Book Title: Agam 01 Ang 01 Aacharang Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
मर्मप्रकाशिका टीका तस्कंध २ उ. १ सू० १ चतुर्थ भाषाजातमभ्ययननिरूपणम्
६०७
चत्तारि मासज्जायाई' अथ स संयमत्रान् भिक्षुः जानीयात् चत्वारि भाषाजातानि चतस्रो भाषां ज्ञातुं प्रयतेत 'तं जहा - सच्चमेगं पढमं भासज्जायं १' तद्यथा सत्यमेकं प्रथमं भाषाजातम् यथार्थरूपम् बोध्यम् तथाहि घटो घट एव, पटः पट एवेत्यादि एतावता यस्य वस्तुनो यत् स्वरूपं तस्य तत्स्वरूपेणैव ज्ञाता भाषणम् सत्यरूपं भाषाजातमुच्यते इति फलितम्, अथ तद् वैपरीत्येन द्वितीयाम् असत्यभाषामाह - 'बीयं मोसं २' द्वितीया मृषा -असत्य रूपा द्वितीया भाषा मृषा भाषा इत्युच्यते यथा घटः पटः पटो घट इत्यादि तामेताम् मृषा भाषां साधुर्न वदेति भावः । अथ तृतीयां भाषामाह - 'तईयं सच्चामोसं ३' तृतीया सत्यामृषा भाषा, पूर्वक भाषा का प्रयोग करे 'अह भिक्खू जाणिज्जा - चत्तारि भासज्जायाई' अथ वह पूर्वोक्त संयमशील भिक्षु को चार प्रकार के भाषा जात को जानने कि लिये प्रयत्न करना चाहिये 'तं जहा' जैसे कि उनमें 'सच्चमेगं पढमं भासज्जायं ' सत्य विषय का पहला भाषा जात यथार्थ रूप समझना चाहिये। जैसे कि घडा ही है इसी प्रकार पट पट ही है अर्थात् घट को घट कहना और पट को पट ही कहना यह प्रथम सत्य नाम का भाषा जात कहलाता है। एतावता जिस वस्तु का जैसा स्वरूप है उस वस्तु को उसी रूपमें जान कर भाषण करना सत्य रूप भाषा जात कहलाता है, इसके विपरीत 'बीयं मोसं' असत्य नाम का द्वितीय भाषा जात समझना चाहिये अर्थात् असत्य रूपा मृषा नाम की द्वितीया भाषा मृषा भाषा कहलाती है जैसे कि घट को पट कहना और पट को घट कहना इत्यादि रूप से मृषा भाषा समझनी चाहिये अर्थात् जिस वस्तु का जो स्वरूप नहीं है उस वस्तु को उस स्वरूप में जानना और बोलना उस को मृषा भाषा नाम का द्वितीय भाषाजात कहते हैं और जहां पर 'तइयं सच्चामोसं'
संयमशील साधु साध्वीमे
'अह भिक्ख जाणिज्जा चत्तारि भासज्जायाई' पूर्वे प्यार प्रहारना भाषालत लगुवा भोटे प्रयत्न . 'तं जहा ' प्रेम - सच्चमेगं पढमं भासज्जाय" सत्य विषय पडेली भाषालत छे. अर्थात यथार्थ वस्तुने यथार्थ સમજવી જેમ કે-ઘટા ઘડા જ છે એજ પ્રમાણે પટ-વસ્ત્ર પટ જ-વસ્ત્ર જ છે. અર્થાત્ ઘડાને ઘડા કહેવા અને વજ્રને વસ્ત્ર કહેવુ એ પહેલું સત્યનામતુ' ભાષાજાત છે. એટલે કે જે વસ્તુનુ' જેવુ' સ્વરૂપ હાય એ વસ્તુને એ રૂપથી જ જાણીને કહેવું તે સત્યરૂપ भाषालत ४डेवाय हे १ तेनाथी उटु 'वीयं मोसं' असत्य नामनुं मीनु भाषालत सभજવું. અર્થાત્ અસત્યરૂપા મૃષા નામની ખીજી ભાષા મૃષાભાષા કહેવાય છે. જેમ કે-ઘડાને વસ્ત્ર કહેવુ' અને વસ્ત્રને ઘડો કહેવા વગેરે રૂપથી ખેલાનારી ભાષાને મૃષા ભાષા સમજવી અર્થાત્ જે વસ્તુનું જે સ્વરૂપ ન ચાય તે વસ્તુને એ સ્વરૂપે જાણવી અને ખેલવી તેને મૃષાભાષા નામની ઔજી ભાષાજાતુ કહે છે ૨ અને જેમાં કઇંક સાચુ' હાય અને કઇક જુઠું हाय तेवी भाषाने 'तईय' सच्चामोस' सत्याभूषाभाषा नाभनी त्रीक भाषालत उहे छे. नेम
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૪
