________________
46.
વીનેશ અંતાણી
કેટલીકને નર્સના કામની તાલીમ આપીને હૉસ્પિટલમાં ફરજ પર મૂકવામાં આવતી હતી.'
આ બધાં જ પ્રકારનાં સેવાકાર્યોમાં એક આશ્રમ મંદબુદ્ધિ બાળકો માટે હતો. સુનંદાએ આ આશ્રમની શરૂઆત ખાસ મંદબુદ્ધિનાં બાળકો માટે જ કરી હતી. શરૂઆત ચાર-પાંચ બાળકોથી થઈ હતી, પછી એની સંખ્યા વધતી ગઈ હતી. અત્યારે અહીં સાઠેક જેટલાં બાળકો રહેતાં હતાં. એમના માટે સ્કૂલ હતી, નિવાસ માટે હોસ્ટેલની સગવડ હતી. ખાસ તાલીમ પામેલાં શિક્ષકો, આયાઓ અને અન્ય સ્ટાફ સેવા આપી રહ્યાં હતાં. મંદબુદ્ધિ બાળકો માટે જરૂરી દાક્તરી, શૈક્ષણિક, રમતગમત અને મનોરંજન જેવી ખાસ પ્લાન કરેલી વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ સુનંદાના આશ્રમમાં મુખ્ય કાર્યક્ષેત્ર હતું.
બહુ થોડાં જ વરસોમાં એ પ્રવૃત્તિની સુવાસ એટલી બધી પ્રસરવા લાગી હતી કે સમાજની જુદી જુદી સંસ્થાઓ, નોન ગવર્નમેન્ટ ઓર્ગેનાઇઝેશન્સ વગેરેએ એમાં રસ લેવા માંડ્યો હતો. થોડાં વરસો પછી સુનંદાને લાગ્યું હતું કે આશ્રમમાં ત્યક્તા સ્ત્રીઓ માટે, ત્યજી દેવાયેલા વૃદ્ધો માટે અને અનાથ બાળકો માટે પણ કશુંક કરવું જોઈએ. ક્રમે ક્રમે એ દિશામાં પણ એણે આરંભ કર્યો હતો અને હવે એનો આશ્રમ એવી કેટલીય પ્રવૃત્તિઓથી ધમધમવા લાગ્યો હતો. શરૂઆતનાં દસેક જેટલાં વરસોમાં આર્થિક સંકડામણના પ્રશ્નો નડ્યા હતા, પણ પછી તો ચારે બાજુથી આર્થિક સહાયનો ધોધ વહેવા લાગ્યો હતો.
***
સુનંદા પરીખે આંખ ઉઘાડી. એ એના કોટેજમાં હતી. સાવ સાદું, બે રૂમનું કૉટેજ. જરૂર પૂરતું જ ફર્નિચર. એક ટેબલ, કબાટ, પલંગ અને પુસ્તકોનો ઘોડો. કોઈ જુએ તો માને નહીં કે આ જ સુનંદા એક સમયે મુંબઈના વાલકેશ્વર જેવા વિસ્તારમાં આવેલા ભવ્ય ઘરમાં રહેતી હતી. ઘરમાં નોકરચાકર હતા, ત્રણ ગાડી હતી અને પતિનો ધીકતો બિઝનેસ હતો. ક્યારેક સુનંદાને એમાંનું કંઈ યાદ આવી જતું તો લાગતું, જાણે એ બધું પૂર્વજન્મમાં બન્યું હોય. .
લક્ષ્મી અંદર આવી, બોલી, “બેન..'
સુનંદાએ એની સામે જોયું, સ્મિત કર્યું. આખા આશ્રમમાં આ લક્ષ્મી જ હતી, જેણે સુનંદાનું પૂર્વજીવન જોયું છે. એ વાલકેશ્વરના ઘરમાં કામ કરતી અને સુનંદા મુંબઈ છોડીને અહીં આવી ત્યારથી એ પણ એની સાથે આવી છે. એ સુનંદા વિશે બધું જ જાણે છે. સુનંદાના મનમાં શું ચાલતું હશે એની પણ એને ખબર હોય છે.
હા, લક્ષ્મી, કંઈ કામ હતું ?” સુનંદાએ પૂછ્યું. ના, ખાલી તમને જોવા આવી... તમે ઠીક તો છો ને, બેન ?' સુનંદા હસી પડી, “મને શું થવાનું છે ?” લક્ષ્મી એની નજીક આવી. મને બધી ખબર છે, બેન.” એ સુનંદાની આંખોમાં આંખ પરોવીને જોવા લાગી. સુનંદાએ એનો હાથ પકડ્યો અને સ્નેહપૂર્વક બોલી, “તને શું ખબર છે, લક્ષ્મી ?'
