Book Title: Paiavinnankaha Part 01
Author(s): Kastursuri, Somchandrasuri
Publisher: Rander Road Jain Sangh
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004268/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाइअविन्नाणकहा पढमो भागो BIR कत्तुणो आयरियसिरिविजयकत्थूरसूरिणो Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ॐ अहँ नमः / नमो अब्बुयगिरिमंडण-सिरिउसह-नेमि-पास महावीर-जिणीसराणं / / नमो परमगुरुवरायरियसिरिविजयनेमिसूरीसर-सिरिविजयविन्नाणसूरिवराणं / / श्रीनेमि-विज्ञान-कस्तूरसूरिग्रंथश्रेणिः - 27 आयरियविजयकत्थूरसूरिविरइआ पाइअविनाणकहा पढमो भागो কুন प्राकृतविशारद धर्मराजा प. पू. आचार्य श्री विजय कस्तूरसूरीश्वरजी म. सा. शुभ आशीर्वाद गच्छाधिपति प. पू. आचार्य श्री विजय चंद्रोदयसूरीश्वरजी म. सा. सूरिमंत्रसमाराधक प. पू. आचार्य श्री विजय अशोकचंद्रसूरीश्वरजी म. सा. संपादक आचार्य श्री विजय सोमचंद्रसूरिजी म. सा. 800000000000000000000000000008666666666000000 प्रकाशक श्री रांदेररोड श्वे. मू. पू. जैन संघ अडाजण पाटीया, सुरत SE Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -:પ્રકાશક: શ્રી શંદે શs જૈન સંઘ શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ જૈન દેરાસર પેઢી. અડાજણ પાટીયા, રાંદેર રોડ સુરત-૩૯૫૦૦૯. ફોનઃ (0261) 2687488 ૧.શ્રી નેમિ-વિજ્ઞાન-કરતૂરસૂરીશ્વરજી જૈન જ્ઞાનમંદિર મેઈન રોડ, ગોપીપુરા, સુરત-૩૯૫૦૦૧ | અશ્વિનભાઈ સંઘવી. ફોનઃ(૦૨૬૧) 2592833 નિકેશભાઈ સંઘવી. ફોનઃ(૦૨૬૧)૨૫૯૨૬૧૧ - 2. શ્રી રાંદેર રોડ જૈન સંઘ શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ જૈન દેરાસર પેઢી અડાજણ પાટીયા પાસે, રાંદેર રોડ સુરત-૩૯૫૦૦૯ ફોનઃ (0261) 2687488 3. શ્રી 108 જૈન તીર્થદર્શન 14. હર્ષદભાઈ ચુનીલાલ શાહ " ભવન ટ્રસ્ટ (પ્રાપ્તિ ભારત ટ્રેડીંગ કું. શ્રી સમવસરણ મહામંદિર, 111, ટનટનપુરા સ્ટ્રીટ, પાલિતાણા-૩૬૪૨૭૦ સ્થાનો ' ખોજા ગલી ફોનઃ (02848) 252492, 242797) મુંબઈ-૪0000૯. ફોન:૦૨૨-૨૫૦૮૨૧૭૫ 5. શ્રી અનિલભાઈ શાંતિલાલ ગાંધી 111, મહાકાન્ત બિલ્ડીંગ આશ્રમ રોડ - વી. એસ. હોસ્પિટલ સામે અમદાવાદ-૩૮૦૦૦૬ ફોનઃ (079) 26584807 વીર સંવત્-૨૫૩૧ વિક્રમ સંવતુ-૨૦૧૧ ઈસ્વીસન્-૨૦૦૫ નેમિ સંવતુ-પ૭ -:ટાઈપ સેટિંગ : જગદીશકુમાર બી. મુ. પો. ડુમા, તા. જાંબુઘોડા, જિ. પંચમહાલ, (ગુજરાત) આકૃતિ: બીજી -: વંs: | આવૃત્તિ: બીજી મeત ગ્રાફિડણ 7, ન્યુ માર્કેટ, પાંજરાપોળ, રિલિફ રોડ, અમદાવાદ-૩૮૦ 001 ફોનઃ (079) 22134176, 22124723 | | | નવા | | | Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - આનંદની વાત આનંદની વાત છે કે પૂજ્યપાદ શાસનસમ્રા શ્રી વિજય નેમિ-વિજ્ઞાનસૂરીશ્વરજી મ. સા. ના પટ્ટધર પ્રાકૃતવિશારદ, ધર્મરાજા પરમ પૂજ્ય આચાર્ય શ્રી વિજય કસ્તૂરસૂરીશ્વરજી મ. સા. પ્રાકૃત ભાષાના પુનરુદ્ધાર કાજે વિદ્યાર્થીઓને અભ્યાસ માટે અનુકૂળ રહે તેવી વિઠ્ઠલ્મોગ્ય પ્રાકૃતભાષામાં “પવિત્રાણિી મ-૨-૨ "ની રચના કરી હતી. વિદ્વાનોના ખૂબ જ ઉપયોગને કારણે પહેલા છપાયેલી બન્ને આવૃત્તિ પૂરી થતા ભા-૧ અને ભા-૨ બન્ને મુદ્રિત થાય તો વાચકને અનુકૂળ રહે, તે દૃષ્ટિએ તેઓશ્રીના પટ્ટધર ગચ્છાધિપતિ પ. પૂ. આથાર્ય શ્રી વિજય ચંદ્રોદયસૂરીશ્વરજી મહારાજ સાહેબ તથા સૂરિમંત્રસમારાધક ૫.પૂ.આચાર્ય શ્રી વિજય અશોકચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજ સાહેબની પ્રેરણાથી, પૂ. આ. શ્રી વિજય સોમચંદ્રસૂરિ મ. ના સંપાદનથી, પૂજ્યશ્રીના પરિવારના પૂજ્ય મુનિભગવંતોના સતત પ્રયાસથી, વિવિધ શ્રીસંઘોના સહયોગથી, ભરત ગ્રાફિક્સના સહકારથી આ સચિત્ર પુસ્તક પ્રકાશિત થઈ રહ્યું છે. અમારા શ્રીસંઘનું સદ્ભાગ્ય છે કે પૂજ્યશ્રીના શિષ્યો દ્વારા જે જે પુસ્તકો સંશોધિત-સંપાદિત થઈ રહ્યા છે, તેના પ્રકાશનની જવાબદારી સંભાળવાનો અમોને લાભ મળે છે. આ ગ્રંથ વિદ્વાનોના-વિદ્યાર્થીઓના કરકમળમાં સમર્પિત કરતા અમારું હૈયું આનંદથી પુલકિત થઈ રહ્યું છે. લિ. શ્રી શંદેશ શs જૈન સંઘ સુરત, ( Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिआईणाहस्स नमो / अंनतलद्धिनिहाणस्स गोयमसामिणो नमो / पसीएज्ज सया मज्ज्ञ नेमि-विन्नाण-कत्थूरसूरिणो / पत्थावना थक्कं दूरं करेइ सा कहा..... वहा अब्भंतरिया बज्झा वा दूरं करेइ, सा कहा..... पहा-पद्धइं जीवनं जीविउं सिक्खेइ, सा कहा... सिलिहा सिढिलं करेइ भवब्भमणं, जीवणस्स चिंतं च, सा कहा..... धम्मसत्थेसु कहाणं महप्पं : जयम्मि कस्सवि दंसणस्स धम्मसत्थेस कहाओ - दिटुंताई अवस्सं वदि॒ते / धम्मसत्थाणं पयत्थाई बोहिउं थिरीकरित्तुं य कहाओ च्चिय सहायगा हवंति। तओ कहिज्जंति "जं धम्मसत्थाई कहाहिं सोहेइरे, धम्मसत्थाणं वत्ताहिं कहाओ रसप्पया हवेइरे।" कहाणं सवणं आबालगोवालाणं सव्वाणं रोएइ। कहाणं सवणं रटणं मननं य मणं संतिस्स अनुभूई कारेइ / पुरातनाई रामायणस्स महाभारयस्स वा पसंगाइं अज्जवि पइगिहं सुणेइरे / सच्चमेवं जं "इइहासो कस्स वि वीरस्स कहाए रचिज्जइ, कस्सवि य विरलस्स कहाए इइहासो समिद्धो हवइ।" जइणागमम्मि कहाणुयोगो : जइणदंसणम्मि वि आगमम्मि चउरो अणुयोगा कहिया- (1) दव्वाणुयोगो, (2) गणियाणुयोगो, (3) चरणकरणाणुयोगो, (4) धम्मकहाणुयोगो य। कहणुयोगो य आबालवुड्डाणं सव्वाणं उवकारगो। पइआगमं - सिरिआयारंगं, सिरिसूयगडंगं, सिरिभगवई वा किं न होइ ? तम्मि वि तयाकालीणाई चरित्ताइं सवित्थरं वणियाई। सुणज्जिइ च केवलम्मि सिरिणायाधम्मकहंगम्मि च्चिय सद्धतियकोडिकहाओ पुरा आसी, सिरिउवासगदसंगम्मि दससावगाणं कहाओ संति, सिरिरायप्पसेणीयोवंगे पयेसीरायस्स वत्ता वण्णिया। तासिं सव्वासिं कहाणं सवणेण जीवणं धन्नं होइ। अप्पणो जीवणे नवीना दिसा लब्भइ / जइ य कहाणुयोगो भावविसुद्धिए कहायोगे परावट्टइ, तहिं अणाइकालीणस्स कम्मसंजोगस्स Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ खणम्मि विओगो होइस्सइ, तओ य असाढाभूइस्स व्व कहं णाडगं वा कुणंता, पुहवीचंद-गुणसागरस्स व कहं सुणता केवलणाणं वि लहिज्जइ। जइणपाइयकहासाहित्तं : पाइय-सक्कय-अद्धमागही-अपब्भंसाइपाईण-अव्वाईविविहभासाहिं लिहियाणं सिलोगबद्धाणं गज्जबद्धाणं च जईणकहाणं महासायरो कहासाहित्तम्मि सव्वसिट्ठो वट्टई। तम्मिवि पाइयकहासाहित्तं तु विणा जइणदरिसणं अन्नत्थ कहिंपि सक्कयनाडगेसु इत्थीपत्तं मुंचिउण न दिक्खिज्जइ, सुणिज्जइ वा। जइणायरियेहिं अरिहंतवयणेहिंतो निस्सरियं, गणहरेहिं सुत्तरूवेणं गुंफियं, निज्जुइ-चुण्णि-भासकारेहिं निगइयं पाइयं-अद्धमागहीं नियभासं माणिऊण विउलपाइयकहासाहिच्चं रइयं। सिरिविमलायरियरइयं पउमचरियं, वसुदेवहिंडिं, कहावलिं, चउप्पन्नमहापुरिसचरियं, तरंगवई, सिरिउत्तरज्झयणोवरि सिरिनेमिचंदसूरिरइया पाइयकहाओ, पाइयदुवासय-सिरिमहावीरचरिय-सिरिसिरिवालकहापभिइविविहचरियाई, पंचमी-एगादसीआइपव्वकहाओ अज्जवि विज्जति। वीसमीसईए पाइयसाहित्तकारा विजयकत्थूरसूरिणो : केसुच्चिं वरिसेसुं नवीणं पाइयकहासाहिच्चं पायसो न रइयं केहिंवि। तं च कज्जं वीसमीसइए समारद्धं तवाच्छाधिवइ-जइणायरियसिरिविजयनेमिसूरिवराणं पट्टधरसमयण्णुविजयविन्नाणसूरीणं पट्टधरसिद्धंतमहोदहिहिं पाइयभासाविउविसारयेहिं आयरिय-सिरिविजयकत्थूरसूरिहिं वट्टमाणसमयंसि पाइयभासाए अप्पपयारं दट्ठण पाइयभासं सजीवणं काउं नियजीवणं समप्पियं। सिरिविजयकत्थूरसूरीणं संखित्तओ जीवनं : एत्य जंबूद्दीवे भारहदेसे धम्मकम्मनिरये गुज्जररज्जे 'अहमदावाद' इइ अवराभिहणं 'रायनयरं' नाम गुज्जरपट्टनयरं वट्टइ। तत्थ माणेगचोगसमीवे खेत्तवालपोलक्खं पोलं सोहेइ। तत्थ च फत्तेचंद नानचंद कीनखाबवाला इइ विइये कुडुबम्मि अमीचंदभाई पिउणो चंपाबेन माऊए कुक्खीए वि. सं. 1957 मिये संवच्छरम्मि पोसमासे किण्हपक्खे पइवइ सुपुत्तो जणिओ। तस्स 'कांतिलाल' इइ अभिहाणं कयं। 'रतिभाई', 'हिंमतभाई' इइ तस्स बंधुणो / आयरियसिरिविजयसिद्धिसूरीसरा तस्स पिउव्वा, साहुणीसंतिसिरी य पिउच्छी / पुव्वपुण्णोदएणंआयरियसिरिविजयनेमि सूरिवरसीसपन्नाससिरिविन्नाणविजयसमागमओ वि. सं. 1976 मिये संवच्छरे फग्गुणमासे वइ तइआए तिहौ मरुभूमिम्मि मेवाडंसि नावलीगाम(स्टेशन) समीवे गोहमखित्तम्मि दिक्खं गिण्हीअ 'मुणिसिरिकत्थूरविजयेण' विइओ। . वि. सं. 1991 मिये विक्कमसंवच्छरे सिरिकदम्बगिरिम्मि फग्गुणम्मि किण्हम्मि बीइयाए पवत्तगपयं। Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वि. सं. 1994 मिये विक्कमसंवच्छरे जामनगरम्मि कत्तियवइदहमीए गणिपयं। वि. सं. 1994 मिये विक्कमरिसे जामनगरमज्झे मग्गसिरसुक्कबीइयाए पन्नासपयं। वि. सं. 1997 मिये विक्कमवरिसे सूरियपुरम्मि मग्गसिरसुक्कतइयाए उवज्झायपयं। वि. सं. 2001 मिये विक्कमवरिसे बुराणपुरमज्झम्मि फग्गुणसुक्कचउत्थीए सूरिपयं तेसिं पूज्जाणं समप्पियं। वि. सं. 2032 मिये विक्कमवरिसे माहमासे सुक्कपक्खे सत्तमीतिहौ सिरिसित्तुंजमहातित्थोवरि / नवीणटुंकमज्झे 504 जिणबिंबाणं पइ8 काऊण वइसाहकिण्हचउद्दसीए सेट्ठीमोईसाजम्मभूमिम्मि सोजित्तमज्झे पूज्जा कालं गया / आयरियसिरिविजयकत्थूरसूरिहिं रइय-पयासियगंथा : ___ 'पूज्जगुरूणं चरणं मे सरणं' इइ. मंतक्खरेणं गुरुकिवाओ मंदबुद्धिणो वि बुद्धिमंता, सद्दोच्चारणे वि असमत्था गंथरयणे समत्था, परमगीयत्था सव्वमन्ना य होहीअ / वि. सं. 1982 वरिसे दिक्खाओ छ8 वरिसे 'पाइयरूवमाला' पाइयसद्द-धाउरूवाइविवहविसयगुम्फिया रइया / वि. सं. 1995 वरिसे ‘पइयविनाणपाढमाला' पाइयस्स अब्भासं सरलयाए सफलयाए य होइस्सइ इइ चिंतिऊण कलिकालसव्वण्णुसिरिहेमचंदायरियकय पाइयवागरणं' अवलंबिऊण विरइया। अहणा य सव्वे वि पाइयब्भासुणो पायसो तं च्चिय पढंति / वि. सं. 2004 बीइयावित्ती 'पाइयगज्जपज्जमाला' युआ, कालंतरे तईयावित्ती, कालंतरे पाइयवागरणसुत्तंकसहिया चउत्थी आवित्ती पयासिया, विविहविऊहिं पसंसिया / सुयत्थविरमुणिसिरिजम्बूविजयेहिं"एआए पाढमालाए अब्भासेणं पाइयसाहिच्चे सरलयाए सफलयाए य पवेसो होइ" त्ति चउत्थीए आवित्तीइपत्थावणाए लिहियं / पच्छा पाढमालाए ‘पाइयविन्नाणपाढमालामग्ग दस्सिया' वि छत्तोवयोगिणी पयासिया / / वि. सं. 1997 वरिसे सूरियपुरम्मि “करुणरसकयंबगो, भा. 1-2" पाइयसक्कयभासाए पयासियो, कालन्तरम्मि आरामसोहाकहा, पंडियधणवालकहा, तरंगवईकहा, सिरिजंबूचरियं, सिरिसिरिवालकहा, सिरिथंभणपासणाहमहप्पं, सूरसहस्सहनाममाला पभिइणो गंथा पयासिया। सिरिधणेसरमुणिरइयस्स सुरसुंदरीचरियस्स छाया वि लिहिया / अज्जवि न पयासिया / सिरिचंदचरियस्स पजानुवायो, सिरिनेमिनाहचरियं, जुगाइदेवचरियं वि लिहियं / वि. सं. 2012 वरिसे पूणामझे सिरिहेमचंदायरियविरइया 'अभिहाणचिंतामणिनाममाला' चंदोदयाक्खगुज्जरटीकासंकलिया सबीयगा अईव परिस्समपुरस्सरं पयासिया, प्रो. अभ्यंकरा Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ईपरमविऊहिं सम्माणीया / वि. सं. 2029 वरिसे ताए बीईयावित्ती वि पयासिया / वि.सं. 2014 वरिसे रायनगर-अहमदावादमज्झे ‘पाइयविनाणकहा, भा-१' पंचावण्ण(१-५५)कहाणं ___संग्गहरूवा विरइया / वि. सं. 2016 वरिसे मुंबापुरीसिरिगोडीजीउवास्सयम्मि पाइयतिसट्ठिसलागापुरिसचरियनिम्माणस्स अंतरभावणाए ‘सिरिउसहणाहचरियं' विरइयं / वि. सं. 2022 वरिसे सिरिथंभणपुरम्मि केवलं सिलोगजुगलं आलंबिऊणं सिरिमोहणविजयविरइयसिरिचंद रायस्स गुज्जररासाणुसारं 'सिरिचंदरायचरियं' रइऊण पाइयसाहिच्चम्मि सुवण्णक्खरेहिं नियणाम ठाविअं। नमुक्कारमहामंतसमाराधगेहिं पूज्जपन्नाससिरिअभयसागरगणिवरेहिं सिरिचंदरायचरियविसयम्मि लिहियं"आगोवंगणविबुहजणविस्सुयस्स सुगहियणामधेयस्स सिरिचंदरायस्स महारिसिणो गेयकव्वस्स समुवलभे वि पाइयभासानिबद्धकव्वस्स खंडियप्पायस्स समुद्धारो सक्कयपाययभासाविसिट्ठविबुहसेहरेहिं पच्चूससमरणिज्जेहिं सिरिविजयकत्थूसूरिवरेहिं कओ" त्ति। तह आयरियसिरिनेमि-अमय-देवसूरिवरसीसरयणेहिं पन्नास(अहुणा आयरिय)सिरिहेमचंदविजयगणिवरेहिं सच्चमेव लिहियं "सिरिचंदरायचरियं पाइयपाइयभासामयं कयं जेण। रम्मं सकण्णसुहयं पाइयभासादुवारं च / / 1 / / सो कत्थूरायरियो अणवरयं सत्थचिंतणानिरयो। अज्झावणम्मि रसियो, लोए न पसंसणिज्जो किं ? / / 2 / / वि. सं. 2026 वरिसे अहमदावाद-साबरमईपुरम्मि पाइयविन्नाणकहा-२' छप्पणाओ अद्भुत्तरसयपज्जंत (५६-१०८)कहाणं संग्गहरूवा रइया। आगमाईणं सज्झायं कुणंतेहिं पुज्जेहिं पाइयगाहाणं विसयबद्धो जो संग्गहो कओ, सो सक्कयगुज्जराणुवायसहियो ‘पाईविनणगाहा'रूवेण पच्छा पयासियो। गाहाए पत्थावणाए आवरियसिरिकत्थूरजसोभद्द-सुहंकर-सूरोदयसूरिवरसीसरयणेहिं पन्नास(अज्ज आयरिय)सिरिसीलचंदविजयगणिहिं लिहियं "आयरियसिरिविजयकत्थूरसूरिणो न केवलं अम्हाणं गुरुवरा, किंतु अज्झणज्झावणनिरयया सच्चत्थम्मि 'गुरुजी' त्ति जयम्मि विस्सुया।" पाइयविनाणकहाए कहासेली : पत्थूयगंथो ‘पाइयविन्नाणकहा'क्खो पाचीण्ण-अव्वाचीण्णकहाणं संग्गहरूवेणं वट्टइ। अप्पणो Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ साहाविअसरलयाए पडिबिंबसारिक्खी सरला तह सरसा सेली तेहिं पूज्जेहिं कहाणं आलेहणे अंगीकया। अप्पाहि अप्पाहिं वक्करयणाहिं कहाणं पढणं सवणं च रोएइ तहच्चिय कहा रइया / पढणेण सद्धि नवाणं नवाणं सद्दाणं धाऊणं च उवजोगेणं बालाणं अब्भासूणं कियापयाणं, विभत्तीण, समासाईणं च नाणंपि होज्जा। वीसमीसईए पाइयभासाए रइया वि कहा पुव्वकालीणा सेलीव्व सेली अनुहोईएज्ज। तओच्चिय ओरिस्सारज्जे मिलियाए विस्सपाइयपरिसइ सिरिभोगीलाल जे. सांडेसरामहोदएहिं एआणं कहाणं संदब्भम्मि अप्पणो वक्खाणे कहिअं "जइ एअस्स गंथस्स अंतम्मि कहाकारेण अप्पकेरो नामोल्लेहो न कारिओ हुँतो, तया एआओ कहाओ कम्मि सयगे लिहियाओ ?, केण विउणा रइया ?, तंचिय पाइयसाहिच्चकाराणं संसोहणविसयो भविस्संतो ? / " आरियसिरिविजयधर्मधुरंधरसूरिहिं पाइयविन्नाणकहाणं बिईयस्स भागस्स आमुखे लिहियं- .. "आयरियसिरिविजयकत्थूरसूरिणो अनुभववुद्धा, पाइयभासाविउणो वागरणागामाइविसयेसु पुण्णतया पहुच्चधारगा य, तेहिं पाइयभासाइ सुवच्चताए गढिया कहाओ हेउपुब्विआओ साराणिया य " इइ। कहावत्थू : एआओ कहाओ आबालगोवाणं सव्वेसिं पढणीया होहिइरे इइ गंथकारेहिं न केवलं धम्मिअआ अंगीकया, परं जावज्जीवं सज्झायरसिययाए लोगुत्तराओ, धम्मिया, लोकिकाओ, एतिहासियाओ तह केसिंचि मुहाओ जओ कइओ वि कहाओ पढिया, सुणिया, जाणिया वा ताओ सव्वाओ संग्गहिया। परं कहापढणप्पारंभओ अंतं जाव हत्थलग्गाव्व रसमइयाओ तु अप्पणो मइविहवेणं अपुव्वाए लेहिणीए सुट्ट कारियाओ। कहासारो : सव्वाणं कहाणं पारंभे पुव्वपरंपरणुसारं कहाणं उद्देसो-आसयो नियरइयाए पाइयगाहाए कहियो, पच्छा संपूण्णा कहा महराए सेलीए लिहिया, अंते च कहासारं जाणविऊण, अप्पणो किं किच्चं ? किं वा अकिच्चं ? एयं सव् उवदेसगस्सव्व कहियं। महुरा वक्खाणयारा एआओ कहाओ वक्खाणे महुरयाए कहिऊण सोयारं मंतमूढ़व्व काऊण जीवणपथदरिसगा वि होइस्सइरे। पुणो मुद्दणनिमित्तं : पूज्जप्पगुरुवराणं (आयरियसिरिविजयकत्यूरसूरीणं) जम्मसयद्दीवरिसम्मि मुंबापुरी-माटुंगामज्झे Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ जावज्जीवगुरुचरणसेविहिं गुरुबंधवजुगलेहिं (आयरियसिरिविजयचंदोदयसूरिहिं, आयरियसिरिविजयअसोगचंदसूरिहिं य) निण्णीअं पुज्जगुरुवरेहिं जइणाणं माउमासासारिच्छीए पाइयभासाए पयारत्थं पसारत्थं च अप्पणो जीवणं समप्पियं / तओ अम्हेहिं ताण भावणाणुसारं पाइयभासाए पइगिहं पसारत्थं पयासो कायव्वो। तयणुसारं पूज्जाणं सिरिमंताणं जीवयम्मि संतम्मि तास दट्ठिपहम्मि समागया पंडियवरिय- सिरिनम्मयासंकरसट्ठिहिं सज्जीकया, सुसावगरायचंदभाईरक्खिया, गुरूणं सीसेहिं अम्हारिसेहिं अज्जकालीणाणुकूला सचित्ता पाईय-सक्कय-गुज्जर-अंग्लभासाचउक्कसंजुया 'पाइयविन्नाणबालपुत्थिया भा-१. 2. 3. 4." पयासियव्वा। तह पाइयभासाए अब्भसत्थं मुंबापुरीए मलाड-मुलुंड-घाटकोपर-दादर-सायन-माटुंगा-गोरेगांव-ठाणा-भायंदराईट्ठाणेसु “सिरिनेमि-विन्नाणकत्थूरसूरिपाइयसक्कयपाढसाला" समारद्धव्वा। तासु च पाढसालासु अणेगा पुरिसा इत्थीयाओ य पाइयविन्नाणपाठमालाणं अब्भासं कुणंति। तासु य पाइयविन्नाणकहाणं अब्भासो समारद्धो, अओ एआणं कहाणं पुणो मुद्दणं काउणं निण्णीअं / तईयावित्तीए वेसिटुं : / कहाकारेहिं पूज्जप्पगुरुवरेहिं संसोहियम्मि पुत्थयम्मि जावइयाइं संसोहणाइं कारियाई, तावइयाई __सव्वाई एआइ आविइम्मि कयाइं / पनाससिरिसिरिचंदविजयस्स मग्गदसणाणुसारं संपुण्णो गंथो मुद्दणजंतम्मि (कोम्प्युयरम्मि) - समाणीओ। // अज्जयणजुगम्मि सचित्ताणं पुत्थयाणं पढणं दरिसणं सव्वाणं रोएइ / तओ मुणिसिरिजिणेसचंदविजयेणं सव्वाणं कहाणं अणुरूवाइं चित्ताइं कारावियाई,ताइं च एआए आविइम्मि समाविट्ठाई। ए कहावट्टिणं गाहाणं अकाराइक्कमो परिसिट्ठिम्मि संग्गहिओ / 0 कहाट्ठियाणं कढीणसद्दाणं सत्थो संग्गहो तहा अकाराइक्कमो परिसिट्ठम्मि गहिओ। सव्वेसिं सहगारेण सद्धिं सद्धिं : गंथलेह(पुफ्फ)संसोधणकज्जे पं. सिरिसिरिचंद वि. गणी - मुनिसिरिजिणेसचंद वि. - मुणिसिरिसुयसचंद वि.पभिईणं पुण्णो सहगारो, अण्णाण्णकज्जेसु सहवट्टिणं पं. थूलिभद्द वि. - पं.पुप्फचंद - केलासचंद - राजचंद - समणचंद - निम्मलचंद वि. - गणिकुलचंद - पसमचंद वि. - पवत्तगकल्लाणचंद वि. - मुनिअमर - पयास - सुधम्म - ससी - समकित - पिय - संघ - सिद्ध - सेय - सुय - संवेग - निव्वेय - निराग - रिसभ - संयम - सच्च - सुजस - सुणय -कप्प-भत्ति-जिज्ञेसचंदविजयाईणं सहवासो, सिरिविजयअजियचंद सूरीणं, पन्नाससिरिविनीयचंदविजयगणीणं उवएसेणं विविहसघेहिं मुद्दणलाहो गिहिओ, पंडियवज्ज Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिविण्हुकंतझामहोदयेणं सहगारो वि कज्जसिद्धयरो। र सद्दकोसो सत्थो पंडियअजियभाईसद्धेण अपुवपरिसमेण सज्जीकयो / र चित्तनिम्माणं वीरेन्द्रभाईचित्तकारेण सुप्पयासेण कयं / ए मुद्दणजंतम्मि गंथावयारो (कोम्प्युटरसेटींग) जगईसभाईबारियासावगेण कओ / ए मुद्दणं अमदावादवट्टिभरतग्गाफिक्सबंधुहिं सोत्थाहं कयं / र सव्वकज्जेसुं उल्लासो रायाराम-पेमजी-पंकज-संतारामाइहिं दिट्ठियो / अंतम्मि : कहं कहेज्जा विकहं कहंची, कहेज्ज नेवप्प-हियाहिलासी / जिणीसराणं सुकहं कहतो, संसारपारं परमं लहेइ / / 1 / / त्ति आयारियसिरिविजयधम्मधुरंधरसूरिहिं पाइयविन्नाणकहाए बीईयभागस्स आमुहम्मि जं कहियं, तयणुसारं कहाणं पढणेण, जीवा जुग्गं जीवणं जीविऊण मणुस्सभवं सत्थयं कुणिऊण सिग्धं सासयं संतिं पावेइरे इइ सुहभावणा / 2061 मिये विक्कमवरिसे आयरियविजयचंदोदयसूरिगुरुबंधुभद्दवर्याम्म, किण्हसत्तमीए आयरियविजयअसोगचंदसूरिचरणकिंकरो मुंबापुरीवालकेस्सरमंडणबाबुअमीचंदपनालालसिरि सोमचंदविजयो आइनाहचेइयम्मि Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बालत्तणम्मि दीक्खिओ, पुज्जगुरुहि सिक्खिओ / भद्दभावसुलक्खिओ, गुणाणुरागिपेक्खिओ॥१॥ सूरिविन्नाण-कत्थूर-चंद्दोदयबहुप्पियो / सीसो पउमचंदस्स, बलभद्दमुणीसरो // 2 // कम्माधीणो वि निम्मायो, आवस्सगकियारओ / तस्साप्पणो निसेयोत्थं, पयासिया इमा कहा // 3 // भत्तिवंतं सहायारं, ललियचंदबंधुगं / मुत्तिचंदं नमसामि, मुत्तिप्पियं मुणिप्पियं // 4 // सज्झायझाणसंलीणं, कज्जसीलं तवस्सिणं / वंदे कुसलचंदक्खं, धम्मकम्मपवत्तगं // 5 // જે ખૂબ નાની ઉંમરમાં દીક્ષિત થયા, પૂજ્ય ગુરુ ભગવંતો પાસે શિક્ષા પામ્યા, ભક્તિ ભાવથી લક્ષણવંત થયા, ગુણાનુરાગીઓએ જ જેમને જોયા. 1 પૂજય આચાર્ય શ્રી વિજય વિજ્ઞાનસૂરિ, વિજય કસ્તૂરસૂરિ, વિજય ચંદ્રોદયસૂરિ મ.ના ખૂબ પ્રિય હતા, સંસારી પિતામુનિ શ્રી પદ્મચંદ્રવિજયજી મ.ના શિષ્ય મુનિ શ્રી બલભદ્રવિજયજી મહારાજ, 2 કર્માધીન હોવા છતાં માયા-દંભ વગરના, આવશ્યક ક્રિયામાં તત્પર હતા, તેમના આત્માના શ્રેય માટે, આ પ્રાકૃત વિજ્ઞાનકથા પ્રકાશિત કરી છે. 3 ભક્તિવંત શુભઆચારવંત અને મુનિ શ્રી લલિતચંદ્ર વિ.મ. ના બંધુ એવા મુનિ શ્રી મુક્તિચંદ્ર વિ. મ. ને નમસ્કાર કરું છું. મુનિઓના પ્રિય એવા જેઓને મુક્તિ-મોક્ષ વહાલી હતી. 