________________
( ૧૨).
ફોતરાં જેવો છે. આ ફિતરાં ઉપગી છે. ચેખાનું રક્ષણ કરનાર છે, પણ ચોખાં વિનાના એકલા ફોતરાં બાળી નાખવા કે ફેંકી દેવા સિવાય વધારે શું ઉપગી છે ? તેની શું કીંમત છે ? કાંઈ નહિ. આત્માની સમીપે નિવાસ કરવારૂપ આંતરજીવન સિવાય આ એકલા ઉપવાસને લાંઘણ કહેવામાં આવે છે.
- આ શરીર એક રાફડા જેવું છે. ત્યારે કામ, ક્રોધ, રાગછેષ, ઈ, અભિમાન, ઈત્યાદિ સર્ષ સમાન છે. મારે છે સર્ષ અને તે છે રાફડાને. તેથી શું ફાયદો થાય? જેમ રાફડાને તેડના કરાય છે, તેમ સર્ષ અંદરને ઉડે પિસતું જાય છે. ખરી રીતે કામ, ક્રોધ, ઈર્ષા, અભિમાનને હઠાવવાનાં છે. આત્મશાનના પ્રકાશથી તે હકી શકે છે. તેને ભૂલી જઈએકલા શરીરને શોષી નાખવાથી-સુકાવી નાખવાથી ઉલટું સાધન નબળું પડી જાય છે. સાધનને નબળું પાડી નાખવાથી કાંઈ અજ્ઞાન હઠી શકતું નથી. ' આ નંદનમણિયાર અઠમ-ત્રણ ઉપવાસ કરી શરીરને નબળું પાડતો હતો. પણ તેના કામ, ક્રોધાદિ નબળા પડતા ન હતા. કારણ કે તેનામાંથી સમ્યગુદષ્ટિ ચાલી ગઈ હતી અને મિથ્યાદષ્ટિ આવી બેઠી હતી. સમ્યગદષ્ટિ એ આંતરજીવનને ગર્ભ છે, તે ચેખા સમાન છે. તેના અભાવે આ ઉપવાસ કરવારૂપ ફેરા શું ઉપયેગી થાય ? આમ ઉપવાસથી નબળું પડેલું શરીર બીજા દિવસે ભેજન કરવાથી પાછું હતું તેવી સ્થિતિમાં આવી જવાનું. એકાદ મહિના સુધીના ઉપવાસ કરાયેલા મનુષ્યનું શરીર એકાદ બે માસ પછી પાછું પૂર્વની સ્થીતિમાં આવી જાય છે ત્યારે તેના ક્રોધાદિ કષાયે તે ઉપવાસના દિવસોમાં પણ પ્રસંગે અધિક દીપિ નીકળે છે. ત્યારે આ ઉપવાસેથી–એકલા ઉપવાસોથી-આત્માની પાસે રહેવા સિવાયના ઉપવાસોથી કાંઈપણ ફાયદે થયેલે માલુમ પડતું નથી.
