________________
શાંતિદાસ ઝવેરી
153
શાંતિદાસ ઝવેરીને અમદાવાદનું નગરશેઠ પદ મળે છે તે અંગે વિદ્વાનો જણાવે છે કે તેનું કોઈ પ્રમાણ આપણને મળતું ન હોવા છતાં રાજા અને પ્રજા બંનેનું દિલ જીતી લઈ બંને વચ્ચેના સંબંધોની સાંકળની ખૂટતી કડીરૂપ ભૂમિકા તો તેમની હતી જ અને લોકોના હૃદયમાં તો તેમનું સ્થાન અમદાવાદના નગરશેઠ તરીકેનું જ હતું. આ નગરશેઠ પદ પછી તો વંશપરંપરાગત રીતે તેમના કુટુંબના સભ્યોમાં ચાલ્યું આવે છે જેની યાદી આ પ્રમાણે છે :
નગરશેઠ શ્રી લક્ષ્મીચંદ, શ્રી ખુશાલચંદ, શ્રી નથુશા, શ્રી વખતચંદ, શ્રી હેમાભાઈ, શ્રી પ્રેમાભાઈ, શ્રી મણિભાઈ પ્રેમાભાઈ, શ્રી ચીમનભાઈ લાલભાઈ, શ્રી કસ્તૂરભાઈ મણિભાઈ અને છેલ્લે શ્રી વિમલભાઈ મયાભાઈ, પછી અમદાવાદના નગરશેઠની આ પ્રથા બંધ થઈ ગઈ.
શાંતિદાસ ઝવેરી અને તેમના જેવા અન્ય ગુજરાતી વેપારીઓએ “મનુષ્યયત્ન, ઈશ્વરકૃપા', નવાં રોકાણો માટે બચત', “પુરુષાર્થ દ્વારા સફળતા અને સામાજિક મોભો' જેવાં જૈન અને વૈષ્ણવ ધાર્મિક મૂલ્યોને વિકસાવીને આર્થિક વિકાસને વેગ આપવાનું મૂલ્યવાન કાર્ય કરેલ છે. વળી તેમના જેવા આગેવાનોએ અંતરાયો ધીરજથી સહન કર્યા તેથી જ વિરુદ્ધ શાસનમાં પણ મહાજન જેવી સંસ્થાઓ ટકી શકી. પરિસ્થિતિનો સામનો કરતાં કરતાં પ્રજા કેવી રીતે વિકસે છે, ટકે છે તેનો ખ્યાલ તેમના જીવન પરથી આવી શકે છે. ધીરજ, વિવેક, નમ્રતા, સાહસિકતા, દીર્ઘદૃષ્ટિ, સુમેળ કરવાની વૃત્તિ આ બધા તેમના સહજ ગુણો હતા. આને કારણે મુસ્લિમ શાસનમાં પણ તેઓ ખૂબ સન્માન પામ્યા હતા.
