI sa MkhyA, 8 candra, sUrya ane nakSatranI gati, 9 nakSatrAne yega, 10 jammUIpamAM candra ane sUryane maNDalavibhAga, 11 ayana, 12 Atti, 13 candra, sUrya ane nakSatranuM maNDalamAM mugatiparimANa, 14 RtunuM parimANu, 15 viSuvA, 16 vyatipAtA, 17 tApakSetra, 18 divaseAnI vRddha ane hAni, 19 amAsa ane pUnama, 20 pranaSTa parva ane 21 pauruSI. A Agama malayagirisUriSkRta TIkA sahita R. kre, saMsthA taraphathI i. sa. 1928mAM chapAyelA che. AmAM pAdaliptasUrie A Agama upara jaNa maraThThImAM je TIkA racI che temAMnAM keTalAMka avataraNuM che. A TIkA tA Aje maLatI nathI. vidyamAna jyotiSamAM pUrva kSitijanA upara udaya pAmelI rAzine ' lagna 'kahe che. A saMjJA prAk-grIsa kAlamAM ApaNA dezamAM vidyamAna 1 bru ja. sA. saM. I. (pR. 85). 2 Dekkana kaoNlejamAM hovAnuM lakhyu che. e hisAbe e sAM. prA. saM. mamAM hovI joie paNa tyAM nathI. 3 kSINa tithi Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [prakaraNa hatI ema "mAratIya kotiSa zo prArAcIna "rAna "-kaLA " nAmanA lekhamAM bhA. 2. kulakarNIe pratipAdana karyuM che ane enA samarthanAthe emaNe AgamanuM nIce mujabanuM 288 muM(bIjI vAranuM) padya rajU karyuM che - " jA ja vizvanAviyuve suri (?) maLe che 4 sAruM viyuveyu paMcaku vi vizvane sAco 288 " A paghamAM assa yAne azvinane ane sAI yAne svAtine viSuvanAM lagna kahyAM che. viziSTa avasthAvALI rAzine jema "lagna' kahe che tema viziSTa avasthAvALAM nakSatrone paNa lagna' kahe che. - jIvasamAsanI jema A Agama valabhI vAcanA anusAra che. AnI chapAyelI AvRttimAM pa3mA pas pachInA padyane aMka 55 chapAya che ane 288mA pada pachI aMka 288 chapAye che te zuM koI padya rahI gayela che ke koI prakSipta che ema zaMkA UThe che, paNa te asthAne che, kemake A te mudraNadoSa che. jeNipAhuDa (niprAbhRta)-AnI eka chinnabhinna hAthathI pUnAmAM bhAM. prA. saM. maMdamAM che. ene lipikAla vi. saM. 1582 che. - 1 jAo jai. si. bhA. (bhAga 13, kiraNa 2, jAnyuArI 1947). A lekha upara nemicandra jyotiSAcAryanuM TippaNa che. temAM emaNe kahyuM che: samavAyamAM nakSatra ane grahonI sUkSma carcA che. e batAve che ke e kALanA lokone rAzinuM jJAna hatuM. sUyagaDamAM candra, sUrya, zukra ane bRhaspatinA cAra, ukApAta, digdAha ItyAdinuM sundara varNana che. zuM rAzinA jJAna vinA saMhitAviSayanuM pratipAdana sanmAve kharuM? ThANamAM nakSatra-saMvatsara, yuga-sa, pramANusaM), lakSaNu-saM0 ane zanizcara-saM0 ema pAMca prakAranA saMvatsaranuM varNana che. jyAM sudhI bAra rAzinI kalpanA re nahi tyAM sudhI pramANa, yuga, lakSaNa, ane zanisaMvatsaranuM jJAna kadI sambhavatuM nathI. 2 juo je. sa. pra. ( va. 11, aM. 5 )mAM chapAyela bhA. 2. kulakarNIne lekha "thotiraMda I saM sthAna aura usakI saMdehanivRtti". Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDhAramuM ] avaziSTa Agame . 19 enA kartA muni pahapravaNa (? praznazravaNu) che. hariNe anyAnya vaidyaka granthAne AdhAre jagasundarIyegamAlAdhikAranI racanA karI tyAre emane joNipAhuDa nAmanI vaidyaka kRti maLI zakI na hatI ema DaoN. upAdhye kahe che. zuM A ja kRti pUnAmAM sacavAI rahI che? kapano bhAsa ( gA. 1303 )mAM "jeNi" thI jesipAhuDane ullekha che. vizeSamAM A ane cUDAmaNi (gA. 1313)ne jyotizAstranA grantha gaNAvAyA che? te A jeNipAhuDa te kaI kRti che ? kampa uparanI kSemakIrtikRta TIkA (pR. 401)mAM niprAbhRtane ullekha che. paMcAsagA pa. 1)nA bIjA pavanI vRtti ( patra 3)mAM abhayadevasUrae " nimittarAjaM jyotiSagAmRtajhamRtim " ema kahyuM che. AnA sampAdaka AnandasAgarasUrijIe tiSaprAbhUta pachI kauMsamAM "niprAbhRta" ema umere karI peniprAbhUtane nimittazAstrane granya gaNe che khare, paraMtu nimittathI "aSTAMga nimitta" evo artha na letAM, amuka padArtha sAthe amuka meLavavAthI amuka padArtha thAya ema utpattinuM nimitta-nimittakAraNa evA nimi no artha karI Ane " nimittazAstra " gayuM che. bhadrezvarasUrie kahAvalImAM pAdaliptasUrinuM caritra(pAlittacarita) ApatAM jeNipAhuDane ane nimitta pAhaDane temaja vijajApAhuDa ane siddhapAhuDane ullekha karyo che. sUyagaDa (suya. 1, a. 8) ane enI nijajutti(gA. 93 ) uparanI TIkAmAM zIlAMkasUrie kahyuM che ke jAtajAtanAM dravyanA sAmarthya mATe niprAbhRta jevuM.ka chavakalpa uparanI siddhasenasUrikRta yuNi(pR. 28 )mAM jeNipAhuDane ullekha che. jinadAsagaNie nisaha( u. 4 )nA uparanI emanI virohacuhiNamAM kahyuM che ke jeNipAhuDanA jANakAra ekendriyathI mAMDIne paMcendriya sudhInAM prANIo utpanna karI zake. dA. ta. siddhasene 4gheDA banAvyA hatA. nisIha (u. 18)nI - 1 juo bRhatkathAkozane upaghAta (pR. 110). 2 jue Do. jagadIzacandra janakRta Life in Ancient India as depicted in the Jaina Canong (pR. 177). 3 " nijhAmRtavAnAnAvidhaM dravyavarca kaDyumiti' 4 juo kampanuM bhAsa (bhA. 2, gA. 2681). 5 mULa pATha mATe juo B C D J (pR. 93). Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 AgamanuM digdarzana [ prakaraNa A vise yuNimAM paNa jeNipAhuDane ullekha che. vizesAnI gA. 1775mAM " jeNivihANa " zabda che. e samajAvatAM maladhArIya hemacandrasUrie enA uparanI vRti (patra 750)mAM nividhAna ane keniprA bhUtane eka gaNuM kahyuM che ke asamAna aneka dravyanA saMyoganI nio, sarpa, siMha ityAdi prANIo, maNio, suvarNa vagere vividha jAtanA padArtho peniprAbhUtamAM maLe che. prabhAvaka caritramAMnA pAdaliptasUriprabandha(zle. 115-127)mAM evI vAta che ke rudradevasUri potAnA ziSyane yoniprAbhRta bhaNAvatA hatA tyAre mAchalI banAvavAnI emAM vAta AvI. A vAta pAse rahetA eka bhAI sAMbhaLI gayA ane enA AdhAre eNe mAchalAM banAvavA mAMDyAM. AcAryane khabara paDatAM mAchIne Ama karatAM emaNe re . A ja prabandha( . 128 )mAM siMha utpanna karyAnI paNa vAta Ave che. - vavahAra( bhA. 1? )nA bhAsa ( gA. 58 ) uparathI jaNAya che ke jeNipAhuDamAM bheMsa(?)ne bebhAna banAvavAnI rIta batAvAI che. nirvANakalikAnI aMgrejI prastAvanA(pR. 6)mAM kahyuM che ke dharasene lagabhaga I. sa. 135mAM meniprAbhUtanI racanA karI. pavayaNasAranI aMgrejI prastAvanA(pR. 25 )mAM je 43 pAhuDa gaNAvAyAM che temAM jeNI sAra)pAhuDane ullekha che ke ahIM sUcavAyA mujaba keTalAka A badhAM pAhuDanA kartA tarIke kundakundanuM nAma gaNAve che. anekAntanA i. sa. 1939nA aMkomAM jeNipAhuDa viSe lekho vAMcyAnuM mane pure che, paNa e lekha atyAre mane upalabdha nathI. tiyugAliya (tIrthoddagArika)-Ane tigAlI " paNa kahe che. 1-2 mULa pATha mATe juo ejana (pR. 93). 3 juo L A I (pR. 227). 4 banavAjoga che ke jeNipAhuDa e ja nAmanI bhinna bhinna kRtio hoya. huM te vividha dravyonA saMgathI ekendriyAdi prANIo utpanna karavAnI samaja ApatI kRtine-eka rIte indrajAlane jAdu( magic)ne lagatI kRtine ja paUNaNaga gaNuM chuM. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDhAramuM] tisthagAliya AmAM 1251 gAthA che. AmAM pATaliputrI " vAcanAnuM vistRta varNana ane e dvArA bhadrabAhasvAmIne jIvanavRtAnta che. ene hindImAM sArAMza vI. . je. kA. (pR. 94-8)mAM apAya che. sAthe sAthe ene lagatI mULa gAthAo (714-802 ) paNa pR. 98-103mAM apAI che. pADaliputtamAM rela AvatAM khUba nukasAna thayuM hatuM tenuM varNana pR. 43mAM che. 620-622 e traNa gAthAo candraguptanA rAjyAbhiSekane varSa upara prakAza pADe che.3 emAM kahyuM che ke pAlakanA 60 varSa, nandanAM 150, mauryonAM 160, puSyamitranAM 35, balamitrabhAnumitranA 60, nabhAsena( nahaNa )nAM 40 ane gardabhilanA 100 varSa pUrAM thatAM zaka rAjAnuM zAsana zarU thayuM. 635mI gAthAmAM kacchI (caumuha) rAjAnI utpattinI vAta che. A rahI e gAthA - " jaM eyaM vaDanagaraM pADaliputtaM tu vissuaM loe / ettha hohI rAyA caumuho nAma nAmeNaM // 635 // " ahIM je ucuM ane prastha zabdanA prayoga che te uparathI A paNaNaga pATaliputramAM racAyAnuM anumAna karAya che. 705mI gAthAmAM zakavaMza, nandavaMza ane mauryavaMzanA antane nirdeza che. paNa mahAguptavaMza 1 sthUlabhadra siMhanuM rUpa dhAraNa karyAnI hakIkta ahIM Ave che. 2 A gAthAo ane enA sArAMza mATe juo vI. saM. ja. kA. (pR. 30-31). 3 jue haiM. zAntilAla zAhanuM pustaka nAme Chronological Problems in the early history of Northern India and a brief account of the Jaina chronology (pR. 16-17). 4 gA. 6369mAM kahIe pAMca stupa khedAvI nanda rAjAnuM suvarNa lai lIdhAnI vAta che. kaTakIne lagatI ahIM apAyelI anukRti prAcIna che, ane triSaSTi0 (5. 10, sa. 13)mAMnI kaTakIne lagatI hakIkata tigAlInA ja zabdamAM che (Indian Antiguary 1919, pp. 128-80 ) ema Do. motIcaMde premI abhinandana-pranthamAMnA "kucha naina anuzruti saura purAttarava" (pR. 22)mAM kahyuM che. ' 13 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzAnuM kigadarzana [prakaraNuM viSe kaze izAre nathI. e uparathI temaja keTalAMka Atarika pramANonA AdhAre vI. saM. je. kA.(pR. 30 )mAM evuM anumAna karAyuM che ke A paNaNaganI racanA vikramanI cothI sadInA antamAM ane pAMcamInA prArambhamAM thaI haze. - abhidhAnarAjendramAM A paUNaganA prArambha ne antanI theDIka gAthAo apAi che. vI. e. je. kA.nA 41mA pRSThamAM 624mI gAthA ane pR. 41-44mAM 635-190 gAthA apAI che. je. sA. saM. I. (pR. 147 )mAM be gAthA apAI che. emAM kAlike paryuSaNa cothe ane cAturmAsika pratikramaNa caudase karyAnI temaja caturvidha saMghe cAturmAsika pratikramaNa paphakhInA divase (virasaMvata ) 993mAM karyAnI hakIkata che. A be gAthAo sabdaviSauSadhImAM, zrAddhavidhimAM, dharmasAgaragaNikRta paryuMpaNudazazatakanI patta vRtti( patra 33 )mAM temaja tavataraMgiNuM (zle. 32)nI pajJa vRtti( patra 25)mAM TAMkavAmAM AvI che. A paIraNagamAM valabhInA bhaMganI paNa hakIkata che. viSayanI daSTie A Agama kacchajajagaMDiyAnuM smaraNa karAve che. tigAlI (gA.pa0, upara ne upa3) uparathI joI zakAya che ke vIranirvANa pachI 21,000 varSa sudhI dasayAliyane artha, Avarasaya, aNuo gadAra ane naMdI avicchinna raheze ane duSpabhasUri kALa karatAM dasAliyane artha nAza pAmaze. - tihipadhaNaNaga (tithiprakIrNaka)-je. sA. saM. I. (pR. 85)mAM Ano paipaNuga tarIke nirdeza che. AmAM tithi viSe hakIkata haze. - dIvasAgaraNutti( dIpasAgaraprApti )-A nAmanA Agamane kANu ( su 15ra ane ra77)mAM, pakhiyasutta ( patra 66a )mAM, 1-2 ahI "tIrthodgAra ema mULane nirdeza che. 3 AnI eka hAthathI ahIMnA janAnandapustakAlayamAM che. A graMDiyA nAnakaDI paNa mahatvanI kRti che. e chapAvavA jevI che. 46 A gAthAo mATe juo A0 A0 a0 (5.56). 7 ahIM caMdapaNutti, sUra, jaMbudIva ane dIvasAgara ema cAra pati gaNAvAI che, jyAre su. 15ramAM jabuddIva sivAyanI traNane ullekha che. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDhAramuM] dIvasAgarapati ne pAtArAhaNa 105 nadI( su. 44)mAM temaja AvasmayaguNiNu bhA. 2, patra 6)mAM ane enA saMskRta nAma " dvIpasAgaraprApti ane naMdInI hAribhadrIya vRtti ( patra 16 ) ane AvasmayanI hAribhadrIya vRtti ( patra 88a )mAM ullekha che. caMdanasAgara-jJAnabhaMDArA vejalapura )thI virasaMvata 2472mAM prakAzita A AgamanI AvRttimAM 223 gAthAo che. emAM 21mI gAthA guTaka che. abhayadevasUrie ThANanI TIkA ( patra 224 A )mAM A AvRttigata gA. 16-18 ane 6 ane patra 231mAM gA. 27 ne 29 ane patra 480AmAM 75mI gAthA kaMIka pAThabhedapUrvaka avataraNarUpe ApI che. vizeSamAM tyAM AnA mULa tarIke "dIpasAgaraprajJaptisaMgrahaNa" evuM nAma emaNe darzAvyuM che. A uparathI A AgamanuM A bIjuM nAma che ema joI zakAya che. A AgamamAM dIpe ane samudro viSe ullekha che. mAnuSattara parvatanA varNanathI A AgamanI zarUAta karAI che. gA. 19-24mAM "naline daka' samudrane, 25-71mAM nandIzvara ' kopane, 7ra-110mAM " kuDala" dvIpane, 111-157mAM caka" dIpane ane 158mAM " zaMkhavara " dIpane adhikAra che. gA. 219-221mAM asurakumAra vagerenA AvAsa ullekha che. pawtArohaNa (paryatArAdhanA)-Ane " ArAdhanAprakaraNa" temaja "ArAdhanAsutra" paNa kahe che. A pAI kRti somasUrie 70 gAthAmAM racI che. emAM atima ArAdhanAnuM svarUpa samajAvAyuM che. avacUri ane gujarAtI anuvAda sahita A kRti zrIbuddhi-vRddhi-kapUra 1 AnA patra 206mAM e ullekha che ke sUraprajJapti ane jakhkhadIpaprApti e anukrame pAMcamA ne chaThA aMganAM upAMga che. 2 mesarsa e. ema. enDa kaMpanI taraphathI pAlItANAthI I. sa. 1944mAM je ArAdhanA saMgraha chapAyelo che. tenAM pR. 122-137mAM A 54 tArAhaNanuM gujarAtI bhASAntara che. prArambhamAM causaraNuM ane ene gujarAtI anuvAda temaja ArapaccakhANuM ane ene guru anuvAda chapAyela che. