________________
( ૧૨ )
6
મેાક્ષ છે.
આ જીવને કર્માંથી મુક્ત થવાપણા રૂપ મેક્ષ છે. રાગ દ્વેષ, મદ, માહ, જન્મ, જરા, મરણ, રાગાદિ દુઃખાનાં ક્ષયરૂપ અવસ્થાવિશેષ તેનું નામ મેાક્ષ છે તે અવસ્થા આ જીવને પ્રાપ્ત થાય છે. પણ તે જીવને સથા નાશ થતા નથી.
કોઈ દનમાં દીપકના મુઝાઈ જવાની માફક નિર્વાણને માનવામાં આવે છે તે વાતનો જીનેશ્વર ભગવાન નિષેધ કરે છે. અને કહે છે કે ‘ નિજૅમ સ્થિતિ તેવી નથી, પણ અવસ્થાવિશેષમાં તે પવિત્ર આત્માની કાયમ માટે હૈયાતિ મની જ રહે છે.’
અન્ય દનકાર—ૌદ્ધ આ પ્રમાણે કહે છે કેઃ—
‘જેમ જે દીપક બુઝાઇ જાય છે તે પૃથ્વી ઉપર, આકાશમાં દિશા કે વિદિશામાં જતેા નથી પણ તેલના ક્ષય થવાથી કેવલ શાંત થઈ જાય છે તેમ જીવ નિર્માણ પામે છે ત્યારે તે પૃથ્વી ઉપર, આકાશમાં દિશાઓમાં કે વિદિશાએમાં જતા નથી પણ કદિ કલેશના ક્ષય થવાથી કેવલ શાંતિને પામી જાય છે.’
જૈનેા કહે છે ક ‘આ તેમનુ કહેવુ અચેાગ્ય છે. જો નિર્વાણુમાં કાંઈ વસ્તુ ન જ રહેતી હાય અર્થાત્ નિર્વાણુ એટલે પાંતાની હયાતિને અભાવ એજ અર્થ થતા હેાય તેા ત્યાગમાના ગ્રહણ કરવાદિ વિવિધ પ્રકારના તે સ્થિતિ માટેના પ્રયાસે નિરર્થકજ જશે !’
દીપકનું દૃષ્ટાંત પણ ખરાબર નથી. કેમકે દીપકના અગ્નિને સથા નાશ થતેા નથી, પણ તેવા પ્રકારનું પુદ્ગલના પરિણામેામાં વિચિત્રપણું રહેલું છે કે, તેજ અગ્નિના પુદ્ગલા, પ્રકાશ સ્વરૂપને ત્યાગ કરીને શ્યામ અંધકાર રૂપે રૂપાંતરપણાને પ્રાપ્ત