4 સ્વાધ્યાય-ધ્યાનમાં સારી રીતે લીન, કર્મશીલ, તપસ્વી એવા પ્રવર્તક શ્રી કુશલચંદ્ર વિ. ને વંદન કરું છું. જેઓ ધર્મ-પ્રવૃત્તિને વેગવંત બનાવનારા હતા. 5 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ શ્રી આદિનાથાય નમઃ || અનંતલબ્લિનિધાન શ્રી ગૌતમસ્વામિને નમઃ | શાસનસમ્રાટ્ શ્રી વિજય નેમિ-વિજ્ઞાન-કસ્તૂરસૂરિભ્યો નમઃ || આ પ્રસ્તાવના થાક દૂર કરે, તે કથા... વ્યથા અંતરની અને બહારની દૂર કરે, તે કથા... પ્રથા-પદ્ધતિ, જીવન જીવવાની કળા શીખવાડે, તે કથા... શ્યથા-શિથિલ કરે ભવભ્રમણ અને જીવનની ચિંતા-ટેન્શન, તે કથા... ધર્મશાસ્ત્રમાં કથાનું માહાત્મ : જગતના કોઈપણ દર્શનના ધર્મશાસ્ત્રોમાં કથા-દૃષ્ટાંતો અવશ્ય આવતા જ હોય છે. ધર્મશાસ્ત્રોના પદાર્થોને સમજાવવામાં-સ્થિર કરવામાં કથા જ સહાયક-ઉપયોગી બને છે. તેથી જ તો કહી શકાય ધર્મશાસ્ત્રો કથાથી શોભે છે અને ધર્મશાસ્ત્રોની વાતોથી કથા રસપ્રદ બને છે. કથાનું શ્રવણ આબાલ-ગોપાલ સૌને ગમે છે. તે કથાનું શ્રવણ, રટણ અને મનન મનને શાંતિનો અનુભવ કરાવે છે. વર્ષો પહેલા થયેલ રામાયણ અને મહાભારતના પ્રસંગો આજે પણ ઘરે ઘરે સંભળાય છે. સાચે જ “ઈતિહાસ કોઈક વીરપુરુષની કથાથી રચાય છે અને કોઈક વિરલાની કથા ઈતિહાસને સમૃદ્ધ (જીવંત) બનાવે છે.” જૈનાગમમાં કથાનુયોગ : જૈનદર્શનમાં પણ આગમોમાં ચાર અનુયોગ બતાવ્યા છે. (1) દ્રવ્યાનુયોગ, (2) ગણિતાનુયોગ, (3) ચરણ-કરણાનુયોગ, (4) કથાનુયોગ. તેમાં ય કથાનુયોગ નાના-મોટા સહુને ઉપકારક બને છે. દરેક આગમોમાં- પછી તે શ્રી આચારાંગ, શ્રી સૂત્રકૃતાંગ કે શ્રી ભગવતીસૂત્ર કેમ ન હોય ? તેમાં પણ તત્કાલીન ચરિત્રો વિસ્તારથી વર્ણવ્યા છે. સાંભળવા પ્રમાણે માત્ર શ્રી જ્ઞાતાધર્મકથાંગસૂત્રમાં જ 3 કરોડ કથાઓ પહેલા હતી. શ્રી ઉપાસકદશાંગસૂત્રમાં દસ શ્રાવકોની કથા આવે છે. તો શ્રી રાજપ્રશ્નીયસૂત્રમાં રાજા પ્રદેશોની વાત આલેખી છે. તે બધી કથાના શ્રવણથી જીવન ધન્ય બની જાય છે. જીવનમાં નવી દિશા Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ મળે છે. અને જો કથાનુયોગ ભાવવિશુદ્ધિથી કથાયોગમાં ફેરવાઈ જાય તો અનાદિ કર્મસંયોગનો ક્ષણોમાં વિયોગ થઈ જાય તો અષાઢાભૂતિની જેમ કથા-નાટક કરતા, પૃથ્વીચંદ્ર-ગુણસાગરની જેમ કથા સાંભળતા કેવલજ્ઞાન પણ પામી શકાય છે. પ્રાકૃત જૈન કથાસાહિત્ય : સંસ્કૃત-પ્રાકૃત-અર્ધમાગધી-અપભ્રંશ આદિ પ્રાચીન-અર્વાચીન વિવિધ ભાષામાં શ્લોકબદ્ધ કે ગદ્યબદ્ધ આલેખાયેલ જૈન કથાઓનો મહાસાગર વિશ્વકથાસાહિત્યમાં મોખરાનું સ્થાન ધરાવે છે. તેમાં પણ પ્રાકૃતકથાસાહિત્ય તો જૈનદર્શન સિવાય બીજે ક્યાંય સંસ્કૃત નાટકોમાં સ્ત્રીપાત્ર સિવાય જોવા કે જાણવા મળતું નથી. જૈનાચાર્યોએ અરિહંતના મુખે બોલાયેલી ગણધર ભગવંતોએ સૂત્રરૂપે ગૂંથેલી, નિર્યુક્તિ-ચૂર્ણિ-ભાષ્યકારોએ વાપરેલી પ્રાકૃત-અર્ધમાગધીને પોતાની ભાષા માની વિપુલ કથાસાહિત્યનું સર્જન કર્યું છે. છેક શ્રીવિમલાચાર્યના પ૩મરિયું થી લઈ વસુદેવદિંહિ, દીવિત્ની, ચંડપન્નમહાપુરુષચરિયું, ઉત્તરાધ્યયનસૂત્ર ઉપર લખાયેલ શ્રીનેમિચંદ્રસૂરિજીની પ્રાકૃત કથાઓ, પ્રાdવ્યાશ્રય, શ્રી મહાવીરચરિત્ર, શ્રીશ્રીપાવલથા વગેરે વિવિધ ચરિત્રો, પંચમી-એકાદશી વગેરે પર્વની કથા આજે પણ વિદ્યમાન છે. વીસમી સદીના પ્રાકૃત સાહિત્યકાર વિજય કસ્તૂરસૂરિજી : છેલ્લા કેટલાય વર્ષોથી પ્રાકૃતમાં કથાસાહિત્યનું નવું સર્જન પ્રાયઃ કરીને થતું નહોતું, તે કાર્ય વીસમી સદીમાં શરૂ કર્યું તપાગચ્છાધિપતિ જૈનાચાર્ય શ્રી વિજય નેમિસૂરીશ્વરજી મહારાજના પટ્ટધર સમયજ્ઞ જૈનાચાર્ય શ્રી વિજય વિજ્ઞાનસૂરીશ્વરજી મહારાજના પટ્ટધર સિદ્ધાતમહોદધિ આચાર્ય શ્રી વિજય કસ્તૂરસૂરીશ્વરજી મહારાજે.. વર્તમાન કાળમાં પ્રાકૃતભાષાના થતા હાસને જોઈને પ્રાકૃતને જીવંત કરવા પોતાનું જીવન સમર્પણ કર્યું. - પૂજ્ય આચાર્ય શ્રી વિજય કસ્તૂરસૂરીશ્વરજી મ.નું સંક્ષિપ્ત જીવન : આ જંબૂદ્વીપમાં ભારત દેશમાં ધર્મ-કર્મમાં નિરત ગુજરાત રાજ્યમાં અમદાવાદ-રાજનગર નામે ગુજરાતનું પાટનગર છે. ત્યાં માણેકચોકની બાજુમાં ખેતરપાળની પોળ નામે પોળ છે. ત્યાં ફતેહચંદ નાનચંદ કીનખાબવાળા નામે પ્રસિદ્ધ કુટુંબમાં પિતા અમીચંદભાઈ, માતા ચંપાબેનની કુક્ષિએ વિ. સં. ૧૯૫૭ના પોષ વદ-૧ના દિવસે પુત્રરત્ન ઉત્પન્ન થયો. તેમનું “કાંતિલાલ' એ નામ પાડ્યું. રતિભાઈ, હિંમતભાઈ, એ બે તેમના ભાઈઓ હતા. આચાર્ય શ્રી વિજય સિદ્ધિસૂરીશ્વરજી મ. (પૂ. બાપજી મ.) તેમના સંસારી કાકાના દીકરા પિત્રાઈ ભાઈ થાય. અને સાધ્વીજી શાંતિશ્રીજી તેમના ફોઈબા થાય. પૂર્વના પુણ્યોદયથી શાસનસમ્રાટ્ આચાર્ય શ્રી વિજય નેમિસૂરીશ્વરજી મહારાજના શિષ્ય પંન્યાસ શ્રી વિજ્ઞાનવિજયજીના પરિચયથી Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ વિ. સં. 1976 વર્ષે ફાગણ વદ-૩ના દિવસે મરૂભૂમિ-મેવાડમાં નાવલી સ્ટેશનથી નજીક ઘઉંના ખેતરમાં દીક્ષા લઈ મુનિ શ્રી કસ્તૂરવિજયજી મ. તરીકે પ્રસિદ્ધ થયા. વિ. સં. ૧૯૯૧માં શ્રી કદંબગિરિ તીર્થમાં ફાગણ વદ-૨ ના દિવસે પ્રવર્તકપદ. વિ. સં. ૧૯૯૪માં જામનગરમાં કારતક વદ-૧૦ના દિવસે ગણીપદ. વિ. સં. ૧૯૯૪માં જામનગર માગસર સુદ 2 ના દિવસે પંન્યાસપદ. વિ. સં. ૧૯૯૭માં સુરતમાં માગસર સુદ-૩ દિવસે ઉપાધ્યાયપદ. વિ. સં. ૨૦૦૧માં બુહરાનપુરમાં ફાગણ સુદ-૪ના દિવસે સૂરિપદવી તેઓ પૂજ્યશ્રીને આપવામાં આવી. વિ. સં. ૨૦૩૨માં મહા સુદ-૭ના દિવસે શ્રી શત્રુંજયતીર્થ ઉપર નવીન ટુંકમાં 504 જિનબિંબોની પ્રતિષ્ઠા કરાવી, વૈશાખ વદ-૧૪ના દિવસે શેઠ મોતીશાની જન્મભૂમિ સોજીત્રા ગામમાં તેઓ કાળધર્મ પામ્યા. આચાર્ય શ્રી વિજય કસ્તૂરસૂરિજી મહારાજે રચેલા તેમજ પ્રકાશિત કરેલા ગ્રંથો : પૂજ્ય ગુરુભગવંતના ચરણો જ મારે શરણ સ્વરૂપ છે.” એ મંત્રાક્ષરથી ગુરુકૃપાદ્વારા મંદબુદ્ધિવાળા પણ બુદ્ધિમંત બન્યા. શબ્દોનો ઉચ્ચાર કરવામાં પણ અસમર્થ ગ્રંથરચનામાં સમર્થ, પરમગીતાર્થ અને સર્વમાન્ય બન્યા. વિ. સં. ૧૯૮૨માં દીક્ષાના છ વર્ષે “પ્રાકૃત રૂપમાળા' પ્રાકૃત શબ્દોના તેમજ ધાતુના રૂપો વગેરે વિવિધ વિષયથી યુક્ત બનાવી. વિ. સં. ૧૯૯૫માં “પ્રાકૃતવિજ્ઞાન પાઠમાળા” પ્રાકૃતનો અભ્યાસ સરળતાથી અને સફળતાથી થાય એમ વિચારીને કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યે રચેલ પ્રાકૃતવ્યાકરણના આધારે બનાવી તૈયાર કરી. હમણા બધા જ પ્રાકૃતના અભ્યાસુઓ ઘણું કરીને તે જ ભણે છે. વિ. સં. ૨૦૦૪માં ‘પ્રાકૃતગદ્ય-પદ્યમાલા” સહિત બીજી આવૃત્તિ, ઘણા સમય બાદ ત્રીજી આવૃત્તિ તથા થોડા વર્ષો બાદ પ્રાકૃત વ્યાકરણના સૂત્રકોની સાથે ચોથી આવૃત્તિ પ્રસિદ્ધ થઈ. ઘણા વિદ્વાનોએ મુક્તકંઠે પાઠમાળાની પ્રશંસા કરી છે. શ્રુતસ્થવિર પૂજ્યપાદ મુનિ શ્રી જંબૂવિજયજી મહારાજે “આ પાઠમાળાના અભ્યાસથી પ્રાકૃતસાહિત્યમાં સરળતાથી અને સફળતાથી પ્રવેશ થાય છે” એ પ્રમાણે ચોથી આવૃત્તિની પ્રસ્તાવનામાં જણાવ્યું પાછળથી આ પાઠમાળાના પ્રાકૃતવિજ્ઞાનપાઠમાળા માર્ગદર્શિકા' પણ ભણવાવાળાને ઉપયોગી થાય તે રીતે પ્રકાશિત થઈ છે. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ વિ. સં. ૧૯૯૭માં સુરતમાં કરુણરસકદંબક, ભા-૧-૨. પ્રાકૃત-સંસ્કૃત ભાષામાં પ્રકાશિત કર્યો. સમયે સમયે આરામશોભાકથા, પંડિત ધનવાલકથા, તરંગવતીકથા, શ્રી જંબૂસ્વામિ ચરિત્ર, શ્રીપાલકથા, શ્રી અંજનપાર્શ્વનાથ માહાસ્ય, સૂર્યસહસ્ત્ર નામમાલા વગેરે ગ્રંથો પ્રકાશિત કર્યા. શ્રી તિલકાચાર્ય વિરચિત જિતકલ્પવૃત્તિ પણ સંશોધિત કરી છે. તેને શીવ્રતયા પ્રકાશિત કરવામાં આવશે. શ્રીધનેશ્વરનિરચિત સુરસુંદરી ચરિત્રની સંપૂર્ણ સંસ્કૃતછાયા પણ લખી છે. જે અપ્રકાશિત છે. શ્રીચંદ્રચરિત્રનો પદ્યાનુવાદ, શ્રી નેમિનાથચરિત્ર, શ્રી યુગાદિદેવચરિત્ર પણ લખેલ છે. વિ. સં. ૨૦૧૨માં પૂનામાં શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય મહારાજે રચેલી ‘અભિધાનચિંતામણિ નામમાતા’ ‘ચંદ્રોદયા’ નામની ગુજરાતી ટીકા તેમજ બીજક(શેષનામમાલા-શિલોંછ)સહિત અત્યંત પરિશ્રમપૂર્વક પ્રકાશિત કરી. જે પ્રો. અત્યંકર વગેરે શ્રેષ્ઠ વિદ્વાનોએ વખાણી. વિ. સં. ૨૦૨૯માં તે નામમાલાની બીજી આવૃત્તિ પણ પ્રકટ કરી. | વિ. સં. ૨૦૧૪માં રાજનગર-અમદાવાદમાં ‘પ્રાકૃતવિજ્ઞાન કથા' ભા-૧, પંચાવન કથાઓના સંગ્રહ રૂપે બનાવ્યો. વિ. સં. ૨૦૧૬માં મુંબઈ-શ્રી ગોડીજી ઉપાશ્રયમાં પ્રાકૃતમાં ત્રિષષ્ઠિશલાકાપુરુષચરિત્ર રચવાની અંતરની ભાવનાથી “શ્રી ઋષભનાથચરિત્ર' બનાવ્યું. | વિ. સં. ૨૦૨૨માં ખંભાતમાં કેવલ બે શ્લોકના આધારે, શ્રી મોહનવિજયજી મહારાજે રચેલા શ્રીચંદ્રરાજાના ગુજરાતી રાસ ઉપરથી “શ્રીચંદ્રરાજ ચરિત્ર’ રચીને પ્રાકૃત સાહિત્યમાં પોતાનું નામ સુવર્ણાક્ષરે અંકિત કર્યું. શ્રી નમસ્કાર મહામંત્રના સમારાધક પૂજ્યપાદ પંન્યાસજી શ્રી અભયસાગરજી ગણિ મહારાજે શ્રીચંદ્રરાજચરિત્રના વિષયમાં લખ્યું છે “આબાલ-સ્ત્રી-પંડિતલોકમાં પ્રસિદ્ધ ધન્યનામાં મહર્ષિ શ્રીચંદ્રરાજાનું ગુજરાતી ગેયકાવ્યરાસ હોવા છતાં પણ પ્રાકૃત ભાષામાં રચાયેલ જે કૃતિ ખંડિતપ્રાયઃ હતી તેનો ઉદ્ધાર સંસ્કૃતપ્રાકૃતભાષાના વિશિષ્ટ વિદ્વાનોમાં મૂર્ધન્ય, પ્રાતઃસ્મરણીય શ્રી વિજય કસ્તૂરસૂરિજી મહારાજે કર્યો છે.” તેમજ આચાર્ય શ્રી નેમિ-અમૃત-દેવસૂરીશ્વરજી મહારાજના શિષ્યરત્ન પંચાસજી (હાલ આચાર્ય મ.) શ્રી હેમચંદ્રવિજય ગણી મહારાજે સાચું જ લખ્યું છે “શ્રીચંદ્રરાજાનું ચરિત્ર, પ્રાકૃત ભાષામાં જેમણે રચ્યું, . રમ્ય અને સકર્ણ શ્રોતાઓને સુખ આપનારું, પ્રાકૃતભાષાના દ્વાર જેવું 1// તે શ્રી કસ્તૂરસૂરિજી મહારાજ, સતત શાસ્ત્રોના ચિંતનમાં તત્પર છે, ભણાવવામાં રસિક છે, તો પ્રશંસાપાત્ર કેમ ન બને ? આરા/ Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ વિ. સં. ૨૦૨૬માં અમદાવાદ-સાબરમતીમાં પ્રાકૃતિવિજ્ઞાનકથા ભા-૨' છપ્પન્નથી એક્સો આઠ (56-108) કથાઓના સંગ્રહરૂપે બનાવી. આગમ વગેરેના સ્વાધ્યાય કરતાં પૂજ્યશ્રીએ પ્રાકૃતગાથાઓનો વિષયાનુસાર જે સંગ્રહ કર્યો હતો, તે સંસ્કૃત-ગુજરાતી અનુવાદ સહિત “પ્રાકૃતવિજ્ઞાન ગાથા' રૂપે પછીથી પ્રકાશિત કર્યો. તે ગાથાની પ્રસ્તાવનામાં આચાર્ય શ્રી કસ્તૂરસૂરિ-યશોભદ્રસૂરિ-શુભંકરસૂરિ-સૂર્યોદયસૂરિજી મહારાજના શિષ્યરત્ન પંન્યાસજી (હાલ આચાર્ય મ.) શ્રી શીલચંદ્રવિજયજી ગણિ મહારાજે લખ્યું છે આચાર્ય શ્રી વિજય કસ્તૂરસૂરીશ્વરજી મહારાજ માત્ર આપણા જ ગુરુ ભગવંત નહોતા પરંતુ અધ્યયન-અધ્યાપનમાં તત્પર રહેવાથી સાચા અર્થમાં “ગુરુજી' એ પ્રમાણે જગતમાં પ્રસિદ્ધ થયા.” પ્રાકૃતવિજ્ઞાન કથાની કથાશૈલી : પ્રસ્તુત ગ્રંથ ‘પ્રાકૃતવિજ્ઞાન કથાઓ' પ્રાચીન-અર્વાચીન કથાઓના સંગ્રહરૂપે છે. પોતાની સ્વાભાવિક સરળતાના પ્રતિબિંબ જેવી સરળ છતાં ય સરસ શૈલી તેઓએ કથાઓના આલેખનમાં સ્વીકારી છે. નાની-નાની વાક્યરચનાથી કથાઓ વાંચવી-સાંભળવી ગમે તે રીતે તો તૈયાર થઈ જ છે. પણ સાથે-સાથે નવા-નવા ધાતુઓ, નવા-નવા શબ્દોના સહજ ઉપયોગથી નૂતન બાળ અભ્યાસુઓને ક્રિયાપદ, વિભક્તિ-સમાસ વગેરેનું જ્ઞાન પણ થઈ શકે તેમ છે. વીસમી સદીની પ્રાકૃતભાષામાં કથાઓ તૈયાર થઈ હોવા છતાં- પૂર્વકાલીન શૈલીપદ્ધતિ જેવી શૈલી અનુભવાય છે. તેથી જ ઓરિસ્સામાં મળેલી વિશ્વપ્રાકતપરિષદમાં પ્રો. શ્રી ભોગીલાલ જે. સાંડેસરાએ પ્રાકૃતવિજ્ઞાનકથાના વિષયમાં પોતાના વક્તવ્યમાં જણાવ્યું હતું કે ગ્રંથના અંતે જો કથાકારે પોતાના નામનો ઉલ્લેખ ન કર્યો હોત તો આ કથાઓ કયા સૈકામાં લખાઈ ? કયા વિદ્વાને લખી ? તે પ્રાકૃતસાહિત્યકારો માટે શોધનો વિષય બની જાત. આચાર્ય શ્રી વિજય ધર્મધુરંધરસૂરીશ્વરજી મહારાજે પ્રાકૃતવિજ્ઞાન કથાના બીજા ભાગના આમુખમાં લખ્યું છે કે “આચાર્ય શ્રી વિજય કસ્તૂરસૂરીશ્વરજી અનુભવવૃદ્ધ, પ્રાકૃત ભાષાના વિદ્વાન્ અને વ્યાકરણઆગમ વગેરે વિષયોમાં પૂર્ણરૂપે પ્રભુત્વને ધારણ કરનારા છે, તેઓએ પ્રાકૃત ભાષામાં સુવાચ્ય બને તે રીતે રચેલી કથાઓ હેતુપૂર્વકની અને સારવાળી છે. કથાવસ્તુ : આ કથાઓ આબાલ-ગોપાલ સર્વને સ્વીકાર્ય બને તે માટે ગ્રંથકારે માત્ર ધાર્મિકતાને Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ આગળ ન કરતા પોતે આજીવન સ્વાધ્યાયપ્રેમી-રસિક હોવાથી લોકોત્તર, ધાર્મિક, લૌકિક, ઐતિહાસિક તેમજ કોઈકના મુખેથી, જ્યાંથી પણ કથાઓ વાંચવા, સાંભળવા કે જાણવા મળી તે બધી કથાઓનો સંગ્રહ ચૂંટી ચૂંટીને કર્યો છે. અને વાંચવી શરૂ કર્યા પછી છેલ્લે સુધી મૂકવાનું મન ન થાય તે રીતે રસમય બનાવવાનું કામ પોતાની બુદ્ધિના વૈભવથી આગવી કલમથી કર્યું છે. કથાસાર : દરેક કથાઓની શરૂઆતમાં પ્રાચીન પરંપરા મુજબ કથાનો ઉદેશ-આશય સ્વરચિત પ્રાકૃત ગાથા દ્વારા જણાવ્યો છે. પછી કથાને સુંદર રીતે રજૂ કરવામાં આવી છે. અને છેલ્લે કથાનો સાર જણાવી આપણે આપણા જીવનમાં શું કરવા યોગ્ય છે ? અને શું કરવા જેવું નથી ? તે ઉપદેશકની રીતે જણાવ્યું છે. સારા વ્યાખ્યાનકાર આ કથાઓ સારી રીતે વ્યાખ્યાનમાં રજૂ કરી શ્રોતાઓને મંત્રમુગ્ધ કરી શકે અને જીવનના પથદર્શક બની શકે તેમ છે. પુનર્મુદ્રણ નિમિત્તમ્ H પરમ પૂજ્ય દાદા ગુરુદેવશ્રી (પ. પૂ. આચાર્ય શ્રી વિજય કસ્તૂરસૂરીશ્વરજી મહારાજજીની જન્મશતાબ્દી વર્ષે મુંબઈ-માટુંગામાં તેઓશ્રીના આજીવનચરણસેવી ગુરુબાંધવયુગલ પૂજ્યશ્રી (પ. પૂ. આચાર્ય શ્રી વિજય ચંદ્રોદયસૂરીશ્વરજી મહારાજ અને પ. પૂ. આચાર્ય શ્રી વિજય અશોકચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજ) બન્નેએ નિર્ણય કર્યો કે પૂજ્ય ગુરુદેવશ્રીએ જૈનોની માતૃભાષા જેવી પ્રાકૃતભાષાના પ્રચાર અને પ્રસાર માટે પોતાનું સંપૂર્ણ જીવન સમર્પિત કર્યું તો આપણે તેમની ભાવના ઘર-ઘરમાં પહોંચાડવા પ્રયાસ કરવો અને કરાવવો. તે મુજબ તેઓ પૂજ્યશ્રીની હયાતીમાં તેમની દૃષ્ટિપથમાં આવેલી, પંડિતવર્ય શ્રી નર્મદાશંકર શાસ્ત્રીએ તૈયાર કરેલી, સુશ્રાવક રાયચંદભાઈએ સાચવેલી, અમારા જેવા પૂજ્ય ગુરુજીના શિષ્યોએ આજના કાળ મુજબ ચિત્રોથી સજ્જ, પ્રાકૃત-સંસ્કૃત-ગુજરાતી-અંગ્રેજી ચારે ભાષાથી શોભતી પ્રાકૃતવિજ્ઞાન બાલપોથી ભા૧. 2. 3. 4.', પ્રકાશિત કરાવી, ત્યાર પછી પ્રાકૃતના અભ્યાસ માટે મુંબઈમાં મલાડ, મુલુંડ, ઘાટકોપર, દાદર, સાયન, માટુંગા, ગોરેગાંવ, થાણા, ભાયંદર વગેરે સ્થાનોમાં “શ્રી નેમિ-વિજ્ઞાનકસ્તૂરસૂરિ પ્રાકૃત-સંસ્કૃત પાઠશાળા” શરૂ કરાવી, ધારણાથી વિશેષ ભાઈ-બહેનોનો પ્રાકૃતવિજ્ઞાન કથાઓનો અભ્યાસ શરૂ થતાં, કથાઓનું પુનર્મુદ્રણ કરાવવાનું નક્કી કર્યું. તૃતીયાવૃત્તિની વિશિષ્ટતા : * પૂજ્ય દાદગુરુદેવશ્રીની સુધારેલી પુસ્તિકા ઉપરથી જે સુધારા કરવાના હતા, તે બધા - આ આવૃત્તિમાં લીધા છે. F પંન્યાસ શ્રી શ્રીચંદ્રવિજયજીના માર્ગદર્શનાનુસાર સંપૂર્ણ મેટર કોમ્યુટરમાં લેવામાં આવ્યું. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ # આજના યુગમાં સચિત્ર પુસ્તકો વાંચવા-જોવા સહુને ગમે છે. તેથી મુનિ શ્રી જિનેશચંદ્ર વિજયજીએ દરેક સ્થાને અનુરૂપ ચિત્રો તૈયાર કરાવ્યા, તે આ આવૃત્તિમાં લીધા છે. F કથાઓમાં આવતી ગાથાઓનો અકારાદિક્રમ પરિશિષ્ટમાં લીધો છે. કથામાં આવતા કઠીન શબ્દોનો સંગ્રહ અર્થ સાથે પરિશિષ્ટમાં લીધો છે. સૌના સહકારની સાથે સાથે : પ્રૂફ તપાસવા આદિ માટે પં. શ્રી શ્રીચંદ્રવિજય ગણી, મુનિ શ્રી જિનેશચંદ્ર વિ., મુનિ શ્રી સુયશચંદ્ર વિ.નો પૂરો સાથ રહ્યો, અન્ય કાર્યો માટે સહવર્તી 5. શ્રી સ્થૂલિભદ્ર વિ.-પં. પુષ્પ-કૈલાસ-રાજ-શ્રમણચંદ્ર વિ., ગણિ શ્રી કુલ-પ્રશમચંદ્ર, પ્રવર્તક શ્રી કલ્યાણચંદ્ર વિ. મુનિ શ્રી અમર-પ્રકાશ-સુધર્મ-શશી-સમકિત-પ્રિય-સંઘ-સિદ્ધ-શ્રેય-શ્રુત-સંવેગ-નિર્વેદ-નિરાગ-સંયમ-સત્યસુજસ-સુનય-કલ્પ-ભક્તિ-જિગ્નેશચંદ્ર વિ. આદિનો સહવાસ, પ. પૂ. આ. શ્રી વિજય અજિતચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજ, પં. વિનીતચંદ્ર વિજય ગણીના ઉપદેશથી વિવિધ સંઘોએ તેમજ પં. શ્રી કૈલાસચંદ્રવિજયજી-મુનિશ્રી પ્રિયચંદ્રવિડના ઉપદેશથી શ્રી ચોપાટી મુંબઈ કલ્યાણ પાર્શ્વનાથ જૈન શ્રી સંઘે મુદ્રણમાં લાભ લીધો. પંડિતજી શ્રી વિષ્ણુકાંત ઝાનો સહકાર પણ ઉપયોગી રહ્યો. ક શબ્દકોષ સાર્થ : 5. અજિતભાઈએ અપૂર્વ પરિશ્રમથી તૈયાર કર્યો. * ચિત્ર નિર્માણ : વીરેન્દ્ર પેઈન્ટરે (પાલીતાણા) મહેનતથી કર્યું. * ટાઈપસેટિંગ : જગદીશભાઈ બારીયાએ કર્યું. * મુદ્રણ : ભરત ગ્રાફિકસ-અમદાવાદના ભરતભાઈ-મહેન્દ્રભાઈએ ઉત્સાહભેર કર્યું. # સર્વકાર્યોમાં ઉલ્લાસ : રાજારામ-પ્રેમજી-વરસંગ-પંકજ-શાંતારામ-યોગેશ આદિએ બતાવ્યો. પ્રાંતે “આત્મહિતાભિલાષી જીવે કથા કહેવી જોઈએ, પરંતુ વિકથા ક્યારે પણ ન કહેવી જોઈએ; શ્રી જિનેશ્વર ભગવંતની સુકથા કરનાર, સંસારને ઉત્તમ રીતે પાર પામી જાય છે.” એ પ્રમાણે, આચાર્ય શ્રી વિજય ધર્મધુરંધરસૂરીશ્વરજી મહારાજે પ્રાકૃતિવિજ્ઞાન કથાના બીજા ભાગના આમુખમાં જે કહ્યું છે, તે મુજબ કથાના વાંચનથી જીવો યોગ્ય જીવન જીવી માનવજીવન સાર્થક કરી શીધ્ર શાશ્વત શાંતિને પામે તેવી શુભભાવના. વિ.સં. 2061, ભાદરવા વદ-૭, બાબુ અમીચંદ પનાલાલ શ્રી આદિનાથ જિનાલય. વાલકેશ્વર, મુંબઈ. પ.પૂ. આ. શ્રી વિજય ચંદ્રોદયસૂરીશ્વરજી મ.ના ગુરુબંધુ પ.પૂ. આ. શ્રી વિજય અશોકચંદ્રસૂરીશ્વરજી મ.ના ચરણકિંકર સોમચંદ્ર વિ. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अनुक्रमणिका विषय 1 आनंदनी वात 2 पत्थावना (प्राकृत) 3 मुणिगणथुई 4 प्रस्तावना (गुजराती) (श्रीरांदेर रोड जैन संघ).......... पूज्य आचार्य श्री सोमचंद्रसूरि म. सा.. पूज्य आचार्य श्री सोमचंद्रसूरि म. सा. w m ........30 ......32 .........34 ......... 35 .......... 1 फलसालस्स ..कहा पढमा 2 मुक्खस्स .कहा बीआ 3 वट्टमंतिणो ................ कहा तइआ 4 वुड्डाए ...................... कहा चउत्थी . 5 जिणदासस्स ................. ................... कहा पंचमी. 6 अवियारिआएसे नरिंदस्स ......................... कहा छट्ठी 7 सीलवईए ................ कहा सत्तमी 8 दाणंमि वुड्डदंपईणं ...... कहा अट्ठमी .. 9 दाणविलंबोवरिं जुहिट्ठिलभीमसेणाणं ......... कहा नवमी .... 10 कित्तिम-नेहोवरिं वुड्डाए कहा दसमी. 11 जोग्गाण संजोगे चोरस्स कहा एगारसमी 12 भवस्स असारयाए नागदत्तसेट्ठिणो .............. कहा दुवालसमी 13 गेहेसूर-सुवण्णयारस्स .कहा तेरसमी ..... 14 निद्धणवणिअस्स ...... .................. कहा चउद्दसी.. .15 चउजामायराणं कहा पण्णरसमी 16 पुत्तेहिं पराभविअस्स पिउस्स .................... कहा सोलसमी. 17 निब्भग्गनिद्धणस्स ..... कहा सत्तरसमी 18 अमंगलियपुरिसस्स ................................ कहा अट्ठारसमी 19 बुद्धीए मुल्लंकदंसणे .. ....................... कहा एगूणसमी 20 धम्मसवणे मिलिच्छस्स ......................... कहा वीसइमी 21 अज्जबालगस्स कहा एगवीसइमा 22 सडियधण्णदाणंमि दाणसीलसेट्ठिस्स ............... कहा बावीसइमी .. 23 किवणसेट्ठिस्स ... कहा तेवीसइमी.. 24 सिप्पकलावुड्डिए सिप्पिपुत्तस्स .................. कहा चउवीसइमी 25 परिणामसुहावहकज्जम्मि धणियपुत्तस्स ............ कहा पणवीसइमी 26 गयाणुगइगोवरि मयणमच्चुकाणस्स ................ कहा छव्वीसइमी ... ..... 2 ................... ...54 55 ک کد کلا کل کل 3 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 9 27 धम्मोवएससवणे पुत्तलिगातिगस्स ............ कहा सत्तावीसइमी 28 समावराहचोराणं सिक्खाए कुमारमंतिणो .......... कहा अट्ठावीसइमी 29 तरणब्भासे सेट्ठि-नाविआणं ........................ कहा एगूणतीसइमी 30 तिव्वपावोदए कालसोअरिअस्स ................... कहा तीसइमी ........ 31 सुपत्तदाणभावणाए सालिभद्दपुव्वभवस्स ........... कहा इक्कतीसइमी . 32 दखत्त-रूव-बुद्धि-पुण्णाणं मुल्लंमि निवाइपुत्ताणं .. कहा बत्तीसइमी ...... 33 परिणयबुद्धीए वुड्ड-तरुणमंतीणं .................... कहा तेत्तीसइमी ... 34 अइरागंधधणियस्स ..................................कहा चउत्तीसइमी 35 अणासत्तजोगम्मि जस-सुजसाणं .................. कहा पणतीसइमी. 36 पुण्ण-पावाणं चउभंगीए मंतिपुत्तीए ............... कहा छत्तीसइमी . 