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ prakaraNa granthamAlAnA gaLyAMka 30 tarIke vi. saM. 1994mAM chapAyelI che. enA nivedanamAM sUcavAyuM che ke vIravijayagaNie raceluM "puNyaprakAzanuM stavana" AnA AdhAre jAyuM che. pAjaMtArAhaNanI bhASA vagere jotAM enI padhaNaNuga tarIke gaNanA karavI ucita jaNAtI nathI. zubiMganA lakhavA pramANe payaNasaMgrahamAM A pajacaMtArAhaNa amadAvAdathI vi. saM. 1962mAM chapAyela che. piMDavisehi ( piNDavizodhi )-Ane " piNDavizuddhi " paNa kahe che. AmAM 103 padyo che. enI racanA jinavallabhagaNie piMDanijajuttinA AdhAre karI che ema anitama padamAM ullekha che. A hisAbe A kRtine paUNuga gaNAya nahi, joke A eka upayogI kRti che. AnA upara yazadevasUrie vi. saM. 1176mAM sudhA nAmanI vRtti, udayasiMhasUrie vi. saM. 1295mAM dIpikA, koIke avacUrNi ane keIke vi. saM. 1597 karatAM te pahelAM gujarAtI bAlAvabodha racela che. vaLI ajitadevasUrie vi. saM. 1627mAM pirAvizuddhi upara dIpikA racI che. vaccacaliyA ( vargacUlikA)-ajajhayaNone samUha te "vage'. dA. ta. aMtagaDadasAnA ATha vacca. e vaccanI cUliyA te "vaggacUliyA'. Ama abhayadevasUrinuM kahevuM che. vavahAra(u. 10 )nA bhAsamAM temaja enA uparanI malayagirisUrikRta TIkAmAM te mahAkapasuyanI cUliyAne vagacUliyA" (vargacUlikA) kahI che. vaMgacUliyA (? vaMgacUlikA)-AnI gujarAtI TimbA sahitanI eka hAthapothI bhAM. prA. saM. maMdamAM che. emAM mRtanI hIlanAne adhikAra che. AnA kartA tarIke jasa( sa )bhadda arthAt yazabhadranuM nAma jevAya che. Ane gujarAtImAM sArAMza " camatkArika-sAvacUri stotrasaMgraha ane vaMkacUliyAsunnasArAMza" nAmanI pustikA (pR. 64-75)mAM 1. AmAM mAiparihArakulaka ane enuM gujarAtI bhASAntara temaja vAcaka karaNanI "pramAdana karavA" viSenI sajhAya chapAyelAM che. 2 juo pR. 205. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 aDhAramuM] viyAhajiyA, vIrasthava ItyAdi apAyo che. A pustikA hIrAcaMda kakalabhAI taraphathI vi. saM. 1979mAM prasiddha thaI che. viyAhaliyA (vyAkhyAcUlikA)-vivAhanI cUliyA te viyAhacUliyA che. A sabaMdhamAM te vavahAranA bhAsanA kartA, malayagirisUri ane abhayadevasUri ekamata che. sthAnakavAsI samAje vivAhacUlikA nAmane je grantha chapAvyo che te kaI prAcIna Agama nathI. vIrathava (vIraratava )-AmAM 43 padyo che. AmAM mahAvIrasvAmInAM vividha nAmo dvArA emanI stuti karAI che. haribhadrasUrie "vIrastava" nAmanI kRti racyAnuM kahevAya che, paNa ema hoya to paNa e A AgamathI bhinna che. saMsatanijutti ( saMsaktaniyukti )-jema jaMbuddIvapatti e kaMI ja buddIvapaNuttinI cuSTi nathI, paNuM gaNitanI kRti che tema saMsattanijajutti e kaI Agama uparanI nijajuti nathI, paNa 63 gAthAmAM racAyelI eka svataMtra kRti che. e nI bIjI gAthAmAM sUcavAyA mujaba e bIjA putramAMthI uddadhRta karAyelI che. amuka saMyogomAM utpanna thatA sammachima jIvonI utpatti upara A prakAza pADe che. jaina sAdhune khAnapAnanI kaI cIja khape e bAbata ahIM vicArAI che. prasaMgopAtta ahIM magadha, nepALa, kaliMga, draviDa ane saurASTra e deza viSe ullekha che. A kRti upara saMskRtamAM lagabhaga chAyA jevI avacUrNi che. sArAvalI-116 padyamAM pAIyamAM racAyelI A kRtinA prArambhamAM pAMca parameSThIonI stuti che. AmAM bASabhadevanA pautra puNDarIkanuM jIvanavRttAnta che. A sArAvalI upara gujarAtImAM bAlAvabodha che. 1 "mananA mAratha savi phaLiyAthI zarU thatA siddhAcaLanA stavanamAM A sArAvalInI sAkSI apAI che. A stavana keTaleka sthaLethI chapAyuM che temAM sArAvalIne badale "sthirAvalI" ema je pATha jevAya che te azuddha che. 2 A pAvavI ghaTe. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - AcamanuM digdarzana - siddhapAhuDa ( siddhaprAbhRta) agANuya nAmanA bIjA puSyanA ni:spandarUpa A pAiya kRtimAM 121 padyo che. emAM siha (mukta) AtmAo viSe vividha rIte vicAra karAyo che. bIjI gAthAmAM caudapUrvadharane namaskAra che. e hisAbe A kRti sthUlabhadranA samaya pachI racAI hoya ema lAge che. jo A koI dazapUrvadharanI kRti hoya te te e Agama-5NaNuga gaNI zakAya. AnA upara koI prAcIna TIkA hatI. e arthane skuTa karatI hatI. e TIkAnI noMdha che. A. sa. taraphathI vi. saM. 1977mAM siddhapAhuDa je TIkA sahita chapAyela che te TIkAnA antamAM che. jesalameranA bhaMDAramAM vi. saM. 1412mAM tADapatra upara lakhAyelI hAthapothImAM siddhaprAbhatavRtti che to e A bemAMthI kaI TIkArUpa che ? prakaraNa 19: anupalabdha Agama nAza-ApaNe bIjA pRSThamAM joI gayA tema sudharmasvAmInI celI dvAdazAMgI paNa Aje pUrepUrI maLatI nathI. AyAranuM "mahApariNa" ajhayaNuM vajIsvAmInA samaya bAda nAza pAmyuM che, joke emAMthI bIjI cUlArUpa sAsattiwganuM nirmUhaNa thayeluM che ane e Aje maLe che. nAyAmAMnI hajAre kathA lupta thaI che. aMtagaDadasA mULa svarUpe pUrepUruM jaLavAI rahyuM nathI.4 5hAvAgaraNane vidyA, anna ane atizayone lagate bhAga nAza pAmyo che. didivAya nAmanA bAramA aMgane dhIre dhIre sarvathA uccheda thaye che, joke e pUrve emAMthI koI koI bhAganuM niyaMkaNuM thayuM che. Aje je caMdapaNukti maLe che te prAcIna che ke kema e viSe zaMkA rakhAya che. mahAnisIhane kaI koI bhAga nAza pAmyo che. paMcakalpa Aje maLatuM nathI. 14,000 5NagamAMthI naMdImAM 60ne ullekha che. emAMthI kAliya suya tarIke oLakhAvAyelA bAra Agama 1 jAo pR. 44 ane 51. 2 juo pR. 41, 3 jue pR. 90. 4 jue 5. 109. 5 juo pR. 113. 1 juo vIsamuM prakaraNa. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAgaNIsasu' ] anupalabdha AgamA. heTa ane ukkAliya suya tarIke nirdezAyelA cauda AgameA maLatA nathI. vizeSamAM pakikhayasuttamAM grAliya suya tarIke gaNAvAyelA pAMca Agame paNa maLatA nathI. AnAM nAma rajU karu te pUrve ThANu ( ThA. 10; su. 755)mAM nirde zAyela dAhiMdasA ane bIjI keTalIka dasAonA keTalAka bhAga lupta thayeA heya ema lAge che e vAta noMdhu chuM. sAthe sAthe e huM umerIza ke yeAgadaSTisamuccayanI vRtti (patra 3) otAM ema bhAse che ke ATha dRSTine lagatA adhikAra uttar. mAMthI nAza pAmyA che, paNa ema nathI. A uparAnta mahAvIrasvAmIe nirvANasamaye je ajajhayA prarUpyAM temAMnAM pazu dhaNAMkharAM lupta banyAM che.2 keTalIka nijavruttie paNa nAza pAmI che.ka upara je 31 (12+14+5 ) AgamAne nAza thaye ema kahyuM che tenAM nAma kaIMka 4paricayapUrvaka huM ApuM chuM ane sAthe sAthe vavahAra( u. 10 )mAM, viyArasAramAM temaja AcAradinakaramAM noMdhAyelI kRtionA paNa vicAra karuM chuM. DhAgiddhidasA ----ThANu ( ThA. 10; su. 755 )mAM A nAma che, parantu A ja suttamAMnAM dasa aljhayaNu gaNAvatI veLA 'dohidasA' evuM nAma ApI e gaNAvAyAM che. A AgamanAM ( 1 ) vAta, ( 2 ) vivAta, ( 3 ) uvavAta, (4) khitta, (5) siNu, ( 6 ) khayAlIsa-sumiNu, ( 7 ) tIsa-mahAmiNu, ( 8 ) hAra, ( 9 ) rAma ane ( 10 ) gutta e nAmanAM dasa ajhayaNA paikI chaTThA ane sAtamAmAM pamahAsumiNubhAvAgata svapnAne adhikAra havA joie ema enAM nAma parathI jaNAya che. abhayadevasUrie A AgamanuM nAma ' gRiddhidarA ' Apyu che. emaNe patra 507amAM kahyuM che ke A temaja andhadazA( pA. adhadasA ), dIdhe dazA ( pA. dIhadasA ) ane sakSepikadazA( pA. sa MkhevitadazA )nu svarUpa jANuvAmAM nathI. * dIdasA--AmAM dasa ayA cheH 1 caMda ( candra ), r surata 1 jue a. ja. pa. ( khaMDa 2)ne mArA upedghAta (pR. 101), 2 jIeH C L J (pR. 82). 3 ejana (pR. 109). 4 aMgrejImAM paricaya mATe jIe H C L J (pR. 99-104 ). 5. jIe pR. 203. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra00 AgamanuM digdarzana [ prakaraNa (sUrya), 3 su (zukra), 4 siridevI (zrIdevI), 5 pabhAvatI (prabhAvatI), 6 dIvasamudAvavatti (dIpasamudrotpatti), 7 bahupurI (bahuputrI), 8 maMdara, 9 thera-saMbhUtivijata ( sthavira-sambhatavijaya), 10 thera-paha (vira-pa)ne 111 UsAsanIsAsa (ucchavAsani:zvAsa). A paikI pahelAM cAra ajajhayaNu ane sAtamuM te puSkiyAnAM ja ajhayaNa haze. dIvasamuddovatti te ja zuM dIvasAgara-paNutti haze ? baMdhadasA-AmAM 1 baMdha, 2 mAphakha(mekSa), 3 devaddhi(devaddhi), 4 dasAramaMDala(dazAhaMmaDala), 5 AyariyavipaDivatti (AcAryavipratipati), 6 uvajajhAtavipaDivatti (upAdhyAyavipratipatti), 7 bhAvaNA (bhAvanA), 8 vimutti (vimukti), 9 sAta (sAta) ane 10 kamma (karmana) ema dasa ajhayaNa che. ahIM je bhAvanA ne vimuttine ullekha che te zuM AyAranAM e nAmanAM ajajhayaNa( juo pR. 48-9)thI bhinna che? saMkhevitadasA-AmAM 1 khuDDiyAvimANapavitti, 2 mahaliyAvimANapavibhakti, 3 aMgacUliyA, 4 vagacUliyA, 5 vivAhacUliyA, 6 aruNovavAta, 7 varuNe vavAya(ta), 8 gavavAta, 9 velaMdharavavAta ane 10 samaNavavAta ema dasa ajhayaNo che. pahAvAgaraNadasA-AmAM 1 uvamA (upamA), 2 saMkhA (saMkhyA), 3 isibhAsiya (SibhASita), 4 AyariyabhAsita (AcAryabhASita), 5 mahAvIrabhAtiya (mahAvIrabhASita), 6 magapasiNa (kSaumaka-prazna), 7 komalapasiNa (komala-prazna), 8 addAgapasiNa (Adarza-prazna), 9 aMguTrapasiNa (aMguSa-prazna ) ane 10 bAhupasiNa ( bAhu-prazna) ema dasa ajhayaNa che. pR. 187mAM je IsibhAsiyanuM svarUpa vicArAyuM che te ja zuM A sibhAsiya che ? kapanA bhAsa(gA. 1308)mAM kAue ( kautuka ), bhUI (bhUti), pasiNa (prazna ), pasiNupasiNuM ( praznAprazna) ane nimittane ulekha che. gA. 1311mAM kahyuM che ke ( kaMsAra vagere 1 Ama to nAma 11 thAya che te kayuM eka vadhArAnuM gaNavuM ? 2 kampanA bhAsa(gA. 1313)nI TIkA(pR. 404)mAM "cUDAmaNi' nAmanA granthane traNe kALanA lAbha ane alAbha ItyAdi jANavAnA sAdhana tarIke ullekha che. WWW.jainelibrary.org Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra ogaNIsamuM] anupalabdha Agama khAdhA bAda rahela ) ucchiSTamAM, aMgUThAnA nakhamAM, kapaDAmAM, darpaNamAM, hAthamAM, taravAramAM, pANImAM, bhIMtamAM vageremAM devatA UtarI Ave tene prazna pUchavo te pasiNu che. A uparathI khomagapasiNu vagerenuM svarUpa ka9pI zakAya che. jemake kapaDAmAM UtarI AvelA devatAne prazna pUchavo te magapasiNuM" che. ( 1 ) aruNe vavAya (aNapapAta)-AmAM aruNa nAmanA devanA samaya ( kalpa) ane upapAtane adhikAra che. naMdIcuNi ( patra 49)mAM sUcavAyA mujaba A ajhayaNa eka sAdhu gaNutA hatA te samaye aruNa deva enI pAse gayo ane eNe A ajajhayaNa sAMbhaLyuM. e pUruM thatAM e deve varadAna mAMgavA kahyuM paNa sAdhue nA pADI. deva sAdhune pradakSiNA karI pitAnA vimAnamAM pAchA pharyo. abhayadevasUrie ThANa (su. 756)nI TIkA(patra 513 A)mAM kahyuM che ke A jAtanuM zrata viziSTa prasaMge ja heya che. aruNAvavAya e saMkhevitadasAnuM chaThuM ajajhayaNu che ane e atizayavALuM che. bAra varSanA dIkSA paryAyavALA sAdhu A Agama temaja garu vavAya, dharaNe vavAya, vaNavavAya, velaMdharAvavAya ane verAmaNavAya bhaNuM zake. aruNanuM AvAhana thatAM e suvarNa Ape che. (2-7) garu vavAya, deviMdAvavAya, dharaNAvavAya, varuNevavAya, velaMdhare vavAya ne samarNavavAya-A paikI bIjA ane trIjA sivAyanA Agama saMkhevitadasAnAM ajajhayo che. A cha AgamemAM garula (garuDa), deviMda (devendra), dharaNa, varuNa, veladhara ane verAmaNa (vazramaNa) e cha devane anukrame aruNunA jevo adhikAra che. AthI aruNavavAyane maLatA Ave evA pAThe A AgamAM haze ema anumanAya che. garuDanuM AhavAhana thatAM e suvarNa (?) Ape che, jyAre varuNanuM AhvAhana thatAM e sugadhI vRSTi kare che. (8-11) Ayavibhakti, jhANuvibhakti, nisyavibhatti ne maraNavibhatti-pahelA Agama viSe kaMI vizeSa khabara nathI. bIje Agama 1 juo L A I (pR. 228). Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 AyamanuM digdarzana [ prakAranuM narakanA ane trIjo dhyAnanA prakAre sakhadhI che. ethe Agama maraNane aMge che ane enA AdhAre maraNasamAhi racAyela che. (12-13) Ayavihi ne AyA ravi sohi-pahelAnuM svarUpa jANavAmAM nathI. bIje Agama AcArathI patita thayelA AtmAnA uddhAra mATe prAyazcittane mArga sUcave che. (14-15) nirayavihi ne maraNavisAhi-AmAM anukrame naraka ane maraNa viSe adhikAra haze. (16) AsIvisabhAvaNuM (AzIviSabhAvanA)-pakikhayasuttanI yazodevasUrikRta vRtti( patra 69 A )mAM kahyuM che ke AzIviSabhAvanA ityAdi pAMca granthanuM svarUpa enA nAmane AdhAre darzAvyuM che, kemake vizeSa sampradAya jevAmAM Avyo nathI. viSane viSe AsIvisamrAvaNamAM vicAra karAyo che. patra 60AmAM kahyA mujaba dADhamAM jhera hoya evAM prANIo be jAtanAM che. pahelI jAtanAM prANIone janmathI jhera hoya che ane emAM vIMchI, deDakAM, sApa ane manuSyane samAveza thAya che. vIMchInuM jhera vadhAremAM vadhAre aDadhA bharatakSetra jevaDA zarIramAM ane deDakAnuM ethI bamaNuM zarIramAM phelAI jAya. sApanuM jhera jakhkhadIpa jevaDA zarIramAM ane manuSyanuM jhera samayakSetra yAne manuSya leka jevaDA zarIramAM phelAI jAya. bIjI jAtanAM prANuo tapa vagere karavAthI jhera prApta kare che. AvAM prANIomAM paMcendriya tiryaMca, manuSya ane sahastrAra sudhInA aparyApta dazAmAM rahelA dene samAveza thAya che. A prANIo anyane zApa ApI mArI nAMkhe che. A kRtya sarpadaMza jevuM che. (17-18 ) AurapaccakakhANa ne mahApaccakakhANu-A nAmanI be kRtio viSe pR. 172mAM ane pR. 174mAM anukrame vicAra karAyo che. je e paUNaNaga na ja hoya te A samAna nAmavAlI kRtine paIraNaga gaNavI joie. A benA AdhAre maraNasamAhinI racanA karAI che.? - 1 juo pR. 178. ra "Aya'nA AtmA, pApa, lAbha, gRhIta, Avela ane bakarAne lagatuM ema cha artha che. 3 juo pR. 178. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgaNIsamuM ] anupalabdha Aya 200 ( 19) ArAhaNa ( ArAdhana )~maraNusamAhinI racanAmAM A paganA upayAga karAyA che ( jue pR. 178 ). A bAbata temaja A paNuga che e bAbata enI 662mI gAthA uparathI jaNAya che. (20) cAraNabhAvaNA (cAraNubhAvanA )--AmAM ja dhAcAraNa ane vidyAcAraNa ema e prakAranA munione adhikAra che. tapa karavAthI athavA te A aljhayaNu bhaNuvAthI e munione AkAzamAM UDavAnI labdhi maLe che. (21) iimaNabhAvaNA (stimitabhAvanA )--vavahAra pramANe cAda vanA dIkSita sAdhu A bhaNI zake, jyAre paMcavaTyuga(gA. 586)mAM bhinna hakIkata che. > (22) ddhivisabhAvaNA ( dRSTiviSabhAvanA )jemanI dRSTimAM eTale ke AMkhamAM jhera hAya evAM prANI viSe AmAM hakIkata che. mahAvIrasvAmIne hAthe pratiSedha pAmanArA caDakAzika jevA dRSTiviSa sarpanuM A smaraNu karAve che. nAyA.( suya. 1, a. 9)mAM hiMdgavisasanuM varSoMna che ane viyA.( sa. 15 )mAM rAphaDAnu ceAthu zikhara pheDatAM * didgivisa ' sapa nIkaLyAnI vAta che. ( (23) mahAmiNabhAvaNA (mahAsvapnabhAvanA )AmAM mahAsvapnane adhikAra che. posavaNAka( su. 73 )mAM 72 svapnAmAM 30ne mahAsvapna kahyAM che, parantu vavahAra(u. 10)nA bhAsa (gA. 114, putra 109)mAM 72mAMthI 42ne mahAsvapna kahyAM che. (24) uDDANapariyAvaNiyA (utthAnapariyApanikA )--tera varSanA dIkSAparyAyavALA sAdhu udbhANapariyAvaNiyA bhaNI zake. A Agama teja udRAsuya haze ema vavahAra (u. 10) uparanI malagiririnI TIkA temaja paMcavatyu (gA. 585) jotAM jaNAya che, kemake tyAM utkrANapariyANiyAne badale utkrANusUyane abhyAsa-kramamAM nirdeza che. " 1 jue mArA lekha "rAphA ". A "prabhAkara"nA tA ' navalikAm ka mAM chapAyA che. " 13-11-47nA Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja AgamanuM digdarzana - prakaraNa (25) nAgapariyAvaNiyA (nAgapariyApanikA)mAM nAgakumArane adhikAra che. A Agamane ekacitte sAdhu abhyAsa kare te nAgakumAra emane vandana kare ane potAnA sthAnamAM rahyA chatAM varadAna Ape. (26-27) udguNasuya ne samukuNasuya-naMdIcuNi(patra 49)mAM kahyuM che ke krodhe bharAyelA sAdhu uEANasuya(utthAnathuta)ne eka, be ke traNa vAra pATha kare te je kuTumba, gAma ke rAjadhAnI upara ene roSa hoya te ujajaDa banI jAya. e sAdhu zAnta thatAM samudguNasuyane eka, be ke traNa vAra pATha kare te ujajaDa thayele bhAga pharIthI vase, A prasaMga mahAvIrasvAmInA samakAlIna misAra munine aMge thayAnI hakIkata jinalAbha vi. saM. 1833mAM racelA Atmaprabodha(pR. 177-8)mAM ApI che. tera varSanA dIkSita sAdhu samudraNasuya bhaNI zake. udbhusuya temaja samudNusuya sAtizaya Agama che ema visenAnA TIkAkAra koTyAcArya temaja hemacandrasUri potapotAnI TIkAmAM kahe che. vizeSamAM A bannee samudraNanuM saMskRta rUpAntara "samutthAna" ApyuM che, paraMtu jinadAsagaNie to naMdIcuNi (patra 49)mAM samudgaNasattanuM vAstavika nAma "samuvaNasuya " ema ApyuM che, kemake emanA kahevA mujaba "va"ne lepa thayela che. A hisAbe AnuM saMskRta nAma "samupasthAna-mRta" che. (28) kapiyAkApa (kalpitAkalpita -zuM kalpa-pe ane zuM na kalpe ema be jAtanI bAbate ahIM varNavAI che. (29-30) khuphiyAvimANapavibhakti ne mahasliAviyANapavibhatti-agiyAra varSanA dIkSA paryAyavALA sAdhu A banne Agama bhaNe. A Agamo saMkhevitadasAnAM pahelAM be ajajhayaNa che. khuDDiyAvimANapavibhatti (kSullakavimAnapravibhakti)mAM AvalikAmAM pravezelAM -temaja nahi pravezelAM ema banne prakAranAM vimAnane adhikAra che. A ja adhikAra vistArathI mahaliyAvimANapavitti (mahavimAna Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ogaNIsamuM ] anupalabdha Agama ra5 pravibhakti)mAM che. samavAya jotAM ema jaNAya che ke pahelAmAM ochAmAM ochA traNa vacca che, jyAre bIjAmAM pAMca vaga che. (31) caraNavihi(caraNavidhi)-AmAM zramaNanA cAritryane- pAMca mahAvrata vagerene adhikAra che. (32-33) cullaka5suya ne mahAkalpasuya-A bannene viSaya eka ja kalpa haze, paraMtu pahelAM karatAM bIjAmAM vizeSa vistAra ke gahana artha haze. vizesA (gA. 777)mAM mahAkapasuyane ulekha che. enI gA. 2295mAM ka5 uparAnta mahAkapisyanA nirdeza che eTale e kapacI. arthAta bRhakalpathI bhinna hoya ema lAge che. vavahAra(u. 10 )nA bhAsa (gA. 107)mAM mahAkapasyanI cUliyAne "vagvacUlI" kahI che. (34) gaNaharalaya (gaNadharavalaya)-viyArasAra (gA. 351)mAM Ane temaja nirayavibhattine paNa ullekha che. (35) teyaganisaga (taijasanisarga)-AmAM tejasvI padArtha bahAra kADhavAne adhikAra che. (36) deviMdapariyAvaNa(devendraparitApana)-vavahAra (u. 10)nA bhAsamAM Ane devidevavAyathI abhinna gaNela che. (37) pamAya pamAya ( pramAdA pramAda )-madha, viSaya, kaSAya, nidrA ane vigraha (vigaha) e pAMca pramAdo temaja enAthI nivRttiapramAda viSe AmAM adhikAra che. (38) parisimaMDala (paruSomaDala)-AmAM bhinna bhinna macchalene aMgenI piyuSInI bAbata che. - (39) bharapariNuM (bhaktapariNA)-pR. 172-3mAM varNavela 1 AnA anukrame 37, 38 ane 40 uddesaNukAla che. juo samavAya (su, 37, 38, 40 ). 2 Ane anukrame 41 thI 45 udesaNakAla che. jAo, samavAya (su. 41-45). 3 juo B C D J (pa. 103). Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [prakaraNa bharapariNuM je paThaNuga na ja hoya to A paNuga haze. enA AdhAre maraNasamAhitI yojanA thaI che. (40) maMDalapasa(malapraveza)-sUrya ane candra eka maDala(mAMDalA)mAMthI bIjA maDalamAM kevI rIte jAya che e hakIkta ahIM apAI che. (41) maraNasamAhi-je mANasamAhi viSe pR. 178mAM vicAra karAyo che te A kRtine AdhAre racAyelI che. (42) mahApaNuvarNA ( mahAprajJApana )-AmAM paNuvaNamAM AvatA adhikAro vistArathI varNavAyA che. A temaja 5NavaNuM samavAyanAM -uvaMge che ema pakhiyasuttanI vRtti(patra 63 A)mAM thazedevasUri kahe che. (43) vijA caraNuviNiya (vighAcaraNavinizcaya)-AmAM vidyA arthAta jJAna ane caraNa arthAta cAritra e benAM svarUpa ane phaLane adhikAra che. (44) vihAraka 5 ( vihArakalpa )-AmAM sthavira-kalpI ane jina-kalpInA vihAra sambandhI hakIkata che. (45-46 ) vIrAgasuya(vItarAgakRta) ne salehaNAsuya (saMlekhanAzruta)-pahelAmAM vItarAgane ane rAgIne adhikAra che. bIjAmAM dravya-saMlekhanA ane bhAva-saMlekhanAne viSaya che. arthAta dravya-saMlekhanAmAM jIvananI jarUriyAto ochI karavA upara lakSya che, jyAre bhAvasaMkhanAmAM kaSAyane pAtaLA banAvavAnI vRtti che. prakaraNa 20 diviAya nAma-jainenuM je diddhivAya nAmanuM bAramuM aMga nAza pAmyuM che enAM ThANa ThA. 10; ru. 742 )mAM dasa nAma apAyAM cheH (1) aNagagata (anugagata ), (2) tathyAvAta (tatvavAda), (3) didivAta( dRSTipAta),(4) dhammAvAta(dharmavAda),(5) puthvagata (pUrva 1 kausamAM meM saMskRta nAma ApyAM che. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsa ] diThavAya 2 gata), (6) bhAsAvijata(bhASAvijaya), (7) bhUyavAta (bhUtavAda), (8) sammAvAta(samyagvAda), (9) savvapANabhUtajIvasattasuhAvaha (sarvaprANubhUtajIvasatvasukhAvaha) ane ( 10 ) heuvAta ( hetuvAda). A vibhAga-nadI(su 57)mAM dikivAyanA pAMca vibhAga gaNAvAyA che. (1) parikammu (parikarma ), (2) suta (sUtra ), (3) puvvagaya (pUrvagata), (4) aNuo (anuga) ane (5) cUliyA (cUlikA). parikamma-enA sAta prakAra che. e pachI pahelA benA cAda cada ane bAkInAnA agiyAra agiyAra ema kula 83 (1442+115) upaprakAre che. parikammanA sAte prakAranA antamAM "seNiyA" zabdane adhyAhata rAkhatAM enAM inAma tarIke 1 siddha, 2 mANasa, 3 pu6, 4 pagAhaNa, 5 uvasaMpajaja, 6 vijaha ane 7 cuAyuane nirdeza thaI zake. siddhaseNiyAnA da upaprakAranAM nAma nIce mujaba che - 1 mAuthApaya, 2 egaaipaya, ke pAdapaya, 4 AgAsAya, 5 keubhUa, 6 rAsiba9, 7 egaguNa, 8 duguNa, 9 tiguNa, 10 keubhUkha, 1 Ane "bhayAvAya" paNa kahe che. juo vizesA ( gA. 551 ). 2 keTalAka granthamAM aNuga (pUrvAnuga) pachI puzvagAyano ullekha che. juo B C D J (pR. 7-8). vizeSamAM zivamasUrikRta sayaganI curiNa( patra 2 )mAM temaja sittarinI caNipatra 2 )mAM 1 parikamma, 2 sutta, 3 paDhamANuga, 4 puravagaya ane 5 cUligA(vA) e nAmathI ane kamathI diviAyanA pAMca vibhAge darzAvAyA che. 3 dhavalA(pu. 2 )nI prastAvanA (pR. 43)mAM sUcavAyuM che tema digambara mAnyatA pramANe candraprajJapti, sUryaprajJapti ane jambudvIpaprajJaptine parikarmamAM samAveza thAya che. 4 siddha, manuSya, puSTa, avagAhana, upasampadha, viprajaha ne myutAmyata e sAte sAthe "zreNikA zarada joDatAM sAta saMskRta nAma bane che. 5-7 naMdI (sa. pa7) pramANe 4-6nAM nAma gADha, uvasaM5jaNa ne vipUjahaNa che. 8 mAtRkApada, ekArthikapada, pAreSapada, AkArApada, ketubhUta (1 ketuvrata), rAribaddha, ekagaNuM, diguNu, triguNa, ketubhata, pratiraha, saMsArapratigraha, nandAvarta ane sihabaddha Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 AgamanuM digdarzana [ prakaraNa 11 paDigneha, 12 saMsArapaDiggaha, 13 naMdAvatta ane 14 siddabaddha. 1 A paikI pahelAM tera ane majussAvatta e magussaseNiyAnA 14 prakAronAM nAma che. evI rIte upayukta 14 nAmo paikI 4 thI 13 nAme ane puvara e pudRseNiyAnA 11 prakAronAM nAma che. evI rIte bAkInA egAhaNaseNiyA vagere cAranA je agiyAra agiyAra prakAre che temAMnAM pahelAM dasanAM nAma to puEseNiyAnAM pahelAM dasa nAma ja che, jyAre antima nAma anukrame AgAhaNavatta, uvasaMpajajAvatta, vipajahAvatta ane suAcuavatta che ke je svanAmasUcaka che. AnuM svarUpa maLatuM nathI, paNa mAuyApaya e nAma uparathI e mAtRkAne-lipino baMdha karAvanAra haze. evI rIte kaI kaI gaNita, nyAya vagerenA upara paNa prakAza pADanArA haze. parikammanA pUrvota. sAta bhedonI bAbatamAM samavAya( . 147)mAM kahyuM che ke enA cha bheda svasAmAyika (potAnA siddhAnta anusAra ) ja che, jyAre AjIvika mantavya pramANe ( "cutAyutazreNikA " nAmanA parikamapUrvaka) sAta che. vizeSamAM cha bheda catuSkanayika che ane sAta jaairAzika che. sura-AnA bAvIsa bheda che. jemake ujuga, pariNayA pariNaya, bahubhaMgiya, vipazcaya, aNutara, paraMpara, samANa, saMjUha, saMbhinna, ahA 1 naMdI (su pa7) pramANe 1, 3, 4 ane 14nAM nAma anukrame mAgapaya, aTha, pADheAmAsa ane siddhAvatta che. 2 naMdI pramANe A nAmamAM mULa pramANe bheda che. 3 nigama, saMgraha, vyavahAra, RjIsUtra, zabda, samazirUDha ane evabhUta ema je sAta no che te paikI nigamano saMgraha ane vyavahAramAM antarbhAva thAya che ane rASTra vagere eka gaNAya tema che eTale naya cAra che. A apekSA svIkAranAra catunayika kahevAya che ane e vetAmbare che. 4 emanI mAnyatA mujaba dareka vastu traNa traNa svarUpavALI che. jemake jIva, ajIva ane najIva; leka, alAka ne kaleka; sat, asata ne saMdarata. A rAzike nacane aMge paNa traNa prakAre darzAve cheH (1) dravyArthika,(2) paryAyArthika ane (3) ubhayArthika. 