________________
પ્રફુલ્લા વોરા
‘શીલોપદેશમાલા' રચયિતા પંડિત શ્રી જયકીર્તિસૂરિ
‘શીલોપદેશમાલા’નું મૂળ નામ ‘સીલોવએસમાલા' છે. આ ગ્રંથ શ્રી જયસિંહસૂરિના શિષ્ય શ્રી જયકીર્તિસૂરિ દ્વારા જૈન મહારાષ્ટ્રી (માગધી અને પ્રાકૃતનો પણ ઉલ્લેખ છે.) ભાષામાં, આર્યા છંદમાં કુલ ૧૧૬ પદ્યમાં રચાયો છે. લગભગ દશમી શતાબ્દીમાં વિ. સં. ૯૧૫માં રચાયાનો ઉલ્લેખ મળે છે. (મહેતા, કાપડિયા અનુ. શાહ, ૨૦૦૪). અહીં શીલ એટલે ચારિત્રપાલન કે બ્રહ્મચર્યપાલન ઉપર દૃષ્ટાંત રૂપે કે કથા સ્વરૂપે ઉપદેશ આપવાની બાબત વણાયેલી છે. જે રીતે માળામાં પરોવાયેલો પ્રત્યેક મણકો સમગ્ર અસર સર્જે છે, એ રીતે વિવિધ ચરિત્રો માળાના મણકારૂપ છે. (શાસ્ત્રી, ૧૯૦૦). જે રીતે કંઠમાં પુષ્પમાળા ધારણ કરવાથી તેનો સતત અનુભવ થાય છે, એ રીતે શીલપાલન સંબંધિત ચરિત્રો સતત યાદ કરવાનો અહીં રચયિતાનો ઉપક્રમ છે.
‘શીલોપદેશમાલા’ વિશે થયેલા અભ્યાસના આધારે જે માહિતી પ્રાપ્ત થઈ છે, તે નીચે પ્રમાણે છે.
રુદ્રપલ્લીગચ્છના સંઘતિલકસૂરિના શિષ્ય સોમતિલકસૂરિએ વિ. સં. ૧૩૯૪માં લાલ સાધુના પુત્ર છાજુના માટે આ ગ્રંથ ઉપર ‘શીલતરંગિણી’ નામની વૃત્તિ લખી છે જેના પ્રારંભમાં સાત શ્લોકો છે, જે મંગલાચરણ રૂપે છે. જેમ કે
(આર્યાવૃત્તમ્)
आबालबंभचारिं नेमिकुमारं नमित्तु जयसारं 1
सीलोवएसमालं वृश्चामि विवेयकरिसालं ।।१।।
(જન્મથી માંડીને બ્રહ્મચારી એવા અને ત્રણ જગતને વિશે પ્રધાન
