Book Title: Agam 01 Ang 01 Aacharang Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
११६२
आचारांगसूत्रे
भवत्येवेति भावः किन्तु 'रागदोसाउ जे तत्थ, ते भिक्खू पडिवज्जए' रामद्वेषौ तु यौ तत्र - मृदुकठोरप्रभृतिस्पर्शविषयको अनुरागद्वेषौ उत्पद्येते तौ- रागद्वेषौ भिक्षुः साधुः परिवर्जयेत् - परिवर्जयेदित्यर्थः, यतः 'फासओ जीवो मणुन्नामणुन्नाई फासाई पडिसंवेएति' स्पर्शत: - त्वगिन्द्रियेण जीव: मनोज्ञामनोज्ञान- प्रियाप्रियान् मञ्जुलामञ्जुलान् स्पर्शान मृदुकठिनादिस्पर्शान् प्रतिसंवेदयति - अनुभवति इति 'पंचमा भावणा' पञ्चमी भावना उक्तरूपा अवगन्तव्या, सम्प्रति पञ्चममहाव्रतस्य वक्तव्यविषयान् उपसंहरन्नाह 'एतापता पंचमे महव्यते सम्मं अवट्ठिए' एतावता - उक्तप्रकारेण उक्तरीत्या पञ्चमे महाव्रते - सर्वपरिग्रहपरित्यागरूपे दोसा उ जे तत्थ' निर्ग्रन्थ जैन साधु को मृदु कठिनादि स्पर्शो के विषय में जो रागद्वेष उत्पन्न हो 'ते भिक्खू पडिवज्जए' उन रागद्वेष को छोडना चाहिये क्योंकि स्पर्शेन्द्रिय अर्थात् त्वगिन्द्रिय से जीव सभी प्राणी मृदुकठिनादि प्रिय अप्रिय सभी स्पर्शो का अनुभव करता है इसलिये जीव के नाते निर्ग्रन्थ 'फास ओ जीवा मणुन्नामणुन्नाई फासाई' जैन साधु को भी मृदुकठिनादि स्पर्शो का 'पडि सेवेइति' प्रतिसेवन अनिवार्य होने पर भी उन मृदुकठिनादि स्पर्शो के लिये रागद्वेष नहीं करना चाहिये क्योंकि संयम का पालन करना जैन साधु मुनि महात्माओं का परम कर्तव्य समझा जाता है इसलिये संयम पालनार्थ निर्ग्रन्थ जैन साधु को मृदुकठिनादि स्पर्शो के लिये रागद्वेष नहीं करना ही उचित समझा जाता है इस प्रकार सर्वविध परिग्रह परित्याग रूप पश्चम महा व्रत की 'पंचमा भावणा' यह पांचवीं भावना समझनी चाहिये ।
अब सर्वविध परिग्रह परित्याग रूप पञ्चम महाव्रत के वक्तव्य विषयों का उपसंहार करते हुए कहते हैं- "एतावता पंचमे महन्यते सम्मं अवट्ठिए' उक्त
अनिवार्य पाथी स्पर्श वा पडे छे. परंतु निर्ऋन्थ भुनिये 'रागदोसा उ जे तत्थ ते भिक्खू पडिवज्जए' भृटु उडिनाहि स्पर्शना विषयमां ने रागद्वेष उत्पन्न थाय छे से रागद्वेषाने छेडी देवा 'फासओ जीवा मणुण्णामणुण्णाई फासाई पडिसंवेत्ति पंचमा भावणा' કેમ કે સ્પશેન્દ્રિય અર્થાત્ મિન્દ્રિયથી જીવ બધા પ્રાણીયા મૃદુ કઠણ વિગેરે પ્રિયઅપ્રિય બધાં સ્પર્શેના અનુભવ કરે છે. તેથી નિગ્રન્થ મુનિએ પણ મૃદુ કઠણુ વિગેરે સ્પર્શોનુ પ્રતિસેવન કરવુ' એ અનિવાર્ય હોવા છતાં એ મૃદુ કડિનાદિ સ્પર્શી માટે રાગદ્વેષ કરવા નહી' કેમ કે સંયમનું પાલન કરવું એ નિગ્રન્થમુનિએનું પરમ કર્તવ્ય મનાય છે. તેથી સચમના પાલન માટે નિન્થ જૈન મુનિએ મૃદુકનાદિ સ્પર્શ માટે રાગદ્વેષ ન કરવા એજ ગ્ય માનવામાં આવે છે આ પ્રમાણે સર્વવિધ પરિગ્રહ પરિત્યાગ રૂપ પાંચમ મહાવ્રતની પાંચમી ભાવના સમજવી
હવે સવિધ પરિગ્રહ પરિત્યાગરૂપ પાંચમા મહાવ્રતના કથનના ઉપસંહાર કરતાં सूत्र४२ हे छे - 'एतावता पंचमे महत्वए सम्मं अवट्ठिए आणाए आराहिए यावि भवई'
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૪