5 RjIka, pariNutA pariNuta, bahusaMgika, vipatyayika, anantara, parampara, samAna, saMyUtha, sabhbhinna, yathAtyAga, sauvastivakta, nAvarta, bahula, puSTapuSTa, thAvarta, evambhata, dvikAvarta, vartamAnatpada, samabhirUDha, sarvatobhadra, praNAma ane ddhipratigraha ema AnAM saMskRta rUpAntara che. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsamuM diThivAya 2ee ccaya, vasthivatta, nandAvara, bahula, pupurR, viyAvatta, evaMbhUya, duyAvata, va7mANapaya, samaDhi , savaobhadda, paNuma ane dupaDigaha. AnA "chinnaccheda" naya, "achinnacchedanaya, trika' naya ane "catur" naya ema cAra rIte vicAra karatAM sattanA 88 prakAra paDe che. A cAra nanuM svarUpa naMdInI temaja samavAyanI TIkAmAM samajAvAyuM che. jemake pUrvApara apekSAthI rahita artha kare te "chinnaccheda nayanuM kAma che. "dho maMtramudri"thI zarU thatA lekane artha enA pachInA zlokanI apekSA rAkhyA vinA A naya kare che. A paripATI svasamayanI eTale jenenI che. AgaLa pAchaLanA sambandhane lakSyamAM laI artha karanAra naya "acchinna da" naya che. A paripATI AjIvikAnI-ge zAlaka vagerenI che. trarAzikanA mata pramANenA dravyArthika vagere naya anusAra suranI vicAraNA te trikanaya che. saMgraha, vyavahAra, jusUtra ane zabda e cAra naya pramANenI vicAraNA te " caturnaya che, ane e svasamayanI-jenonI paripATI che. Ama A temaja nirapekSa zabdArtha e be jenenI paripATI che, jyAre vacalI be AjIvikAnI---sairAzikAnI che. puvAgaya-AnA vibhAga che. e dareka puthva" kahevAya che. A darekanuM sArthaka nAma che. jemake (1) upAya (utpAda),(2) agANIya ( agrANIya), (3) variya ( vIrya), (4)asthinapivAya (astinAstikavAda),(5) nANapavAya (jJAnapra.), (6) saccapavAya (satya), (7) A5vAya (Atma. ), (8) kammapavAya (karma ), (9) paccakakhANapavAya (pratyAkhyAna ), (10) vijApavAya (vidyAnu . 1 nadI(su. pa7) pramANe 1, 4, 7, 10, 11, 18, 21 ane 22nAM 3jusuya, vijayacariya, mAsANa, AhavAya, seviOcavA, vattaramANapa, pasyAsa ane dupaDigaha ema nAmAntara che. 2 A hakIkta naMdI( su. pa7)mAM temaja samavAya (su. 147)mAM lagabhaga enA e ja zabdomAM apAI che. 3 pavINasAradAra dAra 92 )mAM kammapavAne badale samaya pavAya. ane lokabindusArane badale bindusAra ema nAmAntara che. 14 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 AgamanuM digdarzana [ prakaraNu (11) avaMjha (avadhya), (12) pANuu (prANAyus ), (13) kiriyAvisAla ( kriyAvizAla ) ane (14) lokabindusAra. A dareka puNvanA ochAmAM ochA be vibhAga che. pahelAthI cidamA puthvamAM anukrame 10, 14, 8, 18, 12, 2, 16, 30, 20, 15, 12, 13, 30 ane 25 vibhAga che. Ama ekandara 1225 vibhAge che. e pratyekane "va" (vastu) kahe che. "pUrvadhara" tarIke oLakhAvAtA ane vikramanI lagabhaga pAMcamI sadImAM vidyamAna zivazarmasUrie kammapayaDi (karmaprakRti ane saga (zataka) racela che. emAM sayaganI suNimAM enI utpatti batAvatAM bIjA putranA pAMca vityunAM 1 puvaeNta, 2 avaraMta, 3 dhuva, 4 adhuva ane 5 icava(ya)guladdhi ema pAMca nAma apAyAM che. vizeSamAM A pAMcamA vadhunA cothA pAhuDa tarIke kammapagaDi( kama prakRti)ne ullekha 1 samavAya (su. 147)mAM temaja naMdI( su. 57)mAM A saMkhyA temaja cUliyAnI saMkhyA darzAvanAra traNa gAthA che. 2-3 premI-abhinaMdanagraMtha (pR. 445-7)mAM paM. hIrAlAla jainane " akAma, mUyI, satavA kaura sittarI kALa [ zyA kAma ?]" nAmane lekha chapAyo che. emAM A cAre granthane udgama bIjA " agrAcaNI " pUrvanA pAMcamA avana" vastugata caturtha "mahAkammapaDi" pAhuDamAMthI thayAne niSkarSa kaDhAyo che. pR. 447mAM kammapaDi ane paMcasaMgahamAM udAharaNarUpe be mAnyatA paratve matabheda che e sUcavI e ullekha karAyela che ke kammapaDi ne sirinA kta * pakhaMDAgama nI AmnAyanA heAya ane emanI kaI vizeSa mAnyatAo AgamathI pratikULa jatI joIne ja candraSi mahattare karmaprakRti, zataka ane saptatikA nAmanAM navAM prakaraNe racyAM hoya te Azcarya nahi. A uparAnta 5. 447mAM ema paNa kahyuM che ke kamapayaDanI pathasaMgrahakAra( caMdraSi mahattara)nI mAnyatAthI bhinna jaNAtI mAnyatA digambara AgamomAM maLe che. paMcasaMgahamAM zataka atikA, kaSAyaprAbhRta, satkarma ane karmaprakRti e pAMcana saMgraha karAyA che.. A paMcasaMgaha digaMbaranI prAicamAM temaja saMskRtamAM racAyelI e nAmanI -kRtithI bhinna temaja prAcIna che. 4 digambaranI mAnyatA pramANe bIjA putravanA eka adhikAranuM nAma "cayanalabdhi " che. enA cethA pAhuDa nAme kammapaDipAhuDanA AdhAre chakhaMDAgama yAne saMtakammapAhuDanI racanA thai che. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsamuM ] diThivAya karI enAM 24 aNujogadAra ( anuyogadAra)nAM nAma traNa gAthA dvArA nIce mujaba gaNAvAyAM che - kaI( kRti), vedaNa(vedanA ), phAsa( sparza), kamma( kamena), paga (prakRti), baMdhaNa(bandhana), NibaMdha(nibandha), pakakama(prakrama), uvakrama (upakrama), uda( udaya), mekha(mAkSa), saMkama( saMkrama ), lessA (lesyA), lesAkasma( lezyAkarmana), lessA pariNAma (lezyA pariNAma), sAyamasAta( zAtAzAta ), dIhahasa( dIdhahUrva ), bhavadhAraNIya bhavadhAraNIya), pigalaatta( pudgalAtman ), hitamaNihatta( nidhattAnidhatta), NikAiyamaNikakAI ( nikAcitAnikAcita ), kammadviti( kamasthiti ), pachimabaMdha(pazcimaskaMdha) ane apAbahuga( apabahuka). mudrita pratimAM pAgala ane attane bhinna gaNI apAbahuga nAmanA anugAra aMge aMka apAya nathI. navamA putranA trIjA vatyunuM nAma sAmAyArI ane dasamAnA eka vatyunuM nAma neuNiyanaipuNika) che. anya vidyunAM nAma vetAmbara enthamAM hoya te te mArA jANavAmAM nathI. vibhAga-vatthanA vibhAga che ane ene " pAhuDa " kahe che. vaLI pAhuDanA pAhuDapAhuDa' ema peTAvibhAga che. samavAya( sa. 147)mAM temaja naMdI( su. pa7 )mAM e ullekha che ke dikivAyamAM saMkheya pAhuDiyA ane saMkheya pAhuDiyApATuDiyA che. pAhuDiyA" pAhuDa karatAM nAna vibhAga haze ema lAge che. zuM e pAhuDapAhuDa karatAM paNa nAne vibhAga haze ? vaLI e pAhuDapAhuDanA vibhAgarUpa to nahi hoya ? A praznanA uttara bAkI rAkhI eTaluM kahIza ke pAhaDiyApATuDiyA te pAhuDiyAnA vibhAgarUpa che. 1 jIvasamAsa (gA. 135)nI vRtti (patra 119)mAM "mAladhArIya" hemacandrasUrie eka avataraNuM ApyuM che. emAM paryAva, akSara, saMghAta, pada, pAda, gAthA, loka, veSTaka, niryukti, udeza, adhyayana, taskandha ane aMganI saMkhyAnI sAthe sAthe anugadvAranI paNa saMkhyAne ulekha che. 2 juo H o LI (pR. 91) Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 AgamanuM digdarzana [ prakaraNa aNuoga-AnA mUlapaDhamANuga ane gaMThiyANuoga e be vibhAga che cUliyA-pahelAM cAra puNvane 4, 12, 8 ane 8 ema anukrame cUliyA che; bAkInAne cUliyA nathI. cUliyAnA keI vibhAga heya ema jaNAtuM nathI. viSaya-jema gaNitanA dAkhalA karavA mATe saravALA, bAdabAkI ItyAdi seLa parikarma jANavAM paDe tema sutta vagerenA abhyAsa mATe parikamma bhUmikArUpa che. sutta sarva kavya, paryAya, naya ane bhaMganuM svarUpa rajU kare che. cida puSyamAMnuM paheluM pulve sarva dravya ne sarva paryAyanI utpatti samajAve che. bIjuM puNva parimANa, trIjuM jIva ane ajIvanI samagra padArthonI zakti, cothuM dravya, kSetra, kALa ne bhAvanI apekSAe vastunAM astitva ane nAstitva, pAMcamuM jJAnanA pAMca prakAre, chaThuM saMyama ane asaMyama temaja satya ane asatya, sAtamuM AtmAnAM vividha daSTie svarUpa, AThamuM karmanA ATha prakAre ane enA upaprakAro, navamuM pratyAkhyAna, dasamuM vidyAo, agiyAramuM puNya ane pApa temaja enAM phaLa, bAramuM prANunA ne AyuSyanA prakAre ane teramuM saMyamane lagatI pravRttio upara prakAza pADe che. aNuga tIrthakara, kulakara vagerenAM jIvanacaritro pUrAM pADe che. cUliyA pitAnA mUlagranthagata arthanuM rUpA tarathI pratipAdana karatI haze. bhASA-prabhAvaka caritramAM vRddhavAdiprabandha (le. 114)mAM kahyuM che ke cauda pUrve saMskRtamAM hatAM. vaLI AcAradinakaramAM nIce mujabanI gAthA je avataraNarUpe apAI che temAM kahyuM che ke dir3hivAya sivAyane 1 siddhAntA (le. 93 )nI TIkAmAM aNugane "pUrvAnuga' tarIke ullekha karI ene be vibhAgone prathamAnuyoga ane kAlAnuyoga tarIke oLakhAvAyA che. 2 vivAgasuya Ane AdhAre jAyuM haze. 3 vizeSa mAhitI mATe juo HOLU (pR. 10-12 ). WWW.jainelibrary.org Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsamuM ! diThivAya 14 kAlika ane utkAlika siddhAnta strI ane bALakanA vAcanAthe jinezvaree pAiyamAM kahyo che - " muhULa vidivAyaM vicitiMta che , thI vADhavAya pAmurtha giLavArefhuM ! " A uparathI punI bhASA saMskRta hatI ema manAya, paraMtu visAnI TIkA vageremAM amuka amuka avataraNone puNvanA kahyAM che te te pAiyamAM che eTale e hisAbe te puSyanI bhASA pAThaya gaNAya. niyUhaNa (uddharaNa)-apazcima ( chelA) dazapUrve jarUra niyUhaNa kare, jyAre caMdapUrvI te kaI khAsa kAraNa maLe to tema kare. A niyamane laIne ho ke game tema paNa eka yA bIjA putvamAMthI granthanuM niyUhaNa-uddharaNa thayuM che. jemake agANayamAMthI siddhapAhuDa ane saMsaninajAti, AyapavAyamAMthI udhammapatti, kammapaDipAhuDamAMthI kammapayaDa, kammapavAyamAMthI 4parIsaha" ajajhayaNa ane papiDe. saNu, nANupavAyamAMthI nayacakra, paccakakhANa5vAyamAMthI hanijajutti, kapa, dayAliyanAM 1-3, 6ne 8-10 ema sAta ajhayaNo, dasA, nisIha, vavahAra ane sthApanAkalpa, pANaumAMthI kalyANakAraka, vijajachupAyamAMthI pratikAkalpa ane sacca5vAyamAMthI "vakkasuddhi. siddhasena divAkare racelI manAtI pUyAcauvIsI, uvasaggaharA , jIvasamAsa, paMcakapa, paMcasaMgaha, mahAka5, sattariyA ane sayaga e vetAmbara pratye temaja kaSAya-prAbhUta (kasAyapAhuDa) ane mahAkarmaprakRti-prAbhRta (chakUkhaDAgama) 1 juo H C D J (pR. 86-7). 2 ejana (pR. 88). 3 A dasavecAlicanA cothuM ajhayaNanuM nAmAntara che. A uttara0 nuM bIjuM ajhayaNuM che. 5 A dasavecAliyanuM pAMcamuM anjhayaNa che, 6 AnAM ayaNe te te . nAmanA pAhuDamAMthI udadhRta karAyAM che. 7 A ugrAdiye racele vaidakane grantha che, 8 A dasayAliyanuM sAtamuM ajhayaNa che. 9 hIraprazna cAne praznottarasamuccaya (prakAza 3, patra 28 A)mAM "namehaMta' puravamAMthI udbhUta thayAnuM kahyuM che. keTalAka vetAmbare "namostu vardhamAnAya" ane "vizAlalocanane paNa puravamAMthI udhRta thayelAM mAne che te teo A bAbata pramANa ApavA kRpA kare. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 AgamanuM digdarzana [ prakaraNuM e digambara grantha paNa pAMcamA ne bIjA puSyamAMthI udbhUta thayAM che. vasudevahiDI( vasudevacaritra) paDhamANugane AdhAre racAyela che; ethI e temaja baMdariya aNuomAMthI uddhata karAyAM haze. pAhuDA-digambaranI mAnyatA mujaba AcArya kundakunda 384 pAhuDa ramyAM che ane te paikI ATha maLe che. paNa ahIM to huM tA baranA mata pramANenAM puSyanA vibhAgarUpa seLa pAhuDe viSe vicAra karIza. enAM nAmanA antamAMnA "pAhuDa' zabdane adhyAhata rAkhI e nAme huM AvuM chuMH (1) AyAra, (2) kapa, (3) kammapati, (4) pajaya, (5) jeNi, (6) thavapariNuM, (7) duphakhamA, ( 8)nADayavihi, (9) nimitta, ( 10 ) niruta, (11) paI, (12) vija, (13 ) viSNuNa, (14) sada, (15) sara ane (16) siddha. AmAM dasAnAM ajajhayaNanAM nAmane maLatAM nAmavALAM pAhuDo je na gaNavAmAM hoya te umeravAM. vaLI tattvArthAdhi (a. 2, se. 14 )nI TIkA (patra 119 )mAM haribhadrasUrie " prAbhUtakAra kahe che " evA ullekhapUrvaka be gAthA ApI che te e paNa koI pAhuDanI hoya ane tenuM nAma ahIM na AvI jatuM hoya te te paNuM umeravuM ghaTe. 1 jue TippaNu 4. 2 vizeSa mATe juo B C D J (pR. 88-8). 3 pavayaNasAranI aMgrejI prastAvanA (pR. 25)mAM kundakundanA nAma para 43 pAhaDe gaNAvAyAM che. 4 pAMcamA puravanA dasamA viSNunA trIjA pAhuDa nAme piksapAhuDanA AdhAre digambara guNadhare kasAyapAhuDa yAne penjasapAhuDa racela che. A pejapAhuDa ahIM gaNAvAyuM nathI. 5 "praznavyAkaraNa nAmanI je kRti upara cUDAmaNi, ti ane eka ajJAtaka ka TIkA che tenuM bIjuM nAma "jayaprAbhUta" che ema sva. cImanalAla dalAle kahyuM che, paNa kalyANavijayajIe jena yuga (pu. 1, aM. 3, pR. 93)mAM A viSe zaMkA uThAvI che. 6 paMcavatyu(gA. 1210)nI pajJa vyAkhyAmAM A pAhuDane ullekha che. 7 A pikI kayA pAhuDane kaNe kyAM ullekha karyo che e hakIkta meM H C D J (pR. 92)mAM vicArI che. