________________
90
વેર અનાદિ પણ ઉપરથી, દેખત લગત બગાસા, ચિદાનંદ સોહિ જન ઉત્તમ, કાપત યમકા પાસા... સંતો ! અચરજ રૂપ તમાશા...
અવળવાણી પ્રકારના આ પદમાં ચિદાનંદજી કહે છે : આશા-તૃષ્ણા જેવી સૂક્ષ્મ વાસનાઓના પગે અનંત શક્તિવાળો આત્મા બંધાઈ ગયો છે, અને આત્મજ્ઞાનરૂપી જળથી ભરેલા સંસાર-સાગરમાં જીવરૂપી મગર કાયમ તરસ્યો રહે છે. એની તૃષા છિપાતી નથી. સત્ય, સાધના, તપ, ત્યાગના અમૃત રસનો ત્યાગ કરીને જીવ કાયમ વિષયવાસના અને અહંકારનું હળાહળ ઝેર પીતો રહે છે. રત્નચિંતામણિરૂપી ધર્મ કે અધ્યાત્મને તજીને સાંસારિક ક્ષણિક વસ્તુઓ કે જે કાચના ફૂટેલા કટકા જેવી છે એની આશા કર્યા કરે છે, ને એને પ્રાપ્ત કરવા અનેક પ્રપંચો કરે છે. આ સૃષ્ટિની અજાયબી કેવી છે? સાધનાની અનુભૂતિ થાય ત્યારે વિના વાદળીએ વર્ષા થાય, આંખ વિના બધું જ જોઈ શકાય, એમાં અહંભાવ જેવા વ્રજકઠિન ભાવો ઓગળી જાય ને પ્રેમભાવ જેવું કોમળ પતાસું કોરું જ રહી શકે. બગલાની જેમ ધ્યાન ધરીને સાધનાનો ખોટો દેખાવ કરનારા કરતાં જે પોતાનાં બંધન કાપી શકે તે ઉત્તમ.
પરંપરિત રામગરી ઢંગમાં ચિદાનંદજી ગાય છે :
હે જી રે જોગ, જુગતિ જાણ્યા વિના કહાં નામ ધરાવે, ૨માપતિ કહો રંક કું, ધન એને હાથ ન આવે,
એવી જોગ જુગતિ જાણ્યા વિના...
હે જી રે ભેખ ધરી, માયા કરી, સારે જગકું ભરમાવે, પૂરણ પરમાનંદકી, સૂધિ પંચ ન પાણે;
નિરંજન રાજ્યગુરુ
હે જી રે મન મંડ્યા વિના ભૂંડકું, અતિ ઘેટાં મૂંડાવે; જટાજૂટ શિર ધારકે, કોઉ તો કાન ફડાવે,
એવી જોગ જુગતિ જાણ્યા વિના...
હે જી રે ઊર્ધ્વ બાહુ કે અધોમુખે, તનડાંને તાપ તપાવે, ચિદાનંદ સમજ્યા વિના, એની ગિણતી નવિ આવે એવી જોગ જુગતિ જાણ્યા વિના...
યોગયુક્તિ જાણ્યા વિના કોઈ પોતાને યોગી, જતિ, સિદ્ધ, સંન્યાસી, સાધુ, ફકીર એવું નામ આપીને પોતાને ઓળખાવે તેથી શું વળવાનું ? કોઈ ગરીબનું નામ ૨માપતિ કે લક્ષ્મીનારાયણ હોય તેથી શું ? એ શ્રીમંત થઈ જાય ? ઉપર ઉપરનાં ટીલાં-ટપકાં, વેશ, કંઠી, માળા, ટોપીનું કોઈ જ મૂલ્ય નથી. પોતાના આત્માની ઓળખ થઈ હોય તે જ સાચો તિ, સાચો મુનિ, સાચો ગુરુ... બાકી બધું જ વ્યર્થ છે. દીક્ષા લેવી હોય તો આતમ દીક્ષા; બીજી તો બધી માયા છે.
