________________
આગમનું દિગ્દર્શન
પ્રિકરણ અને સર્વાસ્તિવાદીઓના આગમનું સ્મરણ કરાવે છે. આ સાતમા અંગમાં કેટલેક સ્થળે કાષ શબ્દ વપરાયેલ છે. એ પાલિ સાહિત્યમાં વપરાયેલા * પેથાલમનું સ્મરણ કરાવે છે. એ દ્વારા સૂચિત અધ્યાહત ભાગ અન્યાન્ય આગમોમાં જોવાય છે. જેમકે પૃ. ૩, પં. ૪ ગત ાવથી નિર્દિષ્ટ ભાગ તેમજ પૃ. ૧૫, ૬૬માં એ પ્રમાણે સૂચવાયેલ ભાગ છઠ્ઠા અંગમાં અને એના પછીની બીજી પતિમાં તેમજ પૃ. ૪, ૬ ૭, પૃ. ૪, ૬ ૬ અને પૃ. ૫, ૬ ૧૧માં નિર્દેશાલ ભાગ એવાઈયમાં નજરે પડે છે. પૃ ૧૩, ૬ ૫૯માં જે જ્ઞાઘ શબ્દ વપરાય છે અને એ દ્વારા જે રથનું વર્ણન સમજી લેવાનું છે એ વર્ણન સાતમા અઝયણ (પૃ. ૫૩, હું ૨૦૬ )માં જોવાય છે. આથી એ પ્રશ્ન ઉદ્ભવે છે કે આ વર્ણન પહેલાં કેમ ન અપાયું ? આને ઉત્તર ટીકાકારને ઉલેખ વિચારતાં એમ આપી શકાય કે અન્ય પ્રતિઓમાં તે એ સાતમા અજઝયણમાં પણ અપાયું નથી. - આ પ્રમાણે આ સાતમા અંગમાં પાંચમા અને છઠ્ઠા અંગના પાઠ સૂચવાય તેમાં કશો વાંધો નથી, પણું વવાય જે પાછળથી રચાયેલું છે તેનું સૂચન તે કાલવ્યુત્ક્રમના ઉદાહરણ તરીકે લેખાય તેનું શું એમ વાંધો ઉઠાવી શકાય. આને ઉત્તર એ અપાય કે પહેલાં એ પાંચમા અંગ જેવા કઈ અંગમાં હશે અને પાછળથી દેવદ્ધિગણિએ આગમ પુસ્તકારૂઢ કર્યા ત્યારે એ સૂચનરૂ૫ વર્ણનને એવાઇયમાં સ્થાન અપાયું હશે. આ ઉત્તર રવીકારાય યા નહિ, પણ એથી કંઈ સમગ્ર સાતમા અંગની પ્રાચીનતા ઊડી જતી નથી. એમાં એ એકે ઉલ્લેખ
' ૧. H I L(Vol. II, p. 461) માં કહ્યું છે કે આ વર્ણ કે લાબા સામાસિક શબ્દોના સમૂહથી લક્ષિત એવી આલંકારિક શલીમાં યોજાયેલાં છે. એ આગમોના પ્રાચીન પદ્યાત્મક વિભાગના અંશ હોય એવો પૂરેપૂરો સમ્ભવ છે. પ્રાચીનમાં પ્રાચીન રીકાએ એને આલંકારિક ગદ્ય ગણે છે. પ્ર. યાકોબીએ એક એમાં લાંબા છન્દના અવશેષો ( traces) જેવા પ્રયત્ન કર્યો હતો કે જે ઇન્દ કડીઓ રચવા માટે ગોઠવાયેલ ન હતોપ્ર. યાકોબીએ પોતે કહ્યું છે કે જોકે આ વર્ણ કે છોબદ્ધ છે છતાં એ કવિતા કરતાં ગદ્યને વધારે મળતાં છે શુબિંગ આ દ–વેને આર્યાને પુરેગામ ગણે છે. જુઓ પૃ. ૩પનું ટિપણું.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