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsamuM' ] diThivAya 15 papAhuDamAMthI bhadrabAhusvAmIe zatrujayakalpanA udghAra karyo ane vajIsvAmIe temaja pAdaliptasUrie ene sakSepa karyAM ema jinaprabhasUrie kalpapradIpa yAne vividhatI'kalpa( pR. 5 )mAM kahyuM che. nimittapAhuDanuM lakSaNu bhadrezvarasUrie kahAvalImAM ApyuM che. tattvArthAdhi.( a. 2, sU. 28 )nI TIkA( patra 181 )mAM siddhasena[Nue kahyuM che ke niruktaprAkRta (pA. niruttapAhuDa) anusAra 'puddagalA ' pUra te galananA svabhAvavALA hAvAthI tenI vRddhi ne hAni thAya che. vidyAprAbhUta ( pA. vijApAhuDa )mAM zatru MjayanAM 21 nAme che ema jinamaNDanagaNuie kumArapAlaprabandha ( patra 98A-99a )mAM kahyuM che. L AI (pR. 183)mAM kahyuM che ke svaraprAbhUtamAM svaranuM ane agiyAra alakArAnuM vistRta varNana hatuM. sidghapAhuDanuM lakSaNu kahAvalImAM ema apAyu che ke (page) lepa, aMjana, guTikA ityAdi vaDe je siddha cayA haiAya temanI prarUpaNA je granthamAM hAya te ' sidghapAhuDa ' che. A samitasUrie yeAgacUNu vaDe nadIne pravAha aTakAvyo hato, pAdaliptasUri ane nAgArjunasUri page kaiMka lagADI UDatA hatA ane susthitasUrinA e ziSyeA AMkhamAM AMjana AMjI adRzya banI candraguptanA bhANAmAMthI bhAjana karatA hatA e prakAranA camatkArI A sidghapAhuDanA jJAnane AbhArI haze. sIAna niSedha--panijavrutti( gA. 146 )mAM sUcavAyA mujaba strIe tuccha svabhAvavALI, bahu abhimAnI capaLa indriyAvALI ane manda buddhivALI hAvAthI strIone sAtizaya ajajhayA ane bhUyAvAya arthAt bAramuM aMga bhaNuvAnA adhikAra nathI. gamika sutta te bhaga--didbhivAya gamika suttanuM anupama udAharaNa che. emAM puSkaLa bhaMga ( bhAMgA ) che. e sava viSayanuM -mantra, yantra ane tantranuM paNa pratipAdana kare che. enA viSayeAnI nAMdha zvetAmbaranA temaja digambaranA ema banne sampradAyanA sAhityamAM maLe che. A aMgamAMthI keTalIka kRtio ochevatte aMze uddhRta karAi che. sauthI prathama A agatA hrAsa thayA ane vIrasavat 1000mAM ene uccheda gayA. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra16 AgamanuM digdarzana [ prakaraNa prakaraNa 21: Agama aMge digambarIya mantavya dvAdazAMgIrUpa jaina AgamanI racanA gaNadharane hAthe addhamAgahImAM thayAnI vAta te zvetAmbarene temaja digambarone paNa mAnya che, paraMtu AgamonI saMkhyA, enA vargIkaraNa ane enA kramika hAsa e bAbatamAM matabheda jovAya che. Agamone aMge aMgapraviSTa ane aMgabAhya e e saMjJA digambae paNa svIkArI che; bAkI uvaMga, che ane mUla e saMjJA emaNe apanAvI jaNAtI nathI. aMgabAhya Agamo tarIke digambare nIce mujabanA cauda gaNave che ema gosmatasAra (gA. 4367-8) jotAM jaNAya che - 1 sAmAyika, 2 caturvizatiratava, 3 vandanA, 4 pratikramaNa, 5 vainayika, 6, kRtikarma, dazavaikAlika, 8 uttarAdhyayana, 9 kalpavyavahAra, 10 kapAkadvipaka, 11 mahAkadvipaka, 12 puNDarIka, 13 mahApuDarIka ane 14 niSidrikA (pA. sihiya). 1"mAvatI mArAdhanA jad zivArya" nAmane zrI. jyoti prasAda jainane lekha premI graMtha(pR. 425-8)mAM chapAyo che. temAM pR. 425 mAM A bhagavatI ArAdhanAno AdhAra "tadviSayaka mUlasUtra" ema kahyuM che te zuM vetAmbarIya mUla" saMjJAdyotaka kRti che ? 2 gempasAra( gA. 351)mAM "paNu" zabda vaparAya che. vizeSamAM (cauda) padhaNaNayanuM pramANa 8,01,08,175 vaNe hevAnuM ahIM kahyuM che. 3 sthAnakavAsIo ane enA upasaMpradAya tarIke oLakhAvAtA terApanthInA anuyAyIo 12 uvaMga, 4 cheyasutta, 4 bhUlasutta ane AvAsaya ema 21 aMgabAhya Agame mAne che. AmAM 11 aMga umeratAM A amUrtipUjaka vetAmbare 32 Agama mAne che ema phalita thAya che. 4 " sAmAiya-cauvIsatthayaM tado vaMdaNA paDikkamaNaM / veNaiyaM kidiyammaM dasaveyAlaM ca uttarajjhayaNaM // 367 // kappavavahAra-kappAkappiya-mahakappiyaM ca puMDariyaM / mahApuMDarIya-Nisihiyamidi coddasamaMgabAhirayaM // 368 // " 5 juo dhavalA (pu. 1, pR. 96) ane jayadhavelA (pu. 1, pR. 25). Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekavIsamuM ] digambarIya mantavya. 217 A paikI pahelA cAra te kavetAmbarIya AvasmayanA cha vibhAga paikI cAranuM, 7 ane 8 e cAra mUlasuttamAMnAM benuM, 9 ane 14 e cha che suramAMnAM traNa beyanuM, 10 ne 11 e be anupalabdha AgamanuM ane 12 e mahAvIrasvAmI nirvANusamaye je ajajhayaNa bolatAM bolatAM mekSe gayA tenuM smaraNa karAve che. * vetAmbaranA Agamane ane khAsa karIne didivAyane dhIre dhIre kevI rIte lopa thaye e hakIkata meM A A0 a0 (pR. 38-59)mAM temaja H C D J(pR. 71-4)mAM darzAvI che. vizeSamAM B C DJ (pR. 74)mAM meM kahyuM che ke Agamono hAsa kema thaye e sambandhamAM digambaranA bhinna bhinna granthamAM bhinna bhinna ullekha jovAya che. enI cakAsaNuM temaja enA samanvayanuM kArya bAju para rAkhI, kevalI ane butakevalI keTalA thayA e bAbatamAM digambare ane zvetAmbaronuM nIce mujabanuM mantavya huM noMdhu : digambara vetAmbara kevalI-gautama sudhamAM sudharmasvAmI jammu jabUsvAmI zrutakevalI-viSNu prabhavasvAmI nandimitra 16 ,, zadhyambhavasUri aparAjita 22 ,' yazebhadrasUri 50 - govardhana 19 ,, sakyUtivijayasUri bhadrabAhu 29 , bhadrabAhusvAmI 14 , 162 varSa 170 varSa - 1 juo H DJ(pR. 74-5). 2 sapUrNa zratanA dhAraka, je je bAbata tIrtha kare kahI te sarve bAbato zrutakevalI kahI zake che. juo kapanuM bhAsa (gA. 963, 966). 3 jue dhavalA (pu. 1)nI prastAvanAnuM pR. 26. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 AgamanuM digdarzana [ prakaraNa A uparathI joI zakAze ke kevalajJAnane ucheda jabUsvAmInA siddhigamana pachI ane zrutakevalIpaNAno uccheda bhadrabAhusvAmInA svargagamana pachI thavAnI bAbatamAM te vetAmbare ane digambaranI ekavAkakyatA che. enA samaya paratve matabheda che khare, paNa zrutakevalI5NunA ucchedanA varSa paratve AThane ja taphAvata che eTale e kaMi moTo bheda na gaNAya. didivAyanuM svarUpa ityAdi-zrutakevalIpaNane nAza eTale bAramA aMgane uche. A bAramA aMganA dikTivAyanA svarUpa paranuM digambaronuM mantavya zvetAmbarothI bhinna che. gammasAra (gA. 3612)mAM kahyA mujaba diddhivAyanA (1) parikamma, (2) sutta, (3) paDhamANuga, (4) putva(gata) ane (5) cUliyA ema pAMca bheda che. vizeSamAM ahIM parikammanA caMdapaNutti, ravi( sUra)paNutti, ujabudIvapatti, AdIvasamudrapati ane paviyAha5tti ema paTAbheda ane cUliyAnA paNa jalagAya, thalaya, mAyAmaya, AgAsagaya ane ravamaya ema pAMca piTAbheda gaNAvAyA che. puagayanA cida peTabheda che ane e darekane "putra" kahe che. A tamAmanuM svarUpa ane pratyekanI padasaMkhyA gammasAranI aMgrejI prastAvanA (pR. 12-20 )mAM apAI che. chakhaMDAgama je dhavalA " TIkA sahita chapAyela che tenA bIjA bhAgamAM hindImAM prastAvanA che. emAM pR. 41-68mAM dikivAyane, zvetAmbara temaja digambara granthonA AdhAre vistRta paricaya apAyo che. banne saMpradAya dikivAyanA pAMca bheda mAne che ane enAM nAma paNa prAyaH e ja gaNAve che. enA kramamAM bheda che ema pR. 43mAM kahyuM che, paNa digabarIya tarIke oLakhAvA te krama keTalAka tAbara AcAryoe paNa sUcavyuM che ( juo pR. 207) eTale kramanA sambandhamAM be paramparAo prAcIna kALathI haze ema kema na hoya ? parikazmanI saMkhyA temaja enAM nAma te bane sampradAyamAM bhinna bhinna che. dhavalA( bhA1, pR. 112 )mAM suttamAM 88 adhikAra hevAne 1-4 A te vetAmbarenAM uvaMgenAM nAma che. 5. A tAmbaranA pAMcamA aMganuM smaraNa karAve che. - Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekavIsamuM ] digambarIya mantavya ra1e ullekha che, paraMtu nAma te cAranAM ja gavAyAM che. jayadhavalAmAM kahyuM che ke A 88 adhikAronAM nAmane paNa have upadeza rahyo nathI. A 88 adhikAra suranA tAbara mata pramANenA 88 bhedanuM maraNa karAve che. cauda puNvanAM nAma paikI phakta agiyAramAnA nAma para ane bAramA putvanAM padanI saMkhyA para bhinnatA che. jene vetAmbara avaMjha" kahe che ene digambara " kalyANavAda' kahe che. 6, 7, 9 ane 11-14 e kramAMkavALAM sAta yuvanAM vayunI saMkhyA para bane saMpradAya ekamata nathI; bAkInA puva pUratI te ekavAyatA che. vetAmbara mAnyatA pramANe cUliyAne pahelAM cAra puzvamAM samAveza che, jyAre digambaro ema mAnatA nathI. dhavalA( bhA. 2 )nI prastAvanA (pR. 50 )mAM A sambandhamAM evo prazna UThAvAya che ke jo cUliyA puSyamAM antargata che te pachI ene svataMtra vibhAga kema rakhAya ? dhavalA (vedanAkhaNDanA prAraMbhamAM) putvanAM vadhunI temaja vadhunAM pAhuDanI saMkhyA jaNAvanArI traNa gAthA che. e uparathI dareka vaghumAM vIsa vIsa pAhuDa che ema digambara mAnyatA joI zakAya che. jayadhavalAmAM kahyuM che ke ekeka pAhuDamAM evI covIsa aNiogaddAra (anuyogadvAra) che. digambara mata pramANenAM 3900(195420) pAhuDamAMthI kevaLa be pAhuDane uddhAra chaphakhaMDAgama ane kasAyapAhuDa (dhavalA ane jayadhavalA)mAM thayo che. chaphakhaMDAgama(bhA. 2)nI prastAvanA(pR. 60 )mAM bIjA putvanAM ciAda vatyunAM nAma gaNAvAyAM cheH puvaeNta, avaraMta, dhuva, adhuva, cayANalakkI, avama, paNidhikapa, a6, bhamma, vayAdiya, salva6, kapaNijamNa, atIda-siddabaddha ane aNagaya-siddha-baha. cayanalabdhinA cothA pAhuDanuM nAma "kammapaDi" che. A "kammapaDi' pAhuDanuM bIjuM nAma "yaNa 1 jue dhavalA(bhA. 2)nI prastAvanA (pa. para). veva pramANe eka kareDa chappana lAkha ne di. pramANe tera kareDa che. 2 digambara 10, 14, 8, 18, 12, 12, 19, 20, 30, 15, 10, 10, 10 ne 10 ema kule 15 vattha mAne che. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 AganuM digdarzana [ prakaraNa kasiNupAhuDa" (vedanakRtnaprAbhata) che. A guNaniSpanna che, kemake karmonA udayane "vedana" kahe che ane enuM niHzeSa varNana AmAM che (juo dhavalA, bhA. 1, pR. 124-125). A pAhuDanA covIsa adhikAranA nAma ane enA viSayane paricaya upayukta prastAvanA (pR. 61)mAM apAya che. vetAmbarenA mata mujaba cauda putranuM jJAna lupta thatAM tera, bAra ke agiAra puSyanA jJAnanA dhAraka kaI thayA nathI. emanI temaja digambaro taraphathI dazapUrvInI suci nIce mujaba apAya che - digambara 3vetAmbare vizAkhAcArya 10 varSa sthUlabhadra 45 varSa praSila Arya mahAgirisUri 30 , suhastisUri 46 , jayasena guNasundara 44 nAgasena 18 , kAlaka (zyAmAcArya) 41 , siddhArtha skandila (sADiya). dhRtiSeNuM revatI mitra vijaya Arya maMgU 20 , buddhiliMga bhadragupta 39 ,, dharmasena 14 (16) , zrIgupta vAsvAmI 36 , 181 (183) varSa koka varSa A uparathI jaNAze ke digambara mAnyatA pramANe 345 (183+ triya 17 , - 17 , , dharma deva 1 A nAma pR. 211mAM sUcavAyelAM nAma sAthe lagabhaga taddana maLatAM Ave che. 2 juo dhavalA ( pu. 1)nI prastAvanA (5, 26 ). 3 jue meratuMge vi. saM. 1363 (?)mAM racelI vicAraNi temaja vi. saM. ji. kA. (pR. 64). Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekavIsamuM ] digambarIya matavya . 221 162) varSe ane zvetAmbara mAnyatA anusAra 584 (414+170) varSe dasa puSyanuM jJAna dharAvanAra kejI rahyuM nahi. zvetAmbarenA kathana mujaba AryarakSitasUrie saMpUrNa nava puSya ane dasamA puSyanA 24 javie (yavika) sudhI abhyAsa karyo hato. emanA ziSya pikI durbalikA pu5mitra nava putva bhaNyA hatA, paNa abhyAsa na rahevAthI e bhUlI gayA. AgaLa upara te ekra putranA jJAtA paNa. rahyA nahi. zvetAMbara mAnyatA mujaba vIrasaMvat 1000 bAda ane diga arenI mAnyatA anusAra vIrasaMvat 683 bAda koI pUrvadhara ke aMgadhara paNa rahyA nahi. jayadhavalA( bhA. 1)nI prastAvanA (pR. 49)mAM kahyuM ke pAMca ja ekAdazAMgadhArIo thayA cheH nakSatra, jasa( yu )pAla, pADu, dhruvasena ane kaMsAcArya. A pAMcanAM 220 varSa darzAvAyAM che. evI rIte kevaLa AyAranA-eka aMganA jANakAra tarIke subhadra, yazobhadra, yazebAhu ane lohAcAryane temaja emanAM varSa tarIke 118 varSane ullekha ahIM karAya che. Ane lakSyamAM letAM temaja gatamAdi pUrvenA traNa kevalInAM 62 varSa, viSNu vagere pAMca zrutakevalInAM 100 varSa, ane vizAkhAcAryAdi agiyAra dazapUrvInAM 183 varSa letAM vIrasaMvata 3683 bAda koI aMgadhara paNa rahyA nahi ema joI zakAya che. vaLI digambaranuM e paNa kahevuM che ke cada aMgabAhya Agamane paNa nAza thayo che. keTalAka digambara kahe che ke zvetAmbaranA tamAma Agama ( pachI e 45 he ke 32 he ) banAvaTI che e navA UbhA karelA che, paNa A kathana yuktiyukta jaNAtuM nathI eTaluM ja nahi, paNa digambaronA grantha-Agama AdhArazUnya hovAnI sAmI dalIlane notare che. jaina veda-aMgapraviSTa ne aMgabAhya ema banne prakAranA Agamana sarvathA uccheda mAnanAra digambaroe ene sthAne "jaina veda' saMjJA ApI keTalAka granthone Agama jeTaluM mahatva ApyuM che, ane ene cAra 1 juo vizesA (gA. 51?)nI hemacandrasUrikRta TIkA ( patra 1003). 