37 असंतोसे निद्धणभिक्खुस्स ..........................कहा सत्ततीसइमी 38 परासुहचिंतणे सुंदरीए .............................. कहा अडतीसइमी ..... 39 उज्जमस्स पहाणत्तणम्मि विउसवरदुगस्स .......... कहा एगूणचालीसइमी 40 इंदियाणं निग्गहे महप्पसुगाणं .................. कहा चालीसइमी 41 नाणगब्भमंतिस्स ... कहा एगचत्तालीसइमी ...... 42 पुण्ण-विक्कमपहावे पुण्णसार-विक्कमसाराणं ..... कहा बायालीसइमी .... ............... 43 अवियारियकज्जम्मि पहाविअस्स ....... .................. कहा तेयालीसइमी ... 44 लोहोवरिं माहणस्स | .................. कहा चउयालीसइमी....... 45 सुहासिसाइ उवरिं सेट्ठिणो ........................... कहा पणयालीसइमी ..........107 46 सालपालणाम सच्चवईए ........................... कहा छायालीसइमी 47 भावधम्मे इलाइपुत्तस्स ......................... कहा सियालीसइमी ........125 48 चोरिक्कविसए दुण्हं विउसाणं ..................... कहा अडयालीसइमी .:. ................ 49 रमणीए पराभूअसिकंदरस्स ......... कहा एगूणपण्णासइमी ................ 50 बुद्धिप्पहोवोवरिं हालियस्स .................... .... कहा पण्णासइमी ................ .133 51 भोगंतराए मम्मणसेट्ठिणो ......................... कहा एगपण्णासइमी ..135 52 नायज्जणोवरिं जिणदत्तस्स ........................ कहा दुपंचासइमी .137 53 भावभत्तीए पुलिंदस्स .............................. कहा तिवण्णासइमी.......... ..141 54 दव्वपूआए दुग्गयनारीए ............................ कहा चउपण्णासइमी ... 143 55 साहुजणसंसग्गे नंदनाविअस्स ...................... कहा पणण्णासइमी ..................... 56 पसत्थि ................... ..148 57 श्लोकानामकारादिक्रमेण सूचिः.. ............ 58 सद्दकोसो-१ (कथानुक्रमेण) .............. 59 सद्दकोसो-१ (अकारादिक्रमेण)................. ..................173 128 .130 .......146 ................. ...149 152 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ શાસનસમ્રાટ પ.પૂ. આચાર્ય શ્રી વિજય નેમિસૂરીશ્વરજી મ.સા. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ કે વાત્સલ્યવારિધિ પરમ પૂજ્ય આચાર્યદેવ શ્રી વિજય વિજ્ઞાનસૂરીશ્વરજી મ. સા. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રાકૃતવિશારદ્ પ.પૂ. આચાર્ય શ્રી વિજય કસ્તૂરસૂરીશ્વરજી મ.સા. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समप्पणं जेहिं अरिहंतमुहनिग्गयां अद्धमागहीं-पाइयं पुणो जीवियं कारीअ, जेहिं गणहरेहिं आगमेसु गंथ्थियां अद्धमागहीं-पाइयं जयम्मि गजंती कारीअ, जेहिं सुत्तेसु ठियां अद्धमागहीं-पाइयं नवसजणेण विकसियं कारीअ, जेहिं जइणाणं माउभासासारिक्खीं अद्धमागहीं-पाइयं पइगिहं गजंती कारीअ, एवं पाइयभासा जेसिं जीवनस्स अपरपज्जयसरिच्छी जाया, तेसिं पाइयविसारय-धम्मराया-सिद्धंतमहोदहि पूजसिरिपगुरुदेवाणं करकमलम्मि तेहिं च्चिय रचियं इमं पुष्फगुच्छं सायरं समप्पियं / સમર્પણ જેઓશ્રીએ પ્રભુમુખમાંથી નીકળેલી અર્ધમાગધી-પ્રાકૃતભાષાને, પુનર્જીવિત કરી, જેઓશ્રીએ ગણધર ભગવંતોએ આગમમાં ગૂંથેલી અર્ધમાગધી-પ્રાકૃતને - જગતમાં ગાજતી કરી, જેઓશ્રીએ સૂત્રોમાં વપરાયેલી અર્ધમાગધી-પ્રાકૃતને નવસર્જન દ્વારા વિકસિત કરી, જેઓશ્રીએ જૈનોની માતૃભાષા જેવી અર્ધમાગધી-પ્રાકૃતભાષાને - ઘરઘરમાં ગુંજતી કરી, તેમાં આ રીતે પ્રાકૃતભાષા જેઓશ્રીના જીવનની જાણે અપરપર્યાય બની ગઈ હતી, તેવા પ્રાકૃતવિશારદ, ધર્મરાજા, સિદ્ધાંતમહોદધિ, પૂજ્યપાદ પ્રગુરુદેવશ્રીના કરકમળમાં તેઓશ્રીએ જ રચેલ આ પુષ્પગુચ્છ સાદર સમર્પિત કરીએ છીએ... Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ જિનશાસન શણગાર પ.પૂ. આચાર્ય શ્રી વિજય ચંદ્રોદયસૂરીશ્વરજી મ.સા. સૂરિમંત્ર સમારાધક પ.પૂ. આચાર્ય શ્રી વિજય અશોકચંદ્રસૂરીશ્વરજી મ.સા. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - પ.પૂ. આચાર્ય પ.પૂ. આચાર્ય શ્રી વિજય સોમચંદ્રસૂરીશ્વરજી મ.સા. , Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ. પૂ. મુનિ શ્રી બલભદ્રવિજયજી મ.સા. પ. પૂ. મુનિ શ્રી મુક્તિચંદ્રવિજયજી મ. સા. પ. પૂ. પ્ર. મુનિરાજ શ્રી. કુશલચન્દ્રવિજયજી મ. સા. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ગચ્છાધિપતિ પ.પૂ. આચાર્ય શ્રી વિજય ચંદ્રોદયસૂરીશ્વરજી મ.સા. ના શિષ્યરત્ન પ.પૂ. આચાર્ય શ્રી વિજય અજિતચંદ્રસૂરીશ્વરજી મ.સા. - તથા પ.પુ. પં. શ્રી વિનીતચંદ્રવિજયજી મ.સા. ના | ઉપદેશ પ્રેરણાથી શ્રી પુરૂષાદાનીય પાર્શ્વનાથ શ્વેતાંબર જૈન સંઘ, દેવકીનંદન, નારણપુરા, અમદાવાદ. શ્રી પરમઆનંદ શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક જૈન સંઘ, વીતરાગ સોસાયટી, પાલડી, અમદાવાદ. શાહપુર પાંચ પોળ શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક જૈન સંઘ, કલ્યાણનગર, શાહપુર દરવાજા બહાર, અમદાવાદ. પ.પૂ. પંન્યાસપ્રવર શ્રી કૈલાસચંદ્રવિજયજી મ.સા. તથા પ.પૂ. મુનિ શ્રી પ્રિયચંદ્રવિજયજી મ.સા.ની પ્રેરણાથી શ્રી ચોપાટી જૈન સંઘ, મુંબઈ. પ.પૂ. પંન્યાસ શ્રી શ્રમણચંદ્રવિજયજી મ.સા. ની પ્રેરણાથી Vશ્રી જય નેમિનાથ શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક તપગચ્છ જૈન સંઘ, એ રાખી એપાર્ટમેન્ટ, ડોંબીવલી (પૂર્વ), મુંબઈ. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // ॐ अहँ नमः / / // नमो अब्बुयगिरिमंडण-सिरिउसह-नेमि-पास-महावीरजिणीसराणं / / / / नमो परमगुरुवरायरियसिरिविजयनेमिसूरीसर-सिरिविजयविन्नाणसूरिवराणं / / - आयरियविजयकत्थूरसूरिविरइआ पाइअविनाणकहा [ पढमो भागो] Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मंगलसिलोगा जएउ सो महावीरो, केवलन्नाणरस्सिणा / मोहतमं विणासित्ता, मोक्खमग्गपयंसगो / / 1 / / दिंतु गोयम-सोहम्म-प्पमुहा गणिणो वरा / सुयलद्धिधरा धीरा, भव्वाणं सययं सुयं / / 2 / / अण्णे जिणंतु गच्छेसा, सासणे अपुव्वदीवगा / जाण सरणमेत्तेण, होइ नाणं पयासियं / / 3 / / देसणा य जिणिंदाणं, सव्वभासाविवट्टिणी / विराएज मणे निचं, भत्ताणं इट्ठदाइणी / / 4 / / जएज नेमिसूरिंदा, आबालब्बंभयारिणो / कयंबाइसुतित्थाण-मुद्धारजिअ-सजसा / / 5 / / पसीएज सया मज्झ, विनाणो सूरिवो गुरू / पबोहदाणओ जेणु-द्धरिओ हं भवद्धिओ / / 6 / / नीइ-सत्थप्पबोहटुं, रएजा पाइए सुहं / विनाणकहमेयं हं, कित्ति-असोगपत्थिओ / / 7 / / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पढमा फलसालस्स कहा - - - - - - - - - - - - पहाणो सव्वया होइ, गुणेसु विणओ जओ। अणेण फलसालेण, लद्धं चारित्तमुत्तमं / / 1 / / मगहाविसए सालिग्गामो नाम गामो / तत्थ पुष्फसाल-गिहवइणो पुत्तो फलसालो नाम आसि / सो पयइभद्दओ पयइविणीओ परलोगभीरू य / एगया तेण धम्मसत्थपाढयाओ सुयं 'जो उत्तमेसु विणयं पउंजेइ सो जम्मंतरे उत्तमुत्तमो होइ' ! तओ सो एस मम जणओ उत्तमो त्ति सव्वायरेण जणगस्स विणए पउत्तो / अन्नया तेण गामसामिस्स विणयं पउंजंतो जणओ दिट्ठो / तओ जणगाओवि इमो उत्तमो त्ति जणयमापुच्छिऊण VOCTO Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाइअविनाणकहा-१ गामसामि ओलग्गिउं पवत्तो / कयाइ तेण सद्धिं रायगिहं गओ / तत्थ गामाहिवं महंतयस्स पणामाई कुणमाणं आलोइऊण इमाओ वि एस पहाणो त्ति महंतयं सेविउं पउत्तो / तं पि सेणिय-नरिंदस्स विणयपरायणमवलोइऊण सेणियमोलग्गिउं आरद्धो / ___ अन्नया तत्थ भगवं वड्डमाणसामी समोसढो / सेणिओ सबलवाहणो वंदिउं निग्गओ / तओ फलसालो भगवंतं समोसरणलच्छीए सोहमाणं पासंतो अइविम्हिओ जाओ / नूणमेस सव्वुत्तमो, जो एवं नरिंदविंद-देविंददाणविंदेहिं वंदिजइ, ता अलमन्नेहिं / एयस्स ञ्चिय विणयं करोमि / तओ अवसरं पाविऊण खग्गखेडगकरो चलणेसु निवडिअ विन्नविउं पवत्तो-'भयवं ! अणुजाणह, अहं भे ओलग्गामि' / भगवया भणियं-'भद्द ! नाहं खग्गफलगहत्थेहिं ओलग्गिज्जामि, किंतु रओहरणमुहपोत्तिया-पाणीहिं, जहा एए अन्ने ओलग्गंति' / तेण भणियं-'जहा तब्भे आणवेह. तहेवोलग्गमि / तओ जोग्गो त्ति भगवया पव्वाविओ, सगइं च पाविओ त्ति / / उवएसो अउलं विणयस्सेवं, नया फलपरंपरं / फलसालव्व कायव्वो, ज़णेहिं सो पयत्तओ / / 2 / / . विणओवरिं फलसालस्स पढमा कहा समत्ता / / 1 / / - धम्मरयणपयरणे बीआ मुक्खस्स कहा ------------------- अणिग्गहीयजीहाए, विवागो दुक्खदायगो / जायए जह वायालो, पहिओ खुहिओ ठिआ / / 1 / / एगो मुक्खो पहिओ थेरीए गिहे गओ, तं कहेइ मम खिप्पचडिअं रंधिऊण देसु / सा किवाए रंधिउं आरद्धा, तीए गिहे रुट्ठपुट्ठमहिसिं दट्टण पुच्छइ-'हे वुड्ढे ! जइ एसा महिसी मरेज्जा, तया लहुद्दाराओ सा कहं निग्गच्छेज्जा'? सा वएइ-अवमंगलं न वोत्तव्वं' / सो मउणो ठिओ / पुणरवि पुच्छइ-माय ! तव पुत्तो अत्थि न वा ? सा कहेइ-'देसंतरे वाणिज्जत्थं गओ' / सो पुच्छेइ-'जइ सो तत्थ मरेज्जा, ता तव कहं निव्वाहो होज्जा' ? / तया तीए रुट्ठाए अद्धरंधिअं खिप्पचडिअंतस्स वत्थंचले खिविऊण गेहाओ निक्कासिओ / कोवि गच्छंतं तं पहिअं पुच्छइ-'किं झरइ' ? / सो कहए-'जीहाए रसो त्ति' / एवं जीहाए अमयं विसं च वसइ / विसमईए जीहाए? सव्वत्थ अवमाणणिज्जो हुज्ज / / 1. सेवितुम् / / Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मुक्खस्स कहा-२ उवएसो सुलहं भयवन्नामं, जीहा य वसवट्टिणी / दुहं तहा वि पावंति, तयणिग्गहणे जणा / / 2 / / जीहाए अणिग्गहणे मुक्खपहियस्स बीया कहा समत्ता / / 2 / / - गुज्जरभासाकहाए Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 तइआ वूडमंतिणो कहा - - - - -- - - - सञ्चनायस्स दाउणो, मंतिणो संति थोवया। जह अब्भुयनायंमि, वुड्डमंतिनिदंसणं / / 1 / / एगस्स सेट्ठिवरस्स खत्तियपुत्तो लेहवाहगो अस्थि / सो दुब्बलो वि अईव निब्भओ अत्थि / एगया सिट्ठिणो लेहं गहिऊणं गामंतरे गओ / अडवीए एगो सिंघो मिलिओ / तेण सह जुद्धं काऊण असिणा हंतूण अग्गओ गओ / तत्थ कोवि रायसुहडो समागओ / मयं सीहं दट्ठण, मए एसो हओ त्ति जंपतो निवस्स पुरओ गओ / नरिंदो संतुट्ठो सिंघवहाओ / पारितोसिअंतस्स दिण्णं / सव्वलोएहिं सो पसंसिओ / सो खत्तियपुत्तो कज्जें काऊण पच्छा नियग्गामे आगओ / सीहवहवुत्तंतो सेट्ठिणो कहिओ / सेट्ठी बेइ-'तुं असच्चपलावी असि / कहं Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वुड्डाए कहा-४ किसीभूएण तए सिंघो हओ' ? / तेण उत्तं-'मए च्चिअ हओ' इअ सच्चं कहिअं / तहा सेट्ठिणा नरिंदस्स तं पण्णविअं-'एएण खत्तियपुत्तेण सीहो हओ, न तुम्ह सुहडेण' / ___ निवेण सुहडो बोल्लाविओ पुच्छिओ य / सो कहेइ ‘मए हओ' / निवेण निण्णयत्थं ते दुण्णि पुरिसा वुड्डमंतिस्स समप्पिआ / सो मंती निण्णयत्थं भिण्ण-भिण्णावरगे दुण्णि ठविआ ? / सो मंती नियदाढिआए दीहं तणं धरिऊण पुत्थयं पढंतो आसि / तंमि समए पढमं रायसुहडो आहूओ / सो आगओ, मंतिं च पढंतं दट्ठण दाढिगाए तिणं दट्ठण तिणस्स अवणयणत्थं हत्थं उप्पाडेइ / तया सो मंतिणा 'हुं हं' ति वोत्तूण भयं पाविओ, भयाउलो सो भग्गो / पच्छा सो खत्तियपुत्तो आहूओ / तेण वि दाढिगाठिअतिणावणयणत्थं हत्थो उप्पाडिओ, तया सो मंती हुंकारं मुंचइ / सो निब्भओ दाढिअं मुट्ठीए गिण्हइ, न मुंचइ / तया मंतिणा जाणिअं-जं एसो चेव खत्तियउत्तो सिंघवहगो अस्थि / तं निवपुरओ नेऊण कहिअं ‘एसो च्चिअ सिंघवहगो जाणियव्वो' कहं ?, तेण सव्वं वुत्तं कहिअं / एसो किसो वि निब्भओ, सुहडो थूलो वि सभओ, भयाउलो कहं सीहं हणिज्ज त्ति ? / निवेण सो सुहडो धिक्कारिओ निक्कासिओ य / खत्तियउत्तो सम्माणिओ, पाहुडं तस्स दिण्णं / / उवएसो सञ्च-नायपयाणंमि, वुड्ढमंतिसमस्सियं / सोचा अक्खाणगं रम्मं, जएह तह निण्णए / / 2 / / सञ्चनायपयाणे वुड्ढमंतिणो तइया कहा समत्ता / / 3 / / - गुजरभासाकहाए चउत्थी वुड्डाए कहा - - - - - - - - - - - परिणामं समिक्खित्ता, तहा सम्माणकारगा। अप्पा संति जए लोगा, वुड्ढाए एत्थ नायगं / / 1 / / एगया घय-चम्मवावारिणो घयचम्मगहणत्थं नियगामाओ निग्गया / कम्मिवि गामे एगाए थेरीए गिहे भोयणत्थं गया / सा थेरी भावओ बोल्लावेइ, भोयणावसरे घयवावारिं गिहब्भंतरे, चम्मवावारियं गिहाओ बाहिरं भोयावेइ, भोत्तूण गामंतरे गया / जया पुणो घय-चम्माई किणिऊण आगया ते दुण्णि थेरीए गेहे / तया भोयणावसरे चम्मवावारिं गिहब्भंतरं, घयवावारिं च गिहाओ बाहिरं भोयावेइ / भोयणंते तेहिं कमभेयकारणं वुड्ढा पुट्ठा / सा कहेइ-“पुव्वं तुम्हे जया आगया तया घयवावारिणो चित्तं विसुद्ध हुवीअ, जेण अहुणा जइ पसुधणं बहुं होइ तया सोहणं, घयं सुलह अप्पमुल्लेण बहुं लब्भइ, एवं भावविसुद्धीए गेहब्भंतरे सो भोयाविओ / तया चम्मवावारिणो असुद्धं चित्तं, जओ सो एवं चिंतइ-जइ पसुधणस्स 1. समीक्ष्य / / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाइअविनाणकहा-१ संहारो भवेज्जा तया चम्माइं सुलहाई, थोवमुल्लेण लब्भंते / एवं भावस्स अविसुद्धीए बाहिरं भोयाविओ / पच्छा पुणो आगया, तया पसुधणविणासवियारणाए सो घयवावारी बाहिरं ठविओ, पसुधणवुड्डिवियारणाए य सो चम्मवावारी गिहब्भंतरे ठविओ" / एवं भावस्स विसुद्धीए अविसुद्धीए य सम्माणं असम्माणं च नायव्वं / उवएसो घयचम्मकिणंताणं, सम्माणं चावमाणणं / जाणित्ता 'भावसुद्धीए, जत्तं कुणेज सव्वया' / / परिणाममणुलक्खिअ सम्माणाऽवमाणणोवरिं वुड्ढाए चउत्थी कहा समत्ता / / 4 / / - (जणमुहपरंपराओ) सद्धविधिए Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पंचमी जिणदासस्स कहा - - - - - पावोदएण नस्संति, संपयाओ सुरक्खिआ / पुण्णोदएण जायंति, जिणदासो नियंसणं / / 1 / / अस्थि विविहजिणवराणेगवरचेइअअलंकिया धम्मपुरी नाम नयरी / तत्थ जिणदासो दाणसीलो सेट्ठिवरो आसि / तस्स सीलालंकारविहूसिआ जिणमई धम्मपत्ती, ताणं च दुण्णि पुत्ता, एगो जिणदत्तो अवरो अ जिणरक्खिओ / अहिगदाणगुणरंजिएण निवेण नयरसेट्ठिपयं दिण्णं, तेण लोगमाणणीओ सो संजाओ / पुव्वज्जिअपुण्णखीणयाए एगया दाणगुणरंजिआ लच्छी देवी मज्झरत्तीए तस्स रसवईघरे आगम्म रोयणं कुणेइ, Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 पाइअविनाणकहा-१ रोयणं सोच्चा सेट्ठी वियारेइ 'मज्झरत्तीए को दुक्खी रोयइ' / नियभज्जं उट्ठाविअ दीवं गहिऊणं तत्थ आगच्छइ, तहिं, रोयमाणिं एगं इत्थिं पासेइ, पुच्छइ य तुमं का सि ?, केण य कारणेण रोएसि त्ति रोयणकारणं च पुच्छइ / सा कहेइ हं लच्छी “तुज्झ दाणगुणरंजिआ अज्ज जाव तव गेहे गुणाणुरागबद्धा सुहेण ठिआ / अहुणा ते पुण्णं झीणं, तओ हं तव गेहाओ गमिस्सामि त्ति पेमबद्धा पुच्छिउं आगया" / सेट्ठिणा उत्तं-“एगसरिसी अवस्था कस्स होइ?, एत्थ किं चोज्जं ?, सुहेण गच्छसु तुं" / लच्छीदेवी तन्नेहपासबद्धा वएइ-'इओ अट्ठमे दिणे गच्छिस्सं, ताव तुं मज्झ किवाए जहेच्छं विलस त्ति' वोत्तूणं सुरालयं गया / पच्चूसे सेट्ठी वियारेइ-'जइ लच्छी निय-इच्छाए गच्छइ, तया निक्कासणमेव वरं ति चिंतित्ता, घरसारवत्थूणि गेहाओ बाहिरं निक्कासिअ दीणाणाहदुहिजणाणं दाणं दाउं पउत्तो / एवं सत्तदिणं जाव, अट्ठमे य दिणे निद्धणो जाओ सो तत्थ ठाउं अचयंतो नयराओ बाहिं संझाए नईतडत्थिए नियपासाए सपरिवारो गओ / तत्थ रत्तीए मुसलपमाणधाराहिं मेहो वुट्ठो / जलपूरेण नई पवाहिआ / पासायब्भंतरजलप्पवेसणेण जिण्णपासाओ पडिओ। सव्वाइं वत्थूणि जले पवाहिआणि / सेट्ठी जीवरक्खणत्थं भज्जा-पुत्तजुगसंजुओ रुक्खमारूढो पवहत्तिं नई पासइ। तत्थ सपासायमज्झाओ निग्गयं सुवण्णथालगकोत्थलगं नईए तरंतं देक्खइ, देक्खित्ता निव्वहणत्थं कोत्थलगयं थालिमेगं करिसेइ / दइव्वपडिकूलयाए थालिगाए कंठखंडो हत्थे आगओ / कोत्थलगो पवाहिओ जले / सो खंडो नियसिरवेढगे निबद्धो / नईपवाहे अप्पीभूए रुक्खाओ अवयरिऊण ते सव्वे गामाओ निग्गया, जया य थक्किआ पुत्ता, तया एगं पुत्तं सेट्ठी खंधे आरोवेइ, अन्नं च सेट्ठिणी / मग्गंतरे खुहापीलिआणं पुत्ताणं अंबफलाई भक्खाविंता सेट्ठिणीसेट्ठिणो अग्गओ चलिआ / एवं अंतरे अंतरे गामवासकरणेण नियविसयाओ बहुदूरं निग्गय त्ति / _'बुहुक्खा-दुक्खद्दिया भमंता विमलपुरीए बाहिरं समागया / तत्थ पुरवरीए एगो धम्मदासो सत्थवाहो परिवसइ / सो कयाणगाइं गहिऊणं समुद्दमग्गे वाणिज्जत्थं गओ / रयणदीव-बब्बरकूलाई भमंतो बहुधणमुवजंतो पच्छा सविसयसंमुहं समागच्छमाणो अत्थि, तया अस्स जिणदाससेट्ठिवरस्स जं धणं नइप्पवाहेण पवाहिअं, तं सव्वं समुद्दब्भंतरे समागयं तं सव्वघणं गुत्तरयणभरिअपट्टगसणाहं तह य तेण सुवण्णथालगकोत्थलगेण सह तस्स सत्थवाहस्स संपन / तीए समिद्धीए महारिद्धिवंतो नियनगरे समागओ / जंमि दिणे सो जिणदासो सकुडुंबो नयरबाहिरे आगओ, तद्दिणे ञ्चिअ सो सत्यवाहो सव्वं गाम जेमाविउमारद्धो / भोयणावसरे सो जिणदासो दुण्डं पुत्ताणं कत्थवि चणगे लळूण भोयणाए अप्पेइ / तया गामवासिणीओ इत्थीओ जलत्थं गच्छंतीओ ते दह्रण कहिंति-"भो लोगा ! किमत्थं चणगे खाएह ? , अज्ज नयरंसि सत्थवाहो सव्वं गामं भुंजावेइ, तुम्हे वि तत्थ चलह, साउरसं च भोयणं भुंजह" / जिणदासेण उत्तं-'अम्हारिसाणं पारद्धे तं नत्थि, तेण इणमेव सेटुं' / ताओ गामे गच्चा सत्थवाहं कहिंति-"तुं सव्वं गामं भुंजावेसि, किंतु गामबाहिरे केवि परदेसवासिणो आगया, ते भोयणं करिउं नागच्छंति, बुभुक्खिआ एव चिट्ठति, तं न वरं " / तं सोच्चा सत्थवाहो ताणं बोल्लवणत्थं पुरिसे पेसेइ / ताणमईव अग्गहवसेण जिणदासो सकुडुबो तत्थ गओ / सत्थवाहो वि आगयं तं जिणदासं सम्माणिअ अप्पणा सद्धिं भुंजावेइ / Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ जिणदासस्स कहा-५ एत्थंतरंमि किं जायं तमाह-सो सत्थवाहो नियकुडंबवग्गस्स परविसयवासिणो य जिणदासस्स नियरिद्धिवित्थारदसणत्थं ताओ सुवण्णथालीओ भोयणत्थं कड्ढावेइ / सकुडुंबजिणदासस्स भोयणत्थं थालीओ दिण्णाओ / भवियव्वयानिओगेण सा चिय खंडियथाली भोयणाय सेट्ठिस्स समागया / तं दट्ठणं चिंतिअं-‘एसा थाली मम न व त्ति' जाणणत्थं सिरवेढगाओ निक्कासिअ सो थालीखंडो थालीखंडियभागे य दिण्णो / तया भोयणस्स अईव उण्हयाए लक्खारसे दवीभूए सो खंडो तत्थ लग्गो / तेण वियारियं–'एसा सव्विड्डी मईआ, सावि जइ गया तया खंडेण किं ? सोवि गच्छउ,' तओ तेण सो न गहिओ / भोयणाणंतरं सव्वे उट्ठिया / सोवि जिणदासो भोत्तूण चलिओ / पच्छा धम्मदाससेट्ठिणा नियकिंकरो उत्तो 'सव्वाओ थालीओ गणेहि' / तेण गणणाए सा खंडियथाली न दिट्ठा / सेट्ठिस्स उत्तं-सा खंडियथाली न दीसइ / तेण उत्तं-'कस्स भोयणाय दिन्ना?' / दासेण उत्तं–'सा निद्धणस्स अज्ज समागयस्स पाहुणगस्स दिण्णा' / सेट्ठिणा चिंतिअं अवस्सं तेण गहिआ संभवेज्जा / Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाइअविनाणकहा-१ तओ किंकरे पेसिअ सकुडुबो जिणदासो आहूओ / आगयं जिणदासं बेइ-"तं निद्धणो भद्दओत्ति नाऊण मए भोयणाय निमंतिओ, किंतु तुमं दुट्ठो सढो असि, जं भोयणाणंतरं सुवण्णथाली वि तए गहिआ, देहि मम थालिं"। तेण कहिअं–'मए न गहिआ' सेट्ठिणा वुत्तं-'तुं धुत्तोऽसि, ताडणाए विणा सच्चं न बोल्लेसि', गलग्गहणं करित्ता लत्ताए पहरइ / जिणदासो चिंतइ-'दइवपंरमुहयाए मए एअस्स साउभोयणं भुत्तं, तेण मम तालणा संजाया। जइ सच्चं कहेमि, तो को नु मन्नइ असंभवणिज्ज ‘तेण सहणमेव वरं' / अओ स मोणमेव चिट्ठइ / अहिगप्पहारेण नयणाहिंतो अंसूणि गलंति / रुयंतं तं दट्टण स सेट्ठी बेइ-'किं रोयणकारणं?' / स निद्धणो सेट्ठी वएइ-'कहणाओ अकहणं चिय वरं' / तं सोऊण बाढं चमक्किओ अईवग्गहेण पुच्छइ-'सच्चं कहेसु एअस्स कारणं' / तया तेण उत्तं-'थाली मए न गहिआ, पुव्वं थालीओ गणेह पच्छा मं पुच्छह' / किंकरं आहूय पुढे'किं थालीओ गणिआओ न वा ?' / तेण उत्तं-'मए न गणिया किंतु खंडियथाली न दीसइ, तेण मए कहिअं एगा थाली नत्थि' / तओ किंकरेण सव्वाओ गणिआओ / बत्तीसा ताओ संजायाओ परिपुण्णाओ / सेट्ठिणा चिंतिअं-निरत्थअं एसो ताडिओ / जिणदासं कहइ-'खंतव्वो मे अवराहो ?, सहसा अविआरिअं कज्जं