________________
શિખામણ
173
પુનઃપ્રસારણ કરે છે. આમ છતાં, આ કેવળ મોટેરાંઓનું અનુકરણ નથી એની ખાતરી પણ મારાં પૌત્ર-પૌત્રીએ કરાવી છે. મને એક પણ શિખામણ ન આપવાની શિખામણ તમારાં મમ્મી-પપ્પાને અને દાદીમાને આપો એવી શિખામણ મેં બાળકોને એક કરતાં વધુ વાર આપી છે; પરંતુ મારી આ શિખામણ એમણે માની નથી ને મને શિખામણ આપવાની બાળકોની વૃત્તિ અને પ્રવૃત્તિ ચાલુ રહી છે. એટલે શ્રીગણેશે જેમ દરેક શ્લોકનો અર્થ સમજીને મહાભારતનું ડિક્ટશન લીધું હતું એમ મારાં પૌત્રપૌત્રી સમજપૂર્વક જ શિખામણ આપે છે એની મને ખાતરી થઈ ગઈ છે.
શિખામણ આપવાની માણસની જન્મજાત વૃત્તિ મરણપર્યંત ટકી રહે છે એ પણ એટલું જ સાચું છે. અમારા એક સ્નેહી સત્તાણું વર્ષની ઉંમરે અવસાન પામ્યા. એમની સતત શિખામણ આપવાની વૃત્તિ ને પ્રવૃત્તિને કારણે એમના ત્રણ પુત્રો જુદા રહેતા હતા. એમનાં પત્ની ડાયાબિટીસ, બ્લડપ્રેશર, આર્થરાઇટિસ, કમરનો દુખાવો અને એવાં બીજાં આનુષગિક દર્દીથી પીડાતાં હતાં. અમારા મુરબ્બી બધાં છાપાંમાંની આરોગ્ય વિષયક કૉલમોનાં કટિંગ એકઠાં કરતા અને એમાંની સલાહોમાં પોતાની મૌલિક સલાહો ઉમેરીને પત્નીને પ્રેમપૂર્વક આપતા. પત્ની એમની શિખામણોનો અમલ ન કરે ત્યાં સુધી એમની શિખામણ-વર્ષા સતત ચાલ્યા કરતી. એમની શિખામણોથી છૂટવા એમનાં પત્ની બિચારાં એ શિખામણોનો અમલ કરવાનો સંનિષ્ઠ પ્રયત્ન કરતાં. આને પરિણામે એમની તબિયતમાં અનેક પ્રકારનાં કૉમ્પ્લિકેશન્સ થયાં ને બિચારાં જીવનથી જ છૂટી ગયાં. ડોસા આમ તો પછી જીવનભર એકલા રહ્યા પણ પુત્રો અને પૌત્રો આવે (પુત્રવધૂઓ તો આવતી જ નહોતી) ત્યારે ખોટા ખર્ચા ન કરવાની; હોટલમાં જમવા ન જવાની; બાળકોને ટીવી ન દેખાડવાની; દર વર્ષે ફરવા જવામાં પૈસા ન બગાડવાની; કોઈ મળવા આવે એટલે ચા પાવી જ પડે એવો નિયમ ન રાખવાની - વગેરે વગેરે જાતજાતની શિખામણો આપ્યા કરતા. આખરે જે દિવસે એ ગંભીર રીતે માંદા પડ્યા અને ડૉક્ટરોએ એમના જીવનની આશા મૂકી દીધી ત્યારે ડૉક્ટરોની વાતમાં શ્રદ્ધા મૂકી દીકરાઓ એમને પોતાના ઘેર લઈ આવ્યા. ડૉક્ટરે દાદા ત્રણ-ચાર કલાકથી વધુ નહીં કાઢે એમ છાતી ઠોકીને કહ્યું હતું, પણ ડોસા ચાર દિવસ જીવ્યા. છેલ્લો શ્વાસ મૂક્યો તે પહેલાં કોમામાં સરી ગયા. જીવનની જાગૃતિની છેલ્લી ક્ષણોમાં પોતાના મૃત્યુ પછી કોને કોને પત્રો લખવા; નાતીલાંઓને શું-શું જમાડવું; ગોરને કેટલી દક્ષિણા આપવી; ફંડફાળાવાળાને કેવી રીતે હાંકી કાઢવા વગેરે અનેક પ્રકારની શિખામણો એમણે સંતાનોને આપેલી. . આ સ્નેહીનો સૌથી મોટો પુત્ર મારો ખાસ મિત્ર છે. એણે મને એના પિતાની આ વાત કરી ત્યારે મેં ગઈગુજરી ભૂલી જવાની ને પિતાની વાત કોઈને ન કરવાની શિખામણ આપી હતી.
શિખામણ આપનારે જે-તે શિખામણ પોતાના જીવનમાં પહેલાં ઉતારવી જોઈએ, અને પછી શિખામણ આપવી જોઈએ એવી શિખામણ – શિખામણ આપનારાંઓને મનુષ્યજાતિના આદિકાળથી અપાતી આવી છે ને અંત કાળ સુધી અપાતી રહેશે એમ લાગે છે. આ શિખામણને અનુસરવામાં આવે તો શિખામણ આપવાની રસદાયક પ્રવૃત્તિને ગંભીર ફટકો પડે અને મનુષ્યજીવનમાંથી આનંદનાં ઝરણાં સુકાઈ જાય. શિખામણ આપનારે શિખામણ પોતાના જીવનમાં ઉતારવી જોઈએ એવો દુરાગ્રહ શા માટે રાખવામાં આવે છે તે જ મને તો સમજાતું નથી. ડૉક્ટર પાસે એવી અપેક્ષા રખાતી નથી
