________________
( ૮૨ ) રાખવાની, કોઈને વિશ્રાંતિથી નિદ્રા લેવાની, કોઈને કયાતાના ઉકાળાની, અને કોઈને ઈષ્ટ મનુષ્યને સમાગમ કરી આપવાની–એમ જુદી જુદીજ અપાય છે. - આવી રીતે કોઈ મલીન વાસનાવાળાને કર્મકાંડની (ક્રિયા કરવાની જરૂરીયાત હોય છે. કેઈ વિશેષ વિષયવિકારવાળા અધિકારીને તપ કરવાની જરૂરીયાત હોય છે. કોઈ કોમળ અને શ્રદ્ધાળુ હૃદયવાળાને ભગવાનની સેવા ભક્તિભાવ ઉપાસના કરવાની જરૂર છે, અને કોઈ તેનાથી આગળના અધિકારીને આત્મજ્ઞાનને જ બોધ આપવાની જરૂરીયાત હોય છે. ગુરૂઓ તે તેની યોગ્યતાને નિર્ણય કરી કોઈને ક્રિયાને નિષેધ કરે છે, કોઈને ક્રિયામાં પ્રવૃત્તિ કરાવે છે, કોઈને તપ કરાવે છે, કોઈને તપને નિષેધ કરી જ્ઞાનમાં જોડે છે. આમ અધિકારી પરત્વે ઉપદેશ અપાયેલું હોય છે, ત્યારે બીજા માર્ગની ગૌણતા કરવામાં આવે છે, એકને ક્રિયાનો નિષેધ કર્યો અને જ્ઞાનની મુખ્યતા કરી તેમાં પ્રવૃત્તિ કરાવી. આ પ્રવૃત્તિ નિષ્કારણ કરાવી નથી. અધિકારી વિનાનાએ તે વાત ન સમજી શકતાં શંકા કરે તે બનવાયોગ્ય છે. પણ જે વાતને ગુરુએ નિષેધ કર્યો છે તે વાતને નિષેધ તે અધિકારી માટે જ કર્યો હોય છે કાંઈ સર્વ અધિકારી માટે તે નિષેધ કર્યો નથી. તે અધિકારી ક્રિયાકાંડ કરી શુદ્ધ અંતકરણવાળો થયે હોય છે, ભકિત કરી સ્થિર ચિત્તવાળે થયે છે, હવે તેને જ્ઞાનમાર્ગમાં પ્રવૃત્તિ કરાવી આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપને બોધ આપી સ્વરૂપમાં સ્થિર કરવાનું હોય છે. આ વાત બીન અધિકારી ગુરૂ-કે શિષ્ય ન સમજીને, પુસ્તકમાં લખેલી તે તે બીન ઉપર ભાર મૂકીને તે તે સાધનની મુખ્યતા કરી બીજાને નિષેધ કરે છે. ક્રિયામાર્ગ ઉથાપે છે, અથવા જ્ઞાનમાર્ગ ઉથાપીને કેવળ ક્રિયામાર્ગ થાપે છે, આમ કરતાં તેઓ મોટો અન્યાય કરે છે. આવા બીન અધિકારી મનુષ્યનાં