कयं / जिणदासेण उत्तं-'नत्थि ते दोसो, मम एव, जेणं पुण्णं विणा तव गेहे भोयणाय समागओ / जइ पारद्धे मिट्ठन्नं न सिया, तया तस्स भोयणे विवरीयमेव सिया' / तओ तेण सेट्ठिणा खंडियकंठथालीविसओ पण्हो पुट्ठो / तेण उत्तं-'खंडियथाली भोयणाए मम समागया। तं दट्टणं किं इमा मम न वा ? इअ जाणणत्यं मम समीवत्थिओ थालीए कंठखंडो तत्थ दिन्नो, निभग्गयाए तत्थ च्चिअ थिरो जाओ, मए न गहिओ' इअ सव्ववुत्तंतकहणपुव्वं वएइ-‘एसो रिद्धिवित्थरो मम एव' जइ तव संका होज्जा, तया सच्चावणत्थं कहेमि-'जत्थ थालीओ लद्धाओ तत्थ तए ताहिं सह अन्नं किमवि पत्तं न वा ? ' तेण सेट्ठिणा वुत्तं–'पभूआणि वत्थूणि ताहिं सह पत्ताइं, जहा य भारपट्ट-पल्लंगाइबहुकट्ठवत्थूई' / जिणदासेण वुत्तं 'जत्थ ताई संति, मं तत्थ नएह' / सो सेट्ठी तत्थ तं नएइ / तत्थ गंतूण एगं थूलपढें फाडेइ / तत्थ बहूणि रयणाई लक्खमुल्लाई दिट्ठाणि / तया धम्मदासेण णायं एयाओ सव्विडीओ अस्स एव' / तं बोल्लइ-'जइ तव एआओ, तया ताओ गिण्ह' / जिणदासेण उत्तं-'खीणपुण्णस्स मम सव्वा नट्ठा इड्डी तुम्ह पासे समागया, जइ पुण्णं न सिया तया गहणेण किं ?, तीए नत्थि मे पयोयणं' / एवं वोत्तूणं अग्गओ चलइ, गच्छंतं तं वएइ-'कइवयरयणाई गिण्हेहि' / सो न गिण्हइ / तया उवगारकरणत्थं दुण्हं बालगाणं भोयणाय एगेगरयणभरियवरमोयगचउक्कं देइ / जिणदासो निसेहेइ, जेण भोयणे भुत्ते समाणे तालणा संजाया, तया मोयगगहणेण किं न सिया ? अओ अगहणमेव वरं / सो जिणदासो न गिण्हेइ / सो बेइ अहं तुम्हं न देमि, किंतु बालगाणं भोयणाए देमि / इअ बलक्कारेण लड्डुए देइ / अणिच्छंतो वि जिणदासो उवरोहवसेण गिण्हित्ता गामाओ बाहिरं निग्गच्छइ / भज्जा-पुत्तजुगसंजुओ जिणदासो गामंतरं निग्गच्छई ! बीयदिणे अग्गओ गच्छंतो मज्झण्हसमए एगं अडविं पत्तो तत्थ किं जायं तं सुणेह Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ जिणदासस्स कहा-५ विमलपुरीओ केइ कट्ठिहारा कट्ठनिमित्तं रण्णे गया / तत्थ संजायवुट्ठीए कट्ठाइं अलहमाणा ते कट्ठिहारा चिंतिंति ‘अज्ज किं भक्खिस्सामो, कुडुंबमवि कहं पोसिस्सामो' ? अओ अज्ज लुंटणपयोगेण जीवणनिव्वाहं करिस्सामो, एवं चिंतयंताणं ताणं मग्गे जिणदासो मिलिओ, पुट्ठो य रे ! तुम्हे पासे कि अत्थि ? सच्चं बोल्लेहि ?, . अन्नहं तं पहरिस्सामो / तेण चिंतिअं-निभग्गस्स मम मोयगगहणस्स पहावो केरिसो ? तम्हा अप्पणमेव सेयं / तओ तेण सञ्चं कट्ठिहाराणं उत्तं-मम पासे मोयागचउक्कं अत्थि, अन्नं किंपि न, तेहिं सव्वे मोयगा गहीआ / जिणदासो अग्गे गच्छइ / मग्गे फलेहिं निव्वहंतो कम्मिवि ठक्कुरगामे आगच्छइ / तत्थ नियवासजोग्गठाणं दह्रण गामठक्कुरस्साएसं लहित्ता वासं करिंसु, एगं च हट्टिगं मंडिऊण घय-तिल्ल-लोट्टाइविक्कयववहारेण सो ववहरइ / जया समीवगामेसु विक्कयत्थं गच्छइ, तया हट्टं भज्जा चलावेइ / ते दुण्णि बाला तत्थ गामे पाढसालाए पढणत्थं गच्छंति, एवं ताणं कइपयदिणाई निव्विग्घेण गच्छंति / Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 पाइअविनाणकहा-१ ते उ कट्ठिहारा सेट्ठिस्स पासाओ मोयगचउक्कं अवहरित्ता नयरं पत्ता / निभग्गयाए वियारिअं एएहिं मोयगेहिं कहं निव्वाहो होस्सइ ?, जइ विक्केमो तया सोहणं / जओ बहुदव्वं होस्सइ, तेण पंच छ दिणाणि जाव कुटुंबनिव्वाहो भविस्सइ / एवं वियारिअ कन्दविअस्स हट्टे विक्केउं गया / कन्दविएण सरससुगंधजुत्ते मोयगे दट्ठण रुप्पयगदुगं दाऊण मोयगा गहिया / बीयदिणे धम्मदाससेट्ठिघरे पञ्चूसे बालगा बुभुक्खिआ संजाया / भोयणत्थं सरसं भोज्जं अन्नं न, तओ सेट्ठी कम्मकरं कन्दविअहट्टे पक्कन्नत्थं पेसेइ / सो वि तस्स चिय हट्टे गच्चा सरसं पक्कन्नं मग्गेइ / सो कन्दविओ रुप्पयगदुगेण दुण्णि मोयगे अप्पेइ / सो किंकरो गहिऊण सेट्ठिस्स अप्पेइ / नियमोयगे दट्टण एगो खंडीकओ, मज्झमि रयणमेगं दिटुं, बीओ वि भग्गो, तत्थ वि एगं रयणं लद्धं / रयणदुगं पासित्ता सेट्ठिणा वियारिअं-ते च्चिय मोयगा, जे रयणजुयमोयगा चउरो जिणदासस्स अप्पिआ, कहं कन्दवियपासे समागया ?, कहं दुण्णि ?, किं वा सेट्ठिणा विक्किया ?, तओ निण्णयत्थं पुणरवि किंकरं कहेइ-जावंता मोयगा कन्दविअस्स हट्टे संति, तावंते मोयगे गहिऊण समागंतव्वं / किंकरो तत्थ गंतूण कंदवियस्स पासंमि मग्गेइ'जावंता लडुआ सिया, तावंते सव्वे देहि, जओ सेट्ठिणो रुइया / कंदविओ कहेइ ‘दुण्णि चिय मम पासे संति ?' / तेण गहिऊण सेट्ठिणो अप्पिआ / तम्मज्ञहिंतो वि दुण्णि रयणाई निग्गयाई / सेट्ठिणा चिंतिअं-'कंदविअस्स पासे कहं एए समागया ?' / तन्निण्णयत्थं कंदविओ बोल्लाविओ पुट्ठो य / तेण कहियं-'मए निम्मविया' / सक्कोहं पुट्ठो-'सच्चं निवेएसु, अन्नहा दंडिस्सं' / तया सच्चमुत्तं कट्ठिहाराहिंतो गहिया / तओ सेट्ठिणा किंकरमहत्तमं पेसिअ ते कट्ठिहारा आहूया / किंचि भयं दंसिऊणं पुट्ठा, तेहिं सञ्चं कहिअं-'कंपि वाणिअं लुटिऊण गहिय' त्ति / सेट्ठिणा चिंतिअं 'तेण जिणदासेण मोयगग्गहणे निसिद्धे वि मए बलाओ दिण्णा, तेण तस्स महप्पस्स दुहदाणनिमित्तं हं जाओ' / किं करोमि ? / तंमि विहाया रुट्ठो अस्थि, तेण दइवविवरीए अणुकूलं पि विवरीयं जायई / अलं चिंताए / जं भावि तमवस्सं होही, इअ चितंतो निञ्चितो जाओ / ठक्कुरस्स गामे वसंतो सेट्टी जिणदासो एगया वासासु गामंतरे गओ / संझाए पच्छा वलंतस्स तस्स मग्गे नई आगच्छइ, जलपूरभरिअनइं उत्तरिउं अचयंतो राईए नइतडत्थिअं रुक्खमारूढो / तत्थ भारंडपक्खिणो निवसंति / ते केरिसा ? एगोयरा पिहग्गिवा, तिपया मञ्चभासियो / भारंडपक्खिणो तेसिं, मिई भिन्नफलेच्छणे / / 2 / / तत्थ एगो बालभारंडो नियपियरं पुच्छइ हे पिअ ! अज्ज किंपि अपुव्वं कहं कहिज्जसु ? / वुड्भारंडेण वुत्तं-हे पुत्त ! बहुवरिसाओ पुव्वं एत्थ केई मुणिणो समागया / इमस्स रुक्खस्स हेलुम्मि राईए थिआणं तेसिं विविहजोगदव्ववत्ताओ जायाओ / एगेण मुणिणा कहियं-"जयंमि रयणमणिमंतोसहीणं पहावो दीसइ / तत्थ ओसहिप्पभावदसणत्थं उत्तं-एअस्स तरुस्स हेट्ठम्मि जा दुण्णि लयाओ निग्गयाओ, ताणं अचिंतप्पभावो अत्थि / एगलयापण्णभक्खणेण अच्छीहिंतो जया अंसूणि पडंति, तया ताई मुत्तिआई जायंति / बीयलयापण्णभक्खणेण सत्तदिणमज्झे तस्स रज्जं संभवेज्जा / एवं इमाओ लयाओ पहावसहिया हवंति," इच्चाइकहं कुणंताणं भारंडपक्खीणं Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ जिणदासस्स कहा-५ मुहाओ जिणदासेण वि वट्टा इमा सुआ / तओ जाए पभाए तरुत्तो उत्तरिअ, तासिं लयाणं पण्णाई धेत्तूणं अप्पीभूयतोयं नई समुत्तरिऊण गेहे समागओ, एगया जिणदासेण चिंतिअं " पुव्वबद्धकम्मवसेण सव्विड्डी मम नट्ठा, पुव्वभवे खंडखंडेण दाणं दिण्णं, तेण एवं संजाय, एण्हि किं करोमि ?, एत्थ गामे जिणिंदमंदिरं पि नत्थि, गुरुणो समागमणं पि नत्थि, तओ कहं सम्मं धम्माराहणं संजायइ ? / तुच्छो इमो गामो, संतपुरिसाणं संगमो वि न लब्भइ", इच्चाई चिंतंतो सेट्ठी जहसतिं दीणाइजणे उद्धरंतो, हिययंमि पंचपरमेट्ठिमंतं झायंतो नियकुटुंबस्सावि धम्ममुवदिसंतो कालं गमेइ / ____एगया सेट्ठी चिंतेइ-“सप्पहावाणं लयापण्णाणं किं किज्जइ ?, किं पुत्ताणं देमि ?, अहवा पुण्णविहीणाणं अम्हाणं तेहिं किं ?, परुवयारत्थं कस्स वि दिज्जइ तया सोहणं / अहुणा मज्झोवरि गामठक्कुरस्स महोवयारो अत्थि, तेण वासाय घरं पि दिण्णं तस्स किवाए हट्टं मंडिय कयविक्कयं कुणंतो हं धणं पि किंचि लहीअ, तम्हा Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 पाइअविनाणकहा-१ गामठक्कुरस्स देमि त्ति” वियारिअ भज्जं कहेइ-“अज्ज दुण्णि लड्डुए सुगंधजुत्ते निम्मवेहि / तेसु लड्डुएसु इमेसि दुण्हं लयापण्णाणं चुण्णं भिन्न भिन्नं पक्खिवेज्जाहि, जेण ठक्कुरस्स पुत्तदुगस्स दिज्जइरे", एवं कहिऊण लयापण्णाणं चुण्णदुर्ग दाऊणं कज्जत्थं निग्गओ / ALS जिणमईए चिंतिअं-'मम पुत्तेहिं कयावि मोयगा न भक्खिया, तेण पुत्ताणं भक्खणत्थं अहिगं करोमि' त्ति चिंतिऊण चउरो लड्डुआ निम्मविआ / दुण्णि ओसहिसंजुत्ता, दोण्णि य ओसहिविहीणा कया / ओसहिजुत्ता मोयगा नीसरणीए उवरि ठविआ, ओसहिहीणा नीसरणीए अहंमि रक्खिआ, मज्झण्हकाले दुण्णि पुत्ता जया पाढसालाओ सामागया, तया ताणं माया हट्टे कयविक्कयं कुणंती थिआ अस्थि / बुहुक्खिआ ते पुत्ता नीसरणीए उवरिं गया तेहिं दिट्ठा ते लडुआ / तेहिं पुण्णप्पहावेण ओसहिसहियं एगमेगं मोयगं भक्खिऊण गया पाढशालं, तयणंतरं सेट्ठी वि घरे समागओ, कंचि कालं ठिच्चा नीसरणीए अहंमि ठविए दुण्णि मोयगे गहिऊण ठक्कुरस्स अप्पणत्थं गओ / ठक्कुरस्स समीवे गच्चा कहेइ-“सिरिमंतस्स अप्पणत्थं लड्डुअदुगं गहिऊण समागओ म्हि / इमा Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ जिणदासस्स कहा-५ 17 लड्डुआ सप्पहावा संति, न उ सामन्ना / एगस्स भक्खणे सत्तदिणंते रज्जं लहेज्ज, अवरस्स भक्खणे जया सो रोवेइ, तया तस्स नेत्ताहिंतो मोत्तिआई झरंति, जओ ओसहिमिस्सिया मोयणा एरिसा पहावसहिया संति, नन्नहा मम वयणं सिया” / तओ ठक्कुरेण ते दुण्णि मोयगा पुत्ताणं भक्खणटुं दिण्णा, भक्खणाणंतरं दुण्णि पुत्ता ताडिया, कस्स वि अच्छीहितो मोत्तिआई न निग्गयाइं / ___ रुठ्ठो ठक्कुरो जिणदासं कहेइ-“तए मम पुत्ताणं ताडणाय एवं कयं, ततो-तव दुण्णि पुत्ते हणिस्सामि", इअ कहिऊण तेण पाढसालाओ जिणदासस्स दुवे पुत्ता बोल्लाविअ वहत्थं चंडालस्स अप्पिआ / कहियं च–'हे चंडाल ! इमे हणिज्जसु, अन्नह तुमंपि हणिस्सामि'। चंडालो जिणदासस्स दुण्णि पुत्ते घेत्तूण वहाइ गओ / जिणदासो वि चिंतेइ-“किं रिसीणं वयणं असञ्चं जायं ? अहवा निब्भग्गयाए मम एवं जायं, किं करोमि ?; मम निमित्तेण पुत्ताणं वहो जाओ, कं सरणं गच्छामि ? दुक्खिअस्स मज्झ धम्मो एव सरणं, जइ सरणरहियस्य मम पुत्ताणं पुण्णं होस्सइ तया सोहणं होही' इच्चाइवियारेण अप्पाणं थिरीकुणंतो पंचपरमिट्ठिमंतं झायंतो गिहे गओ, भज्जाए वि सव्वं कहिअं / सा पुत्तवियोगेण मुच्छिआ, पुणरवि चेयणं पत्ता सेट्ठिणा धम्मोवएसदाणेण आसासिआ / उत्तं च-“जं भाविणो भावा ननहा हुंति, तम्हा सोएण अलं, धम्मपराणं स एव सोहणं होइ" एवं कहिऊण दुण्णि धम्माराहणतल्लिच्छा जाया / - सो चंडालो जिणदासस्स दोण्णि पुत्ते गहित्ता वहट्ठाणे समागओ / पुत्तेहिं जे मोयगा भक्खिया, तेसु भवियव्वयाजोगेण रज्जफलदाइलड्डुओ जिटेण जिणदत्तेण भक्खिओ, अवरो लड्डुओ लहुएण जिणरक्खिएण भक्खिओ / मग्गे गच्छंता ते वियारंति-किं विणावराहेण अम्हे ठक्कुरेण वहत्थं चण्डालाय अप्पिआ / रुयंता दुण्णि गच्छन्ति, तया लहुस्स जिणरक्खिअस्स अच्छीहिंतो मोत्तिआइं गलंति / मोत्तिआई पडताई दट्टण अच्छेरजुत्तो सो नियवत्थे ताइं गिण्हइ / _सो उ चण्डालो ताणं पुत्ताणं कहेइ–“तुम्हाणं वहत्थं ठक्कुरेण हं आदिट्ठो, तुम्हे नियइट्ठदेवं सुमरेह" / जिट्ठो कहेइ-निरवराहाणं मारणेण किं पयोयणं ठक्कुरस्स ?, तस्स कोवि अवराहो न अम्हेहिं कओ ?, रुयंते निरवराहिणो ते दहँण चण्डालस्स वि हिययंमि दया जाया, सो एवं चिंतेइ-“हं पराहीणो आदिट्ठकज्जकरो किं कुणेमि ?, बालगवहपावाओ दुग्गइं गच्छिस्सामि, जइ वहं न करिस्सामि तया ठक्कुरो मं पि हणिस्सइ” / जया घायकरणपउत्तस्स, तस्स असी बालगाणं पुण्णप्पहावेण न चलेइ, तया सो पाउब्भूयदयापरिणामो ताणं कहेइ'तुम्हे जइ मम वयणं अंगीकरिस्सह, तो तुझे न हणिस्सामि' / तेहिं उत्तं किं तं? / चंडालो कहेइ-'इओ सिग्धं जइ गच्छिज्जाह, कयावि य एअस्सिं गामे न आगच्छिज्जाह तो तुम्हे न हणिस्सामि' / तस्स वयणं अंगीकरिअ उवयारत्थं कइवय मोत्तियाई दाऊण ते जिणदत्त-जिणरक्खिया तओ सिग्धं निग्गया अडविं च पत्ता / तया जिणदत्तो सोलसवासिओ, जिणरक्खिओ तेरहवासिओ अहेसि / अडविं गच्छंता ते दोण्णि तओ गामाओ बहुदूरं जाव निग्गया / Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 पाइअविनाणकहा-१ तत्थ संझाए अणेगसावयगणभीसणाए अडवीए कासइ महारुक्खस्स अहमि थिआ वियारन्ति-एयमि रण्णे रत्तिं कहं नेस्सामो ?, समीवत्थो कोवि गामो न दीसइ / तओ एत्थ तरुस्स अहे वसणं वरं / जिणदत्तेण जिणरक्खिओ उत्तो-“अम्हाणं सह सुवणं न जुत्तं, जओ अणेगकूरपाणिगणभीसणा एसा अडवी अस्थि / तओ अहं जग्गिस्सामि, तुं अईव गिलाणो सि, तेण पुव्वं सुविज्जाहि, पच्छा हं सुविस्सामि" / जिणरक्खिओ वएइ ‘हं तुम्ह लहू बन्धु म्हि, तुं मम जिट्ठयरो बन्धवो सि, जेट्ठो बंधू पिउतुल्लदिट्ठीए दंसणीओ, तओ पुव्वं तुम्हे सुवेह, मज्झरत्तीए य तुमं उट्ठाविअ अहं सुविस्सं' / तस्स अईव निब्बंधेण जेट्ठो सुत्तो / लहुबंधू जागरमाणो जिट्ठबंधवं रक्खंतो चिट्ठइ / एगंमि पहरे गए रुक्खस्स बिलाओ एगो भीसणो सप्पो निग्गओ / तत्थ सुत्तं जिणदत्तं डसिऊण बिलंमि पविट्ठो / मज्झरत्तीए जिणरक्खिओ जिणदत्तं जग्गावेइ, सो न उढेइ / तेण चिंतिअं-“गाढनिदाए पडिओ एसो तओ पच्छा जग्गाविस्सामि" एवं तइअपहरे गए पुणरवि उट्ठावेइ, सो नोट्ठइ, ताव पभायं पि जायं / जाए पञ्चूसे Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ जिणदासस्स कहा-५ नियबन्धवं निच्चेटुं विसमइअदेहं दट्टणं-किं मम बंधुस्स जायं ?' अहवा सप्पदट्ठो दीसइ / पाणरहियं बन्धु पासित्ता बहुं रोयइ, बोल्लेइ-“दइवेण पुव्वं माइपिउणा सह विओगो कओ, अहुणा बंधुणावि सह, हा ! हा ! किं करोमि ? कत्थ जामि ? कं सरणं गच्छामि ?" एवं सो रोयमाणो किंयतकालं तत्थ थिओ / आसासणदायगो कोवि तस्स नत्थि / अप्पाणं थिरं काऊण चिंतेइ-नियबंधुस्स मयकिञ्चं करेमि, पच्छा अग्गिदाहं काहिमि / समीवे कोवि गामो अत्थि न वा इअ जाणणत्थं रुक्खमारुहिअ चउदिसं पासइ / दाहिणदिसाए समीवत्थं गामं पासेइ। नियबंधुस्स देहं तरुणो साहाए वत्थेण बंधिऊण सो दाहिणदिसाए चलिओ / एगंमि जोयणे गए एगं महानयरमागयं / तंमि सो पविट्ठो / भमंतो एगस्स धणवंतस्स किवणस्स घरंगणे पत्तो / सो सेट्ठी तं जिणरक्खिअं पासित्ता पुच्छइ एत्थ कुओ किमत्थं तुं आगओ सि ? / सो रुयंतो बेइ-"मम जेट्ठो बंधू अरण्णे सप्पेण दट्ठो मओ अत्थि, तस्स मयकिच्चकरणत्थं सामग्गिं गहिउं आगओ म्हि, हे दयालु ! ममुवरिं किवं किच्चा मरणक्कियोवक्खरं मज्झ देहि" त्ति रुयंतो कहेइ / तया तस्स नेत्ताहिंतो मोत्तिआई पडंताई दह्रण मोत्तिअलोहपिसायगहिओ तं सिग्धं गिहतरं नेइ / नियकिंकरं करसण्णाए कहेइ-'एयं उवरितलंमि नएहि' सो किंकरो तं उवरिं नयइ, किवणसेट्ठी पच्छा उवरिं गच्चा तं जिणरक्खिअं बलाओ सत्तमभूमितले नेऊण एगाए मंजूसाए पक्खिवेइ / सो तत्थ थिओ चिंतेइ-“अहुणा किं कज्जं ?, कूरो सेट्ठी दीसइ, मोत्तिअलोहेण हं एत्थ पक्खित्तो, अओ नीसरणं कहं संभवेज्जा ? / मम बंधुस्स मरणकिच्चं कहं काहामि ?" एवं रुयंतो मंजूसाए थिओ अस्थि / किवणसेट्ठी वि पइपहायं तं बाहिरं निक्कासिऊण कसापहारेण ताडित्ता, नेत्ताहिंतो पडंताई मोत्तिआइं गहेइ, तओ साउयरं भोयणं भुंजावित्ता पुणरवि मंजूसाए पूरेइ / एवं तस्स दिणाइं दुक्खेण गच्छंति / एत्थ जिणदत्तस्स किं जायं, तं कहिज्जइ-तंमि रण्णे मज्झण्हकाले गारुलीविज्जाधारिणो केइ गारुलिया तत्थ समागया / मग्गपरिस्समावणयणत्थं तस्स तरुस्स अहमि थिआ / परुप्परं संलावं कुणंतेहिं तेहिं गारुलिएहिं रुक्खस्स साहाए बंधिओ जिणदत्तो पेक्खिओ / तओ उवरिं चडिअ जिणदत्तं अहे अवयारिऊण तं निच्चेटुं पासेइरे / नीलवण्णसंजुयदेहं तं दट्टण निण्णिअं, सप्पदट्ठो एसो / सप्पदट्ठपुरिसो छम्मासं जाव जीवइ / तेण इमस्स गारुलियमंतेण जीवियं देयं, परोवयारेण य अम्हाणं जीवणं पि सहलं होउ त्ति वियारिअ गारुडमतेण सो निव्विसो कओ / खणंतरेण सुत्तो इव जागरिओ संतो समीवत्थिए गारुलिए पासइ, नियबंधुं च न पासेइ / ते पुच्छिआ, मज्झ बंधू कत्थ गओ? / तेहिं उत्तं-'अम्हे अहुणा एत्थ समागया, रुक्खबंधिअं स यदटुं तं दट्टण गारुलमंतेण अम्हेहिं तुं निव्विसो कओ / एत्थ तव बंधू अम्हेहिं न दिट्ठो' / तं सोऊण जिणदत्तेण चिंतिअं-'नूणं मम बंधू मं सप्पदटुं दट्टण रुक्खपसाहाए बंधिऊण कत्थवि गओ होज्जा / कत्थ तं परिमग्गेमि' त्ति ? वियारमग्गं तं गारुलिया पुच्छंति-किं चिंतेसि ? / तेण सव्वो वुत्तंतो कहिओ / तुम्हाणं पच्चुवकरणे हं असमत्थो, किं करोमि ? / तेहिं उत्तं अम्हाणं कावि इच्छा नत्थि / तवोवरिं कओ उवयारो भवंतरे कल्लाणाय होउ त्ति कहित्ता ते गारुलिया इच्छिअमग्गे चलिआ / Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाइअविनाणकहा-१ सो जिणदत्तो लहुबंधुणो मग्गणत्थं अग्गे चलिओ / कत्थवि सुद्धिं अपावंतो सत्तमदिणे जंमि नयरे सो जिणरक्खिओ किवणस्स घरे थिओ अत्थि, तस्स नयरस्स बाहिरं आगओ / तया तन्नयराहिवो अपुत्तो अकाले मच्चु पत्तो / तओ पहाणेहिं रज्जजोग्गपुरिसमग्गणाय छत्तचामराइविहूसाजुओ गओ अलंकिओ / सो गयंदो नयरे भमंतो कमेण नयराओ बाहिं जत्थ सो जिणदत्तो तरुस्स हिट्ठम्मि सुत्तो अत्थि, तत्थ समागओ / सो गयंदो तं जिणदत्तं कलसेण अभिसिंचेइ, सयं चिय छत्तं धरिज्जइ, चामरा सयमेव वीइज्जंति / गइंदो करेण तं गहिऊण कुंभथलंमि ठवेइ / मंतिमुहा पउरजणा अहिनवं नरिंदं हरिसेणं नमंति / समहूसवं नयरं पवेसंति / रज्जसहाए रज्जाभिसेएण अहिसिंचंति / एवं रज्जदाइओसहिप्पहावेण स तंमि नयरे महाराया जाओ / नियबंधुगवेसणत्थं सव्वत्थ चरपुरिसा पेसिआ, कत्थवि य तस्स पउत्ती न उवलद्धा / अओ स एव बंधुदुक्खेण दुहिओ कटेण दिवसे नेइ / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ जिणदासस्स कहा-५ इयरो किवणसेट्ठिगेहे विविहताडणाई सहंतो उवरियमभूमियले थिओ कहंपि कटेणं दिणाइं गमेइ / तस्स सेट्ठिस्स एगो कोढियपुत्तो अत्थि, सो जम्माओ रोगी अत्थि / तेण सो किवणसेट्ठी तं भूमिधरे रक्खेइ / लोए कहेइ-'मम पुत्तो अईव रूववंतो अत्थि / तस्सुवरिं कस्स वि दिट्ठिदोसो न लगेज्जा, तेण भूमिधरे ठविओ अत्थि' / तस्स रूववण्णणं सोच्चा पउरजणा सव्वे पसंसंति / एवं तस्स सेट्ठिस्स पुत्तस्स रूववत्तं सोऊण समीवनयरनिवासी रयणसेट्ठी नियकन्ना-सीलवईदाणाय तं किवणसिटुिं पत्थेइ / सो अईवग्गहेण अंगीकरेइ, वेसाहसुद्धस्स तइयाए विवाहदिणं निण्णीयं / सो किवणसेट्ठी विआरेइ-“अहुणा किं करोमि ? कोढियपुत्तस्स मुहं कहं जणाणं दंसेमि?, अलं चिंताए, एसो मोत्तिअझरओ बालो अत्थि, एस च्चिय मम पुत्तस्स ठाणे विवाहिज्जइ, पच्छा सव्वं सोहणं होही।" ___ एवं चिंतिऊण मंजूसाए थिअं तं मोत्तिअझरं कहेइ-'तुं मम पुत्तत्थं सीलवईकन्नं परिणेऊण अप्पिस्ससि, तया हं तुम मुंचिस्सामि' / तेण कहिअं 'तीए कन्नाए जीवणं अहं कयावि मलिणं न करिस्सामि / एआरिसअकिञ्चकरणेण मम मोअणेच्छावि नत्थि' / तया किवणसेट्ठी कहेइ-'जइ एवं न करिस्सासि तया इओ छुट्टणेच्छा तुमए न कायव्वा, निरत्थयं अट्टज्झाणेण किं मरसि ? मरणपज्झंतं एत्थ मंजूसाए ठविस्सामि, अहिययरं च वेयणं करिस्सामि' एवं सोऊण मरणभएण तेण मोत्तिअज्झरेण चिंतिअं-“किं करोमि ? जं भावि तं अन्नहा न होइ, तीए कन्नाए एरिसा भवियव्वया, तेण एरिसो पसंगो उवढिओ, अओ अहुणा एअस्स वयणस्स अंगीकरणं चिय वरं, पच्छा जहोइयं करिस्सामि” / एवं विआरिऊण किवणसेट्ठिस्स उत्तं-'अहं परिणेऊण तव पुत्तस्स कन्नं दाहामि, तुमए वि नियवयणं सम्मं पालियव्वं,' एवं सोऊण किवणसेट्ठी परितुट्ठो / घरंमि विवाहमहूसवो वि पारंभिओ / नरिंदग्गे गच्चा नियपुत्तविवाहकरणत्थं पाहुडं दाऊण अलंकारजुत्तहत्थि-तुरंग-रहाइ-सव्वविवाहुवक्खरं गिण्हित्ता घरंमि समागओ / पत्थाणदिणे हत्थिरयणे तं मोत्तिअझरगं उववेसिअ, नियकोढियपुत्तं च वसणढक्किअरहे आरोवित्ता नयरमज्झेण निग्गओ / पउरा मोत्तीअझरणमुहं दट्टणं पसंसं काउं लग्गा–'धण्णो एसो सेट्ठी, जस्स एरिसो रूववंतो पुत्तो अत्थि ' / एवं मोत्तीअझरस्स रूवसलाहं सुणमाणो सेट्ठी कमेण कन्नानयरे संपत्तो / सो रयणसेट्ठी वि हत्थिरयणे थिअस्स मोत्तिअझरस्स रूवं दट्ठण अहिययरो तुट्ठो / मोत्तीअझरणसीलवईकन्नाण विवाहो वि समहं संजाओ / करमोयणसमए जामायरस्स बहुदव्वं दिण्णं / एवं विवाहमहूसवे समत्ते तओ ते सव्वे निग्गया / ____सा सीलवई मायपिऊणं पाएसु नमित्ता, सिक्खं च गहिऊणं मोत्तिअझरेण