Book Title: Agam 01 Ang 01 Aacharang Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
आचारांगसूत्रे
भुजगत्वगधिकारे, ५- समुद्राधिकारे च, अनया रीत्या सर्वसाधनाना मुद्देश्यं मुक्तिरेव, साच मुक्तिः देशमुक्ति सर्वमुक्तिभेदाभ्यां द्विविधा बोध्या, तत्र सामान्य साधुत आरभ्य भवस्य केवल पर्यन्तस्य देश मुक्तिर्भवति, वेदनीयादि - अष्टविधकर्मबन्धनानां तपश्चर्याद्वारा सर्वथा क्षयं कृत्वा निर्वाणप्राप्तिः सर्वमुक्ति हच्यते, एतदुभयरूपा मुक्तिः कर्मनिर्जरात एव भवति तस्मात् कर्मनिर्जरा साधनानां प्ररूपणं कर्तुमनित्याधिकारमुद्दिश्य आह- 'अणिच्चमावास मुविति जंतुणोपलोयए सुमिणं अणुत्तरं ' अनित्यम् आवासम् उपयान्ति जन्तवः प्रलोकयेत् श्रुत्वा इदम् अनुत्तरम् - इदं जिनप्रवचनम्, अनुत्तरम् - सर्वश्रेष्ठ वर्तते यत्र निगदितं यद् जन्तवःप्राणिनो जीवाः आवासम् - मनुष्य / दिजन्मरुां भवम् उपयान्ति प्राप्नुवन्ति तत् मनुष्यादिवगाधिकार में और ५ - समुद्राधिकार में, इस प्रकार सभी साधनों का मुख्य उद्देश्य मुक्ति ही मानी जाती है, वह मुक्ति देशमुक्ति और सर्वमुक्ति के भेद से दो प्रकार की समझनी चाहिये, उन दोनों मुक्तियों में सामान्य साधु से लेकर भवस्थ केवली पर्यन्त को देशमुक्ति ही होती है किन्तु ज्ञानावरणीय दर्शनावरणीय वेदनीय मोहनीय वगैरह अष्टविध कर्मबन्धनों का तपश्चर्या द्वारा सर्वथा कर्मक्षय कर के निर्वाण प्राप्ति को सर्वमुक्ति कहते हैं इस प्रकार इन दोनों मुक्तियां कर्मों की निर्जरा से ही हो सकती हैं इसलिये कर्मों की निर्जरा करने के साधनों का प्ररूपण करने के लिये अनित्याधिकार को उद्देश्य कर कहते हैं- 'अणिच्चमा वासमुवंति जंतुणो पलोयए सुच्चमणि अणुत्तरं सभी जन्तु प्राणो अनित्य आवास को प्राप्त करते हैं अर्थात् यह जिन प्रवचन याने भगवान् श्री महावीर स्वामी का प्रवचन अनुत्तर है याने सर्वश्रेष्ठ है क्योंकि जिस प्रवचन में कहा गया है कि जो जन्तु याने सभी जीव प्राणी आवास याने मनुष्यादि जन्म रूप भव संसार को प्राप्त करते हैं वह मनुष्यादि शरीर अनित्य है यह सुनकर
११६६
કારમાં ૩–રૂપ્યાધિકારમાં ૪-ભુજગવગાધિકારમાં અને ૫-સમુદ્રાધિકારમાં આ પ્રમણે બધા સાધાનેાના મુખ્ય ઉદ્દેશ મુક્તી જ માનવામાં આવે છે. એ મુક્તિ દેશમુક્તિ અને સ મુક્તિના ભેદથી બે પ્રકારની સમજવી, એ અને મુક્તિયેમાં સામાન્ય સાધુથી લઇને ભવસ્થ કેવળી પર્યંન્તને દેશમુક્તિ જ થાય છે. પરતુ જ્ઞાનાવરણીય દનાવરણીય વેદનીય, માહનીય વિગેરે આઠ પ્રકારના કર્મ અધનાના તપશ્ચર્યા દ્વારા સથા કર્મને ક્ષય કરીને નિર્વાણુ પ્રાપ્તિને સ` મુક્તિ કહે છે-આ પ્રમાણે આ બન્ને મુક્તિયા મેર્માંની નિરાથી જ થઈ શકે છે. તેથી કર્મોની નિરા કરવાના સાધનાનું નિરૂપણુ કરવા માટે અનિત્યાધિકારને ઉદ્દેશીને
छे- 'अणिच्चमावासमुर्विति जंतुणो' अधातु आणि व्यनित्य व्यावासने प्राप्त गरे छे અર્થાત્ આ જીનપ્રવચન એટલે કે ભગવાન શ્રી મહાવીર સ્વામીનું પ્રવચન અનુત્તર અર્થાત્ સશ્રેષ્ઠ છે. કેમકે જે પ્રવચનમાં કહેવામાં આવેલ છે કે-જે જં તુ અર્થાત્ ખધા જીવ પ્રાણિ શ્માવાસ અર્થાત્ મનુષ્યાદિ જન્મ રૂપ ભવ સાંસારને પ્રાપ્ત કરે છે. આ મનુ
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૪
