________________
( ૧૫૦ )
ઉપશમ
ઉપશમ એટલે કષાયની મઢતા, ક્રોધ, માન, માયા, લાભ એ ચારને કષાય કહે છે. આ ચાર કષાયે! સત્સંગ કે વિચાર દ્વારા ઘણાજ મ-પાતળા કરી દેવા જોઇએ. અથવા ક્ષમા, નમ્રતા, મરલતા અને સ ંતાષ એ ચાર ગુણમાં ફેરવી નાખવા જોઇએ. કેટલાએક મનુષ્યેા કષાયની પરિણતિનાં કડવાં વિપાકો– ક્લાના અનુભવ પાતે કરવા પછીથી તેને ત્યાગ કરી શકે છે. કેટલાએક જીવા અન્ય મનુષ્યને આ કષાયનાં કડવાં ફળને અનુભવ કરતાં જોવે છે અને તે દેખીનેજ પાતે કષાય કરવાથી પાછા હઠે છે. ત્યારે કેટલાએક જીવાને લાંબા કાળના આભ્યાસે સહજ સ્વભાવથીજ કષાયની મતા થઈ જાય છે. ગમે તે પ્રકારે પણ આ કષાયની મંદતા તા ક્વીજ જોઇએ. જેટલા પ્રમાણમાં આ કષાયની મંદતા થતી જાય તેટલા પ્રમાણમાં આ આત્માનાં શુદ્ધ ગુણ્ણાના વિકાસ થતા જાય છે.
સભ્યષ્ટિ જીવે પોતાના અપરાધીનું પણ જીરું-ખરામ ચિતવવું નહિ. અપરાધીનું પણ બુરું ન ચિતવવું એટલે પેાતાના અચાવ પણ ન કરવા અને કોઈ ઘર લૂટી જાય, મારી જાય, સગાં કુટુંખીઓને મારી જાય, નુક્શાન કરી જાય વિગેરે થાય તા પણ જોયા કરવું, એમ કહેવાને આશય નથી. પેાતે જે વ્યવહારમાં એક છે, તે વ્યવહાર પૂરતી બધી કાળજી રાખવી. અને પોતાના તથા પેાતાની નિષ્ઠાએ રહેલા મનુષ્યાને પૂરતા બચાવ કરવા અને બચાવ કરતી વખતે જેવા સંચાગા ઉપસ્થિત થયા હાય તેવી પ્રવૃત્તિ પણ કરી લેવી, આ વખતે તેણે પેાતાના ધમ એટલે પેાતાને માથે માટી આવેલી ક્રૂજ તે જરા પણ ચૂકવી નહિ. તે ફરજ નહિ ખજાવે તે તેના ધન, માલ અને વ્યવહારને નાશ થશે. અને તે સાથે તેના હૃદયમાં ગુપ્ત અસહ્ય