सद्धिं रहवरमारूढा निगच्छइ / नियपइणो अच्चब्भुअं रूवं दट्टणं नियजम्मं सहलं मन्नेइ, पासत्थिआए दासीए अग्गओ सिलाहं अकासी-“मम पिओ रायकुमारो इव दीसइ, इत्थीसु किलाहं पुण्णवई, जओ पुण्णोदएण एरिसो मए भत्ता पत्तो” / सोवि मोत्तिअझरओ किंपि न बोल्लेड, अथिरमणो इओ तओ विलोएइ / सा सीलवई चंचलचित्तं नियप्पिअं दट्टण पुच्छइ–'हे पिअ ! अहुणा विणोयसमए किमेवं अथिरमणो लक्खिज्जसि ? मोत्तिअझरओ कहेइ-“हे बाले ! अहं तव न भत्ता, भाडएण मए तुं परिणीआ सि / जओ एसो किवणसेट्ठी मोत्तिअलोहेण नियघरसत्तमभूमियले मंजूसाए मं पूरिऊणं रक्खइ / दिणे दिणे ताडणपओगेण मज्झ 1. श्लाधाम् / / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाइअविन्नाणकहा-१ WWM D DYLANDALA अच्छीहिंतो पडंताई मोत्तिआई गिण्हइ / अहुणा उ भाडएण तं परिणेऊण तस्स कोढियपुत्तस्स अप्पिस्सामि, तया सो किवणसेट्ठी मं मोइस्सइ / एसो वि समीवत्थो किवणसेट्ठी रहाओ अवयरणाय सण्णं देइ, अओ हं गच्छिस्सामि' एवं कहिऊण सो मोत्तिअझरो रहाओ ओयरिऊणं अन्नरहमारूढो / तया सेट्ठिस्स सो कोढिओ पुत्तो रहमुववेसिउं समागओ / सीलवई दासीहत्थेण रहे चडंतं तं पाडेइ / पुणरवि चडिउं आगच्छइ, एवं पुणरवि दासी धक्काए तं पाडेइ / सो रुयंतो तत्थ थिओ / किवणसेट्ठी तत्थ आगओ, अन्ने वि जणा आगया, सीलवई कहेइरे 'किं एवं करेसि ?' / सा कहेइ-'न मम एसो कोढिओ भत्ता, मए परिणीओ भत्ता अईव रूववंतो / तओ जइ एसो आगच्छिस्सइ तया अहं निक्कासइस्सं, एवं तेसिं तत्थ वायाजुद्धं जायं / मज्झत्थपुरिसेहिं कहिअं–'एत्थ किं वयणजुद्धेण, जं कायव्वं तं घरंमि कायव्वं,' एवं पहंमि सव्वं सुत्थं संजायं / कमेण नियगामे सव्वे समागया / सीलवईए वसणाय एगो वासो अप्पिओ, तत्थ दासीजुआ सीलवई वसइ / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ जिणदासस्स कहा-५ अन्नंमि दिणे पिउप्पेरिओ सो कोढिओ पुत्तो सीलवईए समीवं आगच्छंतो दासीए अवमाणिओ धक्काए नीसरणीए अहो खित्तो / तस्स अंगाई पि चुण्णीकयाई, एवं जया जया सो आगच्छइ, तया तया दासी तं हिटुंमि खिवइ / तेण तओ एवं निण्णओ कओ कया वि एत्थ न आगमिस्सामि, एवं दिणाणि गच्छंति / सा सीलवई कस्सवि वयणं न मन्नेइ / ___ एगया सो किवणसेट्ठी चिंतेइ-'जइ अम्हाणं राया एयं बोहेइ, तया अवस्सं सा मण्णिस्सइ' एवं चिंतिऊण सप्पाहुडो नरिंदग्गओ गंतूणं उवहारं दाऊण नियसव्वं वुत्तं कहेऊण पुत्तवहूबोहणाय पत्थणं कासी / रायमाणणीअत्तणेण निवेण तस्स घरंमि आगमणाय अंगीकयं, उत्तं च -कलंमि दिणे हं आगमिस्सामि' / किवणसेट्ठिणा घरे आगंतूण नियकुडुबिजणस्स पुरओ नरिंदागमणवत्ता कहिआ / बीयदिवसे पहाणपमुहपरिवारजुत्तो नरिंदो किवणसेट्ठिघरे आगओ / सेट्ठिणा तस्स नरिंदस्स सुट्ट सागयं कयं / अब्भंतरे पविसिअ पासायमज्झठवियसीहासणे थिओ नरिंदो ‘परत्थीणं मुहं न दट्ठव्वं' ति वियारेण जवणियब्भंतरे सेट्ठिणो पुत्तवहुं आहूय ठवेइ, ठविऊणं तं कहेइ-“हे पुत्ति ! कुलवहूणं एगो च्चिअ सामी आजम्म होइ, जारिसो तारिसो वि पिओ माणणीओ होज्जा, तस्स अवमाणं कयावि न कायव्वं / तए वि स अप्पणो भत्ता देवो इव आराहणिज्जो” / . * सा सीलवई कहेइ-हे नरिंद ! तुम मज्झ पिउसमो, तेण तुम्हाणमग्गओ अकहणिज्जं किं पि नत्थि, सच्चं कहिस्सं, ममोत्तरं जोग्गं दास्सह, पुव्वं तु पुच्छामि-“इत्थीणं परिणीओ भत्ता होज्जा वा अपरिणीओ भाडगेण गहिओ वा ? " / निवो कहेइ-'सव्वजयपसिद्धं एयं, इत्थीहिं परिणीओ जो स च्चिय भत्ता होइ, नन्नो' / तया सीलवई कहेइ-'मम परिणेया भत्ता किवणसेट्ठिस्स पुत्तो न, किंतु जस्स अच्छीहिंतो मोत्तिआई झरंति, सो चिय मे भत्ता' / नरिंदो तीए मुहाओ मोत्तिअझरणवत्तं सोऊण नियबंधुसंकाए पुच्छइ-'सो कत्थ अहुणा वट्टइ ? ' / तयाणिं किवणसेट्ठी बोल्लेइ-‘एसा मम पुत्तवहू अथिरमणा, जं वा तं वा वएइ, इमीए वयणे वीसासो न कायव्वो' / नरिंदो परुसक्खरेहिं कहेइ-'हे सेट्टि ! तए किंपि न वोत्तव्वं, हं सव्वं जाणामि' / पुणोवि सीलवई पुच्छइ-'हे * पुत्ति / तुं कहेहि, सो अहुणा कत्थ अत्थि ?' / सा कहेइ-“अणेण किवणसेट्ठिणा अस्स पासायस्स उवरिं सत्तममालके मंजूसाए मज्झमि सो मोत्तिअझरगो मोत्तिअलोहाओ पक्खित्तो अत्थि " / एवं सोच्चा नरिंदो सपरिवारो उवरिं गंतूणं मंजूसं उग्घाडिअ नियभायरं पासइ, पासित्ता बाहिरं निक्कासिअ हरिसेण आलिंगेइ, बहुवरिसे नियबंधुस्स संगमाओ सपरिवारस्स नरिंदस्स अपुव्वो अउल्लो अ आणंदो संजाओ, मोत्तिअझरस्सावि, तहेव अकम्हा बंधुमिलणे विसेसओ य / राया लहुबंधुस्स सप्पदट्ठाओ आरब्भ नियसव्ववुत्तंतं कहिऊणं तस्स वुत्तंतं पुच्छइ / तेण अस्स सेट्ठिस्स घरे आगमणाओ आरब्भ सीलवईपरिणयणं जाव वुत्तंतो कहिओ / तओ सो नरिंदो किवणसेट्ठिस्सुवरिं अईव कुद्धो सकुडुंबस्स सेट्ठिस्स वहाय आदिसइ / तया जिणरक्खिएण दक्खिणसीलयाए तग्गिहभुत्तभोयणेण उवयारत्थं नरिंदं पत्थिऊण तं रक्खावेइ / तया रण्णा से सव्वं लच्छि अवहरिअ निविसओ आणत्तो / ___ नरिंदो नियबंधुणा सीलवईए य जुत्तो हत्थिक्खंधमि आरुहिय नियमंदिरे समागओ / बंधुणो संपत्तीए जिणमंदिरेसु अट्ठाहिअमहोसवो कारिओ / एवं तेसिं आणंदेण दिवसा गच्छंति / एक्कं चिअ ताणं दुक्खं, जं दूसहो Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 पाइअविनाणकहा-१ माइपिऊण विओगो / सबंधवो नरिंदो मायापिअरमिलणाय अइव उक्कंठिओ जाओ / पहाणसेणावई कहित्ता हत्थि-तुरंग-रहपाइक्काइपबलसेणाए जुत्तो विजयजत्ताए निग्गओ / मग्गंमि साम-दाम-भेय-विग्गहाईहिं रायनीईहिं नरिंदे वसीकुणंतो कमेण ठक्कुरगामे आगओ, जत्थ गामे नियमायपियरा संति / गामाओ बाहिं खंधावारो ठविओ / ठक्कुरोवि महारायस्स आगमणं सोच्चा भयभीओ नयराओ आगंतूण सबंधुनरिंदपाए नमेइ / पाहुडं दाऊण तस्स आणं अंगीकूणेइ / Joooo कहाविणोए जिणदत्तेण रण्णा पुटुं-'तव नयरे को वि वणिओ अत्थि न वा ? ' / तेण उत्तं-“मम नयरे जिणदासो नाम वणिगो अत्थि, सो कइवयवासाओ पुव्वं एत्थ आगच्च कयविक्कयं कुणंतो चिट्ठइ" / नरिंदो वि तस्स सेट्ठिस्स आहवणत्थं जणं पेसेइ / सो जिणदासो आगच्च सबंधुं नरिंदं पणमइ / नरिंदो वि तं पुच्छइ-'हे सेट्ठि ! तुं अम्हे किं परिजाणासि ?' / सेट्ठी आह-'अणेगनरिंदवंदियपायकमलं भवंतं महारायं को न जाणइ ?' / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ जिणदासस्स कहा-५ 25 नरिंदो कहेइ-"एवं न, किन्तु अहं संबंधत्तणेण पुच्छामि' / तया सो जिणदासो सम्मं सबंधुं नरिंदं पुत्तत्ताए उवलक्खेइ, किन्तु कहं कहिज्जइ 'तुम्हे मम पुत्त' त्ति / तओ सेट्ठी मोणेण थिओ / तया सबंधू नरिंदो सीहासणाओ उत्थाय पिउस्स पाए पाडिअ कहेइ-“पिअ ! अम्हे एयावंतं कालं पिउमुहदंसणपरिहीणा निब्भग्गा तुम्हाणं पाए पणमिमो, अज्ज अम्हाणं दिवसो सहलो, जं पिउपायदंसणं जायं / मायावि तं समायारं लोगमुहाओ जाणिऊण सिग्धं तत्थ आगया / सहसा आगयं मायरं दट्टणं ते दुण्णि वि माइपाएसु पडिआ / मायावि पमोएण थण्णझरंतथणा अच्छीहितो अंसूणि मुचंती नियपुत्ते सहरिसं आलिंगइ / जिणदत्तनरिंदोवि मायरपियरे सीहासणे ठविऊण कहेइ-'तुम्हाणं पुण्णप्पहावेण मए रज्जं लद्धं, तुम्ह संतिअं एयं रज्जं, तम्हा तुम्हे अंगीकुणेह, अम्हे वि तुम्हं चरणे सेविहामो। मायापिउणो कहिंति-“हे पुत्ता ! आजीवणं सम्मं आराहिअस्स जिणधम्मस्स एयं फलं, तओ तुम्हे वि जिणिंददेवगुरुधम्माराहणे सया तप्परा होह / पुत्तावि धम्मसम्मुहा जाया / ठक्कुरो वि सेट्ठिणो एए पुत्ता, जे मए वहाइ चंडालाय अप्पिआ' इअ नाऊण सभीओ सपुत्तजिणदासस्स पाए नमइ, नियावराहं खमेइ / नरिंदो वि तस्स सव्वमवराहं खमेइ, आंसयदाणाओ ठक्कुरस्स वि पञ्चुवयारकरणत्थं गामे देइ / जिणदत्तनरिंदो मायापियबंधुजुत्तो नियनयरंमि समागओ / जिणदत्तनरिंदो बंधुजुत्तो पिउस्स निब्बंधेण सीहासणे उवविसिअ नाएण रज्जं पालेइ / जिणमईए जुत्तो जिणदासोवि जिणपडिमाओ अच्चंतो, आयरियमुहाओ जिणवरकहिअधम्मं सुणतो, वयाइं पालंतो सुहेण कइवि वासे गमेइ / पज्जते धम्मघोससूरिणो पासे सभज्जो दिक्खं धेत्तूण, सम्मं आराहिअ देवलोगं पत्तो / कमेण सिज्झिस्सइ / ' सो जिणदत्तो नरिंदो जिणरक्खिअजुत्तो जिणवरचेइआलंकियाई नयराइं कुणंतो, साहम्मिअजणवच्छल्लं समायरंतो, दीणाणाहे उद्धरंतो सद्धम्मकिच्चेहिं जिणसासणं पहावंतो, सावयधम्म परिपालंतो सुहेण कालं गमेइ / आउसपज्जते पुत्तस्स रज्जं अप्पिऊणं सबंधुजुत्तो पव्वजं गुरुणो समीवे गिण्हित्ता सम्मं परिपालिऊण सग्गसुहं पत्तो, कमेण सिद्धि पाविस्सड / उवएसो जिणदासस्स दिटुंतं, उवगारसमस्सिअं / सुणित्ता भविआ ! तुम्हे, दाणधम्मे जएजह / / 3 / / दाणधम्मोवरिं जिणदाससेट्ठिणो पंचमी कहा समत्ता / / 5 / / - सूरीसरमुहाओ 1. आश्रय - / / Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ छट्ठी अवियारिआएसे नरिंदस्स कहा ---------- - - - - - - - - - - अवियारिय-आएओ, सप्पाणंमि पडेज वि / साएसं कुंभगारं च, मुंचित्था निवई जहा / / 1 / / कत्थ वि नयरे एगेण नरिंदेण नियनयरे आएसो दिण्णो–“गाममज्झे एगो देवालओ अस्थि / पुरीए माहणा वा वइस्सा वा खत्तिया वा सुद्दा य वा नयरवासिणो जे लोगा संति तेहिं देवालए पविसिअ देवं वंदित्ता गंतव्वं, अन्नहा तस्स वहो भविस्सइ” / एगो कुंभयारो तमाएसं अजाणिऊण गद्दहमारुहिय हत्थे लगुडं गिण्हित्ता महारायव्व गच्छइ / तेण देवालए सो देवो न वंदिओ / तओ रुट्ठा सुहडा तं गिण्हिऊण नरिंदग्गओ नएइरे / जमा Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सीलवईए कहा-७ 27 नरिंदेण सो वहाइ आइट्ठो / वहत्थंभे सो नीओ ! मरणकाले तत्थ मरणं विणा पत्थणातियं किज्जइ, पत्थणातिगं पूरिऊण वहिज्जइ, एवं नयिमो निवेण कओ अस्थि / टा सो कुंभारो वि पुच्छिज्जइ तए पत्थणातिगे किं जाइज्जइ ?, तेण उत्तं-“अहं नरिंदस्स समीवे मग्गिस्सामि / सो तत्थ नीओ / ____ नरिंदेण पत्थणातिगं मग्ग त्ति कहिअंसो कहेइ-‘एगं तु मज्झ गेहे अहुणा कुडुंबभोयणत्थं पन्नरलक्खरूप्पगाई पेसेह / बीअं तु जे जणा बंदीकया ते सव्वे मोएह / निवेण सव्वं कयं / तइअपत्थणावसरे तेण'सहामज्झत्थिअनरिंदपमुहसव्वजणाणं एएण लगुडेण पहारतिगकरणाय आएसो मग्गिओ' / रण्णा चिंतिअं-अहं किं करोमि ?, एसो थूलो, दंडोवि थूलो, एगेण पहारेण अहं मरिस्सामि तओ 'अजुत्तो एसो आएसो' इअ चिंतित्ता वंदणाएसो निक्कासिओ, उवरिं दाणमहिअं तस्स अप्पित्ता तस्स बुद्धीए संतुटेण निवेण समाणं गिहे मोइओ / एवं अविआरिओ आएसो कयावि अप्पवहाइ होइ / उवएसो अवियारिअकज्जस्स, पासित्ता अप्पियं फलं / कयाई न तहा कुज्जा, जइ तुम्हे सुहेच्छवो / / 2 / / अवियारिआएसे नरिंदस्स छट्ठी कहा सभत्ता / / 6 / / - जणमुहपरंपराओ सत्तमी सीलवईए कहा कालो गओ जो धम्ममि, सो णेओ सहलो चिअ / निष्फलो सयलो सेसो, वहू एत्थ निदसणं / / 1 / / कम्मि वि नयरे लच्छीदासो नाम सेट्ठी वरीवट्टइ / सो बहुधणसंपत्तीए गविट्ठो आसि ? भोगविलासेसु एव लग्गो कयावि धम्मं न कुणेइ / तस्स पुत्तो वि एया अस्थि / जोव्वणे पिउणा धम्मिअस्स धम्मदासस्स जहत्थनामाए सीलवईए कन्नाए सह पाणिगहणं पुत्तस्स कारावियं / सा कन्ना जया अट्ठवासा जाया, तया तीए पिउपेरणाए साहुणीसगासाओ जिणीसरधम्मसवणेण सम्मत्तं अणुव्वयाइं च गहीयाई, जिणधम्मे अईव निउणा संजाया / जया सा ससुरगेहे आगया, तया ससुराइं धम्माओ विमुहं दट्ठण तीए बहुदुहं संजायं / कहं मम नियवयस्स निव्वाहो होज्जा ?, कहं वा देवगुरुविमुहाणं ससुराईणं धम्मोवएसो भवेज्जा, एवं सा वियारेइ / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 पाइअविन्नाणकहा-१ एगया ‘संसारो असारो, लच्छी वि असारा, देहोवि विणस्सरो, एगो धम्मो च्चिय परलोगपवन्नाणं जीवाणमाहारुत्ति उवएसदाणेण नियभत्ता जिणिंदधम्मेण वासिओ कओ / एवं सासुमवि कालंतरे बोहेइ / ससुरं पडिबोहिउं सा समयं मग्गेइ / एगया तीए घरे समणगुणगणालंकिओ महव्वई नाणी जोव्वणत्यो एगो साहू भिक्खत्थं समागओ / जोव्वणे वि गहीयवयं संतं दंतं साहुं घरंमि आगयं दट्ठण आहारे विज्जमाणे वि तीए वियारियं-,जोव्वणे महव्वयं महादुल्लहं, कहं एएण एयंमि जोव्वणे गहीयं ? त्ति ' परिक्खत्थं समस्साए पुढे-'अहुणा समओ न संजाओ, किं पुव्वं निग्गया ? ' तीए हिययगयभावं नाऊण साहुणा उत्तं-समयनाणं-'कया मच्चू होस्सइ त्ति' नत्थि, तेण समयं विणा निग्गओ / सा उत्तरं नाऊण तुट्ठा / मुणिणा वि सा पुट्ठा कइ वरिसा तुम्ह संजाया' ? / मुणिस्स पुच्छाभावं नाऊण वीसवासेसु जाएसु वि तीए ‘बारसवासत्ति उत्तं' पुणरवि ‘ते सामिस्स कइ वासा जाय' त्ति ? पुढे / तीए Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सीलवईए कहा-७ पियस्स पणवीसवासेसु जाएसु वि ‘पंच वासा ' उत्ता, एवं सासूए 'छम्मासा कहिया' / ससुरस्स पुच्छाए सो 'अहुणा न उप्पन्नो अस्थि ' त्ति / एवं वहू-साहूणं वट्टा अंतट्ठिएण ससुरेण सुआ / लद्धभिक्खे साहुंमि गए सो अईव कोहाउलो संजाओ, जओ पुत्तवहू मं उद्दिस्स न जाउ त्ति कहेइ / रुट्ठो सो पुत्तस्स कहणत्थं हटुं गच्छइ / गच्छंतं ससुरं सा वएइ-'भोत्तूणं हे ससुर ! तुं गच्छसु / ' ससुरो कहेइ-'जइ हं न जाओ म्हि, तया कहं भोयणं चव्वेमि-भक्खेमि ' इअ कहिऊणं हटे गओ / पुत्तस्स सव्वं वुत्तंतं कहेइ'तव पत्ती दुरायारा असब्भवयणा अत्थि, अओ तं गिहाओ निक्कासय' / सो पिउणा सह गेहे आगओ / वहुं पुच्छइ-'किं माउपिऊणं अवमाणं कयं ? साहुणा सह वट्टाए किं असच्चमुत्तरं दिण्णं ? / तीऐ उत्तं-'तुम्हे मुणिं पुच्छह सो सव्वं कहिहिइ' / ससुरो उवस्सऐ गंतूण सावमाणं मुणिं पुच्छइ-'हे मुणे ! अज्ज मम गेहे भिक्खत्थं तुम्हे किं आगया ?' / मुणी कहेइ-'तुम्हाणं घरं न जाणामि, तं कुत्थ वससि ?, सेट्ठी वियारेइ / मुणी असच्चं कहेइ ' / पुणरवि पुटुं कस्स वि गेहे बालाए सह वट्टा कया किं ? / मुणी कहेइ-सा बाला जिणमयकुसला, तीए मम वि परिक्खा कया' / तीए हं वुत्तो ‘समयं विणा कहं निग्गओ सि' / मए उत्तरं दिण्णं-समयस्स 'मरणसमयस्स ' नाणं नत्थि, तेण पुव्ववयंमि निग्गओ म्हि / मए वि परिक्खत्थं सव्वेसिं ससुराईणं वासाई पुट्ठाई / तीए सम्मं कहियाइं / - सेट्ठी पुच्छइ-'ससुरो न जाओ इइ तीए कहं कहियं ? / ' मुणिणा उत्तं-'सा चिय पुच्छिज्जउ, जओ विउसीए तीए जहत्थो भावो नज्जइ ' ! ससुरो गेहं गच्चा पुत्तवहुं पुच्छइ-'तीए मुणिस्स पुरओ किमेवं वुत्तं-'मे ससुरो जाओ वि न ' / तीए उत्तं-“हे ससुर ! धम्महीणमणूसस्स माणवभवो पत्तो वि अपत्तो एव, जओ सद्धम्मकिच्चेहिं सहलो भवो न कओ सो मणूसभवो निप्फलो चिय / तओ तुम्ह जीवणं पि धम्महीणं सव्वं गयं" तेण मए कहिअं–'मम ससुरस्स उप्पत्ती एव न / एवं सञ्चत्थनाणे तुट्ठो धम्माभिमुहो जाओ / पुणरवि पुटुं-'तुमए सासूए छम्मासा कहं कहिआ ?' / तीए उत्तं-'सासु पुच्छह' सेट्ठिणा सा पुट्ठा / ताए वि कहिअं-“पुत्तवहूए वयणं सञ्चं, जओ मम जिणधम्मपत्तीए छम्मासा एव जाया, जओ इओ छम्मासाओ पुव्वं कत्थ वि मरणपसंगे अहं गया / तत्थ थीणं विविहगुणदोसवट्टा जाया / एगाए वुड्डाए उत्तं 'नारीणं मज्झे इमीए पुत्तवहू सेट्ठा / जोव्वणवए वि सासूभत्तिपरा धम्मकज्जंमि सएव अपमत्ता, गिहकज्जेसु वि कुसला नन्ना एरिसा ! / इमीए सासू निब्भग्गा, एरिसीए भत्तिवच्छलाए पुत्तवहूए वि धम्मकज्जे पेरिज्जमाणावि धम्मं न कुणेइ, इमं सोऊण वहूगुणरंजिआ हं तीए मुहाओ धम्मं पावित्था / धम्मपत्तीए छम्मासा जाया, तओ पुत्तवहूए छम्मासा कहिया, तं जुत्तं" / पुत्तो वि पुट्ठो, तेण वि उत्तं-"रत्तीए सययधम्मोवएसपराए भज्जाए ‘संसारासारदंसणेण भोगविलासाणं च परिणामदुहदाइत्तणेण, वासानईपूरतुल्लजुव्वणेण य देहस्स खणभंगुरत्तणेण जयंमि धम्मो एव सारुत्ति ' उवदिट्ठो हं जिणधम्माराहगो जाओ, अज्ज पंच वासा जाया / तओ वहुए मं उद्दिस्स पंचवासा कहिया, तं सच्चं " एवं कुटुंबस्स Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 पाइअविन्नाणकहा-१ धम्मपत्तीए वट्टाए' विउसीए पुत्तवहूए जहत्थवयणं सोऊण लच्छीदासो वि पडिबुद्धो / वुड्डत्तणे वि धम्मं आराहिअ सग्गई पत्तो सपरिवारो / उवएसो - सीलवईअ दिटुंतं, ससुराइविबोहगं / सोचा धम्मेण अप्पाणं, वासिअंकुण सव्वया / / 2 / / ससुराइधम्मपावणे सीलवईए सत्तमी कहा समत्ता / / 7 / / -समणमुहाओ अट्टमी दाणंमि वुड्डदंपईणं कहा - - - - - - - दायव्वं निअहत्थेण, परो दाहिइ वा न वा / वुड्डदंपइदिटुंतो, विक्खाओ एत्थ वुञ्चइ / / 1 / / एगम्मि नयरे निद्धणो थेरो वणिओ अपुत्तो अत्थि / नियडिकुसला तस्स थेरी भज्जा दुट्ठा विज्जइ / तेण वणिएण निद्धणेण कया वि दाणं न दिण्णं / एगया तेण चिंतिअं-'दाणेण विणा परलोगे सुहं न होही ' तेण किंचि वि इह भवे दाणं दायव्वं' ति वियारिऊण मज्झ घरे एगो जञ्चतुरंगमो अत्थि, तस्स विक्कएण जं दव्वं होहिइ, तं धम्मत्थं मए अप्पियव्वं, एवं चिंतमाणस्स तस्स किंयतो कालो गओ / जया तस्स मरणसमओ आगओ, तया महायणं बोल्लाविऊण कहेइ “मम मरणस्स पच्छा मम भज्जा एयं जच्चतुरंगमं विक्केऊणं जं दव्वं पाविस्सइ, तं दव्वं परलोगसुहाय तुम्हाणं दास्सइ, तं दव्वं तुम्हेहिं सुहकम्ममि निओइयव्वं" ति कहिऊण सो मरणं पत्तो / तस्स वुड्डा भज्जा नियभत्तुणो मरणकिच्चं किच्चा विआरेइ-“इमस्स जञ्चतुरंगमस्स विक्कएणं रूवगसयं होही, तं तु महायणस्स अप्पणीयं भविस्सइ, मम पासे किं पि न ठास्सइ, तओ एवं कायव्वं जेण सव्वधणं मईयपासे चिय ठाएज्ज" एवं चिंतिऊण एगो मंजारो पालिओ / विक्कयकाले मंजारस्स रूवगाणं नवनवई ठविआ, तुरंगस्स एगो रूवगो ठविओ / जो कोवि कयणत्थं आगच्छेज्जा तस्स सा एवं कहेइ-'मए एसो तुरंगो मंजारेण सहच्चिय विक्केयव्वो, एक्कमेको कस्स वि न दायव्वो, जस्स गहणेच्छा सिया, तेण मंजारस्स रूवगाणं नवनवई दायव्वा, तुरंगमस्स एगो चिय रूवगो / एगमेगं तु न विक्केस्सामि / लोगा तुरंगमस्स गहणेच्छाए आगच्छंति, सा पुव्वं मंजारगहणाय कहेइ, पच्छा तुरंगं / मंजारं को वि न गिण्हेइ / एगया एगो धणिओ आगओ / तीए तारिसं वयणं सोच्चा तेण मंजारस्स रूवगाणं नवनवई दिण्णा, आसस्स रूवगो एगो दिण्णो / सा रूवगसयं गिण्हित्ता घरे आगया / महायणं बोल्लाविऊण जया एगं रूवगं देइ, तया पुच्छइ किमेवं ? / सा कहेइ-“तुरंगमस्स विक्कएण एगो रूवगो लद्धो, रूवगाणं नवनवई मंजारविक्कएण 1. वार्तायाम् / / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दाणंमि वुड्डदंपईणं कहा-८ स.