________________
25
હતું; શરૂઆતમાં જ્યારે સ્વયં દયામયી જ વિશ્વાસ કરવા ઇચ્છતી નહોતી કે તે દેવી છે ત્યારે તે એક દિવસ મોટી વહુ પાસે જઈને રડી પડી હતી – “દીદી, મને આ શું થયું ?'
મોટી વહુએ જણાવેલું, “બહેન, શું કરીશ ? ઠાકુર પાગલ થઈ ગયા છે. વૃદ્ધાવસ્થામાં તેમને મતિભ્રમ થયો છે.” - ઉમાપ્રસાદના ઘર છોડી ચાલી ગયા પછી બે સપ્તાહ પસાર થયાં. ત્રીજા સપ્તાહે ખોકાને તાવ આવ્યો. દિવસે દિવસે છોકરો સુકાવા લાગ્યો. વૈદ્ય આવ્યા, પણ કાલીકિંકરે તેમને ઉપચાર કરવા દીધો નહીં. તેમણે તો કહ્યું, “અમારા ઘરમાં સ્વયં માનું અધિષ્ઠાન છે, કેવા કેવા, કેટકેટલા દુઃસાધ્ય રોગો માના ચરણામૃતનું પાન કરવાથી સારા થઈ ગયા; અને અમારે ઘેર માંદગી આવે તો વૈદ્ય આવીને ઉપચાર કરે?”
મોટી વહુ પોતાના પતિ તારાપ્રસાદ આગળ રડી પડી, “અરે, છોકરાને વૈદ્યને બતાવો, નહીં તો આપણો છોકરો જીવશે નહીં. પેલી રાક્ષસી-ડાકણ, આપણા છોકરાને જિવાડી શકશે નહીં. એને શું સાધ્ય? એની શી સિદ્ધિ ?' તારાપ્રસાદ અત્યંત પિતૃભક્ત. પિતાનો વિશ્વાસ, માતાનું વિધાન – આ બધું તે વેદોની જેમ માન્ય રાખે. તેમણે પત્નીને જણાવ્યું, “ખબરદાર, એવી વાત કર નહીં, છોકરાનું અ-કલ્યાણ થશે. મા જે કરશે, તે જ થશે.” છે પરંતુ મોટી વહુની રોજેરોજની ફરિયાદો – વિનવણીઓ અને રુદન વગેરેને કારણે એક દિવસ ઘરના માલિકે નમીને દયાને પૂછયું, “મા, ખોકાને જે રોગ થયો છે તે માટે વૈદ્યને બતાવવાની આવશ્યકતા છે કે ?” દયામયીએ એકદમ કહ્યું, “ના, હું જ એને સારો કરી દઈશ.” કાલીકિંકર નિશ્ચિત થયા, તારપ્રસાદ પણ નિશ્ચિત થયા.
ખોકાની માએ એક દિવસ એક વિશ્વાસુ દાસીને કવિરાજની પાસે મોકલી; રોગનું જે કંઈ : ' વિવરણ કરવાનું હતું તે બધું તે બોલી ગઈ. ઔષધ જોઈએ છે. કવિરાજ મહાશય આ પ્રસ્તાવ
સાંભળીને દાંતથી જીભ કચડી બોલ્યા, “મા ઠાકુરનને જઈને કહેજે કે જ્યારે સ્વયં શક્તિ જ કહે છે કે તે ખોકાને આરોગ્ય પ્રદાન કરી શકશે, ત્યારે હું ઔષધની વ્યવસ્થા કરી અપરાધી થઈશ નહીં.”
જેને જેને મળવાનું થાય તેને ખોકાની મા રડીરડીને કહેતી, “ઓ રે, કશુંક ઔષધ બતાવો; મારો છોકરો આવશે નહીં.” બધાં જ કહેતાં, “ઓ મા, આ વાત બોલતી નહીં, તારે શી ચિંતા ? તારા ઘરે તો સ્વયં આદ્યશક્તિ વિરાજે છે.” ખોકાનો રોગ તો સમય જતાં વધી ગયો. દયા બોલી, “ખોકાને લાવી મારા ખોળામાં બેસાડો.” ખોકાને ખોળામાં લઈ દયા આખો દિવસ બેસી રહી. પરંતુ રાત્રે ખોકાનો રોગ-દરદ વધી ગયાં. દયામયીએ એકાંત મનથી અને એકાંત પ્રાણથી કેમકેમ કરીને ખોકાને આશીર્વાદ દીધા, ખોકાના શરીરે હાથ ફેરવ્યો, પણ કશુંય કરતાં ખોકા જીવ્યો નહીં.
જ્યારે ખોકાના મૃત્યુની વાત પ્રસારિત થઈ ત્યારે તારાપ્રસાદ અધીરા થઈ દોડતા આવ્યા, દયામયીને બોલવા લાગ્યા, “રાક્ષસી, ખોકાને લઈ લીધો ? કશું કરીને માયાજાળનો ત્યાગ કરી શકી નહીં?” ખોકાની મા પહેલાં તો શોકમાં અત્યંત વિવળ બની ગઈ; જ્યારે થોડીઘણી સ્વસ્થ થઈ ત્યારે
