________________
12.
રજનીકુમાર પંડ્યા જોડાયેલા પ્રૉજેક્ટમાં દવા આપવાની જોગવાઈ નથી. કારણ કે મેન્ટલ હેલ્થ એક્ટ હેઠળ અધિકૃત હૉસ્પિટલ સિવાય કોઈ પણ દ્વારા મનોરોગીની દવા કરી શકાતી નથી. પણ આ ડે-કેર સેન્ટર આશાદીપ' લાઇસન્ડ સાઇકિયાટ્રિસ્ટના સહયોગમાં હોવાથી એ પ્રશ્ન નડતો નથી. જૂનાગઢમાં રહેતા માનસિક ઉન્માદવાળા સ્કિઝોફ્રેનિક કે એવા દર્દીઓને ડે-કેર સેન્ટરમાં સંભાળી લેવામાં આવે અને માધવપુરના “મામા પાગલ આશ્રમમાં રહેતા પાગલોની સારવાર, સંભાળ ત્યાં નિયમિત મુલાકાત લઈને લેવામાં આવે. આ આખોય પ્રોજેક્ટ એની અંદર આવેલા એકબીજાના પૂરક એવા બે પ્રોજેક્ટોનો બનેલો છે. જેને સરકારનું નિયંત્રણ અને મદદ બંને સ્પર્શે છે.
| દર્દી ડે-કેર સેન્ટરમાં રહે એ દરમિયાન એમને પ્રેમાળ, હૂંફાળા વાતાવરણમાં ટ્રેઇન્ડ સ્ટાફ દ્વારા થેરપીનો લાભ મળે. આવનારા દર્દીની સ્થિતિનું વિશ્લેષણ કરીને એને કઈ થેરપીથી વધુ સુધારો થશે એ નક્કી કરવામાં આવે. હવે તો મુંબઈના જૈન વણિક જયંતીભાઈ શાહે દર્દીઓને લાવવા-મૂકવા માટે એક વાન પણ આપી છે જે અન્ય કટોકટીમાં પણ કામ આવે. આ ડે-કેર સેન્ટરમાં એક ફુલટાઇમ ક્લિનિકલ સાઇકોલૉજિસ્ટ, એક પાર્ટટાઇમ ક્લિનિકલ સાઇકોલૉજિસ્ટ, એક મેનેજર-કમએકાઉન્ટન્ટ, એક ફુલટાઇમ ઑક્યુપેશનલ થેરપિસ્ટ ઉપરાંત બીજા આઠેક જણનો સ્ટાફ છે. સારવાર લઈ શકે અને પુનઃ સ્થાપિત થઈ શકે તેવા મંદબુદ્ધિ (મેન્ટલી રીટાર્ડેડ) દર્દીઓને પણ સારવાર અને તાલીમ આપવામાં આવે છે. સરકાર તરફથી પચ્ચીસેક દર્દીઓને સાચવી લેવાની જોગવાઈનું ફંડ મળે છે. પણ અહીં તો પાંત્રીસ જેટલાને રાખવાનો બોજ ઉપાડવાનો આવ્યો છે. વળી આ ક્ષેત્રમાં કામ કરતાં પ્રોફેશનલ્સ, જેવાં કે સાયકોલૉજિસ્ટ, ઑક્યુપેશનલ થેરપિસ્ટ, સોશિયલ વર્કર્સ, સાઇકિયાટ્રિક નર્સીસ જેવા લોકો માટે પણ અહીં તાલીમ મળી રહે છે. આવા વીસેક જણનો સમાવેશ થાય તેવી જોગવાઈ છે. સરકારની મદદ મર્યાદિત જ હોય તે સ્વાભાવિક છે. પણ જ્યાં સુધી પેલા પ્રોજેક્ટનું ફંડ હતું ત્યાં સુધી સવારે ચા-પાણી, બપોરે ભોજન અને સાંજે નાસ્તો આપી શકાતો હતો, પણ હવે નાણાની ખેંચ છે. એ બધું પરવડે તેમ નથી છતાં ડૉ. બકુલ બૂચ જાતે અને મિત્રો પાસેથી મદદ મેળવીને એ કરી રહ્યા છે ને દર્દીઓના વાલીઓ સાથે અવારનવાર બેઠકો કરતા રહે છે ને એ સૌની લાગણી ગમે તે ભોગે એ જારી રાખવાની છે, પણ એ શક્ય તો જ બને કે જ્યારે બહારના માનવધર્મી દાતાઓનો આર્થિક ટેકો મળે. દર મહિને પગાર, ભોજન, ભાડું વગેરે બધું મળીને રૂપિયા એક લાખનો ખર્ચ છે. એક વાર કોઈના સૂચન પ્રમાણે સમય સવારના દસથી સાંજના છને બદલે અગિયારથી પાંચ રાખવામાં આવ્યો. જેથી દર્દી સવારે તો ઘેરથી જમીને આવે પણ તોય બપોર પછી તો ચા-નાસ્તો આપવો જ પડે. એના ખર્ચ માટે કોઈ દર્દીના વાલીને મહિને બસો રૂપિયા આપે છે તો કોઈ એટલા પણ ન આપી શકે એવી સ્થિતિના છે.
“મામા પાગલ આશ્રમ, માધવપુર” જે પણ આ પ્રવૃત્તિના એક અંગરૂપ છે ત્યાં એવા રખડતાભટકતા પાગલો આવે છે કે જે આ પહેલાં કોઈ પણ સાઇકિયાટ્રિસ્ટની સારવાર નીચે નહોતા. જ્યારે જૂનાગઢના આ આશાદીપ ડે-કેર સેન્ટરમાં દર્દીઓ એવા આવે છે કે જે નિષ્ક્રિય હોય અને જેમનું આત્મસન્માન બિલકુલ ‘ડાઉન' થઈ ગયું હોય. એમના પરિવારમાં પણ એમની કોઈ-કિંમત જ ન રહી હોય. અહીં આ સેન્ટરમાં બે-ત્રણ સાઇકિયાટ્રિસ્ટ અને થેરપિસ્ટની સારવાર અને દેખરેખ નીચે
