Page Text
________________
આગમનું દિગ્દર્શન
[ પ્રકરણ છે. ૧૨૭મા સુરમાં સાત સ્વરનાં નામ, એ સાતેનાં સ્થાન, કયું પ્રાણી કયો સ્વર બેલે અને ક્યા વાજિંત્રમાંથી કયે સ્વર નીકળે એ હકીકત, સ્વરનાં લક્ષણો, સ્વરના ત્રણ ગ્રામ (gamut), ૨૧ મૂચ્છના (intonation ), સ્વરોનાં ઉ૫ત્તિ-સ્થાન, એની જાતિ ઈત્યાદિ અને ગેયના ગુણાદિનું નિરૂપણ છે. આમ અહીં સંગીત વિશે કેટલુંક લખાણ છે. આ આગમ વસ્તયના અભ્યાસ માટેનું પ્રવેશ દ્વાર છે, અને સિદ્ધાન્તરૂપ દરવાજાને ઉઘાડનારી આ અનુપમ ચાવી છે. - વિવરણાદિ–આ આગમ ઉપર ચુણિ છે અને એ કે. સંસ્થા તરફથી વિ સં. ૧૯૨૮માં છપાયેલી છે. એની હેલી પંક્તિ આપ્યો છે. વિશેષમાં પ્રો. ધવે સ્યાદ્વાદમંજરીની પ્રસ્તાવના(પૃ. ૪૯)માં જે આધારે અણુઓગદ્દારના કર્તા કે સંકલનકાર તરીકે આર્ય રક્ષિતને નિર્દેશ કર્યો છે તે ભ્રાતિમૂલક હોવાનું મેં પૃ. ૧૧૧માં દર્શાવ્યું છે.
૧ કાણમાં પણ આ વિષય છે (જીએ પૃ. ૭૬). સંગીતના અન્ય ગ્રન્થ વગેરેના સમ્બન્ધમાં “ સંગીત અને જૈન સાહિત્ય” નામના લેખમાં મેં કેટલોક વિચાર કર્યો છે. આ લેખ જૈ. સ. પ્ર. ( વ. ૧૦, અં. ૮, પૃ. ૧૪૭–૧૫૦ )માં છપાયે છે. આ વિષય પરત્વે પુરાતત્વ (વ. ૧, અ. ૩; વ. ૨; અં. ૧ )માં છપાયેલ નારાયણ મોરેશ્વર ખરેને “ભારતીય સંગીતનું ઐતિહાસિક અવલોકન” નામનો લેખ, જૈન સિદ્ધાન્તભાસ્કર (ભા , અં. ૧)ગત વી. રાધવને “કુછ જૈન ગ્રંથોમાં સંગીતચર્ચા ” નામને લેખ, ત્રિવેન્દ્રમ્ સંસ્કૃત સિરીઝમાં છપાયેલ દિગમ્બરીય ગ્રન્થ સંગીતસમયસાર (કર્તા પાર્થ દેવ) અને જે. સિ. ભા.(ભા. ૯, અં. ૨; ભા. ૧૦, અં. ૧ )માં એ નામે અપાયેલે પરિચચ, સંગીતે પનિષસારમાં સંગીતજ્ઞ તરીકે નરેન્દ્રસૂરિને ઉલેખ, દેવગુપ્તસૂરિને વીણાવાદનો નાદ ઇત્યાદિ હકીકતે વિચારવી ઘટે. ૨ આ ચુણિ( પત્ર ૪૫ )માં સ્વરનું લક્ષણ, ત્રણ ગ્રામ અને ૨૧ મૂર્છાને અને મૂચ્છનાને અર્થ એ બાબતેને અંગે પાઇયમાં ત્રણ પદ્યો છે તે કોઈ સંગીતના ગ્રંથમાંથી ઉદધૃત કરાયાં હોય એમ લાગે છે. વિશેષમાં અહીં કહ્યું છે કે “મંગી’ વગેરે ૨૧ મૂચ્છનાના સ્વરની હકીકત પુત્રગતમાં સરપાહુડમાં કહેવાઈ છે અને એ આમાંથી નીકળેલ ભરહ અને વિસાખિલ વગેરેથી જાણું લેવી. ઉપર્યુક્ત ત્રણ પદ્યમાંથી બે કંઇક પાઠભેદપૂર્વક માલધારી હેમચન્દ્રકૃત વૃત્તિ( પત્ર ૧૩૦ આ)માં જોવાય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004621 |
| Book Title | Agamonu Digdarshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Hiralal R Kapadia |
| Publisher | Vinaychand Gulabchand Shah |
| Publication Year | 1948 |
| Total Pages | 250 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Agam, Canon, & agam_related_other_literature |
| File Size | 9 MB |