2 agiyAra aMganA dhAraka. 3 12+100+183+220+118 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 AgamanuM digdarzana [ prakaraNuM vibhAgomAM vibhakta karyA cheH (1) prathamAnuyoga-raviSeNukRta 'padmapurANa, jinasenakRta harivaMzapurANane jinasenakRta AdipurANa ane guNabhadrakRta *uttarapurANa; (2) karaNAnuyoga-sUryaprApti, candraprajJapti ane jayadhavalA; (3) dravyAnuyega-kundakundAcAryakRta pavayaNasAra, umAsvAtikRti tavArtha ane enI TIkAo, temaja samantabhadrakRta AptamImAMsA ne enI TIkAe; (4) caraNAnuyoga-vikari(ra)kRta mUlAyAra ane trivarNAcAra temaja samantabhadrakRta ratnakaraDazrAvakAcAra. vizeSamAM khaMDAgama ane kasAyapAhuDane digambare Agama jeTaluM mahatva Ape che. dhavalA(bhA. 1, pR. 108, 109, 114 ane 123-6)mAM 97phakhaMDAgamanI je utpatti batAvAI che te sayaganI yuNimAM sayaganI utpattisUcaka paMktionuM smaraNa karAve che. prakaraNa 22 : Agama sambandhI vivaraNAtmaka sAhitya Agamone aMge je prAcIna vivaraNAtmaka sAhitya jevAya che tene ApaNe nijajutti, bhAsa, caNiNu ane TIkA ema cAramAM vibhakta karI 1 A vi. saM. 734 (I. sa. 678)mAM racAyuM che. 2 A zakasaMvat 705mAM racAyuM che. 3 AnA chellA pAMca sage jinasenanA ziSya guNabhadra racyA che. 4 A i. sa. 897mAM racAyuM che. 5 taTa rA0 vA0 ane tatvArthalekavArtika 6 vaTTakeri nAma dakSiNa bhAratanA e nAmanA koI gAma uparathI paDyAnuM ja. si. bhA. ( bhA. 12, ki. 1, pR. 38-39 )mAM sUcavAyuM che. vizeSamAM ahIM karyuM che ke dhavalAnA rtA vIrasene mUlAcArane ja "AcArAMga" e nAme ullekha karyo che. J A ( Vol. XII, No 1 )mAM vIrasenanA guru vagere sambandhI mAhitI apAI che ane tyAM dhavalA I. sa. 780mAM pUrNa karAyAno ullekha che. jai. si. bhA. (bhA. 11, ki. 1, pR. 13-18 )mAM A varasena ane chakakhaMDAgamanA kartAnA abhiprAyamAM zuM bhinnatA che e prazna UThAvAyuM che. 7 Ama AmAMnA keTalAka grantha I. sa.nI AThamI sadI jeTalA arvAcIna che. 8 jue dhavalA ( pu. 1 )nI prastAvanA ( pR. 71 ) temaja jayadhavalA (pR. 87). 9 AmAM cha khaDa che: 1 jIvANu ( jIvasthAna). 2 khudaMbaMdha ( phulakabadha ), 3 baMdhasAmittavicaya (bandhasvAmitvavicaya), 4 vedaNuM (vedanA ), pa vagaNa ( vargaNu) ane 6 mahAbaMdha (mahAba%). Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAvIsamuM] vivaraNAtmaka sAhitya rara3 zakIe. nijutti ane bhAsa e banne pAiyamAM-jaINa marahadImAM racAyelI padyAtmaka kRtio che. guNi viSe pR. 5ramAM vicAra karAyo che eTale ahIM te huM eTaluM ja kahIza ke pAIyamAM vivaraNa ApavAnA valaNane badale saMskRtamAM e rajU karavAnA valaNanI A zarUAta sUcave che. TIkA mukhyatayA saMskRtamAM gadyamAM racAyelI kRti che. - nijajuti e kevaLa nikSepake paryAya sUcave che ema nathI, paNa e te jena tAttvika siddhAnta, naitika vicAraNuM ane zramaNonA AcArane vizada banAvanArI paurANika ane aitihAsika kathAone saMkSepamAM nirdeza karanArUM agatyanuM sAdhana che. moDhe karI zakAya ane Agamo moDhethI samajAvatI veLA ene upaga thaI zake evI enI racanA che. emAM keTalIye vAra e saMkSepamAM nirdeza hoya che ke bhAsa ane khAsa karIne e pachInAM vivaraNAtmaka sAdhana vinA ene artha samajavo muzkela thaI paDe che. AthI te kaI kaI vidvAne nijajuti e kaI enI pUrvanA vivaraNanuM saMkSipta svarUpa che ema mAnavA prerAya che. prAcIna bhAratavarSanI sAmAjika paristhiti-AhAra, paheraveza, rItarivAje, ujANIo ane utsava, nagararacanA, musApharInI muzIbate, Arthika jIvana, cera vagerenA upadrava, rAjabaMdhAraNa, dukALa veLAnI hADamArI, parivrAjaka ane anya tApasenA vartana temaja jaina zramaNonA jIvana upara puSkaLa ane mahatvane prakAza pADanArAM bhAsa tarIke 35, vavahAra ane nisIhanAM bhAso (ane enI TIkAo) gaNAvAya tema che. evI rIte jaina itihAsa ane saMskRtinA abhyAsa mATe AvAsaya ane nisIhanI yuNiNa khAsa mahattavanI che; bAkI e temaja bIjI yuNio paNa bhASAvijJAnanA abhyAsa mATe te upayogI che ja. 1 A temaja naya dvArA jaina darzananI bhUmikA sudaDha banAvAI che. 2 bauddha ane cArvAkane uddezIne dArzanika carcA karAI che. 3 saMghadAsagaNie kalpanA bhAsamAM pramANa, naya ane nikSepane aMge lakhyuM che. vizeSamAM emaNe zramaNanA niyamonI dArzanika zailIe carcA karI che Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rara4 AgamanuM digdarzana [ prakaraNa vaLI jAtakonI zailInuM smaraNa karAvanArI pAIya kathAo cuNimAM che. TIkAomAM Avarasaya ne uttarajajhayaNanI, kapa ane vavahAranI temaja ThANa, viyAha0 ane jaMbuddIpaNakRttinI TIkA mahattavanI che, kemake emAM aneka agatyanI paramparAonA ullekha che. malayagiririkRta TIkAo enI vizadatA ane dArzanika carcAonI vipulatA mATe vikhyAta che. prAcIna bhAratanI kathA kahevAnI kaLAnI aneka khUbIo jANavA mATe jena vivaraNatmaka sAhitya ghaNuM upayogI che. kayA kayA Agama upara kayuM kayuM vivaraNAtmaka sAhitya che tenuM te te Agamane aMgenI vicAraNuM karatI veLA meM nirUpaNa karyuM che ane enI eka sAmaTI noMdha vagerene HCJ (pR. 171-205)mAM meM sthAna ApyuM che. AthI ahIM to "AganA bAlAvabodha" nAmane mAro lekha che. sa pra. (va. 13, aM. 11 )mAM chapAyAnI neMdha lete keTalIka viziSTa hakIkata rajU karuM chuM. piDanijajuttinI vRtti( patra 1394)mAM kahyuM che ke "ravAla nATaka bhajavAtAM e joIne kSatriyo dIkSA letA ethI e nATaka bALI nakhAyuM. nisIha(u. 10)nI yuNi (patra 559)mAM sIyahara( zItagRha)nI, u. 12 nI yuNiNa( patra 854 )mAM vivAhapAlanI ane yuNi( patra 1244 )mAM gheDAnA zarIramAMthI kAMTe kAtyAnI vAta che. nisaha(u. 13)nI yuNi(pR. 856 ne pachInAM )mAM vividha dhAvanuM nirUpaNa che ane khAsa karIne khIradhAI(kSIrapAtrI)nuM temaja enA dUdhanI bALaka uparanI asaranuM nirUpaNa che. vavahAra( u. 10 )nA bhAsa( gA. 450 )mAM kAMcanapuramAM rela AvyAnI vAta che. vavahAra( u. 1)nA bhAsa( gA. 326, patra bhA. 3, 132 )mAM nyAyAdhIzane aMge kahyuM che ke e bhAMbhIya, Asuphakha, mATharanA nItizAstra ane kauDinyanI daDanItimAM niSNAta hate. vavahAra(u. 3)nA bhAsa( gA. 233 )mAM rubIone svataMtratA na hoya ema manusmRtine maLatI vAta che. uttara0 ( a. 8, gA. 13) paranI nemicandrasUrikRta saMskRta TIkAmAM 1 juo H I L (Vol. IT, p. 484). Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAvIsamuM ] vivaraNAtmaka sAhitya, 22 svapnanA artha (interpretation) para pAIyamAM avataraNe che. Avasmayanijuti( gA. 1071 ne pachInI )mAM aDhAra jAtanA karane ulekha che. A nijajuttimAM gandharva nAgadattanI kathAmAM dhAdine cAra sarSa tarIke ullekha che. A nijajutti(gA. 1247)mAM devasika, rAtrika, pAkSika, cAturmAsika ane sAMvatsarika ema pratikramaNanA pAMca bheda darzAvAyA che. vaLI A nijajuttinI 1545mI gAthA(patra 7984)parathI e jANuM zakAya che ke bhadrabAhusvAmInA samayamAM paNa kAussagna karatI veLA muhapati hAthamAM rAkhavAnI prathA hatI. visasAva upara pajJa TIkA racAyAnI hakIkatanA samarthanAthe huM e vAta napuM chuM ke AnI pravartakanI eka hAthapothI puNyavijayajIne prApta thai che eTaluM ja nahi paNa emaNe "vizeSAvazyaka mahAbhASya svapajJa TIkAnuM astitva" nAmano lekha paNa lakhyo che. AmAM emaNe kahyuM che ke chajju gaNadharanI vaktavyatA sudhInI paNa TIkA racI jinabhadragaNi svargavAsI thayA che, paNa saddabhAgye e apUrNa TIkAne keddAryavAdigaNi mahattare pUrNa karI che. 1 A uparathI A viSayane keI pAIya grantha haze ema lAge che. jagadevakRta svapnacitAmaNi sAthe avataraNe meLavavAM jevAM jaNAya che. 2 A lekha "zrI AtmAnaMda prakAza" (pu. 45, saM. 8, pR. 242-7)mAM chapAyo che. AmAM paNa TIkAnI zarUAtanI daseka paMkti apAI che. vizeSamAM A TIkAnA anusanhAnano prArablika bhAga paNa apAya che ke jemAM keTTAryavAdigaNi pote A anusaMdhAna kare che e ullekha che. A anusandhAnarUpa TIkAmAM namaskAraniryukti-bhASya vyAkhyAnanA antamAM A kRtine "koTAvAdigaNi mahattara"na kRti tarIke ane saMpUrNa TIkAnA antamAM ene "koTTAcAryavAdigaNi mahattaranI kRti tarIke ulekha che. visA upara koTayAcAyaeNkRta je TIkA chapAI che temAM temaja mAladhArI hemacandrasUrikRta TIkAmAM pajJa TIkAmAMthI je avataraNo apAyAM che te A hAthapethImAM akSarazaH jovAya che. uparyukta mahattara ane keTalAcArya bhinna che ne tenAM aneka kAraNe che ema A lekhamAM kahevAyuM che. vizeSamAM aMzataH A baMnee racelI TIkAonuM saMtulana karAyuM che. attamAM "kSamAzramaNa-mahattarIca TIkA" arthAt apUrNa ne anusandhAnAtmaka TIkA satvara prasiddha karAze e ullekha karAyo che. 15 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 AgamanuM digdarzana [pariziSTa pariziSTa 1 : pUravaNa pR. 24. jema aMgAkArAdimAM viSaya vagerene nirdeza che tema hAlamAM uvaMga ane pachagane aMge e jAtanuM pustaka "AgamedhAraka saMgrahaH bhAga 2 " tarIke chapAvavuM zarU karAyuM che. pR. 25. gIto-vi. saM. 1563mAM vikrama-khApara-carita-pAI racanArA upAdhyAya rAjazIle uttarAdhyayana-gIto racyAM che. brahmavinayadevasUrie paNa uttarAdhyayana-gIte racyAM che. vaLI zivanidhAnanA ziSya mAnasiMha urphe mAnacaMde paNa vi. saM. 1675mAM uttarAdhyayana-gIto racyAM che. A uparAnta rAjaharSanA ziSya rAjazAbhe aDhAramI sadImAM uttarAdhyayanagIto racyAM che. jinabhadrasUrinI zAkhAmAM thayelA jayaraMga-jetasIe vi. sa. 1707mAM dazavaikAlika-gIta nAmanI paghAtmaka racanA karI che. evI rIte jinaharSe dasayAliyanAM dasa ajhayaNane uddezIne paMdara DhALamAM vi. saM. 1737mAM padazavaikAlika-gIta racyuM che. pR. 29. lekha-oN. bI. sI. laeNnA Jaina Canonical Sutras nAmanA lekhanA pAMca hapatA "The Indian Culture"nA pu. 12, aM. 4 ane pu. 13, aM. 1-46 mAM anukrame chapAyA che. A paikI chele hapato nAha jevA pheraphArapUrvaka A (Vol. XIII, No. che, pp. 37-48)mAM chapAye che. J A (Vol. XI, No. 2; Vol. XII, No. 1 )mAM che. jagadIzacandra jainane " The Jaina - 1 enA prArambhanI ane antanI thoDIka kaDI ji. gu. ka. (bhA. 3, naM. 1, pR. 541-2)mAM apAI che. 2 AnI eka hAthapathI vi. saM. 159mAM lakhAI che. enI zarUAtanI cAra lITI pR. 207mAM apAI che. 3 AnI zarUAtanI pAMca kaDI ne antanI dasa kaDI pR. 65-6mAM apAI che. 4 AnI pahelI ane 21mI kaDI che. gU. ka. (bhA. 3, naM. 2, pR. 1232)mAM apAI che. pa AnI Adya kaDI temaja chevaTanI DhAlanI cAra kaDI ja. gU. ka(bhA. 3; khaM, 2, pR. 1149)mAM apAI che. 6 trIjA aMkamAM aMtagaDadasA, attaravahAiyadasA ane dasayAliya viSe ane cothAmAM vicAhapaNabhutti viSe UhApoha che. