________________
દોલત ભટ્ટ
ગાશે. દીવના દરિયાકાંઠે અણખૂટ અજવાળાં પાથરનાર આતમદીક્ ઓલવશે. લાખો હૈયાં રુદન ક૨શે. આવા આવા લાંબી લેખણે લેખ લખીને ભવિષ્યની ભાખનારી દેવીએ વિદાય લીધી. ત્યારે ઉગમણા આભમાં ઉજાસનાં કિરણો ફૂટફૂટ થઈ રહ્યાં હતાં. શિશુનું નામ પાડ્યું હીરજી.
102
ત્રણ ભાઈઓ અને ત્રણ બહેનોમાં સૌથી નાના હીરજી પર હૈયાનાં હેત વરસતાં હતાં. હીરજીના શૈશવ સમયની કાયા ૫૨ કિશોર અવસ્થાની કૂંપળો ફૂટી. પિતાએ પુત્રને વહેવારિક જ્ઞાન સાથે ધર્મસંસ્કારના સિંચન માટે ચિંતા સેવી. હીરજીને સાધુના સાન્નિધ્યમાં મૂક્યો.
બાર વર્ષની વયે આંબતા પૂર્વેના સુકર્મના સૂર્યોદય પૂર્વેનું ભીતરમાં પુણ્યવંત પ્રભાતનું પહોર ફાટી રહ્યું. તપની તેજરેખાઓ ધીરે ધીરે તણાઈ રહી. ગૂઢ-નિગૂઢનાં ગ્રહણ-મંડાણ મંડાઈ ગયાં. વિશ્વનિયતિ અનુસાર હીરજીનાં માતા-પિતા પરલોકને પંથે પરહર્યાં. આ ઘટના હીરજીના હૈયાને સંસારની અસારતાનો અણસારો આપી ગઈ.
હીરજીની બે બહેનો વિમળા અને રાણી પરણીને પાટણ પર હરેલી. પાટણમાં વસવાટ, હીરજીને પાલનપુરથી પાટણ તેડી ગઈ. પાટણમાં તે સમયે શ્રી વિજયદાનસૂરિજી મહારાજનો પુણ્યપ્રભાવ પથરાયેલો હતો. તેમના પગલે પુનિત પમરાટ પથરાતો હતો. જેની વાણીમાંથી નરી નિર્મળતા નીતરતી હતી. આવા ભગવંતને વંદન ક૨વા જવાનો હીરજીનો નિત્યનો નિયમ થઈ ગયો. દિવસ ઊગ્યા ને આથમ્યા, વહેવારીને તહેવારોની ઘટમાળો ફરતી રહી પણ હીરજીના હૈયામાં હીરગાંઠ ગંઠાતી રહી. દશેય દિશાઓના દરવાજા ઉઘાડવાનું સામર્થ્ય એકમાત્ર દીક્ષામાં સમાયેલું છે. દીક્ષાનો ભાવ દૃઢ થયો. ભીતરમાં પાયા જામેકામી ધરબાણા.
એક દિવસ મનના મનોરથ હીરજીના મુખારવિંદમાંથી સરી ગયા. બહેનો ચોંક્યાં અને ચેત્યાં. નારીહૃદયની સહજ લાગણી ભાઈને સંસારી સુખમાં જોવાની ઇચ્છુક હતી. તેમ બંને બહેનોના ચિત્તમાં ધર્મભાવનાનાં સુમન પણ મહેકતાં હતાં. તેથી તેમને સમજણ હતી કે માનવજન્મનો મુક્તિમાર્ગ દીક્ષાની દિવ્યતામાં સમાયેલો છે. બહેનોએ અનુમતિ આપી નહીં અને વિરોધ વ્યક્ત કર્યો નહીં.
પાટણના પ્રાંગણમાં પુનિત દિવસ પ્રગટ્યો. શ્રી વિજયદાનસૂરિના શિષ્ય તરીકે હીરજીએ દીક્ષા ગ્રહણ કરી. સંસારનો જેને છેડો છબ્યો નહોતો એવા હીરજીમાંથી હીરહર્ષ મુનિનો ઉદ્દભવ થયો. એ દિવ્ય દિવસ હતો સંવત પંદરસો છન્નુ (સં. ૧૫૯૬)ના કારતક કૃષ્ણપક્ષની બીજનો. પછી તો સાધુતાનાં શિખરો ચઢીને સૂરિપદને પામીને હીરવિજયસૂરિના નામે પંકાયા અને પૂજાયા.
તે વખતે દેશના તખ્ત પર સમ્રાટ અકબરની સત્તાનો સૂરજ સોળે કળાએ તપતો હતો. કલાનો પોષક અને સંગીતનો ઉપાસક બાદશાહી દરબાર ડોલરના બગીચાની જેમ મઘરો મઘરો મહેક મહેક થતો હતો.
એક દિવસ શાહી મહેલના ઝરૂખામાં સમ્રાટ અકબર આરૂઢ છે. એની ગુરુર નજ૨ ચારેય સીમાડાને આંબી રહી છે. યમુના અને ચંબલનાં વહેતાં વારિનો નિનાદ સંભળાઈ રહ્યો છે. તે વખતે રાજમાર્ગ પરથી પસાર થતાં વાજિંત્રોનો ઊઠતો રવ ઝરૂખે બેઠેલા બાદશાહને કાને જઈને ગુંજ્યો.