१/ लद्धा / मम भत्तुणा वि एवं कहिअं-तुरंगमस्स विक्कएण जं दव्वं होज्जा, तं अप्पियव्वं, मए उ तं दव्वं तुम्हाणं दिण्णं / एवं वुड्डाए महायणो वि वंचिओ / सा य अइलुद्धत्तणेण तस्स उवभोगं अकिच्चा चिय, विविहकिलेसं सहमाणा, मरणकाले वि दव्वं चेव झायमाणा अट्टरोद्दज्झाणपरा मच्चु पत्ता / तओ निएण हत्थेण जं दाणं दिज्जइ . तमेव परलोए सुहकरं होई / / उवएसो दिद्रुतं थेर-थेरीए, सोञ्चा सब्भावओ सया / जहुत्तं जं तह दिज्जा, मायं नेव समायरे / / 2 / / दाणंमि वुड्डदंपइणं अट्ठमी कहा समत्ता / / 8 / / - जणपरंपराओ Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ नवमी दाणविलम्बोवरिं जुहिट्ठिलभीमसेणाणं कहा ------------- 'दाणधम्मस्स वेलाए, विलंबं न समायरे / ' कल्ले दाणं पयच्छिस्सं, जुहिट्ठिलवयं जहा / / 1 / / जुहिट्ठिलमहानरिंदो मज्झण्हं जाव पइदिणं दाणं देइ / एगया को वि निद्धणो माहणो बहुदूराओ आगच्च जुहिट्ठिलदाणसालाए समत्तपाए मज्झण्हसमए पविट्ठो / पंचेव पंडवा दाणसालाए विज्जंति / तया धम्मपुत्तेण माहणस्स उत्तं- कल्ले दाहिमि' / एवं सोच्चा निरासो बंभणो गओ / तया भीमसेणेण चिंतिअं-' न जुत्तो दाणे विलंबो ' तम्हा महारायं बोहिमि, इअ चिंतिऊण सिग्घं तओ उट्ठाय आउहसालाए गओ / तत्थ एगा विजयढक्का Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दाणविलम्बोवरिं जुहिट्ठिलमीमसेणाणं कहा-९ अस्थि / जया को वि देसो जिणिज्जइ, तया सा वाइज्जइ / वाइज्जमाणाए ढक्काए पउरेहिं जाणिज्जइ, अज्ज को वि देसो पंडवेहिं जिओत्ति / भीमसेणो वि सयं तं ढक्कं महादंडेण वाइउं लग्गो / तया तीए ढक्काए महागज्जणारवो पउरेहिं सुओ / जुहिट्ठिलेणावि सुणिओ / सो चिंतेइ-'अज्ज ढक्कं को किमत्थं वाएइ ? ' त्ति / पासत्थिअं नरं पुच्छइ / सो नरो निरिक्खिऊण आगओ समाणो नरिंदं कहेइ-'हे महाराय ! अज्ज भीमसेणभाया विजयढक्कं वाएइ' / धम्मपुत्तो भीमसेणं बोल्लाविऊण पुच्छइ-' हे भायर ! अज्ज को अउव्वो देसो केण विजिओ ? , जेण सयं तुं विजयढक्कं वाएसि ' / भीमसेणेण उत्तं-'हे महाराय ! तित्थंकरहिं केवलीहिं जोगीहिं महारिसीहिं च जो कया वि न जिओ, सो अज्ज जिओ, तेण इमा विजयढक्का मए वाइज्जइ ' / धम्मपुत्तेण पुढे ' किं तए जिअं?' / भीमसेणो कहेइ–'निब्बलस्स मम अज्जेअंतं जेउं सत्ती नत्थि' / पुणरवि पुटुं-'तो केण जिओ ? ' / भीमसेणो कहेइ-' हे महाराय ? तुमए सो विजिओ' / जुहिट्ठिलो पुच्छइ-'कया मए जिओ' ? / भीमसेणो कहेइ-'अज्ज अहुणा य' / जया सो माहणो एत्थ आगओ, तया सो भवंतेण उत्तो-कल्ले दाइस्सं ' त्ति / तओ नज्जइ एगदिणं जाव भवंतेण कालस्स विजओ कओ / पुव्वं केण वि महापुरिसेण कालो न जिओ, तए पुणो सो जिओ / तेण अच्छेरजुत्तेण मया ढक्का वाइआ / नीइसत्थे वि कहिअं-“जं कल्ले कायव्वं तं अज्ज करणिज्जं / जं अज्ज संझाए कायव्वं, तं मज्झण्हे करणीअं / जं मज्झणिज्जं करणिज्जं, तं अहुण च्चिअ कायव्वं, जओ मच्चू नहि पइक्खए, अणेण नियकज्जं कयं अहवा न कयं ति, तओ सुहाणं कज्जाणं करणे विलंबो न कायव्वो" / तं सुणिऊण धम्मपुत्तो महारायो नियं पमायं जाणित्ता, तं बंभणं सिग्धं बोल्लाविऊण बहु धणं दाहीअ / एवं दाणे विलंबो न कायव्वो / उवएसो - वयणं भीमसेणस्स, दाणे जुत्तिसमन्नियं, / सुणित्ता भविया ! तंमि, पमायं परिवजह / / 2 / / दाणविलंबोवरिं जुहिट्ठिल-भीमसेणाणं नवमी कहा समत्ता / / 9 / / -सूरीसरमुहाओ Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 दसमी कित्तिम-नेहोवरिं वडाए कहा %3- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - पिया लोए निय-प्पाणा, न पुत्तधणबंधवा / जमस्स पुत्तओ रुग्गो, वुड्डाए जहा दंसिओ / / 1 / / कम्मिवि नयरे एगा थविरा वसइ / तीए पुत्तो एगो जोव्वणत्थो विज्जइ / सो एगया रोगपीलिओ सज्जाए वि उत्थिउं असत्तो जाओ / सा थविरा वाहिपीलिअं पुत्तं दट्टण एवं चिंतेइ- पुत्तविहीणाए मम निव्वाहो कहं होस्सइ, अओ मरणं चिय वरं' / तओ सइ एवं पत्थेइ-'हे जमराया ! मं नएज्जा, मम पुत्तं तु मा एज्ज' / तीए भट्टाणं कहासु एवं सुअं ‘जया मरणकालो होज्जा, तया महिसरूवेण जमराया आगच्छइ, मच्चुमुहे पडिअंजणं नेऊण गच्छइ' / Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ जोग्गाण संजोगे चोरस्स कहा-११ 35 एगया मज्झरत्तीए पुत्तो सेज्जाथिओ अस्थि / वुड्डा पुत्तमुहं दळूण पत्थेइ ‘हे जमराय ! मं नेएज्जा, मम पुत्तं मा नेसु' एवं पुणो पुणो पत्थणं कुणंती निदं पत्ता / तया समीवघरत्थो महीसो छुट्टिओ समाणो थेरीए अपिहिअदारे घरंमि पविट्ठो / सो महिसो गाढसुत्ताए वुड्डाए पाउअवत्थस्स अंचलं जाइसहावेण आकरिसइ / वुड्डा जागरिआ समाणी महिसं पासेइ, पासित्ता विआरेइ-'पुत्तस्स गहणाय आगओ जमराओ भुल्लेण मं करिसेइ' / तया तीए उत्तं-'हे जमराय ! हं तु नीरोगा म्हि, मम पुत्तो रोगपीडिओ एत्थ सज्जाए थिओ अत्थि, एअं गिण्हाहि, तुं भुल्लेण एत्थ किं आगओ सि ? ' / तीए तं वयणं सज्जाथिओ पुत्तो वि सुणेइ, विआरेइ-मम माउस्स कित्तिमो केरिसो ममुवरि नेहो अत्थि, सव्वे संसारिणो नियत्थसाहणपरा, परत्थविमुहा हुन्ति, अओ अहं पि नीरोगो होस्सामि, तया सिग्घं अप्पणो अत्थं साहिस्सामि, एवं सुहचिंताए कमेण नीरोगो जाओ / सव्वं चइऊण परलोगमग्गाराहगो जाओ / उवएसो वुड्डाए कारिमं नेह, नियपुत्ते वि पेक्खिअ / पयट्टेज्जा निए हिए, 'सत्थभंसो हि मुक्खया' / / 2 / / कित्तिमनेहोवरिं वुड्डाए दसमी कहा समत्ता / / 10 / / - सूरीसरमुहाओ / 11 एगारसी जोग्गाण संजोगे चोरस्स कहा विरुद्धदंपईणं पि, संबंधो नेव सोहए / अओ जोगोऽणुरूवाणं, जहा चोरेण कारिओ / / 1 / / धाराए नयरीए भोयनरिंदरज्जे एगमि घरे पुरिसो कुरूवो निग्गुणो अ, तस्स य भज्जा सुरूवा सुगुणा / सा इत्थी धम्महीणपइस्स जोगेण निच्चं दुक्खिआ अत्थि / अन्नंमि गिहम्मि भज्जा कुरूवा निग्गुणा, तीए य पई सुरूवो सुगुणो / निग्गुणाए भज्जाए सो दुहिओ समाणो कहंपि कालं नेइ / एगया चोरेण ताणं गिहाणं खत्तपयाणे अणणुगुणजुत्ते दुवे दंपइणो दळूण सुत्तइत्थिदुगाणं परावट्टणं कयं / जाणं सुजोगो जाओ, ते चिराओ उब्विग्गा, तया पसण्णा संजाया / अन्नेण निग्गुणेण भोयनरिंदसहाए गंतूण 'हे नरिंद ! मम भज्जा सुरूवा केण वि हरिअ त्ति मम नाओ दायव्यो ' इइ जाणाविअं / रण्णा नयरंमि पडहुग्घोसो कारिओ-'अस्स भज्जा जेण वि हरिआ होज्जा, तेण अवस्सं एत्थ आगंतव्वं, अन्नह पच्छा महादंडो होहिइ ' / सो चोरो पडहुग्घोसं सोच्चा नरिंदसहाए आगच्च कहेइ मए अस्स इत्थिं हरिऊण सुरूवस्स जोग्गस्स अवरस्स दिन्ना / जओ उत्तं Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 पाइअविनाणकहा-१ मए निसिनरिंदेणं, परदव्यावहारिणा। लत्तो विहिकओ मग्गो, जोग्गं जोग्गेण जोइअं / / 2 / / इमं सोच्चा निवेण हसिऊण तं पमाणीकयं ति / उवएसो विहिणा जं कयं कजं, चोरेण कयमण्णहा / तं सोऊण जहाजोग्गं, जोयए मइमं सया / / 3 / / जोग्गाण संजोगे चोरस्स एगारसी कहा समत्ता / / 11 / / - भोयनरिंदकहाओ Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दुवालसमी भवस्स असारयाए नागदत्तसेट्ठिणो कहा - - - अन्नाणावरिआ लोगा, पेक्खेज्जा न हियाहियं / ते हसिजंति साहूहिं, नागदत्तो व्व सेट्ठिओ / / 1 / / सिरिअवंतीए नयरीए नागदत्तो नाम महारिद्धिमंतो सेट्ठी परिवसइ / तस्स जसोमई नाम भज्जा अस्थि / सो इंदियविसय-सुहपसत्तो भोगविलासेहिं कालं नएइ / ‘पावाणं लच्छी पावकम्ममि जुज्जइ' त्ति नाएण तेण कोडिदव्ववएण बारहवरिसेहिं सत्तमालओ महापासाओ निम्मविओ / सो पासाओ तारिसो जाओ, जस्स पासायस्स वरिसाणं सहस्सं जाव कक्करोवि न खरेज्जा / निप्पन्ने पासाए चित्तगरे बोल्लाविऊण विविहनरनारीतिरिच्छाईणं चित्तकरणत्थं भित्तीओ समप्पिआ / ते चित्तगरा वि जणनेत्ताणंदगराणेगचित्तालंकरिअभित्तीओ कुणंति / अन्नया पच्चूसकाले सो सेट्ठी चित्तकरणत्थं पेरेइ, तया तत्थ कोवि विसिट्ठोहिनाणजुत्तो महव्वई साहू आगओ / वुट्टत्तणपारंभे वि विसयवामूढं तं नागदत्तं दट्टण किंचि विहसिअ सो अग्गओ चलिओ / नागदत्तो वि चिंतेइ-“चित्तगराणं पेरणं कुणंतं मं निरिक्खिऊण हसित्ता मुणी किं गओ ? महप्पाणो कयावि निरत्थयं न हसेइरे / मइ एआरिसं किं दिटुं, जओ हसिऊण गओ / पच्छा अस्स कारणं उवस्सए गंतूण मुणिं पुच्छिस्सामि" इअ विआरिऊण खणंतरे सो चिंतारहिओ जाओ। पुणरवि मज्झण्हसमए सो साहू भिक्खत्थं तस्स धरंमि समागओ, तया भुंजमाणस्स नागदत्तसेट्ठिणो उस्संगे तस्स पुत्तो कीलेइ, तस्स य भज्जा जसोमई भावओ मुणिं सक्कारिऊण निरवज्जं भिक्खं दाहीअ / तया पिउस्स अंके रममाणेण पुत्तेण मुत्तिऊण सेट्ठिस्स भोयणं वत्थं च भरिअं / मुत्तं अवसारिअ भुंजतो नागदत्तो बोल्लेइ-“हे पिए ! अणेण पुत्तेण मम भोयणं वत्थं च खरंटिअं', एवं बोल्लमाणे समाणे स साहू नागदत्तमुहं पासित्ता किंचि वि हसित्ता निग्गओ / हसंतं मुणिं दट्ठण नागदत्तो पिअं कहेइ-“हे पिए ! इमो मुणी मं पासित्ता हसिऊण गओ, तत्थ किं कारणमत्थि ? किंवा हसणसीलो सो अत्थि ? / पहायकाले वि चित्तगराणं विविहचित्तकरणत्थं पेरंतं मं दद्रुण हसिओ, अहुणावि हसिऊण गओ” / जसोमई वएइ-'हे नाह ! विणा कारणं मुणिणो कया वि न हसंति, अवस्सं किं पि एत्थ पओअणं होज्जा' / नागदत्तो आह-'तओ अवस्सं हं मुणिस्स समीवे गंतूण हसणकारणं पुच्छिस्सं' एवं वोत्तूण भोयणं काऊण हट्टे गओ / अवरहकाले हट्टे थिओ नागदत्तो कयविक्कयं कुणंतो अहेसि, तया रायपहे एगं बक्करं गिण्हित्ता गच्छमाणस्स चंडालस्स हत्थाओ छुट्टिअ सो बक्करो हट्टत्थिअं नागदत्तं पासित्ता तस्स हट्टमारूढो, पच्छा तस्स गहणत्थं चंडालो वि हट्टं आगंतूण नागदत्तं कहेइ-“इमो बक्करो अम्हच्चओ, तेण मज्झं अप्पेह, जइ तस्सुवरि किवा होज्जा, तया तस्स जोग्गं मुलं दाऊण गिण्हेह" / चंडालं दट्टणं सो बक्करो भयभंतो बें बें करंतो हट्टस्स अब्भंतरे पविट्ठो / सेट्ठिणो कम्मगरेहिं पि अंतो पविसिअ दंडेण तं ताडिऊण बाहिरं निक्कासिज्जमाणो वि सो अंतो अंतो Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाइअविन्नाणकहा-१ पविसेइ / तया नागदत्तो सयं उट्ठाय तस्स अयस्स कण्णं गिण्हित्ता बला हट्टाओ उत्तारेइ / निद्दओ सो चिंतेइ-“एवं कियंते जीवे रक्खेमि, एवं जीवाणं रक्खणे मम धणं झीणं होज्जा, चंडालो वि सया एवं कुज्जा, तेण निक्कासणं चिअ वरं " / एवं चिंतित्ता में बैं कुणंतो सो हट्टाउ नीसारिओ / निस्सारिज्जमाणं, अओ चिअ अंसूई मुंचमाणं, 'सेट्ठिस्स सम्मुहं पासिऊण हे दयालु ! सेट्ठिवर ! अस्स चंडालस्स हत्थाओ मं माआवसु' इअ मणसि पत्थमाणं बक्करं गहिऊण चंडालो गओ / जया सेट्ठिणा हट्टाओ बक्करो नीसारिज्जमाणो आसी, तया सो साहुवरो थंडिलत्थं गच्छंतो पुणावि सेटुिं पइ किंचि हसिऊण गओ / तया नागदत्तो वि तइयवारं हसिऊण गच्छंतं मुणिं पासिऊण चिंतेइ-‘एसो मुणिवरो अज्ज वारत्तयं मिलिओ वारत्तयंपि हसिऊण गओ, एत्थ अवस्सं किंपि कारणं होज्जा ? तओ उवस्सए गन्तूण हसणकारणं पुच्छिस्सं ' एवं विआरिअ हट्टाओ गिहे गंतूण भोयणं किच्चा रत्तीए उवस्सए गओ / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भवस्स असारयाए नागदत्तसेट्ठिणो कहा-१२ साहुं पणमिअ पुढे-"मुणिराय ! अज्ज पभायकाले चित्तगराणं चित्तकरणाय पेरंतं मं दट्टण किमटुं तुमए हसिअं / सव्वे संसारिणो नियगेहकिच्चाई किं न कारिंति ? तो तुम्हेहिं केण कारणेण हसिअंति ! " पुच्छणाय आगओ हं / मुणी कहेइ-“हे नागदत्त ! तुं भोगविलासेसु पसत्तो निआउस्स अंतं अपासंतो, चित्तगराणं विविहचित्तकरणत्थं कहेसि, किंतु अस्सिं पासाए मए कियंतकालं जाव वसियव्वं ति न पासेसि, अओ विसयवामूढाणं केरिसी ठिइ ? त्ति मए हसिअं" / नागदत्तो वि मुणिवयणेण आउसं अप्पं पासंतो साहुं पुच्छइ-'हे भयवंत ! मम जीवणसेसं कियंतमत्थि ?' / मुणी कहेइ–'सत्तदिवससेसमत्थि / अज्जप्पभिइ सत्तमे दिवसे संझाकाले तुं मच्चं पाविहिसि ' / नागदत्तो पुच्छइ-'किं भंते ! हं समाहिणा वा असमाहिणा वा मरणं पाविस्सं ?' / मुणिवरो आह-“नागदत्त इओ पंचमे दिवसे तव मत्थए सुलपीडा होस्सइ, तं असहेजसूलपीडं तीहिं दिणेहिं अणुभविअ मरणं पाविहिसि" नागदत्तो तं सुणिअ, महप्पाणमग्गओ अप्पाणं हसणपत्तं गणितो, अप्पकेरासब्भपउत्तिं धिक्कुणंतो, नेत्तेहिंतो अंसूई मुंचंतो साहुं कहेइ“हे भदंत ! किल सच्चो हं हसणीओ जाओ, दुल्लहं माणवभवं पावित्ता मए पोग्गलिअसुहपसत्तेण किंपि परलोगाराहणं न कयं, निप्फलो गमिओ मणूसो भवो, अहुणा किं करोमि ?" इअ बोल्लिऊण रुयंतो मुणिपाएसु पडिओ। समणोवि नागदत्तं कहेइ “हे सावग ! जह रण्णे एक्को महारुक्खो अत्थि, तत्थ संझाए दूरयराओ आगच्छिऊण पक्खिणो साहासु वसंति, पुणो पहाए संजाए उड्डेऊण अन्नत्थ संचलंति, पुणो मिलेज्ज न वा मिलेज्जा, एवं भवे एयारिसो कुडुंबमेलो जाणियव्वो / अप्पणो एव अत्थसाहणपरा सत्थिआ सव्वे संसारिणो जीवा नायव्वा, तुमं पि अप्पस्स अत्थं साहेहि" / नागदत्तो पढमहासस्स कारणं नच्चा अप्पाणं अहण्णं मण्णमाणो बीयवार-हसणस्स कारणं पुच्छइ / तया मुणी कहेइ- 'हे-नागदत्त ! भज्जापुत्ताईसु मूढप्पाणो संसारसरूवं न जाणेइरे, जओ तुं जं पुत्तं मन्नेसि, जेण पुत्तेण आणंदिओ होज्जा, जस्स मुत्तेण भरियपि भोयणं पियं गणेसि, सो तुज्झ पुत्तो तव भज्जाए जारपुरिसो आसि / नायसरूवेण तए एसो हणिओ समाणो, मरिऊण तव भज्जाए पुत्तत्तणेण समुववन्नो / तुं सत्तुं पि पिअं पुत्तं मन्नेसि जया सो तुह पुत्तो जोव्वणवंतो होस्सइ, तया तव घरुवक्खरजुअभव्वपासायं विक्केहिइ, तव भज्जाए विसं दाऊण मारिस्सइ, तुम्ह पुत्तो कुले कुलंगालो होही / संसारीणं एरिसी ठिई" इअ चिंतिऊण मए बिइयवारं पि हसिअं / एअं सुणित्ता नागदत्तो कहेइ-“हे भगवंत ! पुंछलीए भज्जाए, पुत्तत्तणेण य उप्पन्नस्स सत्तुणो सरूवं जाणिऊण किल भोगेहिं हं वंचिओ म्हि / अहुणा मज्झ तं कहिज्जाह, जं मए हट्टाओ निस्सारिज्जमाणं बक्करं दद्रूण तुमए हसिअं" / मुणिवरो कहेइ-"नागदत्त ! एसो बक्करो पुव्वभवे तव पिया आसि, जेण महापरिग्गहतिण्हाए सो मूढप्पा अणीईए बहुदव्वं संचिऊण, मरणकाले तुम्ह सव्वदव्वं अप्पिऊण पावकम्मणा एसो बक्करो संजाओ / जेण 1. स्वार्थिकाः / / Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 पाइअविनाणकहा-१ अस्स चंडालस्स पुव्वभवे बहुदव्वगहणेण अप्पो कप्पासो अप्पिओ, तेण एसो रिणमोक्खत्थं अस्स चंडालस्स हत्थे आगओ / अज्ज चंडालो एअं बक्करं गहिऊण रायपहंमि गच्छंतो अहेसि, तया एसो बक्करो अप्पणो हट्टे पुत्तं च निरिक्खिऊण जाइसरणं पाविऊण तुमं सरणमागओ / चंडालेण कयणत्थं कहिएण लोहंधेण तुमए सो न / गहिओ" तेण मए हे नागदत्त ! तइयवारं पि हसि / एवं सोञ्चा-'मए पिआ वि न रक्खिओ त्ति अप्पाणं धी धी करितेण तेण सिग्धं उत्थाय चंडालघेरं गच्छिऊण कहियं-'हे चंडाल ! जहिच्छिअं दव्वं गहिऊण बक्कर मज्झ देसु ' / तेणुत्तं-'सेट्ठि ! सो अहुणा एव हओ, कहं अप्पेमि ? ' एवं सुणित्ता अप्पं निंदतो मुणिवरस्स पासंमि गच्छित्ता पुच्छीअ-मम पिया मरणं पाविअ कं गई गओ? / मुणी कहेइ-“ सरणमागयं पियरं अरक्खमाणं तुमं धिक्कारितो अट्टरोद्दज्झाणेण सो मरणं पाविअ निरयं गओ" / तया नागदत्तो पिउस्स दुग्गइं सोच्चा निरयदुहाओ बीहंतो मुणिं कहेइ-“हे भगवंत ! मं तारय मं तारय, सत्तदिणेणं हं किं करिस्सं ? कहं अप्पाणं तारइस्सं ? हे दयाभंडार ! मम सप्पहं दंसेहि दंसेहिं त्ति"। मुणिवरो आह-" हे नागदत्त ! एगदिवससंजमपालणेण वि भव्वजीवो अवस्सं वेमाणिओ होज्जा, किं पुणो सत्तदिणेण ? " एवं सोञ्चा संसारस्स असारयं भावितो, सत्तक्खेत्तेसु नियदव्वं अप्पित्ता, जिणमंदिरे अट्ठाहिआमहूसवं कारित्ता एयस्स मुणिवरस्स सगासे संजमं गिण्हीअ / अणसणेण सुहेण चत्तारि दिणा गया / पंचमे दिणे तस्स सिरंसि महासूलवेयणा असहेजा जाया / गुरुवरस्स वयणसुहावुट्ठीए समभावेण वेयणं सहतो समाहिणा कालं किच्चा वेमाणियदेवलोगे सोहम्मकप्पे देवत्तणेण समुप्पन्नो / एवं आउसस्स सत्तदिणे सेसे वि संजमं पालिऊण आराहगो नागदत्तो जाओ / उवएसो नागदत्तकहं सोचा, भवरूवपयंसिणिं / 'कामभोगाइ चिञ्चा जएह संजमे वरे ' / / 2 / / भवस्स असारयाए नागदत्तसेट्ठिणो दुवालसमी कहा समत्ता / / 12 / / -सज्झायमालाए Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तेरसमी गेहेसूर-सुवण्णयारस्स कहा गेहेसूरा जणा गेहे, नियसामत्थदंसगा। बाहिरे कायरा तत्थ, सुवण्णारनियंसणं / / 1 / / एगंमि गामे सुवण्णयारो वसइ / तस्स रायपहस्स मज्झभागे हट्टिगा विज्जइ / सया मज्झरत्तीए सो सुवण्णभरियं मंजूसं गहिऊणं नियघरंमि आगच्छइ / एगया तस्स भज्जाए चिंतिअं-'एसो मम भत्ता सव्वया मंजूसं गहिऊण मज्झरत्तीए गेहे आगच्छइ, तं न वरं, जओ कयावि मग्गे चोरा मिलेज्जा तया किं होज्जा ? " / तओ तीए नियभत्तारो वुत्तो-“हे-पिअ ! मज्झरत्तीए तुज्झ गिहे आगमणं न सोहणं ति मज्झ भाइ, कया वि को वि मिलेज्जा तया किं होज्जा ?" / Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 पाइअविनाणकहा-१ सो कहेइ-" तुं मम बलं न जाणेसि, तेण एवं बोल्लेसि / मम पुरओ नरसयं पि आगच्छेज्ज, ते किं कुणेज्जा ? ममग्गओ ते किमवि काउंन समत्था / तुमए भयं न कायव्वं " एवं सुणिऊण तीए चिंतिअं- 'गेहेसूरो मम पिओ अस्थि, समए तस्स परिक्खं काहिमि' / एगया सा नियघरसमीववासिणीए खत्तियाणीए-घरे गंतूण कहेइ–'हे पियसहि ! तुं तव भत्तूणो सव्वं वत्थभूसं मज्झं अप्पेहि, मम किंपि पयोयणं अत्थि' / तीए खत्तियाणीए अप्पणो पिअस्स असिसहिअं सिरवेढणकडिपट्टाइसुहडवेसं सव्वं समप्पिअं / सा गहिऊण गेहे गया / जया रत्तीए एगो जामो गओ, तया सा तं सव्वं सुहडवेसं परिहाय, असिं गहिऊण निस्संचारे रायपहंमि निग्गया / पिअस्स हट्टाओ नाइदूरे रुक्खस्स पच्छा अप्पाणं आवरिअ ठिआ / कियंतकाले सो सोण्णारो हट्ट संवरिअ, मंजूसं च हत्थे गहिऊण भयभंतो इओ तओ पासंतो सिग्धं गच्छंतो जाव तस्स रुक्खस्स समीवं आगच्छेइ, ताव पुरिसवेस्रधारिणी सा सहसा नीसरिऊण मउणेण तं निब्भच्छेइ-“हुं हुं सब्वं मुंचेहि, अन्नहा मारइस्सं ' / सो अकम्हा रुंधिओ भएण थरथरंतो मं न मारेसु, मं न मारेसु,' इअ कहितो मंजूसं अप्पेइ / तओ सा सव्वपरिहिअवस्थग्गहणाय करवालग्गं तस्स वच्छंमि ठविऊण सन्नाए वसणाई पि कड्ढावेइ / तया सो परिहिअकडिपट्टयमेत्तो जाओ / तओ सा कडिपट्टयं पि मरणभयं दंसिऊण कड्ढावेइ / सो अहुणा जाओ इव नग्गो जाओ / सा सव्वं गहिऊण घरंमि गया, घरदारं च पिहिऊण अंतो थिआ / सो सुवण्णयारो भएण कंपमाणो मग्गे इओ तओ अवलोएंतो आवणवीहीए गच्छंतो कमेण जया सागवावारिणो हट्टसमीवमागओ, तया केणवि जणेण पक्कचिब्भडं बाहिरं पक्खित्तं, तं तु तस्स सुवण्णयारस्स पिट्ठभागे लग्गिअं / तेण नायं केणावि अहं पहरिओ / पिट्ठदेसं हत्थेण फासेइ, तत्थ चिब्भडस्स रसं बीआई च फासिऊणं विआरेइ-'अहो हं गाढयरपहरिओ म्हि, तेण धाएण सह सोणिअं पि निग्गयं, तम्मज्झे कीडगावि समुप्पन्ना, / एवं अच्चंतभयाउलो तुरिअं तुरिअं गच्छंतो घरद्दारे समागओ / पिहिअं घरद्दारं पासिऊण नियभज्जाए आहवणत्थं उच्चयरेण कहेइ-'हे मयणस्स माया ! दारं उग्घाडेहि, दारं उग्घाडेहि / ' सा अब्भंतरत्थिआ सुणंती वि असुणंतीव किंचि कालं थिआ / अईवक्कोसणे सा आगच्च दारं उग्घाडिअ एवं पुच्छइ-'किं बहुं अक्कोससि ? ' / सो भयभंतो गिहमि पविसिअ भज्जं कहेइ-'दारं सिग्घं पिहाहि, तालगं पि देसु' / तीए सव्वं काऊण पुटुं-'किं एवं नग्गो जाओ ? ' / तेण वुत्तं-'अब्भंतरे अववरगे चल पच्छा मं पुच्छ ' / गिहस्स अंतो अववरए गच्चा निश्चितो जाओ / तीए पुणो वि पुढे-'किं एवं नग्गो आगओ ?' / तेण कहियं चोरेहिं लुटिओ, सव्वं अवहरिअ नग्गो कओ' / सा कहेइ-“पुव्वं मए कहिअं-हे सामि ! तए एवं मज्झरत्तीए मंजूसे गहिऊण न आगंतव्वं, तुमए न मनिअं तेण एवं जायं " / सो कहेइ-'अहं महाबलिट्ठो वि किं करोमि ? ' जइ पंच छ वा चोरा आगया होज्जा, तया ते सव्वे अहं जेउं समत्थो, एए उ सयसो थेणा आगया, तेणाहं तेहिं जुज्झमाणो पराजिओ, सव्वं लुटिऊण नग्गो कओ, पिट्ठदेसे य असिणाहं पहरिओ / पासेसु पिट्ठदेसं, धाएण सह कीडगावि उप्पन्ना / तीए तस्स पिट्ठदेसं Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ निद्धणवणिअस्स कहा-१४ 43 पासित्ता णायं चिब्भडस्स रसबीयाइं इमाइं लग्गाइं संति / भत्तुस्स वि कहिअं-“सामि ! भयभंतेण तए एवं जाणियं 'केण वि अहं पहरिओ, तओ सोणिअं निग्गयं, तत्थ य कीडगा वि समुप्पन्ना, तं न सच्चं' तुं चिब्भडेण पहरिओ सि, तस्स रसो बीयाइं च पिट्ठदेसे लग्गाई" ति / तओ तस्स देहपक्खालणाय सा जलं गहिऊण आगया नियपइस्स देहसुद्धि करेऊण परिहाणवत्थप्पणे ताई चेव वत्थाई अप्पेइ / सो ताइं वत्थाइं पासिऊणं धिट्टत्तणेण कहेइ-हुं हुं मए तयच्चिय तुमं नाया, मए चिंतिअं-'मम भज्जा किं करेइ ? त्ति हं पासामि' तेणाहं भयभंतो इव तत्थ थिओ मए य सव्वावहरणमवेक्खिअं, अन्नह मम पुरओ इत्थीए का सत्ती ? / सा कहेइ-'हे भत्तार ! तव बलं मए तया चेव नायं, गेहेसूरो तुमं असि, अओ अज्जप्पभिइ तुमए मज्झरत्तीए मंजूसं गहिऊण कयावि न आगंतव्वं' ति भज्जाए वयणं सो अंगीकरेइ / उवएसो सुवण्णगारदिटुंतं, नञ्चा लोगा 'जहाबलं / वएज्जा वा सकज्जाइं, पसाहेजा विवेगिणो' / / 2 / / गेहेसूरसुवण्णयारस्स तेरसमी कहा समत्ता / / 13 / / -सूरीसरमुहाओ चउद्दसी निद्धणवणिअस्स कहा - - - - - - - - - - - ------------ 'दव्वं एगारसो पाणो' त्ति णेयं सञ्चमेव तं / सुमिणे वि जओ लोगा, तयटुं सहिरे दुहं / / 1 / / कत्थ वि एगो वणिगो निद्धणो आसि / सो धणत्थं सव्वत्थ भमंतो निब्भग्गो कत्थ वि काणवराडियंपि न लहेइ / 'कत्थ अत्थो लब्भइ' त्ति तिव्वधणपिवासाए एगया रत्तीए सेज्जाए सुत्तो / मज्झरत्तीए अत्थस्स सुमिणं आगयं / तत्थ सो रण्णे मलुस्सग्गत्थं गओ, तत्थ एगस्स रुक्खस्स हिट्ठमि उवविठ्ठो मलं चयंतो हत्थेण भूमि खणेइ, खणंतो तत्थ सुवण्णदीणारभरियं चरुं पासइ, पासित्ता हरिसुम्मत्तो जाओ। तेण चिंतिअं-'अहो मम पुण्णं जागरेइ, जेण इयंतं धणं लद्धं, कहं घरं नेस्सामि' त्ति ? / तया तत्थ एगो जोगी तेण मग्गेण गच्छंतो तं तारिसं उविट्ठ, हत्थेण य भूमि खणंतं दद्रुण पुच्छइ-'किं करेसि ?' सो कहेइ-'तुम्हे मग्गेण गच्छह, कहणेण किं ? / स जोगी चिंतेइ-किमवि कारणं होज्ज, तेणेवं एसो वणिओ बोल्लेइ / तओ सो तत्थ गच्चा पुच्छइ-भूमीए किं अत्थि ? / सो कहेइ-हं न कहेमि / तया सो जोगी गत्ताए उवरि थिए तस्स Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 पाइअविनाणकहा-१ हत्थे बलाओ दूरीकरिअ देक्खइ तत्थ दीणारभरिअं चरुं देक्खइ वएइ य-हे महाभाग ! तव भग्गं जागरिअं, ममावि एगं दीणाराणं अंजलिं देहि, तव कल्लाणं होही / सो वणिओ कहेइ-'किं तुज्झ पिउसंतिअं एयं अत्थि ?, अहं एगं पि दीणारं न दाहिस्सं, तुब्भ जं रोएज्जा तं कुणिज्जसु ' / जोगी कहेइ-'तुम मम य पिउसंतिअं नत्थि, तुमए पुण्णुदएण लद्धं, मम किंचि दाऊण सव्वं तं गिण्हाहि' / लोहंधो वणिगो तस्स अप्पिउं नेच्छइ / तया सो कहेइ-'जोगी अहं, अगहिऊण कयावि न वञ्चिस्सं' ति कहिऊण तस्स सम्मुहं उवविट्ठो / तयणंतरं तत्थ एगो रायसुहडो तेण मग्गेण गच्छंतो ते दुण्णि तहाथिए पासेइ, पासित्ता कहेइ-'किमेत्थ तुम्हे कुणिज्जा' / तया सो जोगी कहेइ-‘एत्थ भूमीए दीणारभरिओ चरू अत्थि, अणेण सो लद्धो, मए किंचि वि धणं जाइओ एसो न देइ, तेणाहं एत्थ थिओ' / सो रायसुहडो तत्थ आगच्च वणि पुच्छइ-किमेत्थ ? / वणिगो कहेइ-'किमवि एत्थ नत्थि, जोगी असच्चं लवेइ, तुम्हे तुब्भ मग्गेण गच्छह / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ चउजामायराणं कहा-१५ 45 तया ससंको राहसुहडो वणिअं कहेइ ‘इओ अवसरसु,' सो नावसरेइ, हत्थे य चरूवरिं ठविऊण तत्थ थिओ / तेणुत्तं-'भूमीए जं धणं सिया तं रायसंतिअं होज्जा, न तव, एवं कहिज्जमाणो वि जया सो न अवसरेज्ज, तया उवाणहाजुत्तपाएण पिट्ठदेसे ताडिओ सो हा ! हा ! मारिओ हं ति बोल्लंतो निदाए जागरिओ समाणो सुहडस्स पायप्पहारेण सक्खं किल नियसयणे उच्चार पासवणाई संभूआई पासेइ, न य जोगिं, न वि सुहडं / जइ सुविणे वि आगया लच्छी अणटुं करेज्जा, तो जागरमाणस्स किं किं न कुणेज्जा ? / उवएसो तिव्ववित्तपिवासाए, पासित्ता कडुंअं फलं / परिचएज तं लोगा, ! 