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saracha paheluM ] pUravaNI Canons and their place in the study of Ancient Indian Culture " nAmane lekha chapAye che. pR. 76.ThANa (ThA. 10; su. 735)mAM kRSNa vAsudeva trIjI narakamAM utpanna thayAne ullekha che. pR. 81. viyAha0 (sa. 11, u. 11; ru. 429)mAM DitivaDiyA (sthiti patitA), candra ane sUryanAM darzana karAvavAM, jAgaraNa karavuM, nAmakaraNa, paraMgAmaNa arthAta bhUmi para khasavuM (ghUMTaNiyAM tANavAM), payacaMkAmaNa (page cAlavuM), jamADavuM, keLiyA vadhAravA (piDavardhana), pajaja pAvaNa (arthAta apaSTa akSaranuM uccAraNa), kAna vIMdhavA, saMvaccharapADalehaNa arthAta varSagAMTha karavI, cUDAdharaNa ane upanayana (kaLA grahaNa karAvavI ) Ama vividha bAbato mahAbala kumArane aMge kahevAI che. pR. 105. a. 8, su. 3mAM "amAri'nA arthamAM "amAdhAya " zabda vaparAya che. "jaina"nA tA. 29-8-48nA aMka (payuMSaNAMka)mAM "amAri ane enI prasiddhi" nAmanA lekhamAM meM A viSe vistArathI vicAra karyo che. pR. 116. vivA-suya (suya0 1, a3)mAM cerapallInuM varNana che. pR. 132. hera kedya (Herr Kohl) dvArA sUrapaNuttinuM sampAdana thayuM che. enuM nAma "Die Suryaprajnapti" rakhAyuM che. emAM mULa apAyuM che. sampAdake A Agamane caMdapaNuti ane jabuddIpaNutti sAthe sambandha darzAvyuM che. vizeSamAM emaNe kahyuM che ke A traNe paNuttionuM mULa koI gAthAbaddha kRti hevI joIe. mR. 132. maladhArI zrI candrasUranI saMgrahaNuM upara emanA ziSya 1 L I A (pR. 151)mAM Ane artha babbling karAyo che, jyAre meM je upara arthe Ave che e abhayadevasUrinI vRtti(patra pa4pa.)ne AbhArI che. 2 juo JA(Vol. IX, No. 11, p. 49 ). WWW.jainelibrary.org Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamAnu digdarzana [ pariziSTa devabhadrasUrie je vRtti racI che temAM sUrapattinivruttimAMthI utArA apAyAnA ullekha jai. sA. sa. i. (pR. 254)mAM che. 6, gA. 154-201 )mAM gezA 28 pR. 147. mAnisIha ( a. lakanA pUrva bhavAnA adhikAra che. pR. 147. mAnisIha( thiMga, pR. 30 )mAM evI vAta che ke eka rAjAnI vidhavA thayelI putrI peAtAnA kuTumbane nindA ( blasphemy )thI bacAvavA mATe * satI ' thavA icchatI hatI, paNa evI prathA nahi hovAthI rAjAe ene ema karatAM aTakAvI. rAjA putra maraNu pAmatAM ene mAdIe esADAi. juo L A I (pR. para). pR. 150. jaina zAstramAlA kAryAlaya, lAheAra taraphathI sA., uttara vagere AgamA saMskRta chAyA, hindI zabdArtha ne mUlA sahita chapAyA che. sthAnakavAsI AtmArAmajIe dasA.ne anuvAda karyAM che. A AvRttimAM dasA. uparanI kaiMmatikItie racelI TIkAmAMthI avataraNu apAyAM che. pR. 151. bRhatkalpa( bhA. 1 )nI prastAvanA( pR. 14 )mAM rAjakumArane aMge AnandasAgarasUrijIe amuka vidhAna karyAnA ullekha che. e sambandhamAM zrIsiddhucakra ''( va. 2, a. 20, pR. 478 )mAM nIce mujaba samAlAcanA chapAI cheH - Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paheluM ] pUravaNI 229 tathA mAgucchati gAri saMmatte saMmate e 1-4-181mI gAthAne mAga temasa tatio e saMjamaTThI Ayarie paNamiUNaM tiviheNa gelaNNA nicA sanALakuvaraHcamatati e 1-4-183mI gAthA vicAro ke jethI spaSTa thaze ke mukhyatAe navadIkSitane ja saMtADavAne adhikAra che ane rAjaputranI hakIkata mAtra saMbhava jaNAvavA upalakSaNa tarIke che, paNa niyama tarIke nathI. temAM paNa mukhya muddo saMyamanI rakSAne ja che." pR. 15ra. kalpanA jarmana temaja gujarAtI anuvAda thayA che. pR. 154. AvasmayanuM kava ityAdi-AvayanA kartA koNa ane enI racanA kyAre thaI? A praznanA uttara "navakAramaMtra yA paMca parameSTI ane Avazyaka ke pratikramaNanuM rahasya " nAmanI pustikAmAM sukhalAlajIe aneka sthaLe ApelA che. jemake (1) "saMpUrNa Avazyakazrataskandha e gaNadharakRta nathI, paNa gaNadharabhinna anya prAcIna ane pratiSThita kRtasthavirakRta che (pR. 36). (2) "upalabdha saMpUrNa AvazyakazrutaskaMdha gaNadharakRta nathI. AthI koI amuka sUtra gaNadharakRta heya ema mAnavAmAM kaze ja bAdha nathI ane tethI ja zrIharibhadrasUrinA iriyAvahiyasUtra gaNudharakathita che e matalabanA " ullekhane paNa ghaTAvI zakAya tema che" (pR. 24). (3) " Avazyaka sUtra i. sa. pUrve pAMcamA saikAthI mAMDI i. sa. pUrvenA cothA saikAnI pahelI pacIsI sudhImAM kyAreka racAyeluM hovuM joIe " (pR. 82-3). (4) " Avazyaka sUtrano racanAkALa vahelAmAM vahele I. sa. pUrvanA chaThThA saikAnI chellI paccIzI mAnI zakAya ane Ama tenA kartA rUpe tIrthakara, gaNadharanA samakAlIna keI sthavira mAnI zakAya" (pR. 86), (5) jo ke "gArica vavANa, puravAhIva, siddhALe vRddhA" Adi 1 juo. DCJM (Vol. XVII, pt. 2, p. 225). 2 H S LS (5. 70)mAM meM sUcavyuM che ke mahAvIrasvAmIe chamastha avasthAmAM IpathikI kriyA karI hatI to ene aMge keI sutta teo bolyA haze. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 Agamanu digdarzana [ pariziSTa maiAlika ( sUtra ) nathI te| paNa prAcIna te che ja; kemake tene ullekha karI zrIharibhadrasUrie tenI vyAkhyA karI che. '' (pR. 88 ). hAribhadrIya vRtti( patra 790 )mAM Avazyaka kriyAnI vidhi darzAvAi che. e ja vidhi zvetAmbara mUrti pUjaka sampradAyamAM cAlI Ave che, jyAre sthAnakavAsI sampradAyamAM tema nathI ( jue pR. 58 ). anya vidhinu sUcana patra 93mAM karAyuM che. A sambandhamAM AvayabhAsanI 273mI gAthA ( patra 794A ) paNa jovI ghaTe. je suttanA dareka zabdanI ke keTalAeka zabdonI suttAsiya ( sUtraspezika ) nivruti-Avasmayanitti che te sutta upalabdha AvasTayanAM agarUpa che-maulika che. je sutta upara uparyuOkta prakAranI ninnutti nathI, paNa jenA artha sAmAnyapaNe nivruttimAM varNavAyA che te pazu maiAlika sutta che. je suttane lakSyamAM rAkhIne nirjIttikAre kathana karyu" che te paNa mAlika sutta che, pachI bhalete haribhadrasUrie evA suttanA prArambhamAM sUtrakAra bAda, tacenuM sUtram jevA ullekha na paNa karyo hAya.1 dA ta. tattha samaNovAsao, thUlagapANAivAyaM samaNovAsao paJcakkhAi ityAdi. arthAt samyaktva, zrAvakanAM khAra tratA ane salekhanA sambandhI rasutto paNa maulika che, * t .. AvazyakatA zrIsiddhacakra ''( va. 4, a. 8, pR. 174-6 )mAM kartA gaNadhara bhagavAna ke sthavira mahArAja ? AvazyakasUtrane palaTA thayA che ke mULa rUpa ja che ? '' e nAmane lekha chapAyA che. enA pR. 174mAM evA ullekha che ke aNuegaddAramAM ema kahyuM che ke gadharAne AvarasayanA mato anatarAgama hoya ane AvasayasuttanA AtmAgama hAya. pR. 175mAM kahyuM che ke " gaNadhara mahArAjAoe je kahelu hoya te 6 1 A pramANenI parIkSaNavidhi pramANenAM suttanI noMdha sukhalAlajIe lIdhI che ( jue pR. 87 ). 2 Ane AdhAre * vittu ' sUtra racAyuM che ema sukhalAlajIe kahyuM che ( jue pR. 87.). 3 jIe sutta. 144 (patra 219). Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelu ] pUravaNI badhuM aMgapraviSTa heya e mAnyatA bhUlabharelI che, paNa aMgapraviSTa zAstra gaNadharanAM ja karelAM hoya e mAnyatA vyAjabI che, arthAta aMgabAhya zruta gaNadhara ke anya sthavirakata hoya temAM aDacaNa nathI." pR. 176mAM IriyAvahiya surane mahAvIrasvAmI kevalI thayA te pUrvenuM e che ema kahyuM che. antamAM pR. 176mAM sArAMza nIce mujaba apAyela che - "(1) Avazyaka sUtra je vartamAnamAM che te asalathI che. ' (2) A AvazyakasUtranuM kathana artha thakI bhagavAna mahAvIra mahArAje kareluM che ane sUtra thakI racanA tenI gaNadhara mahArAje ja karelI che. ( 3) tIrthasthApanAne divaseja Avazyaka sUtranI racanA thaelI che. (4) aMgapraviSTa nahi chatAM paNa Avazyaka sUtranI racanA gaNadharoe ja karelI che." prakhara vaktA muni rAmavijayajI(vijayarAmacandrasUrijI)e "sanAtana satyane sAkSAtkAra " e nAmanA pustikArUpe lakhelA lekhamAM (pR. 167)mAM, sukhalAlajIe paMcapratikramaNanI prastAvanAmAM upasthita karelA prazna "AvazyakasUtranA kartA koNa"ne uttara vistArathI sUcavyuM che. AvasayanA kartutva aMge B C D J(pR. 158)mAM meM noMdha lIdhI che ane senaprazna( patra 204 ane 51a )mAMthI avataraNa ApI paDAvazyakatra gaNadharakRta che evuM senapraznakAranuM mantavya noMdhyuM che ke je bAbata huM sukhalAlajInuM sAdara dhyAna khecuM chuM. - "NakAra" (namaskAra) manna-vaidika hinduomAM je sthAna gAyatrInuM che ane bAhomAM " tisaraNama- "nuM je hatuM tevuM mahatvanuM ane prasiddha sthAna jenenA traNe phirakAomAM navakAra mantranuM che. 1 A lekha zrI vIra samAja, amadAvAdathI I. sa. 192mAM chapAye che. 2 A mAtra temaja enuM jaina, neyAyika, vaizeSika, vaiSNava, bauddha ane jaiminIya sampradAya pramANenuM upAdhyAya zubhatilake raceluM vyAkhyAna meM sammAdita karelI anekArtharatnamaMjUSA(pR. 71-82 )mAM chapAyela che. 3 AnA "namo arihaMtANuM" e padanA 110 artha a0 20 maM0mAM (pR. 103-118)mAM chapAyA che. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ pariziSTa A mancanAM nava pada che. temAM pahelAM pAMcamAM tIrtha kara, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhune namaskAra karAya che. ethI enuM navakAra, namukkAra ne namaskAra (namaskAra ) e nAma sArthaka hure che. bAkInAM cAra pademAM A pAMca paramehIone karAyele namaskAra sarva pApano nAza kare che ane e sarva maMgalemAM prathama koTinA maMgalArUpa che e vAta kahI che. chellAM cAra pada "cUlikA " gaNAya che ane e pahelAM pAMca pachIthI umerAyelAM che ema keTalAka mAne che. digabare chellA-navamA padamAM "havaI " ne badale "heI" pATha bele che. digambaranA chaphakhaMDAgamanA prathama khaDa jIvaNa"nA prAramAM A navakAramagnanAM pahelAM pAMca pada jevAya che. AnA uparanI dhavalA nAmanI TIkAmAM enA kartA virasena ema kahe che ke A suprasiddha pAMca padarUpa NamokAra (navakAra) matranA Adi kartA AcArya puSpadata che. vizeSamAM A vIrasene A mancane maMgalasUtra gaNuM " tAlapralaba " sUtranI peThe dezAmarSaka darzAvI maMgala, nimitta, hetu, parimANa, nAma ane kata e chane prarUpaka siddha karyo che. je A te digambara mAnyatAnI vAta thaI tAmbara "navakAra ma- 'ne paMcamaMgala-suyaphabaMdha (paMcamaMgalazrutazkadha) kahe che. pahelAM te A svatanna kRti gaNAtI hatI, ane enA upara nijajutti, bhAsa ane yuNi hatAM. kAlAntare A nijutti ityAdi nAza pAmyAM. vakhata jatAM mahaddhizALI ane upadAnusArI vaIrasAmI (vajIsvAmI ) nAmanA dvAdazAMgazrutadhara 1 premIgraMtha( pR. 446 )mAM kahyuM che ke pakhaMDAgamanA kartA puSpadantabhUtabali AcAryuM che ane eo vikramanI bIjI trIjI sadImAM thayA che. 2 juo chakhaMDAgama (bhA. 2)nI prastAvanA (pR. 33-5). 3 "padAnusAra e eka prakAranI buddhinI vizeSatA che. ta. rA. vA(pR. 143)mAM padAnusAritvane ane prajJAzramaNatvane buddhinI 18 ddhi gaNAvatAM be Rddhi tarIke ulekha karAyo che. 4 vIrasaMvat 496mAM janmelA ane vIrasaMvat 584mAM svarga saMcarelA A AcArya te ja tileyapattimAM "prajJAzramANamAM antima vaIrajasa " tarIke oLakhAvelA AcArya hoya to navAI nahi ema chakhaMDAgama( bhA. 2 )nI prastAvanA( pR. 39 )mAM kahyuM che. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paheluM] pUravaNI "utpanna thayA. temaNe A paMcamaMgalasuphabaMdhane uddhAra mUlaguttamAM lakhe. e mUlasuttanI prarUpaNa te sUvathI gaNudharee ane arthathI arihaMta bhagavAna dharmatIrthakara triloka pUjya vIrajinezvare karI che. Ama vRddha sammudAya che. mahAnisIhamAMnA A matalabanA ullekhane samaya meDAmAM moDe -haribhadrasUrinA samaya jeTaluM gaNAya. A vRddha sampradAya che eTale A mAnyatAne sAcI gaNatAM paMcamaMgalasuphakhaMdhanI utpatti vajIsvAmI jeTalI te prAcIna gaNAya ja. AnAM pahelAM pAMca pade vivAhanA Adya sutrarUpe jovAya che ( juo pR. 81) eTaluM ja nahi paNa e pAMce pado upara abhayadevasUrie vyAkhyA paNa karI che. AvasmayanijajuttimAMnI namukkAra-nijajuttimAM arihaMta vagere pAMce parameSThIonI vyAkhyA apAI 1 A mUlasUtta te upalabdha Agama jotAM " Avasmaya " che, kemake enI niti " navakArama- "nAM pAMca padene samajAve che. hindI paMca pratikramaNamAMnA sukhalAlajInA be nibandha gujarAtImAM "navakAramaMtra cA paMcaparameSTI ane Avazyaka ke pratikramaNanuM rahasya " e nAmathI vi. saM. 1983 mAM sughoSAnI bheTa tarIke chapAyA che. emAM " AvazyakanA kartA saMbaMdhI mArA vicAronuM punarAvartana" sukhalAlajIe lakheluM te paNa chapAyuM che. pariziSTa tarIke bauddha dharmanA nitya pAThamAMthI, vaidika sadhyAmAMthI ane pArasIonA boradeha avastAmAMthI pATha ApI tenI jaina zAstranA pATha sAthe tulanA karAI che. ahIM pR. 91 mAM vizesAnA TIkAkAra keTAcAryane AcAra ne sUyagaDanA TIkAkAra zIlAMkasUrithI abhinna gaNyA che te bhUla che. 2 juo B C D J (pR. 80). 3 khaMDAgama (bhA. 2 )nI prastAvanA(pR. 41 )mAM kahyuM che ke bhagavatIsUtramAM pAMcamA padane sthAne "namo mag gi " evuM pada apAyuM che. A satra dvArA mudrita AvRttimAM to Ama nathI. ahIM to pAMce pada prathama sUtrarUpe apAyAM che ane "namo vaMmag jivIy" te bIjA sutta tarIke rajU karAyuM che. bAkI abhidhAnarAjendra (pR. 1835)mAM viyAha0mAMnuM apUrNa avataraNa apAyuM che. emAM "namo ror zvanA pATha rahI gayo che. mULa kRti joI hatuM te A bhUla thAta nahi, ja visAnI gA. pamAM ujanamune ne 11 mImAM namakkArano ullekha che. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAja - AgamanuM digdarzana [ pariziSTa che. A uparathI AvasayanuM eka aMga te pAMca pade pUrato te paMcamaMgalasuphakhaMdha che ema nijajuttikAranA samayamAM to manAtuM e vAta phalita thAya che. vizeSamAM patra 40AmAM apAyelI nijAtinI 26mI gAthAmAM navakAra manTanAM chellAM traNa pado najare paDe che. A rahI e gAthA - " arihaMtanamokAro svvpaavppnnaasnno| saMskALa 2 lahiM paDhamaM suvar mA ! 