________________
( ૮ )
ક્ષય કે પશમની નિર્મળતા છે. આંખનાં છિદ્રો મટા ગેખ જેવાં ગણાય છે. કારણ તે સ્થળે કર્મને ક્ષયે પશમ વધારે હોવાથી વધારે પ્રકાશ શકિત બહાર આવે છે. કાન, નાક, જીહા એ છિદ્રો તેનાથી નાનાં છે અને બાકીનાં બારિક છિદ્રો તે સ્પર્શન ઇંદ્રિય કે જે દ્વારા સ્પર્શ થતાં શરીરનાં બધા ભાગમાંથી બહારના હળવા, ભારે, શીત, ઉષ્ણ આદિ પ્રદાર્થોનું જ્ઞાન થાય છે.
આ ત્રીજા કાર્મણ શરીર નામના કિલ્લાને તદ્દન નિર્મળ અને પવિત્ર બનાવવો જોઈએ તેમાં રહેલાં મલીન સંસ્કાર, વિવિધ વાસનાઓ, જેમ જેમ ઓછી થાય તેમ તેમ તે નિર્મળ થાય છે. અને તેની નિર્મળતાથી આત્મતિ વધારે પ્રમાણમાં બહાર આવે છે. પ્રકાશે છે. અનુભવે છે.
આ આત્મતિને પ્રકાશ ત્રીજા દારિક સ્કૂલ શરીર સુધીમાં પ્રકાશીત થાય છે. તે જાગ્રત દશા છે. તેમાં રહીને જીવ અનેક પ્રકારના વ્યવહારિ અનુભવ કરે છે. નવીન બંધને પણ-જાતિને આવરણ રૂપ સંસ્કારે પણ આ સ્થિતિમાં તે વધારે મેળવે છે. તેમ તેને અટકાવવાના વ્યવહારૂ ઉપાએ પણ આ સ્થિતિમાં કરી શકાય છે.
આ શરીરમાં પ્રકાશ કરવાથી પાછો હટીને તે જાતિ તેજસ શરીર સુધીજ પ્રકાશ આપે છે, ત્યારે મનને સ્વપ્ન દશા થાય છે. જેમાં માનસીક સંસ્કાર અનેક પ્રકારના નાના મોટા આકારમાં રૂપ ધારણ કરી આત્માની સમક્ષ ખડા થાય છે, અને પ્રબળ વાસનાઓ કે જે સ્થૂળ શરીરમાં અનુભવ કરવાનું કેટલાંક કારણેથી અશકય જેવું થયું હોય છે, તેને અનુભવ કરાવે છે.
આ શરીરમાંથી પણ તે આત્મ તિ ગાઢ આવરણના કારણે (દર્શન વરણીય કર્મના ઉદયથી) પાછી હઠીને જયારે કેવળ કામણ શરીરમાં રહે છે, ત્યારે મનને પણ ગાઢનિદ્રા આવે