'संतोसो परमं सुहं / / 2 / / तिव्वधणासत्तीए निद्धणवणिअस्स चउद्दसी कहा समत्ता / / 14 / / -सूरीसरमुहाओ 15 पण्णरसमी चउजामायराणं कहा परण्णभोयणे अञ्चा-सत्ती नहि सुहावहा / ससुरगेहवासीण, जामायराण नायगं / / 1 / / कथवि गामे नरिंदस्स रज्जसंतिकारगो पुरोहिओ आसि / तस्स एगो पुत्तो, पंच य कन्नगाओ संति, तेण चउरो कन्नगाओ विउसमाहणपुत्ताणं परिणाविआओ / कयाई पंचमीकन्नगाए विवाहमहूसवो पारद्धो / विवाहे चउरो जामाउणो समागया / पुण्णे विवाहे जामायरेहिं विणा सव्वे संबंधिणो नियनियधरेसु गया / जामायरा भोयणलुद्धा गेहे गंतुं न इच्छंति / पुरोहिओ विआरेइ-'सासूए अईव पिया जामायरा, तेण अहुणा पंच छ दिणाई एए चिटुंतु पच्छा गच्छेज्जा' / ते जामायरा खज्जरसलुद्धा तओ गच्छिउं न इच्छेज्जा / परूप्परं ते चिंतेइरे-" ससुरगिहनिवासो सग्गतुल्लो नराणं" किल एसा सुत्ती सञ्चा, एवं चिंतिऊणं एगाए भित्तीए एसा सुत्ती लिहिआ / एगया एवं सुत्तिं वाइऊण ससुरेण चिंतिअं-एए जामायरा खजरसलुद्धा कयावि न गच्छेज्जा, तओ एए बोहियव्वा' एवं चिंतिऊण तस्स सिलोगपायस्स हिटुंमि पायत्तिगं लिहिअं जइ वसइ विवेगी पंच छव्वा दिणाई, दहिधयगुडलुद्धो मासमेगं वसेज्जा / स हवइ खरतुल्लो माणवो माणहीणो / / 2 / / Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 पाइअविन्नाणकहा-१ SARAN ON ते जामायरा पायत्तिगं वाइऊणं पि खज्जरसलुद्धत्तणेण तओ गंतुं नेच्छंति / ससुरो वि चिंतेइ-'कहं एए नीसारियव्वा ?, साऊभोयणरया एए खरसमाणा माणहीणा संति, तेण जुत्तीए निक्कासणिज्जा' / पुरोहिओ नियं भजं पुच्छइ-'एएसिं जामाऊणं भोयणाय किं देसि' ? / सा कहेइ ' अइप्पियजामायराण तिकालं दहिघयगुडमीसिअमन्नं पक्कन्नं च सएव देमि' / पुरोहिओ भजं कहेइ-'अज्जदिणा आरब्भ तुमए जामायराणं वज्जकुडो विव थूलो रोट्टगो घयजुत्तो दायव्वो' पियस्स आणा अणइक्कमणीअ त्ति चिंतिऊण सा भोयणकाले ताणं थूलं रोट्टगं घयजुत्तं देइ / तं दट्टणं पढमो मणीरामो जामाया मित्ताणं कहेइ-'अहुणा एत्थ वसणं न जुत्तं, नियघरंमि अओ वि साउभोयणं अत्थि, तओ इओ गमणं चिय सेयं, ससुरस्स पञ्चूसे कहिऊण हं गमिस्सामि' / ते कहिंति-“भो मित्त ! विणा मुलं भोयणं कत्थ सिया, एसो वज्जकुडरोट्टगो साउत्ति गणिऊण भोत्तव्वो, जओ-'परन्नं दुल्लहं लोगे' इइ सुई तए किं न सुआ ?, तव इच्छा सिया तया गच्छसु, अम्हे उ जया ससुरो कहिही तया गमिस्सामो” एवं मित्ताणं वयणं Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ चउजामायराणं कहा-१५ 47 सोच्चा पभाए ससुरस्स अग्गे गच्छित्ता सिक्खं आणं च मग्गेइ / ससुरो वि तं सिक्खं दाऊण पुणावि आगच्छेज्जा, एवं कहिऊण किंचि अणुसरिऊण अणुण्णं देइ / एवं पढमो जामायरो 'वज्रकुडेण मणीरामो' निस्सारिओ / पुणरवि भज्जं कहेइ-अज्जपभिई जामायराणं तिलतेल्लेण जुत्तं रोट्टगं दिज्जा / सा भोयणसमए जामाउणं तेल्लजुत्तं रोट्टगं देइ / तं दट्टण माहवो नाम जामायरो चिंतेइ घरंमि वि एयं लब्भइ, तओ इओ गमणं सुहं, मित्ताणं पि कहेइहं कल्ले गमिस्सं, जओ भोयणे तेलं समागयं / तया ते मित्ता कहिंति-'अम्हकेरा सासू विउसी अत्थि, जेण सीयाले तिलतेल्लं चिअ उयरग्गिदीवणेण सोहणं, न घयं, तेण तेल्लं देइ, अम्हे उ एत्थ ठास्सामो' तया माहवो नाम जामायरो ससुरपासे गच्चा सिक्खं अणुण्णं च मग्गेइ / तया ससुरो गच्छ गच्छ त्ति अणुण्णं देइ, न सिक्खं / एवं 'तिलतेल्लेण माहवो' बीओ वि जामायरो गओ / तइअचउत्थजामायरा न गच्छंति / 'कहं एए निक्कासणिज्जा' इअ चिंतित्ता लद्धवाओ ससुरो भज्जं पुच्छेइ- एए जामाउणो रत्तीए सयणाय कया आगच्छंति ? / तया पिया कहेइ-'कयाइ रत्तीए पहरे गए आगच्छेज्जा, कया दुतिपहरे गए आगच्छंति' / पुरोहिओ कहेइ-'अज्ज रत्तीए तुमए दारं न उग्घाडियव्वं, अहं जागरिस्सं' / ते दोण्णि जामायरा संझाए गामे विलसिउं गया, विविहकीलाओ कुणंता नट्टाई च पासंता, मज्झरत्तीए गिहद्दारे समागया / पिहिअं दारं दट्ठण दारुग्घाडणाए उच्चयरेण रविंति-'दारं उग्घाडेसु,' त्ति / तया दारसमीवे सयणत्थो पुरोहिओ जागरंतो कहेइ-'मज्झरत्तिं जाव कत्थ तुम्हे थिआ ?, अहुणा न उग्घाडिस्सं जत्थ उग्घाडिअदारं अत्थि, तत्थ गच्छेह ' एवं कहिऊण मोणेण थिओ / तया ते दुण्णि समीवत्थियाए तुरंगसालाए गया / तत्थ अत्थरणाभावे अईवसीयबाहिया तुरंगमपिट्ठच्छाइअवत्थं गहिऊण भूमीए सुत्ता / तया विजयरामेण चिंतिअं-'एत्थ सावमाणं ठाउं न उइअं / तओ सो मित्तं कहेइ-' हे मित्त ! कत्थ अम्हं सुहसज्जा ? कत्थ य इमं भूलोट्टणं ?, अओ इओ गमणं चिअ वरं' / स मित्तो बोल्लेइ-'एआरिसदुहे वि परन्नं कत्थ, ? अहं तु एत्थ ठास्सं / तुमं गंतुमिच्छसि जइ, तया गच्छसु' / तओ सो पञ्चूसे पुरोहियसमीवे गच्चा सिक्खं अणुण्णं च मग्गीअ / तया पुरोहिओ सुट्ट त्ति कहेइ / एवं सो तइओ जामाया भूसज्जाए विजयरामो ' वि निग्गओ / अहुणा केवलं केसवो जामायरो तत्थ थिओ संतो गंतुं नेच्छइ / पुरोहिओ वि केसवजामाउणो निक्कासणत्थं जुत्ति विआरिऊण नियपुत्तस्स कण्णे किंचि वि कहिऊण गओ-"जया केसवजामायरो भोयणत्थं उवविठ्ठो, पुरोहिअस्स य पुत्तो समीवे वट्टइ,” तया सो समागओ समाणो पुत्तं पुच्छइ-'वच्छ ! एत्थ मए रूवगो मुक्को सो य केण गहिओ ?' / सो कहेइ-'अहं न जाणामि' / पुरोहिओ बोल्लेइ-'तुमए च्चिय गहिओ, हे असच्चवाइ ! पावा ! धिट्ठ ! देहि मम तं, अन्नह तं मारइस्सं ' ति कहिऊण सो उवाणहं गहिऊण मारिउं धाविओ / पुत्तो वि मुटुिं बंधिऊण पिउस्स सम्मुहं गओ / दोणि ते जुज्झमाणे दट्ठण केसवो ताणं मज्झे गंतूण मा जुज्झह मा जुज्झह त्ति कहिऊण ठिओ / तया सो. पुरोहिओ हे जामायर ! अवसरसु अवसरसु त्ति कहिऊण तं उवाणहाए पहरेइ / पुत्तो वि केसव ! दूरीभव दूरीभव त्ति कहिउआण मुट्ठीए तं केसवं पहरेइ / एवं पिअरपुत्ता केसवं ताडिंति / तओ सो तेहिं धक्कामुक्केण ताडिज्जमाणो सिग्धं भग्गो, एवं धक्का मुक्केण केसवो' सो चउत्थो जामायरो अकहिऊण गओ / तद्दिणे पुरोहिओ निवसहाए बिलंबेण गओ / नरिंदो तं पुच्छइ-"किं विलंबेण तुमं आगओ सि / सो कहेइ Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 पाइअविनाणकहा-१ विवाहमहूसवे जामायरा समागया / ते उ भोयणरसलुद्धा चिरं ठिआवि गंतुं न इच्छति / तओ जुत्तीए सव्वे निक्कासिआ / ते एवं "वजकुडा मणीरामो, तिलतेल्लेण माहवो / भूसजाए विजयरामो, धक्कामुक्केण केसवो / / 2 / / " त्ति तेण सव्वो वुत्तंतो नरिंदस्स अग्गे कहिओ / नरिंदो वि तस्स बुद्धीए अईव तुट्ठो / एवं जे भविआ कामभोगविसयवामूढा सयं चिय कामभोगाइं न चएज्जा, ते एवंविहदुहाणं भायणं ह॒ति / उवएसो जामायरचउक्कस्स, सुणिऊण पराभवं / ससुरस्स गिहावासे, सम्माणं जाव संवसे / / 3 / / ससुरगेहम्मि भोयणासत्तचउजामायराणं पण्णरसमी कहा समत्ता / / 15 / / -सक्कयकहाए सोलसमी पुत्तेहिं पराभविअस्स पिउस्स कहा जाव दव्वं विइण्णं न, पुत्ता ताव वसंवया / 'पत्ते दब्वे य सच्छंदा' हवंति दुक्खदायगा / / 1 / / कंमिवि नयरे एगवुड्डस्स चउरो पुत्ता संति / सो थविरो सव्वे पुत्ते परिणाविऊण नियवित्तस्स चउब्भागं किच्चा पुत्ताणं अप्पेइ / सो धम्माराहणतप्परो निच्चिंतो कालं नएइ / कालंतरे ते पुत्ता इत्थीणं वेमणस्सभावेण भिन्नघरा संजाया / वुड्डस्स पइदिणं पइघरं भोयणाय वारगो निबद्धो / पढमदिणंमि जेट्ठस्स पुत्तस्स गेहे भोयणाय गओ / बीयदिणे बीयपुत्तस्स घरे जाव चउत्थदिणे कणिट्ठस्स पुत्तस्स घरे गओ / एवं तस्स सुहेण कालो गच्छइ / कालंतरे थेराओ धणस्स अपत्तीए पुत्तवहूहिं सो थेरो अवमाणिज्जइ / पुत्तवहूओ कहिंति-“हे ससुर ! अहिलं दिणं घरंमि किं चिट्ठसि ?, अम्हाणं मुहाइं पासिउं किं ठिओ सि?, थीणं समीवे वसणं पुरिसाणं न जुत्तं, तव लज्जावि न आगच्छेज्जा, पुत्ताणं हट्टे गच्छिज्जसु" एवं पुत्तवाहिं अवमाणिओ सो पुत्ताणं हट्टे गच्छइ / तया पुत्तावि कहिंति-“हे वुड्ढ ! किमत्थं एत्थ आगओ?, वुड्डत्तणे घरे वसणमेव सेयं, तुम्ह दंता वि पडिआ, अक्खितेयं पि गयं, सरीरं पि कंपिरमत्थि, अत्थ ते किंपि पओयणं नत्थि, तम्हा घरे गच्छाहि" एवं पुत्तेहिं तिरक्करिओ सो घरं गच्छेइ, तत्थ पुत्तवहूओ वि तं तिरक्करंति / पुत्तपुत्ता वि तस्स थेरस्स कच्छुट्टियं निक्कासेइरे, कयाई मंसुं दाढियं च करिसिन्ति / Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पुत्तेहिं पराभविअस्स पिउस्स कहा-१६ एवं सव्वे विविहप्पगारेहिं तं वुटुं उवहसिंति / पुत्तवहूओ भोयणे वि रुक्खं अपक्कं च रोट्टगं दिति / एवं पराभविजमाणो वुड्डो चिंतेइ-'किं करोमि, कहं जीवणं निव्वहिस्सं ?' एवं दुहमणुभवंतो सो नियमित्तसुवण्णगारस्स समीवे गओ / अप्पणो पराभवदुहं तस्स कहेइ, नित्थरणुवायं च पुच्छइ / 00000 000 0000 100 सुवण्णगारो बोल्लेइ-“भो मित्त ! पुत्ताणं वीसासं करिऊण सव्वं धणमप्पिअं, तेण दुहिओ जाओ, तत्थ किं चोज्जं ? / सहत्थेण कम्मं कयं, तं अप्पणा भोत्तव्वं चिअ"। तह वि मित्ततेण हं एवं उवायं दंसेमि-तुमए पुत्ताणं एवं कहिअव्वं-“मम मित्तसुवण्णगारस्स गेहे रूवग-दीणार-भूसणेहिं भरिआ एगा मंजूसा मए मुक्का अत्थि, अज्ज जाव तुम्हाणं न कहिअं, अहुणा जराजिण्णो हं, तेण सद्धम्मकम्मणा सत्तक्खेत्ताईसुं लच्छीए विणिओगं काऊण परलोगपाहेयं गिव्हिस्सं" एवं कहिऊण पुत्तेहिं एसा मंजूसा गेहे आणावियव्वा / मंजूसाए मज्झे हं रूवगसयं मोइस्सं, तं तु मज्झरत्तीए पुणो पुणो तुमए सयं च सहस्सं च रणरणयारपुव्वं गणेयव्वं, जेण Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 पाइअविनाणकहा-१ पुत्ता मन्निस्संति-'अज्जावि बहुधणं पिउणो समीवे अस्थि,' तओ धणासाए ते पुव्वमिव भत्तिं करिस्संते / पुत्तवहूओ वि तहेव सक्कारं काहिन्ति / तुमए सव्वेसिं कहियव्वं-'इमीए मंजूसाए बहुधणमत्थि / पुत्तपुत्तवहूणं नामाई लिहिऊण ठवियमस्थि / तं तु मम मरणंते तुम्हेहिं नियनियनामेण गहिअव्वं ' / धम्मकरणत्थं पुत्तेहिंतो धणं गिण्हिऊण सद्धम्मकरणे वावरियव्वं / मम रूवगसयं पि तुमए न विस्सारियव्वं, एवं अवसरे दायव्वं / सो थेरो बुद्धीए तुट्ठो गेहं गच्चा पुत्तेहिं मंजूसं आणाविऊण रत्तीए तं रूवगसयं सय-सहस्स-दससहस्साइगुणणेण पुणो पुणो गणेइ / पुत्ता वि विआरिंति-पिउस्स पासे बहुधणमत्थि त्ति, तओ ते वहूणं पि कहिंति / सव्वे ते थेरं बहुं सक्कारिंति सम्माणिंति य / अईवनिब्बंधेण तं पुत्तवहूआ वि अहमहमिगयाए भोयणाय निति, साउं सरसं भोयणं दिति, तस्स वत्थाई पि सएव पक्खालिंति, परिहाणाय धुविआई वत्थाई अप्पिंति, एवं वुड्डस्स सुहेण कालो गच्छइ / एगया आसन्नमरणो सो पुत्ताणं कहेइ-“मज्झ धम्मकरेणच्छा वट्टइ, तेण सत्तखेत्तेसुं किंचि वि धणं दाउमिच्छामि" / पुत्तावि मंजूसागयधणासाए अप्पिंति / सो वुड्डो जिण्णमंदिरुवस्सयसुपत्ताईसु जहसत्ति दव्वं देइ / अप्पणो परममित्तसुवण्णगारस्स वि नियहत्थेण रूवगसयं पञ्चप्पइ, एवं सद्धम्मकम्मंमि धणव्वयं किञ्चा, मरणकालंमि पुत्ताणं पुत्तवहूणं च बोल्लाविऊण कहेइ-“इमीए मंजूसाए सव्वेसिं नामग्गहणपुव्वयं मए धणं मुत्तमत्थि / तं तु मम मरणकिच्चं काऊण पच्छा जहनामं तुम्हेहिं गहिअव्वं" ति कहिऊण समाहिणा सो वुड्डो कालं पत्तो / पुत्तावि तस्स मञ्चुकिच्चं किच्चा नाइजणं पि जेमाविऊण बहुधणासाइ जया सव्वे मिलिऊण मंजूसं उग्घाडिति, तया तम्ममि नियनियनामजुत्तपत्तेहिं वेढिए पाहाणखंडे तं च रूवगसयं पासित्ता अहो वुड्डेण अम्हे वंचिआ वंचिअ त्ति जंपंति किल अम्हाणं पिउभत्तिपरंमुहाणं अविणयस्स फलं संपत्तं / एवं सव्वे ते दुहिणो जाया / उवएसो पुत्तेहिं पत्तवित्तेहिं, पिअरस्स पराभवं / सोचा ‘तहा पयट्टेजा, सुहं वुड्डत्तणे जह' / / 2 / / पुत्तपराभविअवुड्डस्स सोलसमी कहा सम्मत्ता / / 16 / / -जणपरंपराओ Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 सत्तरसमी निब्भग्गनिद्धणस्स कहा - - - - - - - - - - - - - - - - भग्गहीणा न पेक्खंते, पुरं पि पडियं धणं / 'अंधाइओ सणेत्तो वि, गमित्था कुंडलं जहा / / 1 / / कम्मिवि गामे निद्धणो निब्भग्गो कोवि जणो अहेसि / सो कद्वेण जीवणं निव्वहेइ / एगया सो वर्णमि गओ, तत्थ एगो विज्जाहरो विज्जाहरी अ विमाणेण गच्छंति / सो निद्धणो तेहिं दंपईहिं दिट्ठो / विज्जाहरी तं निद्धणं दट्टणं नियभत्तारं कहेइ-“हे पिअ ! एसो निद्धणो अम्हाणं दिट्ठिपहमि जइ समागओ तया एसो अवस्सं सुहं 1. अन्धायितः / / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 पाइअविनाणकहा-१ पावियव्वो” / विज्जाहरो कहेइ-“एसो निद्धणो निब्भग्गो अस्थि / दिण्णधणो वि निब्भग्गयाए सो निद्धणो होज्जा”। विज्जाहरी कहेइ-“पिय ! तुम किवणो असि, तेण एवं कहेसि" ! विज्जाहरो कहेइ-"हं सच्चं वएमि, हे पिए ! तुम्ह वीसासो न होज्जा, तया एयस्स परिक्खं कुणेमो, जंमि पहे एसो गच्छइ, तयग्गओ किंचि दूरे पहंमि कोडिमुलं एयं कुण्डलं ठविस्सामि, जइ सो तं गिण्हेज्जा तया तस्स इमं कुण्डलं" / एवं कहिऊण सो विज्जाहरो तस्स निद्धणस्स नाइदूरे नच्चासण्णे तं कुंडलं मग्गे ठवीअ / गच्छंतस्स तस्स तं कुडलं जया समीवमागयं, तया सो भग्गहीणयाए एवं चिंतेइ-“अंधो कहं चलेज्ज" एवं चिंतित्ता सो अंधो भविऊण मग्गे ताव चलिओ, जाव तं कुंडलं पच्छा ठिअं। सो निद्धणो सम्मुहत्थं पि कुंडलं निब्भग्गयाए न पावीअ / तं च कुंडलं विज्जाहरेण गहीअं / एवं भग्गहीणा पुरिसा सम्मुहत्थं पि दव्वं न पासिंति / उवएसो निब्भग्गस्स कहं एयं, सुणिऊण जणा सया / 'सोहग्गकारणे धम्मे, उजमेजा हियट्ठिणो' / / 2 / / दिव्वकुंडलपत्तीए निब्भग्गस्स सत्तरसमी कहा समत्ता / / 17 / / -सूरीसरमुहाओ 18 अट्ठारसमी अमंगलियपुरिसस्स कहा ----------- अमंगलमुहो लोगो, नेव कोवीह भूयले / वहाइटेण भूमीसो, अमंगलमुहो कओ / / 1 / / एगंमि नयरे एगो अमंगलिओ मुद्धो पुरिसो आसि / सो एरिसो अत्थि, जो को वि पभायंमि तस्स मुहं पासेइ, सो भोयणं पि न लहेज्जा / पउरा वि पञ्चूसे कया वि तस्स मुहं न पिक्खंति / नरवइणावि अमंगलियपुरिसस्स वट्टा सुणिआ / परिक्खत्थं नरिंदेण एगया पभायकाले सो आहूओ, तस्स मुहं दिटुं / जया राया भोयणत्थमुवविसइ, कवलं च मुहे पक्खिवइ, तया अहिलंमि नयरे अकम्हा परचक्कभएणं हलबोलो जाओ / तया नरवई वि भोयणं चिच्चा सहसा उत्थाय ससेण्णो नयराओ बाहिं निग्गओ / भयकारणमदट्ठण पुणो पच्छा आगओ समाणो नरिंदो चिंतेइ-“अस्स अमंगलिअस्स सरूवं मए पच्चक्खं दिटुं, तओ एसो हंतव्वो" एवं चिंतिऊण अमंगलियं बोल्लाविऊण वहत्थं चंडालस्स अप्पेइ / जया एसो रुयंतो, सकम्मं निंदतो चंडालेण सह गच्छेइ / तया एगो कारुणिओ बुद्धिनिहाणो वहाइ नेइज्जमाणं तं दट्ठणं कारणं णच्चा तस्स रक्खणाय कण्णे किंपि कहिऊण उवायं दंसेइ / हरिसंतो जया वहत्थंभे ठविओ, तया चंडालेण सो पुच्छिओ-'जीवणं विणा तव कावि इच्छा सिया, ता मग्गसु 1. कोलाहलः / / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अमंगलियपुरिसस्स कहा-१८ त्ति' / सो कहेइ-'मज्झ नरिंदमुहदसणेच्छा अत्थि' / जया सो नरिंदसमीवमाणीओ तया नरिंदो तं पुच्छइ“किमेत्थ आगमणपओयणं ?" / सो कहेइ-“हे नरिंद ! पच्चूसे मम मुहस्स दंसणेण भोयणं न लब्भइ, परंतु तुम्हाणं मुहपेक्खणेण मम वहो भविस्सइ, तया पउरा किं कहिस्संति ? / मम मुहाओ सिरिमंताणं मुहदसणं केरिसफलयं संजायं, नायरा वि पभाए तुम्हाणं मुहं कहं पासिहिरे ?" / एवं तस्स वयणजुत्तीए संतुट्ठो नरिंदो वहाएसं निसेहिऊण पारितोसिअं च दच्चा तं अमंगलिअं संतोसीअ / / उवएसो अमंगलमुहस्सेवं, रक्खणं धीमया कयं / सोचा तुम्हे तहा 'होह, मईए कजसाहगा' / / 2 / / अमंगलियपुरिसस्स अट्ठारसमी कहा समत्ता / / 18 / / -गुजरभासाकहाए Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 एगूणवीसी बुद्धीए मुल्लंकदंसणे कहा मईए सयलकजेसु, मुल्लं दससहस्सगं / रूवर्ग किंकरस्सिकं, जंतालयनियंसणं / / 1 / / 000 एगमि जंतालए दससहस्सं जणा कज्जं कुणंति / एगया सो जंतालओ सहसा निस्संचारेण थिरो जाओ / कहंपि न चलेइ, तया जंतालयसंचालगो जंतालयचालणनिण्हायं सिप्पिं सिग्धं बोल्लावेइ / सो आगओ जंतालयं पासेइ, पासित्ता कहेइ-'दससहस्सं रूवगं गिण्हिऊण एअं जंतालयं संचालिस्सं' / अंगीकुणंते समाणे सिप्पिणा बुद्धीए जत्थ थले, जेण कारणेण खलिओ अहेसि, तं कारणं णच्चा तट्ठाणं मोग्गरेण पहरिअं / तओ, सो जंतालओ Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ धम्मसवणे मिलिच्छस्स कहा-२० 55 चलिउं लग्गो / तेण सिप्पिणा दससहस्सरूवगं मग्गिअं, तया जंतालयाहिवो कहेइ मोग्गरेण ताडणस्स उ एगं चिअ रूवगं, दससहस्सं अजुत्तं मम भाइ, ताडणं तु मम किंकरो वि कुणेज्जा" / सो सिप्पी कहेइ-“सञ्चं, मए मोग्गरप्पहारस्स रूवगमेक्कमेव गहिअं, किंतु एगोणं दससहस्सं तु सो मोग्गरप्पहारो कत्थ कीइ जुत्तीए दायव्वो ?, तं बुद्धीए जाणिऊण गहिअं, नन्नहा" / / उवएसो बुद्धि-किंकरकम्माणं, मुल्लमाणनियंसगं / अक्खाणगं सुणित्तेवं 'होह पण्णाविहूसिआ' / / 2 / / बुद्धीए मुल्लकदंसणे एगूणवीसी कहा समत्ता / / 19 / / -गुजरभासाकहाए वीसइमी धम्मसवणे मिलिच्छस्स कहा - - - - - 'धम्मस्सवणयाणंदो, सावहाणस्स जायइ' / मिलिच्छस्स पमाइस्स, खारो हरिकहारसो / / 1 / / कंमिवि नयरे एगा माहणी सएव धम्मसवणसीला अहेसि / सा सया भट्टस्स समीवं गंतूणं धम्म 'हरिकहारसं सुणेइ, सुणिऊण जणाणमग्गओ पसंसेइ-“अहो ! केरिसो हरिकहारसो किल अईव साऊ मणोहरो अस्थि / " तीए वयणं घरपासवासिणा एगेण मोग्गलिएण मिलिच्छेण सुअं / बीअदिणे सो वि