________________
( ૧૮૭) સંભવી શકે છે, અને કેવળ નિત્ય કે કેવળ અનિત્યને ઝગડે-વિવાદ-રહેતું નથી.
કર્મનો કર્તા છે વિભાવ પર્યાય-દેવ, મનુષ્ય, તિર્યંચાદિને આશ્રય કરી રહેલે આ જીવ મિથ્યાત્વ, અવિરતિ, કષાય અને ગરૂપ હેતુને પામીને તે તે જાતનાં કર્મ કરે છે. મિથ્યાત્વાદિને અર્થ એ છે કે, સમાં અસની બ્રાંતિ, અસતમાં સત્ની બ્રાંતિ, નિત્યમાં અનિત્યની બ્રાંતિ, અનિત્યમાં નિત્યની બ્રાંતિ, પવિત્રમાં અપવિત્રની બ્રાંતિ, અપવિત્રતામાં પવિત્રતાની ભ્રાંતિ, ઇત્યાદિને મિથ્યાત્વ કહે છે. તે વિવિધ પ્રકારની ઈચ્છાઓનો, મલિન વાસનાઓને, વિષય ભેગે પગની લાગણીઓના નિરોધ ન કરે, વિભાવ દશામાં જતી વૃત્તિઓને ન અટકાવવી તે અવિરતિ છે.
ક્રોધ, માન, માયા, લેભ એ ચાર કષાય છે. વિભાવ પ્રવૃત્તિવાળા કાર્યમાં કોઈને કોઈ પ્રકારે તે કષાની હૈયાતિ હોય છે જ. ' ચગ-મન, વચન અને કાયાની પ્રવૃત્તિને વેગ કહેવામાં આવે છે. શુભાશુભ દરેક પ્રવૃત્તિમાં આ યોગેની હાજરી હોય છે, આ ચારે હેતુઓ–નિમિત્તોની મદદથી શુભાશુભ કર્મને બંધ થાય છે, જે આ હેતુઓની મદદ વિનાજ કર્મ બંધ-નિર્દેતુક થતો હોય તે દરેક પ્રાણીઓને અનુભવસિદ્ધ વિચિત્ર પ્રકારના સુખ દુઃખને અનુભવ થાય છે તે ન થે જોઈએ. તેજ બતાવે છે કે આ લેકની અંદર જે વિવિધ પ્રકારના સુખ દુઃખને અનુભવ કરે છે. આ અનુભવ નિર્દેતુક નથી. કારણ કે જે તેમ હોય તો તે સુખદુઃખને નિરંતર સદ્દભાવ
