________________
158
કુમારપાળ દેસાઈ
એકવાર સરકારે પાંજરાપોળ હસ્તકની વધારાની જમીનો જપ્ત કરવાની નીતિ અમલમાં મૂકી એક પાંજરાપોળ પાસે મોટું બીડ હતું. એમાં એ જમીન જાય નહીં તે માટે પોતાના ખર્ચે ત્રીસેક હજાર વૃક્ષો રોપાવ્યાં સાથોસાથ બાજરો અને જુવાર પણ વાવી દીધા. આ બાજરો અને જુવાર બજારમાં વેચવાને બદલે પશુઓનો પૌષ્ટિક ખોરાક માટે ઉપયોગમાં લીધા. પશુઓને લીલું ઘાસ ખવડાવવાની વ્યવસ્થા ઊભી કરી. વૃક્ષોમાંથી તેલ અને ખોળ મળવા લાગ્યા. ગૌમૂત્ર અને આયુર્વેદિક ઔષધો તૈયાર કરવાની વ્યવસ્થા કરી. અમુક રોપાઓ અને છોડવાઓ જુદા જુદા ખેડુતો વેચાતા લઈ જવા માંડ્યા. અને પોતાનાં ખેતરોમાં વાવેતર કરીને ઉત્પાદન વધારી શક્યા. વળી વાવેતરનું ઉત્પાદન વધે તે માટે પાણી જરૂરી બને, આને માટે પાતાળકૂવા તૈયાર કરવામાં મદદ આપી. સૌરાષ્ટ્ર અને ગુજરાતમાં વરસાદ થયો નહીં. સરકાર દુષ્કાળ સમયનું આયોજન કરે તે પહેલાં પ્રાણીઓની સતત ચિંતા કરનારા દીપચંદભાઈ સ્વયં ઘાસચારાની વ્યવસ્થા ગોઠવી દેતા હતા.
આ બધી સેવાભાવના દર્શાવતી વખતે તેઓ એટલું જ કહેતા કે, જરા વિચાર કરો કે આપણા શરીરના અવયવો સ્વાર્થી નથી હોતાં, જો હૃદય સ્વાર્થી બની જઈને લોહીને ચારે બાજુ નહીં મોકલે, તો હૃદય બંધ પડી જાય. શરીરના દરેક અંગોને પરસ્પર પ્રત્યે પ્રેમ છે. પોતાને પ્રાપ્ત થયેલી ચીજ બીજાને આપવાની ક્રિયા જેમ શરીરમાં, તેમ સમાજમાં પણ ચાલતી રહેવી જોઈએ. પ્રાપ્ત થયેલી ચીજ પોતાની પાસે સંગ્રહી ન રાખતા તેને વહેંચી દેવામાં જ લાભ છે.” આવી ઉત્કૃષ્ટ હતી એમની દાનભાવના અને જીવનસાધના.
માગનારા વધુ હોય અને આપનારા કોઈક જ હોય એવા આજના યુગમાં જિંદગીભર આપવાનો આહલેક જગાવીને જીવન સમર્પણ કરનારા દીપચંદભાઈ જેવા વિરલા જ હશે. કોઈ એમને ઇતિહાસમાં અમર નામના મેળવનાર દાનવીર જગડૂશા કહેતા, કોઈ એમને આધુનિક ભામાશાનું બિરૂદ આપતા હતા, પરંતુ એ પોતે તો હસતાં હસતાં એમ કહેતા કે “જગડૂશા અને ભામાશાને દાન કરવાની વધુ સરળતા હતી, કારણ કે એ જમાનામાં ટેક્સની કોઈ માથાકૂટ નહોતી. ઇન્કમટેક્સ પણ ક્યાં હતો ?” એમના દાનનો પ્રવાહ પાંચસો કરતાં વધુ શાળા-કૉલેજો, યુનિવર્સિટી, છાત્રાલયો, ધર્મશાળાઓ, પાંજરાપોળો, જીવદયાની સંસ્થાઓ, હૉસ્પિટલો અને અનાથાશ્રમોમાં વહેતો રહ્યો.
દીપચંદભાઈએ રોજના એક હજારનું દાન આપીને પ્રારંભ કર્યો, પછી એક લાખ અને ત્રણ લાખનું દાન કરતા હતા. કહેવાય છે કે છેલ્લાં દસ વર્ષથી રોજનું એક કરોડનું દાન કરતા હતા.
એમણે એમની દાનગંગા એમના બંને પુત્ર ડૉ. રશ્મિભાઈ ગાડ અને હસમુખભાઈ ગાડને સોંપી છે અને એથીય વધુ તો પોતાના પૌત્ર-પૌત્રીઓ પણ આ કાર્ય અવિરત રૂપે ચાલુ રાખે તે માટે ઘણી સંસ્થાઓનાં નામાભિધાન એમણે પૌત્ર-પૌત્રીઓ પરથી કર્યા છે.
છેલ્લા સમયમાં સોલાપુરની સ્કૂલની વાત કરતાં એમની આંખોમાં આનંદ ઊભરાતો હતો. મહારાષ્ટ્રમાં સોલાપુરમાં એક અંગ્રેજી માધ્યમની કન્યાશાળા વાત્સલ્યધામ' શરૂ કરી. એમાં રૂપજીવીની તરીકે જીવન ગુજારતી સ્ત્રીઓની પુત્રીઓને ભણાવવાની વ્યવસ્થા હતી. 330 છોકરીઓને રહેવાની, અભ્યાસની અને એમની પૂરેપૂરી સંભાળ લેવાય. વળી કેટલીક બાલિકાઓ એઇડ્ઝના
