________________
સોનચંપાનું ફૂલ
અસબાબ એ જોઈ રહી. પેલી પોતાની તૂટેલી ચાલણગાડી, નવી પેઢીના લોભે સંગ્રહેલી હશે તે મોક્ષની રાહ જોતી ભાસી તો બીજે ખૂણે ભાઈની રંગબેરંગી લખોટીઓનો વર્ષો જૂનો એ ડબ્બો મોઢું ખોલીને ઊભો હતો - કોઈ લઈ જાય પોતાને શે૨ીમાં તો !
55
મેડીમાં જ ઊંઘ ઊડી ગઈ. કુસુમ ભીતરમાં ઊઠતાં મોજાંને દાબતી એ દાદર પકડીને નીચે ઊતરતી હતી. બાપુજી સાથે જોયેલો પેલો સોમનાથનો દરિયો અંદર જાણે તોફાને ચઢવા-ન-ચઢવાની દ્વિધામાં પડેલો હતો. નીચેય ઊખડેલા પોપડાળી ભીંતોમાં ચિત્ર-વિચિત્ર આકારો જોતી પાટે જઈ બેઠી. ખુલ્લી ફટાક આંખોમાં આખું ઘર પાછું મંડરાતું હતું. ડિમલાઇટમાં આખો ઓરડો ચીતર્યા જેવો સ્તબ્ધ હતો. આળિયામાં બાપુજીનું પીતાંબર અને પહેરણ ગડી વાળેલાં પડ્યાં છે. જાણે એમણે સવારે પહેરવા સાંજે જાતે જ મૂક્યાં હોય એવાં ! વળગણી પરનાં વસ્ત્રો વર્ષોથી વપરાયા વિના ઝૂલતાંઝૂરતાં હોય એવાં, એની નજ૨ ઊંચે. કબાટ માથે મૂકેલી બાની ટૂંક પર પડી. વર્ષો જૂનું બાનું જર્જરિત થઈ ગયેલું પાનેતર હજી ગડીબદ્ધ જ હશે? પોતે તો કદી એને જોયું પણ નહીં ? કશોક અપરાધ કર્યાની લાગણી જન્મી આવતાં ઓરડો નરમ પડેલો લાગ્યો. નકામી ચીજોથી ભરેલાં કબાટો, પુસ્તકોના ખુલ્લા ઘોડા, ડામચિયો, પલંગ, કાળાં પડી ગયેલાં ખુરશી-ટેબલ. મીંટું મૌન ધારીને બેઠેલાં વાસણો ને ચાલી નીકળવા ચાહતા જૂના બાંકડા... સામે છે દેવ ગોખલો. દેવોય અટાણે જંપી ગયા છે. ધીમે ધીમે એય આંખો મીંચીને ઊંઘવા પડખાં ઘસે છે.
વ્હેલી પરોઢે કુસુમની મેડી માંડવગઢનાં મ્હેલમાં બદલાઈ ગઈ હતી. દૂર કોઈ ગાતું ને મેડી પર અંતઃપુરમાં કોઈ છમછમ ઝાંઝર પહેરીને ફરતું હતું. ખંડેરગઢ, લીલછાઈ કાળી-રાતી ભીંતો, તોતિંગ આડશો. વચ્ચે વેલાચ્છાદિત તળાવ... ને સામેનો ઝરૂખો ખાલીખમ, હજીય કોઈની રાહ જોતો ફાટી આંખે. કુસુમ ઊભી છે કોટના કાંગરા માથે. ને દૂર સામે બૂરજે ઊભો છે કોઈ પુરુષ - પરિચિત, પણ કળાતો નથી ચહેરો. વચ્ચે કેટકેટલા અવાવરું ઓરડાઓ પડેલા છે - ને બારણાં બંધ. જાગી ત્યારે થયું કૉલેજકાળની માંડવગઢ ટૂરનું શમણું એને ઘેરી વળ્યું હતું.
સવારે ઊઠી એવી વાડામાં ગઈ.
સોનચંપાને બે ફૂલ ઊઘડેલાં જોઈ અંદરથી ધક્કો આવ્યો. એ મલકાઈને પાસે ગઈ. ફૂલોને સ્પર્શ કર્યો, ત્યાં જ સૂંઘી લેવાનું મન થયું પણ બાપુજીનો દેવગોખલો યાદ આવતાં થયું ઃ દેવને તો અનાઘાત પુષ્પ જ જોઈએ ને ! ત્યારે સોનચંપો ઉછેરવા એ બહુ મથેલી. બાપુજી પણ મદદ કરતા. પણ કૉળ એને કાતરી જતા હતા. છેલ્લાં બે વર્ષમાં એણે બગીચાની ખૂબ સફાઈ કરી હતી. ગૂંચવાયેલાં વેલછોડ કાઢીને દૂર કરેલાં ને સોનચંપાને ફરતી ભોંયને ટીપી પથ્થર દાબી દીધા હતા ! સોનચંપાની ઝાંય જેવી પ્રસન્નતા પહેરી એ પ૨વા૨વામાં પરોવાઈ-નાહ્યા પછી વાડાની સામી ભીંતે કૉળે માટી કાઢેલી જોઈ છતાં ન જોઈ કરીને એણે વરસાદે પાડી નાખેલા વંડાનેય ગણકાર્યો નહીં. ઝટપટ ફૂલો તોડતી એ જાણે દેવગોખલે બાપુજી એની વાત જોતા હોય એમ અંદર ગરી ગઈ. બ્હાર આવી ત્યારે ઓસરીનો હીંચકો હાલતો જોઈને પાછી વીતેલી રાત એના ઉપર સવાર થઈ ગઈ.
બેત્રણ વાર કુસુમને થયેલું કે ભીંતે સિમેન્ટ કરાવી તળિયે ટાઇલ્સ કરાવીએ. પાછળ વંડો સુધારી પડાળીને કાઢી ધાબું નાખી એક સૂવાનો ઓરડો ને પડખે સ્ટૅન્ડિંગ કિચન પણ
