________________
50
વીનેશ અંતાણી
પતિને કહ્યું હતું, “હું આપણા મોટુ માટે જે કરી શકી નહીં એ અન્ય બાળકો માટે કરવા માગું છું. કદાચ એ જ મારું પ્રાયશ્ચિત્ત બને. મોજું પણ એવું જ ઇચ્છે છે.”
પુરુષોત્તમભાઈ અને બધા જ પ્રકારનો સાથ આપતા રહ્યા હતા. શરૂઆત મુંબઈમાં જ કોઈ જગ્યાએ સંસ્થા શરૂ કરવાનો વિચાર કર્યો. પણ સુનંદા મુંબઈથી કંટાળી ગઈ હતી. એને લાગતું હતું. કે આવું મહાનગર મંદબુદ્ધિ બાળકો માટે સલામત જગ્યા નથી. એણે કોઈ શાંત સ્થળમાં એની સંસ્થા ઊભી કરવાનું વિચાર્યું હતું. પુરુષોત્તમભાઈએ ગુજરાતના ગ્રામીણ વિસ્તારમાં ફેક્ટરી નાખવા માટે ચાર એકર જમીન ખરીદી રાખી હતી. સુનંદાએ એ જમીન પર સંસ્થા બનાવવાનો વિચાર રજૂ કર્યો ત્યારે એમણે એક જ ક્ષણમાં એ માટે સંમતિ આપી દીધી હતી. એ પણ સુનંદાની માનસિક શાંતિ માટે અને મોટુની સ્મૃતિ માટે બધું કરવા માટે તૈયાર હતા.
સુનંદા પોતાના મંદબુદ્ધિ દીકરાને જે આપી શકી નહીં એ બધું જ એના જેવાં બીજાં બાળકોને આપવા માટે અથાક મહેનત કરતી રહી હતી. એણે શરૂઆત ત્રણ રૂમના મકાનથી કરી હતી. અહીં રહેતી, થોડો સમય મુંબઈ જતી. પુરુષોત્તમભાઈનું અવસાન થયું પછી એ બધું જ છોડીને અહીં રહેવા આવી ગઈ હતી. હવે લોકો આ જગ્યાને સુનંદાબહેનના આશ્રમ તરીકે ઓળખે છે.
***
આજે મોટુનો જન્મદિવસ હતો. દર વરસની જેમ આજે પણ વહેલી સવારે પૂજા થઈ હતી અને હવે સમારંભ થવાનો હતો. એ સમારંભ એટલે એક જાતનો મિલન-મહોત્સવ. વૃદ્ધાશ્રમમાં રહેતાં વડીલોનાં સગાંવહાલાં, ત્યક્તા મહિલાઓનાં પરિવારજનો અને અહીં રહેતાં મંદબુદ્ધિ છોકરાંનાં માતાપિતા અને સ્વજનો આવતાં. બધાં સાથે મળીને આખો દિવસ આનંદ કરતાં. આખો દિવસ ધમાલ-ધમાલ ચાલતી. કોઈને ખબર નહોતી કે સુનંદા આજના દિવસે શેની ઉજવણી કરતી હતી. એમને તો એમ જ હતું કે દર વરસે આશ્રમનો વાર્ષિક દિવસ ઊજવાય છે.
રાતે ઊંઘ ઊડી જાય ત્યારે સુનંદા એના કૉટેજના વરંડામાં બેસી રહે છે. આકાશમાં ટમટમતા તારા જોયા કરે. એમાંના એક તારાને સુનંદા ઓળખે છે. એણે એ તારાનું નામ પણ પાડ્યું છે – મોટુ. ઘણી વાર સુનંદાને લાગે છે કે એ તારો આકાશમાંથી નીચે ઊતરીને સુનંદાના ખોળામાં બેસી જાય છે અને એની સામે ટગરટગર જોયા કરે છે. એવું લાગે કે એ તારો એને ઘણુંબધું પૂછવા માગે છે અને કશું જ બોલી શકતો નથી, જાણે પચીસ વરસનો મોટુ હજી પણ એના મોઢામાંથી ચિત્રવિચિત્ર અવાજો જ કાઢી શકે છે. એ શું કહે છે તે સુનંદા સમજી શકતી નથી. સુનંદા એની સામે જોઈને એને “મમ્મી' શબ્દ બોલાવવા મથતી રહે છે.
લક્ષ્મી આવી. એ સુનંદા માટે ફળ લાવી હતી. સુનંદા આજે ઉપવાસ રાખે છે. લક્ષ્મી પણ ઉપવાસ રાખે છે.
“તેં કશું ખાધું, લક્ષ્મી ?' ‘તમે ખાઈ લો. હું પછી ખાઈશ. ને તમે તૈયાર થઈ જાઓ. મહેમાનો આવવા લાગ્યા છે.' સુનંદા લક્ષ્મીને જોતી રહી. લગભગ સમવયસ્ક. હવે એ ઘરની કામવાળી રહી નથી. સુનંદાની