12 6 che " evI rIte gA0 992mAM siddhane namaskAra karavAno prabhAva sucavI bIjuM maMgala kahyuM che. AcArya, upAdhyAya ane sAdhu mATe AvA vidhAnanI bhalAmaNa karAI che. (juo patra 448, 44A ane 4pa0). Ama pAMca maMgalarUpa pAMca namaskArane nirdeza che. kaliMga nareza khAravelanA hAthIguphAmAMnA zilAlekhamAM "namo arihaMtai khamo saasidhA " e ullekha che. A khAravelano samaya I. sa. pUrve 170nI AsapAsane manAya che. A uparathI puchapadatane paMcamaMgalasuphakhaMdhanA kartA mAnatAM acakAvuM paDe ane mahAnisIhamAM sUcavyA mujaba arthathI enA kartA tIrthakara che ane sUtrathI gaNadhara che e vAta svIkArAya te te pachI dhavalAkAranI vAta TakI ja na zake. abhidhAnarAjendra (pR 1835)mAM namaskArapAThane "anArSa" kahenArane "pApI " vagere ilakAba apAyA che. pR. 169. piMDanijajuti ( gA. 509) manusmRti (a. 9, le. 88)nuM smaraNa karAve che, kemake emAM Rtudharma prApta thAya te pUrva kanyAne paraNAvavAnI vAta che. piMDanijajutti(gA. 474-480)mAM "ravAla" nATaka bhajavAyAnI vAta che. juo pR. 224. pR. 178 me 185. dasa paIzaNaga ne avaziSTa Aga paikI keTalAka ukakAliya suya che te keTalAka kAliya che.. mR. 192. kulamaDanasUrie vi. saM. 1473( rAmAlpizakra)mAM racelA vicArAmRtasaMgraha( patra 9)mAM "conijhamRtaM pUrvazrutagata" evA ullekhapUrvaka nIce mujabanI gAthA ApI che - Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paheluM pUravaNI. raja " aggaNipuvvaniggayapAhuDasatthassa majjhayAraMmi / kiMci uddesadesa dharaseNo vajjiyaM bhaNai // giri urjita'ThieNaM pacchimadese 'sura?'girinayare / buDtaM uddhariyaM dUsamakAlappayAmi // " prathama khaMDeaTThAvIsa sahassA gAhANaM jattha vanniyA satthe / "Li'gzvama saMvaM vire mutta che. caturthakhaMDaprAnte yoniprAbhRte // " A uparathI traNa bAbate tAravI zakAya cheH (1) jeNipAhuDa e bIjA puvane bhAga che. (2) dharasene ene thoDeka aMza meLavI lakhANa karyuM che. (3) jeNipAhuDanA ochAmAM ochA cAra khaNDa che. pR. 223, Ti. 3. A saMdhadAsagaNie kalpanA bhAsamAM ane kSemakIrtisUrie saMskRta TIkA (bhA. 4, pR. 1144-6)mAM tribhuvananI samasta sajIva ane nirjIva vastuo vecanArI ane janarala sTeTsa( general stores )nuM smaraNa karAvanArI kutiyAvaNa (saM. kutrikA5Nane kutrijApaNa) viSe mAhitI ApI che. vastunuM mUlya kharIdanAranA sAmAjika darajajA pramANe levAtuM. viyAha0 (sa. 9, u. 33)mAM temaja nAyA(suya. 1, a. 1)mAM "kuttiyAvaNa" zabda vaparAya che. Ane aMge eka lekha itihAsanI keDI (pR. 262-6)mAM chapAye che. Ane lagatA mAre vistRta lekha have pachI chapAze. pR. 224. J A (Vol. V, No. 4, pp. 181-186)mAM zrI. pI. ke. geDene "Date of Malayagiri Suri" nAmano lekha chapAya che. emAM malayagirine samaya I. sa. 1100thI i. sa. 1175ne darzAvAya che. A temaja bIjI bAbato meM " TIkAkAra malayagirisUrinI jIvanarekhA " nAmanA (aprasiddha) lekhamAM vistArathI vicArI che. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [ pariziSTa pariziSTa 2 : praznAvalI A pustaka taiyAra karatI veLA mane upasthita thayelA praznonA uttara AgamonA viziSTa abhyAsIokta pAsethI meLavavA sugama thaI paDe te mATe e ahIM huM AvuM chuM pR. 9, paM. 16. bauddhoe potAnA grantha mATe uvaMga (upAMga) jevI saMjJA vAparI che? pR. 10, 5. 14. zuM prajJApanA ane mahAprajJApanA eka ja che ? pR. 10, 5. 21. vikramanI bAramI sadI pahelAnA keI paNa granthamAM bAra uvo e ulekha ke e rIte enAM bAra nAme gaNAvAyAM che ? pR. 11, paM. 3-4. sUrapaNuttinI TIkAmAM e amuka AgamanuM uvaMga che evI vAta Ave che kharI ? pR. 11, paM. 6-7. kaI vaidika ke bauddha zAstra mATe preyasutta (dasutta) saMjJA vaparAI che ane hoya te kyAM ? pR. 11, 5. 11-13. " sura" saMjJA keTalI prAcIna che ? enuM lakSaNa keTaluM prAcIna maLe che ? ane e zuM che? pR. 11, pR. 22-23. zreyasuttanI saMkhyA darzAvanAro prAcInamAM prAcIna ulekha khm pR. 12, paM. 4-5 mUlasutta jevI saMjJA keI vaidika ke bauddha zAstra mATe vaparAI che? pR. 12, paM. 12. mUlasuttanI saMkhyA darzAvanAre prAcInamAM prAcIna ulekha zo che? pR. 12, paM. 15. mUlasuttanuM prAcInamAM prAcIna lakSaNa zuM che? pR. 13, 5. 17. jainadharmavarastotra (le. 30)nI pajJa vRttimAM mahA paccakhANane nirdeza che? pR 14, . 24-25, naMdI ne aNuogaddAra mATe "cUliyA sutta" saMjJA prathama kANe kaI kRtimAM vAparI che ? 11, 5, 13-14. AcAra upara dIpikA racanArA hemavimalasUri te koNa ? 20, 5. 26-27. kammavivAga(gA. 6)nI pajJa vRtti(pR. 17-8)mAMnAM nava avataraNarUpa padya kaI kRtimAMnAM che ? pR. 21, 5. 4. senaprazna (patra 80 AmAM nirdezAyelI prAkRta-siddhAntastava ' nAmanI kRti keI sthaLethI prasiddha thaI che ? ane hoya te kyAMthI ? pR. 33, 5, 6. AcAranijajuttimAM pAMcamA ne chaThThI ajayaNanA udesaanI je saMkhyA gaNAvAi che te kevI rIte saMgata gaNAya ? `m `m Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjuM ] praznAvalI yh sHb pR. 34, pR. 9. AcAranittinI unnatitithI zarU thatI gAthAnA uttarArdha ne ze artha che ? 35, paM. 1. AcAramAM "veDha" chandamAM kazuM lakhANa che? pR. 40, 5. 21-22. AcAranijajutti( gA. 287 )gata "therehiM thI zuM samajavAnuM che? zuM e mAnArthe bahuvacana che ? pR. 40, TippaNa, AyArasuNinA kartA naMdIcuNiNanA kartAthI bhinna kharA ke nahi ? pR. 41, 5. 9. pariziSTaparva (sa. 9, lo. 98)mAM "vicitracaryA" chapA yela che te barAbara che? pR. 4ra, pa. 1. sImaMdharasvAmI taraphathI vimukti (vimutti) ane bhAvanA (bhAva) bheTa maLyAnuM je pariziSTaparvamAM kahyuM che te mATe zuM AdhAra che? pR. para, paM. 19, AcAra upara kaI bhAsa che ? pR. para, 5. 20. AcArasRhiNunA kartA koNa? pra. pa3, paM. 7-11. AyAra uparanuM gandhahastInuM vivaraNa kaI bhASAmAM hatuM? emAMthI kai kRtimAM avataraNuM apAyuM che? ane hoya to te kRti kaI ? gadhahastI te ke? tattvArthasUtranA TIkAkAra ke anya kaI ? pR. 54, 5. 25. AyAra upara lakSmIkalole avacUrNi kaI sAlamAM racI che? pR. 56, pR. 5. AyArane paM. becaradAsajIe karela anuvAda chapAyo che ? ane hoya to kayAM? pR. 57, 5. 16. rasUyagaDanA bIja suyAbaMdhanuM koI viziSTa nAma che ? ane hoya to te zuM che? pR. 73, 5. 23. sUyagaDa (suya. 1, a. 8, gA. 18)nI TIkAmAM yahUmade vALuM padya TIkAmAM che ema zIlasUri kahe che te e kai TIkAmAM che ? pR. 77, 5. 2. ThANanA upara koI nijajutti, bhAsa ke caNiNa racAyela che ? pR. 77, paM. 8. ThANa upara abhayadevasUrikRta TIkA karatAM koI prAcIna TIkA che ? pR. 9, 5. 6-7. samavAya upara kaI nijutti, bhAsa ke yuNi che ? pU. 9, paM. --8, samavAya upara abhayadevasUrikRta TIkA karatAM koI prAcIna TIkA che ? 83, 5. 18-19. viyAha0 upara nijuti ke bhAsa che? pR. 84, pR. 7. viyAha0nI abhayadevasUrikRta TIkAmAM je cuNibuno ullekha che te kaI ? pR. 119, 5. 24. paNagvaNu sivAyanAM uvaMganA kartAnAM nAma maLe che kharAM? pa. 126, . 5. uttaramAM nizAyalA kezI te ja rAcagata kazI kharA ? Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana [pariziSTa pR. 127, 5. 3. jIvAbhigamanA vIsa vibhAga hovAne kaI jaina kRtimAM ulekha che ? pR. 127, 5. 8. jIvA nI trIjI paDivattimAM dvIpe ane samudro aMge je hakIkata che te zuM prakSipta che ? pR. 128, paM. 5. jIvAvanA malayagirIya vivaraNamAM je mUla TIkAne ulekha che te TIkA kaI ? pR. 128, paM. 9. chavA upara zuM devasUrinI laghutti che? pR. 130, 5. 18. amuka kRtine amuka aMganuM uvaMga gaNavA mATenAM sabaLa kAraNe kacAM ? pR. 136, pR. 24 niyAvaliyAnuM bIjuM nAma piyA che ema kahevA mATe che AdhAra che ? pR. 136, pR. 25. jaMbuddIvapaNutti(va. 1)mAM je kakhiyAne ulekha che te kayo grantha che? pR. 139, 5, 22. sthAna ane zAne vizeSa artha zo che? pR. 139, pR. 24. ka5vaDisicAmAM viyAha0ne atideza athavA viyAha0mAM ene ema kema nahi ? pR. 141, paM. ra2. sUryAbhadevanA adhikAramAM "puphiya" vimAnanuM nAma che? mR. 141, 5, 26. digiMdala" eTale zuM ? pR. 141, paM. 27. 'che jaja" eTale zuM ? pR. 142, 5. 26. kAlInA gururUpa puSpacUlAthI dasa devInA pUrva bhavanA gururUpa puSpacUlA bhinna ke abhinna che? pR. 144, pR. 3. zreyasuttanI saMkhyAne nirdeza jinaprabhasUrinA siddha tathava karatAM ke prAcIna kRtimAM che ? pra. 145, chelI. nisIha upara jinadAsagaNinI pUrve koIe yuNiNa racI hoya ema lAge che te zuM te maLe che ? pR. 154, 5. 12. Avasmayane yasutta gaNavuM vyAjabI che? pR. 154, pR. 20. AvasmayamAM asala sutta keTalAM ene uttara prAcInamAM prAcIna kaI kRtimAM che? pR. 155, paM. 5. pukharavaradIvaDhe ne siddhANuM buddANuM e sutta keTalAM prAcIna che? e AvazlayanAM suttarUpa che ? enAM upara nijutti kema nathI ? nijutti vinAnAM bIjA kyAM susa che pR. 17, Ti. 1. dasayAliyanijajutti( gA. 82)mAM nirdezAyelA gevinda te Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjuM ] praznAvalI ja naMdInI paTTAvalImAM nAgArjunanA ziSya tarIke oLakhAvAyelA gevinda che? pR. 119, paM. 18. piMDanijamtti uparanI hAribhadrIya vRtti maLe che ? pR. 171, paM. 18; pR. 173, paM. 12. causaraNa, bharapariNuM ItyAdi 5izaNaga je vIrabhadranI kRti gaNAya che e Agama kayArathI ane zAthI gaNAyAM? emAMnAM amuka ja pazuga zrAvake bhaNI zake ema je kahevAya che tenuM zuM kAraNa? pR. 175, 5. chellI. vAnaragaNi te ja vijayavimala che? 5. 181, paM. 2, 4. nAgasuhuma, bhAgava ane pusjadevayanuM vAstavika svarUpa che che ane e kayAM darzAvAyuM che? pR. 181, 5. 2-3. zrIbhagavatIsAra(pR. 326)mAM ghoDagamuha, kapAsiA ane kaNasattarine azvazAstra kapAsazAstra ane suvarNazAstra kahyAM che, te te zuM vicAraNIya nathI ? pR. 183, Ti. 1. vesiya te kayo grantha che ? pR. 186, 5. 2. aMgacUliyAthI kaI kRti samajavI? pR. 188, pR. 2-4. je IsibhAsiya upara bhadrabAhusvAmIe nijajutti racI che te ja A mudrita kRti che ? pR. 190, pR. 22-3. zuM rAzinA jJAna vinA saMhitA-viSayanuM pratipAdana saMbhave ? pR. 191, 5. 4-7. upalabdha jeNipAhuDa te e nAmanI vaidyaka ane tiSa zAstranI kRtithI bhinna che? pR. 1908, 5. 10-12. vi. saM. 1412mAM tADapatra para lakhAyelI siddhaprAbhUta - vRtti te kaI? 199, pR. 22, Aje je caMdapaNukti maLe che tene prAcIna Agama mAnavAmAM zI harakata che ? 200, 5. 6-7. dIvasamuddoravatti te ja zuM dIrasAgarapatti che ? pR. 200, 5. 12-13. baMdhadasAgata bhAvaNu ane vimuni AyAranAM ajhayaNathI bhinna che? pR. 200, 5. 23. pahAvAgaraNadasAgata isibhAsiya te karyuM? pR. 200, Ti 1. dasa nAma kaI rIte gaNAvavAM ? pR. 210, pR. 20. "sittari ne ulekha "sayaga ne badale te nathI thayo ? pR. 211, paM. 15-16. keTalAM vadhuonAM nAma maLe che ane te zA che? pR. 211, paM. 21-22. pADiyA e zuM pAhuDa karatAM paNa nAnA vibhAganuM nAma che? b b b Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamanuM digdarzana 5. 211, paM. 18. bhagavatI-ArAdhanAne AdhAra tadviSayaka mUlasUtra che temAM "mUla" te zuM ? pR. 218, pR. 24. dikTrivAranA pAMca bhedenA kama be rIte kema gaNavAyA che? pR. 219, paM. 14. cUliyA puravamAM antargata che? jo ema hoya to pachI ene. svataMtra vibhAga kema? azuddhinuM zodhana pRSTha paMkti azuddha 11 22 AnAthI siddha tathathI 18 Ti. 1 taraphathI I. sa. 1928mAM ne 1932mAM ekAprati ekArthaprati0 35 Ti. 1 (pR. 451). ( Vol. II, pR. 451) 47 upAsya pANIne paNa pANIno paNa ane te paNa cha mAsa sudhI 57 upAsya pra.mAM prasiddha thanAra pra.(1.64, aM. 2-3)mAM prasiddha thayelo 89 anya saMjJA 92 15-6 paMthaka sivAya.. gayA. panthakane emanuM vaiyAvRtya karavAnuM kAma bhaLAvI panthaka sivAyanA bIjA badhA ziSya vihAra karI gayA. 144 Ti. 1 uddAta anuddAta uddhA(ddaghA)ta..anuddhA(ghA) 147 22-3 kamalaprama,.. "sAvaghAcArya' kamalaprabha na patita thatAM emanuM caityavAsIo taraphathI sAvaghAcArya 155 4-5 emaNe keI..karyA che eNaNe nijajuttirUpa koI spaSTIkaraNa na ApatAM udadhRta karyA che 172 anya (sa.13, u. su.496)mAM , 175 3 139 177 1 vidatya deviMdasthaya 17 20 e I. sa. enI eka hAthapathI I. sa. 180 24 (patra 132). (gA. 326, bhA. 3, 5tra 132 A) 221 upAsya rapa14. 2511 224 15 piDanijajutti piMDanijutti 224 24 patra bhA. 3, bhA. 3, 5tra Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Education International www.jen telibrary.org