________________
( ૬ )
પ્રગટ થાય છે પણ આ બન્નેમાં પહેલુ આ કે પેલું તે એમ પૂર્વ-અપર ભાવ કહી શકાતા નથી તેમ ક અને જીવના સબંધમાં પણ પહેલું કમ કે પહેલે જીવ એમ કહી શકાતુ નથી. મને અનાદિ છે. છતાં સેના અને પથ્થરના ઉપર કહેલ દૃષ્ટાંતથી ઉપાય દ્વારા બન્ને જુદાં થઈ શકે છે.
જ્યાં સુધી આત્મનેત્રો (અંતર્ચુન્નુ) જ્ઞાન દ્વારા પ્રગટ થતાં નથી ત્યાં સુધી આ ચમચક્ષુવાળા જીવાએ આત્માને અનુમાન-કે હેતુદ્વારા પ્રતીત કરવા જોઈએ. વીતરાગ દેવા તે આત્માને પ્રત્યક્ષ જ્ઞાનદ્વારા જાણી અનુભવી શકે છે. હે, ગુણવાન જીવા! અનાદિ અક્ષય સ્વરૂપ આત્મતત્વનેા તમે પુરુષાર્થ દ્વારા પ્રત્યક્ષ અનુભવ કરે.
જડ ચૈતન્યના વિવેક.
દેહમાં આત્મા કેવી રીતે રહેલ છે ?
જે વસ્તુ પ્રત્યક્ષ રીતે જુદી ખતાવી શકાતી નથી તે વસ્તુ દૃષ્ટાંતની કલ્પનાવર્ડ કેટલીકવાર સામાના હૃદયમાં ઘણી સારી રીતે ઠસાવી શકાય છે. અપ્રત્યક્ષ પણ અનુભવમાં આવતી વસ્તુ અન્યને સમજાવવા માટે ઘણીવાર શાસ્ત્રકારાએ તથા જ્ઞાનીઓએ વિવિધ પ્રકારનાં અનુમાને, દૃષ્ટાંતા અને કલ્પનાના વડે ખાળ જીવાને સમજાવી છે. તેમ આત્માને દેહથી પૃથક્ સમજાવવા ખાતર અહી પણ એક કલ્પના કરવી પડે છે. તેને સમજવા ખાતર ઉપયેાગ કરવાથી તે વસ્તુ સારી રીતે સમજાશે. કલ્પનાને સિદ્ધાંત તરીકે માનવાની ભૂલ ન થાય પણ કાયરૂપ વસ્તુને એધ થાય એ તરફ વાંચનારાઓને ખાસ લક્ષ આપવા વિનંતિ છે.
