________________
( ૧૨ ) કે આગમ કહેવામાં આવે છે. સર્વ મહાન જ્ઞાની પુરુષને એકજ સિદ્ધાંત હોય છે. અને તે એ છે કે, આ જડ, ચૈતન્યમય જગત્ છે. તેમાં ચૈતન્યરૂપ આત્મા એજ જ્ઞાતવ્ય એટલે જાણવાગ્ય છે અને પ્રાપ્તવ્ય-પ્રાપ્ત કરવા એગ્ય પણ તેજ છે. જડ ત્યાગ કરવા યોગ્ય છે, તેમાં કરાયેલી આશકિત તજવા યોગ્ય છે.
વસ્તુનું સ્વરૂપ સામાન્ય અને વિશેષ બે પ્રકારે સમજી શકાય છે. વસ્તુના અસ્તિત્વરૂપે એકજ વસ્તુ છે જેને મહાસત્તા સામાન્ય કહેવામાં આવે છે. આ સ્થળે કાંઈ પણ કેઈને બેલવો જેવું રહેતું નથી. વાદવિવાદના સર્વ ઝઘડાઓને આ મહાસત્તાસામાન્યમાં અંત આવે છે. બધા વિશેને સામાન્યમાં અંતરભાવ કરી દેવામાં આવે છે ત્યારે “મતિ છે.” એ સિવાય બીજો ઉચ્ચાર પણ કરવાને રહેતો નથી. ઉચ્ચાર, ઉચ્ચારકરનાર અને ઉચ્ચાર કરવા લાયક વસ્તુ તે ત્રિપુટીને પણ આ મહાસત્તા સામાન્યમાં અંતરભાવ થઈ જાય છે.
- જ્યારે આ મહાસત્તા સામાન્યમાંથી વિશેષ ઉપર આવીએ છીએ ત્યારે વિકલ્પ ઉઠે છે કે “છે” “ણિત.” એ વાત ખરી. પણ શું છે? શેની હયાતિ છે? આ વિકલ્પવાળે પ્રશ્ન તે મહાસત્તાસામાન્યના બે કકડા કરી નાખે છે કે, જે છે તે એક ચેતન્ય છે અને બીજુ શૈતન્યથી ઈતર જડ-માયા છે. આ વિશેષરૂપ અવાંતરસામાન્યમાંથી પાછો વિકલ્પ ઉત્પન્ન થાય છે કે, આ ચૈતન્ય એકજ સ્વરૂપે છે કે વિવિધ ભેદેવાળું છે? ત્યારે વળી તેના અવાંતરસામાન્ય તરફ નીચે ઉતરીને બેલાય છે કે, ચૈતન્ય બે પ્રકારનાં છે શુદ્ધ અને અશુદ્ધ. શુદ્ધ, સિદ્ધદશાવાળા આત્મસ્વરૂપ અને અશુદ્ધ કર્મમળની ઉપાધીવાળા અથવા અજ્ઞાન દશાવાળા જી. તેમાંથી પાછા પ્રશ્નો ઉત્પન્ન થતાં તેનાં અવાંતરસામાન્ય, પાછા
