________________
ખેમો દેદરાણી
85
ખેમા દેદરાણીએ મહાજનને બે હાથ જોડીને કહ્યું, ‘ટીપ બંધ કરો. મુજ ગામડિયાને આવા લાભ મળતા નથી. બાર મહિનાનું પ્રજાનું ખર્ચ હું આપીશ. અનાજ તથા ઘાસનો સઘળો બંદોબસ્ત કરીશ. આપ ચિંતામુક્ત બનો.'
આટલું કહીને ખેમા દેદરાણીએ હૈયાકપાટ સરીખા સઘળા સંઘને સમર્પિત કરી દીધાં. મહાજનોએ જોયું તો જવા દેદરાણીએ પોતાના એકસો ને આઠ મકાનોના મધ્યભાગમાં ઊંડા કૂવા જેવા કોઠારો કરાવેલા. એમાં ઘઉંનું કુંવળ ભરી વચ્ચેના ભાગમાં ઘઉં ભરેલા. સંઘરવાની આ સૂઝને લઈને પાંચ પાંચ વર્ષનાં વહાણાં વાયા છતાં અનાજનો એક પણ કણ સડ્યો નહોતો. સઘળા કોઠાર ઘઉથી છલોછલ ભર્યા હતા.
જૈન શ્રેષ્ઠીઓ મેલાઘેલા માનવીની દિલાવરી જોઈને આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા. ચાંપશી મહેતાને મોટાઈનું અભિમાન ઓસરી ગયું. ગામડાગામના વણિકને મહાજન વંદન કરી રહ્યું. સૌની આંખમાંથી હરખનાં આંસુડાં વહ્યાં જાય છે. ભૂખ્યા લોકોને માટે ગાડામાં અનાજ ભરાવા માંડ્યું.
બળદ, પોઠિયા, ગાડાં અને એકાની હકડેઠઠ હાર લાગી ગઈ છે. આ સમાચાર કાસદ મારફતે મહેમૂદ બેગડાને મળ્યા. એનાથી એટલું જ બોલી જવાયું :
યા અલ્લાહ પરવરદિગાર ! તેરા અફેશાનમંદ છું.”
કહેવાય છે કે એ પછી મહેમૂદ બેગડાએ ખેમા દેદરાણી અને તેના બુઢા તપસ્વી બાપને ચાંપાનેર તેડાવ્યા. દરબાર ભરીને બેગડાએ દાનવીર બાપદીકરાનું - ચાંપશી શેઠ અને મહાજનનું - સન્માન કર્યું. એ વખતે મહેમૂદ બેગડાએ પ્રજાજનોને જાહેરમાં કહ્યું કે, “ગુજરાતમાં આજથી પ્રથમ શાહ વાણિયો અને બીજો શાહ સુલતાન બેગડો !બસ ત્યારથી જૈન તેમજ અન્ય વણિકોને પ્રથમ ‘શાહ' શબ્દનો શિરપાવ મળ્યો. દુષ્કાળમાં જગ જિવાડનાર જેનોનો જયજયકાર થયો. આ પહેલાં માત્ર રાજ દરબારમાં ‘શાહ’ શબ્દ રાજ્યાધિકારી કે સુલતાનને માટે જ વપરાતો હતો. આ દિવસથી ‘શાહ' શબ્દ વણિકોને માટે વપરાતો થયો. એની લોકજીભે કહેવત રમતી થઈ ?
‘પ્રથમ શાહ વાણિયા, બીજા શાહ સુલતાન' અને દાનેશ્વરીની કીર્તિને ચાર ચાંદ લાગી ગયા.
