________________
( ૧૮૬ )
વિલક્ષણ છે અને તેમ હાવાથી તેમના કાકારણભાવ કેમ સંભવી શકે ? કઠિનતાદિ સ્વભાવવાળાં ભૂતે તે પ્રત્યક્ષ પ્રતીત થાય છે. ચૈતન્ય તેનાથી જુદા લક્ષણવાળુ છે. તેા તેમના કા કારણભાવ કેમ હેાઈ શકે ? માટે ચૈતન્ય એ ભૂતાને ધ નથી તેમજ તે ભૂતાનું કાર્ય પણ નથી. આ વાત દરેક પ્રાણિઆને સ્વસવેદન સિદ્ધ છે. માટે જે આ રીતન્ય છે તેજ જીવ છે.
નિત્ય છે
તે જીવ ઉત્પત્તિ વિનાશ રહિત હૈાવાથી નિત્ય છે. તેને ઉત્પન્ન કરનારૂ કોઈપણ કારણ નથી. અને તેથી સથા તેને નાશ પણ થતા નથી. જીવ ો દ્રવ્યથી અનિત્ય હાય તા બંધ મેાક્ષાદિનું એક અધિકરણ ( એક સ્થાન જેમાં બંધ છે તેમાં જ મેાક્ષ થાય છે તે) ન હેાવું જોઇએ. જો આત્માને નિત્ય ન માનીએ પણ પૂર્વ પર ક્ષણત્રુટિત છે અને તેનું જેમ અનુસધાન કરાય છે તેમજ માનીએ તે અન્યને મધ પ્રાપ્ત થશે અને મેાક્ષ કઈ અન્યના થશે. અન્યને ક્ષુધા લાગશે અને અન્યને તૃપ્તિ થશે. અન્ય કોઇ અનુભવ કરશે અને તેની સ્મૃતિ અન્યને થશે. અન્ય કોઇ દુઃખ અનુભવશે અને રાગરહિત કેઈ અન્ય થશે. અન્ય કોઈ તપ કરવાને ક્લેશ અનુભવશે અને સ્વગ સુખના કોઇ અનુભવ કરશે. શાસ્ત્રના અભ્યાસ કોઇ કરશે અને શાસ્ત્રના અર્થ કોઈ અન્યને પ્રાપ્ત થશે. આ યુક્ત નથી. તેમ થતાં તે। આ દુનિયામાં સર્વત્ર અવ્યસ્થિત સ્થિતિ થઈ પડે. માટે આત્મા નિત્ય છે. મૂળ દ્રવ્ય સ્વરૂપે નિત્ય છે. પર્યાયરૂપે અનિત્ય છે. સેાના અને કુંડલની માફક સુવર્ણ રૂપ મૂળદ્રવ્યમાં કુંડળરૂપ પાંચા થાય છે. છતાં પર્યાયમાં પણ દ્રવ્ય છે, અને દ્રવ્યમાં પર્યાય છે. આમ દ્રવ્ય સ્વરૂપે નિત્ય અને અનિત્ય અને સાપેક્ષ રીતે તેમાં
•