हरिकहारससवणत्थं भट्टस्स समीवे गओ / तत्थ बहवो जणा भट्टाओ हरिकहारसं सुणंति / सो वि मिलिच्छो एगमि कोणमि उववेसिअ हरिकहारसं सुणेइ / तया तस्स आणंदो न जाओ, पमाएण निदं पत्तो / तया तत्थ एगो कुक्कुरो समागओ / सो निद्दायंतस्स तस्स विआरिअमुहे जाइसहावेण एगं पाअं उद्धं काऊण मुत्तिऊण भग्गो / सो जागरमाणो चिंतेइ-“तीए माहणीए उत्तं हरिरसो महुरो साऊ अत्थि, इमो उ खारो किं ?" / तओ सो उत्थाय माहणीसमीवे गच्चा कहेइ-तं तु सया कहेसि जं हरिरसो अईव साऊ मणोहरो अत्थि, परंतु मज्झ हरिरसो खारो आगओ / " तीए तस्स सरूवं जाणिऊण उत्तं-तुमं तत्थ निद्दमुवगओ, तेण तव खारो रसो समागओ” / एवं पमाइणो धम्मपत्ती न सिया, अओ अपमत्तेण धम्मो सोयव्वो / 1. विदारितमुखे उद्घाटितमुखे / / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 पाइअविनाणकहा-१ LODDOS उवएसो पमाइणो मिलिच्छस्स, सोचा एयं कहं जणा / 'सद्धम्मस्सवणे तुम्हे, पमायं परिवजह' / / 2 / / धम्मसवणे मिलिच्छस्स वीसइमी कहा समत्ता / / 20 / / -सूरीसरमुहाओ Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . ___ एगवीसइमी अजबालगस्स कहा सज्जणो जीवियंते वि, ससहावं न मुंचइ। अज्जबालग-विंछूणं, दिळंतो एत्थ वुञ्चइ / / 1 / / एगो अज्जबालगो विहरमाणो नईतडे गओ / तत्थ नईजले पडिअं विंछुअं मरंतं दट्टणं तस्स हियये करुणा जाया / जओ बालत्तणे वि अंबाइ सो अज्जबालगो अहिंसाए सुत्ताइं पाढिओ जहा-“विरमेहि पाणाइवायाओ हे पुत्त ! विरमेहि मुसावायाओ हे पुत्त !" इच्चाई / तओ अञ्चंतकारुणिओ सो जले पडिअं विछु निक्कासणाए हत्थेण गिण्हइ। तया सो जाइसहावओ तं डसिऊण जले पडिओ / बीयवारं पि तं जलाओ निस्सारिउं जएइ, तयावि सो Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 पाइअविनाणकहा-१ बालगो दंसिओ / तप्पीडं अगणितो तइयवारं पि तं निक्कासिउं उज्जमेइ, तयावि सो दट्ठो, तह वि चउत्थवारं सिग्धं तं जलाओ नीसारेइ / तया तत्थ एगो रयगो वत्थाई धुवंतो अहेसि / तं तारिसं दट्टणं कहेइ-"मुरुक्ख ! जयंमि तुम्हारिसा जणा कई संति ?, जेण एयारिसतुच्छविसमइअजंतुद्धरणत्थं तुम उजज्जमेसि " / अज्जबालगो आह–'तुमं ममं मुक्खं कहेसि, तत्तओ नाहं मुरुक्खो, जओ खुद्दोवि विंछुओ मरणंते वि नियजाइसहावं न मुंचेज्जा, तयाहं मणूसोवि होइऊण मम परदुक्खविणासरूवं उत्तमसहावं कहं चएमि ?" / एवं उत्तमपुरिसा मरणंते वि नियउत्तमसहावं न मुंचंति / उवएसो अज्जबालगदिटुंतं, परदुक्खविणासणे / सोचा भवेह तुम्हे वि, तह कारुण्णपेसला' / / 2 / / परदुक्खविणासणे अजबालगस्स एगवीसइमी कहा समत्ता / / 21 / / -सूरीसरमुहाओ || 22 22 बावीसइमी सडियधण्णदाणंमि दाणसीलसेट्ठिस्स कहा - - - - - - - - - - - - जारिसं दिञ्जए दाणं, तारिसं लब्भए फलं। सडियण्णपयाणंमि, सेट्ठिणो एत्थ णायगं / / 1 / / कम्मि वि नयरे एगो दाणसीलो सेट्ठिवरो आसि / सो सया विवेगरहियत्तणेण दाणंमि दीणाण सडिये कुहिये च जवे देइ / जणा जाणंता वि सेट्ठिस्स पञ्चक्खं न कहिंति / कयाइ सेट्ठिणा निअपुत्तो परिणाविओ / घरंमि पुत्तवहू समागया / सा ससुरस्स एआरिसं दाणं दट्ठण चिंतेइ-"मम ससुरो उदारो दाणी वि अस्थि, परंतु परमत्थविआरणासुन्नत्तणेण सडिअं कुहिअं च धन्नं दीणाणं देइ, तं च अजुत्तं, तत्तो कहं पि बोहेयव्वो" / एगया तीए तं सडियं जवधन्नं पीसिऊण लोट्टं काऊण सूवगारस्स रोट्टगकरणत्थं अप्पिअं, कहियं च-“जया ससुरो भोयणत्थं आगच्छेज्जा, तया तस्स तुमए एसो जवधण्णनिप्पण्णो रोट्टगो दायव्वो, जइ पुच्छइ तया मम नामं कहियव्वं" / सूवकारो वि जया सेट्ठी भोयणत्थे उवविट्ठो, तया तं चिअ रोट्टगं परिवेसेइ / सेट्ठी भोयणे तं पासिऊण सूवगारं पुच्छइ-“किमत्थं अज्ज मम एसो तुच्छो निस्साओ रोट्टगो दिनो ?" / सो कहेइ-"हं न जाणामि, तुम्हाण पुत्तवहू जाणेइ” / सेट्ठिणा सा बोलाविआ, पुटुं च किमेयं दिण्णं ?" / सा कहेइ-हे ससुर ! जारिसं दाणं दिज्जइ, तारिसं चिअ भवंतरे लब्भइ, जओ तुम्हे वि सडियं तुच्छं जवधन्नं देह, भवंतरे तं चिअ लहिहित्था / तओ अहुणा Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सडियधण्णदाणंमि दाणसीलसेट्ठिस्स कहा-२२ एयस्स नीरसतुच्छसडियजवधन्नस्स अब्भासं न करिस्सह, तया परलोगपवनस्स तुम्ह एरिसमन्नं कहं रोइहिइ त्ति मए दिज्जइ" एवं सेट्ठिवरो पुत्तवहूए हियगरं सरहस्सं सुवयणं सोच्चा, चित्तचमक्किओ तं पसंसिऊण तओ दिणाओ आरब्भ दाणे दीणाणं सेट्टयरं धन्नं देइ / / उवएसो दाणसीलस्स सेट्ठिस्स, सुणित्ता चरियं इमं / दाणं भे तारिसं देज्जा, परत्थेह सुहं जहा / / 2 / / सडियधण्णदाणंमि दाणसीलसेटिस्स बावीसइमी कहा समत्ता / / 22 / / -सूरीसरमुहाओ Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 तेवीसइमी किवणसेट्ठिस्स कहा किवणा धणिणो केई, दिज्जा दव्वं कया वि नो / कुज्जा गालिपयाणं तु, जह पुत्तस्स सेट्ठिणो / / 1 / / कम्मि वि नयरे एगो सेट्ठिपुत्तो वरिवट्टइ / भवियव्वयाजोगेण सो अईव निद्धणो जाओ / उत्तमकुलुप्पन्नत्तणेण कस्स वि पासे किंपि न मग्गेइ, तओ तस्स पुत्तावि पुण्णभोयणापत्तीए दुहिआ हुंति / तया पुत्तदुक्खेण दुहिआ भज्जा कहेइ-“हे सामि ! एए पुत्ता भोयणाभावेण मरिस्संति, तुम्हाणं पुत्तदुक्खं पासिऊण किं दया नागच्छइ ? अओ पुत्ताणमुवरि अणुकंपं काऊण कस्स वि पासे गंतूण, किंपि आणेऊण पुत्ते पालेह, अन्नहा ते मरिस्संति, तेसिं - Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ किवणसेट्ठिस्स कहा-२३ 61 हच्चाजायपावं पि तुम्हाणं लग्गिस्सइ” / सो भज्जं कहेइ-'अज्जजाव मए कस्स वि पासे न मग्गिअं, अहुणाहं कत्थ गच्छामि ?, कं पत्थेमि ?" / भज्जा आह-तुम्हे पिउमित्तसिट्ठिघरे गच्छिज्जाह, सो अवस्सं किंपि दाहिइ" / भज्जाए अईवग्गहेण सो नियपिउमित्तसेट्ठिस्स घरे गओ, तया सो सेट्ठी आसणे उववेसिअ आयव्वयनामाइं लिहंतो अत्थि, तं नमित्ता अग्गओ सो उविट्ठो / " एसो धणहीणो संजाओ, तेण किंपि मग्गिउं आगओ, अओ मउणं चिअ सेयं" ति चिंतिऊण सेट्ठि लिहणपरो चिट्ठइ, तेण य सह वत्तालावं पि न करेइ / सेट्ठिपुत्तो चिंतेइ-“अहुणा एसो कज्जाउलो अत्थि, कज्जसमत्तीए मं पुच्छिहिइ" त्ति चिंतिऊण तत्थ चिअ उवविसइ / एवं जामद्धे गए सेट्ठिणा चिंतिअं–“एसो न गमिहिइ, कं पि उवायं करोमि ?" / उवलद्धबुद्धी सो आसणे सुविऊण आसीसपायं अप्पाणं वत्थेण आवरिऊण संठिओ / तया सो सेट्ठिपुत्तो चिंतेइ–“एसो अईव संतो अत्थि, तेण सुत्तो, तओ हं इमस्स पायसंवाहणं करेमि"। तओ सो सेट्ठिस्स पायसंवाहणं करेइ / सेट्ठिणा तया नायं-“मम किंकरो संवाहणं कुणेइ, तया कम्मकरं समुद्दिसिअ सेट्ठी पुच्छेइ-'एसा बला किं गया ?' / तं सुणित्ता सेट्ठिपुत्तो चिंतेइ-एसो किंपि न पुच्छइ, धणं पि न देइ, गालिं तु देइ, तओ अस्स पञ्चुत्तरं पि सम्मं दायव्वं' ति चिंतिऊण सेट्ठिपुत्तो कहेइ-“एसा बला न गया, किंतु तुम्ह गले वग्गिआ, गहणं विना न गच्छेज्जा" / एवं सोच्चा सिग्घं उवविठ्ठो समाणो नियकम्मगराहिवई कहेइ-'किंपि दाऊण एणं निस्सारय निस्सारय' त्ति / तया किंकराहिवई सेट्ठिपुत्तस्स एगं रूवगं दाऊण निक्कासेइ / सो सेट्ठिपुत्तो घरे गंतूण नियभज्जं कहेइ"सुहंमि सहेज्जगेरा जणा बहवो हुंति, दुहमि विरल च्चिय हवंति, तेण मए सेट्ठिवराओ अवमाणसहणेण रूवगमेव लद्धं / उवएसो किविण-सेट्ठिणो नायं, सब्भावेण विवजिअं / नचा 'अणाहदीणेसु, कुणेजा सव्वया दयं' / / 2 / / किवणसेट्ठिस्स तेवीसइमी कहा सम्मत्ता / / 23 / / -सूरीसरमुहाओ Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 चउवीसइमी सिप्पकलावुड्डीए सिप्पिपुत्तस्स कहा पिउणा सिक्खिओ पुत्तो, पारं जाइ कलद्धिणो। वण्णिओ जइ नो होज्जा, जह सिप्पिअअंगओ / / 1 / / अवंतीए पुरीए इंददत्तो नाम सिप्पिवरो अहेसि, सो सिप्पकलाहिं सव्वंमि जयंमि पसिद्धो होत्था / इमस्स सरिच्छो अन्नो को वि नत्थि / एयस्स पुत्तो सोमदत्तो नाम / सो पिउस्स सगासंमि सिप्पकलं सिक्खंतो कमेण पिअराओ वि अईव सिप्पकलाकुसलो जाओ / सोमदत्तो जाओ पडिमाओ निम्मवेइ, तासु तासु पिआ कंपि कंपि 1. कलाब्धेः / / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिप्पकलावुड्डीए सिप्पिपुत्तस्स कहा-२४ भुल्लं दंसेइ, कया वि सिलाहं न कुणेइ / तओ सो सुहुमदिट्ठीए सुहुमं सुहुमं सिप्पकिरियं कुणेऊण पियरं दंसेइ, पिया तत्थ वि कंपि खलणं दरिसेइ, 'तुमए सोहणयरं सिप्पं कयं ' ति न कयाई तं पसंसेइ / अपसंसमाणे पिउम्मि सो चिंतेइ-'मम पिआ मज्झ कलं कहं न पसंसेज्जा ?, तओ तारिसं उवायं करेमि, जओ पियरो मे कलं पसंजेज्ज / एगया तस्स पिआ कज्जप्पसंगेण गामंतरे गओ, तया सो सोमदत्तो सिरिगणेसस्स सुंदरयमं पडिमं काऊण, तीए हिटुंमि गूढं नियनामंकियचिन्हं करिऊण, तं मुत्तिं नियमित्तद्दारेण भूमीए अंतो ठवेइ / कालंतरे गामंतराओ पिआ समागओ / एगया तस्स मित्तो जणाणमग्गओ एवं कहेइ-'अज्ज मम सुमिणो समागओ, तेण अमुगाए भूमीए पहावसालिणी गणेसस्स पडिमा अत्थि' / तया लोगेहिं सा पुढवी खणिआ, तीए पुहवीए सुंदरयमा अणुवमा गणेसस्स मुत्ती निग्गया / तदंसणत्थं बहवो लोगा समागया, तीए सिप्पकलं अईव पसंसिरे / तया सो इंददत्तो वि सपुत्तो तत्थ समागओ / सो गणेसपडिमं दट्टणं पुत्तं कहेइ-“हे पुत्त ! एसच्चिअ सिप्पकला कहिज्जइ / केरिसी पडिमा निम्मविआ !, इमाए निम्मवगो खलु धण्णयमो सलाहणिज्जो य अस्थि / पासेसु, कत्थ वि भुल्लं खुण्णं च अस्थि ? / जइ तुमं एआरिसिं पडिमं निम्मवेज्ज, तया ते सिप्पकलं पसंसेमि, नन्नहा" / पुत्तो वि कहेइ-“हे पियर ! एसा गणेसपडिमा मए चिय कया / इमाए हिट्ठमि गुत्तं मए नामंपि लिहिअमत्थि" / पिआवि लिहिअनामं वाइऊण खिन्नहियओ पुत्तं कहेइ–“हे पुत्त ! अज्जदिणाओ तुं एरिसं सिप्पकलाजुत्तं सुंदरयमं पडिमं काउं कया वि न तरिस्ससि, जया हं तव सिप्पकलासु भुल्लं दंसंतो, तया तुमं पि सोहणयरकज्जकरणल्लिच्छो सण्हं सण्हं सिप्पं कुणंतो आसि, तेण तव सिप्पकलावि वढ्ती हुवीअ / अहुणा ‘मम सरिच्छो नन्नो' इइ मंदूसाहेण तुम्हम्मि एआरिसी सिप्पकला न संभविहिइ" / एवं सो सरहस्सं पिउवयणं सोञ्चा पाएसु पडिऊण पिउत्तो पसंसाकरावणसरूवनिआवराहं खामेइ, परंतु सो सोमदत्तो तओ आरब्भ तारिसिं सिप्पकलं काउं असमत्थो जाओ / / उवएसो दिद्रुतं सिप्पिपुत्तस्स, नञ्चा गुणगणप्पयं / / 'पुजाणं वयणं सोचा पडिऊलं न चिंतह' / / 2 / / सिप्पकलावुड्डीए सिप्पिपुत्तस्स चउवीइसमी कहा समत्ता / / 24 / / -गुजरभासाकहाए 1. मदितं चूर्णितं च / / 2. - प्रदम् / / Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पणवीसइमी परिणामसुहावहकज्जम्मि धणियपुत्तस्स कहा - - - तक्काले दुक्खहेउं पि, परिणामे सुहं सुहं / अन्नाणा मण्णए दुक्खं, जहा सेट्ठिअपुत्तओ / / 1 / / एगो धणिअपुत्तो पओजणत्थं अन्नदीवे गंतुं बंदिरं पइ चलिओ / मग्गे गच्छंतो खलिअपाओ पडिओ, तेण अईव पीडा संजाया / तओ पच्छा निवट्टिऊण कटेण घरंमि समागओ समाणो चिंतेइ-'हा ! किं जायं ?, जइ परदीवे न गच्छिस्सं, तया मम महाहाणी होस्सइ, अहुणा मम दइव्वं परंमुहमत्थि, किं काहं ?' एवं वियारंतो दुक्खेण दिवसे नेइ / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ गयाणुगइगोवरि मयणमच्चुकाणस्स कहा-२६ 65 एगया तेण सुयं-तं पवहणं जलम्मि निबुडं, जंमि आरोहिऊण परदीवे गमिरो हं आसि / तया तस्स बहुआणंदो संजाओ, जओ हं खलिअपाओ तया पडिओ, तं सोहणं जायं / अन्नहा हं तंमि पवहणे गच्छेज्जा, तया ममावि केरिसी अवस्था होज्जा, हं पि जले निमग्गो सिया / एवं 'तस्स पुव्वं दुक्खं पि, पच्छा सुहजणगं संजायं' ति / / उवएसो धणिपुत्तस्स दिटुंतं, परिणामसुहावहं / जाणित्ता ‘पत्तकालंभि, समभावेण चिट्ठए' / / 25 / / परिणामसुहावहकज्जम्मि धणिअपुत्तस्स पणवीसइमी कहा समत्ता / / 25 / / -गुजरभासाकहाए 26 छव्वीसइमी गयाणुगइगोवरि मयणमञ्चकाणस्स कहा - - - गयाणुगइओ लोगो, परमटुं न चिंतइ / मयणमझुकाणे हि, सव्वे लोगा समागया / / 1 / / कम्मिवि नयरे कुंभारस्स भज्जाए सह नरिंदरण्णीए सहित्तणं अहेसि / कुंभगारभज्जाए एगा गद्दही अईव वल्लहा आसि / गद्दहीए पुत्तो जायइ, किंतु सो जायमेत्तो मरइ / तेण कुंभगारभज्जा सएव झूरेइ / एगया तीए गद्दहीए पुत्तो संजाओं / सो अईव सेयरूवो अस्थि / तीए तस्सुवरि बहू नेहो अत्थि, तओ तस्स नामं मयणु त्ति दिण्णं। सा मयणं सम्मं पालेइ, एगंमि वासे जाए समाणे सो वि मयणो मच्चु पत्तो / तया सा कुंभगारी अईव रोवइ / तीए रोवमाणीए तप्परिवारो वि रोवेइ / तंमि काले नरिंदभज्जा किंपि कारणत्थं कुंभगारीगेहे दासिं पेसेइ / सा दासी तत्थ आगया सपरिवारं च कुंभगारिं रुवंतिं दट्ठण चिंतेइ-'नूणं इमीए गेहे कोवि मओ, तेण सव्वे रुवंति' / तया सा दासी सिग्धं तत्तो निस्सरिअ रण्णि कहेइ–'तीए गिहे को वि मरिओ' / तं सोच्चा सदासी रण्णी कुंभगारीए गेहे गच्चा, रुवंतीए तीए समीवे उवविसिऊण सा रोविउं लग्गा, नरिंदो वि तत्थ महिसीए गमणं सोञ्चा, सो सप्पहाणो तत्थ गओ, पच्छा सेणावई, कोट्टवालो, नयरसेट्ठी जाव पउरजणा वि गंतूण रोविउं लग्गा / को एत्थ मउ त्ति' केवि न पुच्छंति, सव्वे रुवमाणा संति / तइआ तत्थ एगो वइएसिगो आगओ, सो अन्नं पउरजणं पुच्छइ 1. श्वेत- / / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाइअविनाणकहा-१ -'को एत्थ मओ'? / सो कहेइ-'हं मित्तस्स पच्छा आगओ, तेण मम मित्तो जाणेइ / ' सो मित्तं पुच्छइ, सो अन्नं दंसेइ, एवं कमेण एगेण पउरजणेणुतं-'हं नयरसेट्ठिणो पच्छा आगओ' नयरसेट्ठी कोट्टवालं, कोट्टवालो सेणावई, सेणावई पहाणं दंसेइ / पहाणो वि कहेइ-नरिंदस्स पच्छा हं आगओ' / पहाणो नरिंदं पुच्छइ-'एत्थ को मञ्चुं पाविओ' / नरिंदो कहेइ ‘अहं न जाणामि, जओ हं महिसीए पच्छा आगओ' / नरिंदो महिसिं पुच्छइ-'को एत्थ मओ' / सा वएइ–'अहं न जाणामि, किंतु दासी जाणेइ' / तया रण्णी दासिं पुच्छइ-'को एत्थ मच्छु पाविओ ?' / दासी कहेइ-अहं न जाणामि, परंतु तव सहिं कुंभारं रुवंतिं दट्टण मए उत्तं-'तव सहीए गेहे को वि मओ' / तया महिसी कुंभगारिं नियसहिं पुच्छइ–'को तव गेहे अज्ज मओ ? / सा बोल्लेइ-“अज्ज मम गद्दहीपुत्तो मयणो नाम बालगद्दहो मओ, बालगद्दहो एसो मम बहुवल्लहो आसि, तेणाहं रोवेमि” एवं मयणस्स 1. पश्चात् / / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ धम्मोवएससवणे पुत्तलिगातिगस्स कहा-२७ मच्चुकाणे परमत्थं अणच्चा गयाणुगइगा सव्वे आगया समाणा हसणीआ संजाया / तओ लोगुत्तमे धम्मे सद्धम्म सम्मं जाणिऊण पयट्टिअव्वं, न गयाणुगइयत्तणेण / उवएसो गद्दहमचुकाणंमि, पउत्तिं मोहगब्भियं / पासित्ता 'सुपरिक्खित्ता, कजं किमवि साहए' / / 2 / / गयाणुगइगोवरि मयणमञ्चकाणस्स छव्वीसइमी कहा समत्ता / / 26 / / -सूरीसरमुहाओ 27 सत्तावीसइमी धम्मोवएससवणे पुत्तलिगातिगस्स कहा - - - - सद्धम्मस्सवणे जोग्गा, सोयरा कहिया तिहा। पुत्तलीतितयस्सेह, दिट्ठतो पण्णविजइ / / 27 / / भोयनरिंदसहाए एगया को वि वइएसिओ समागओ / तया तीए सहाए कालीदासाइणो अणेगे विउसा संति / सो वेएसिओ नरिंदं पणमिअ कहेइ-“हे भोयनरिंद ! अणेगविउसवरालंकियं तुव सहं नच्चा पुत्तलिगातिगमुलंकणटुं तुम्ह समीवे हं आगओ म्हि" एवं कहिऊण सो समुच्च-वण्ण-रूवं पुत्तलिगातयं रण्णो करे अप्पिऊण कहेइ–“जइ सिरिमंताणं विउसवरा एआसिं उइअं मुलं करिस्संति, तया अज्ज जाव अन्ननरवरसहासु जएण मए लद्धा जे विजयंकंकिआ लक्खचंदगा ते दायव्वा, अन्नह अहं विजयंकचिन्हिअसुवण्णचंदगमेगं तुम्हाओ गिहिस्सं” / रण्णा ताओ पुत्तलीओ मुल्लकरणत्थं विउसाणमप्पिआओ / को वि विउसो कहेइ-“पुत्तलिगागयसुवण्णस्स परिक्खं णिहसेण हे मणिगारा ! तुम्हे कुणेह, तुलाए वि आरोविऊण मुलं अंकेह" / तया सो वइएसिओ ईसिं हसिऊण कहेइ–“एरिसप्पयारेण मुल्लनिरूवगा जयंमि बहवो संति, अस्स सच्चं मुलं जं सिया, तं णाउं भोयनरिंदसभाए समागओ म्हि" एवं सोच्चा पंडिआ पुत्तलिगाओ करे गहिऊणं सम्मं निरूविंति, परंतु पुत्तलिगातिगस्स रहस्सं णाउं न तीरंति / तया कुद्धो नरिंदो वएइ-“एयाइ महईए परिसाए किमु कोवि एयासिं मुलं काउं न समत्थो ?, धिद्धि तुम्हाणं" / तया कालीदासो कहेइ-'दिणत्तएणावस्सं मुलं काहामि' त्ति कहिऊण सो पुत्तलिगाओ गहिऊण घरंमि गओ / वारंवारं ताओ दट्ठण विआरेइ / सुहुमदिट्ठीए ताओ निरिक्खेइ / तया ताणं पुत्तलीणं कण्णेसु छिद्दाई 1. निकषेण / / Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 पाइअविनाणकहा-१ ICODDA पासेइ, पासित्ता तेसु छिद्देसु तणुगं सलागं पक्खिवेइ, एवं सव्वाओ सलागापक्खेवेण निरूविअ तासिं मुलं पि अंकेइ / तिदिणंते नरिंदसहाए गच्चा निवस्स पुरओ कमेण ताओ ठविऊण तेण वुत्तं-“पढमाए पुत्तलिगाए मुल्लमेगकवड्डिआमेत्तं, बीआए एगं रूवगं, तइआए मुल्लमेगलक्खरूवगमत्थि” / तं मुलं सोच्चा सव्वा सहा अच्छेरमग्गा जाया / वइएसिएण कहिअं-" एएण सञ्चं मुल्लमुत्तं, ममावि तं चिअ अणुमयं” / राइणा कालीदासो पुट्ठो-“तुमए समपमाण-वण्ण-रूवाणं एआसि कहं विसमं मुलं कहिअं" ति ? / कालीदासो कहेइ-हे नरिंद ! मए पढमपुत्तलिगाए मुल्लं कवडिआमेत्तं कहिअं, जओ इमीए कण्णच्छिद्दे सलागा पक्खिविआ, सा बीअकन्नच्छिद्दाओ निग्गया / तओ सा एवं उवदिसेइ-"जयंमि धम्मसोयारा तिविहा उत्ता, पढमो सोयारो एरिसो होइ, जो अप्पहियगरं वयणं सुणेइ, सुणित्ता अवरकण्णाओ निस्सारेइ, न य तयणुसारेण पयट्टेइ / सो सोयारो पढमपुत्तलिगासरिसो णेओ, तस्स किंपि मुलं न, अओ मए पढमसोयारसमपढमपुत्तलिगाए मुलं कवड्डियामेत्तं कहिअं" 1 / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ समावराहचोराणं सिक्खाए कुमारमंतिणो कहा-२८ 69 बीअपुत्तलिगाए कण्णे पक्खित्ता सलागा मुहेण निग्गया, सा एवं कहेइ-"जयंमि केवि सोयारा एआरिसा हुंति, जे उ अप्पहियगरं वयणं सुणंति, अन्नं च उवदिसंति, किंतु सयं धम्मकिच्चेसु न पवटृति, एरिसा सोयारा बीअपुत्तलिगा सरिसा नायव्वा" तओ बीअपुत्तलिगाए मुल्लं मए रूवगमेगं कहिअं 2 / तइअपुत्तलिगाए कण्णे पक्खित्ता सलागा बाहिरं न निग्गया, परंतु हियए ओइण्णा, सा एवं उवदिसइ- “केवि भव्वजीवा मम सरिच्छा हवंति, जे उ परलोगहियगरवयणं उवउत्ता सम्मं सुणेइरे, धम्मकज्जेसु जहसत्तिं पवटुंते, एरिसा सोयारा तइअपुत्तलिगाए समाणा नायव्वा" तओ मए तइअपुत्तलिगाए मुलं लक्खरूवगं ति जाणाविअं 3 / एवं कालीदासस्स वयणं सोच्चा भोयनरिंदो अन्ने वि य पंडिआ संतुट्ठा / सो वइएसिओ पराइओ समाणो तं चंदगलक्खं नरिंदग्गओ ठवेइ / राया तं सव्वं कालीदासस्स अप्पेइ / . उवएसो पुत्तलीतिगदिटुंतं, नचा सन्नाणदायगं / 'धम्मस्सवणकम्ममि, हियएण पवट्टह' / / 2 / / धम्मोवएससवणे पुत्तलिगातिगस्स सत्तावीसइमी कहा समत्ता / / 27 / / , पत्तलीतिर -गुजरभासाकहाए 28 अट्ठावीसइमी समावराहचोराणं सिक्खाए कुमारमंतिणो कहा - - - - - - - - - "जारिसो माणवो होइ, सिक्खणं तस्स तारिसं / " समावराहचोरेसुं, कुमारस्सेह नायगं / / 1 / / पाडलिउत्तनयरे जियसत्तुनरिंदस्स कुमारो नाम चउबुद्धिनिहाणो पहाणो आसि / सो जारिसा अवराहिणो आगच्छंति ताणं परिक्खिअ, तारिसं दंडं देइ / एगया कोट्टवालेण चउरो चोरा कुमारमंतिणो पुरओ ठविआ / कुमारमंती तेसिं बुद्धीए परिक्खं करिऊण दंडं दाहीअ, जहा-पढमचोरस्स उत्तं-"तुं भद्दओ वि होऊण, एरिसं अकजं काउं तुव किं जुत्तं' ?, किं तव एवं सोहेइ ? गच्छसु तुं, मा कयावि एवं कुणेज्जा" इअ वोत्तूण मंतिणा सो विसज्जिओ / बीअं चोरं आहूय मंतिणा सावमाणं परुसक्खरपुरस्सरं वुत्तं-“हे मुरुक्खसेहर ! सुकुलुप्पनेणावि तुमए एरिसं कज्जं कयं, किं ते लज्जा वि नागया ? गच्छसु, मुहं मसीए लिंपसु, मा मुहं पुणो दंसेसु त्ति ? " सो वि विसज्जिओ / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 पाइअविनाणकहा-१ 11 तइअं चोरं बोल्लाविऊण, लत्ताए पहरिअ 'तुम्हाओ पाहाणो वि सोहणो' इअ सतिरक्कारं अद्धचंदेण निक्कासिओ / चउत्थो तु पच्छामुहं किच्चा गद्दहमारोहिऊण सव्वनयरंमि भमाडिउमाइट्ठो / अवराहस्स एगत्ते मिन्नभिन्नदंडो एएसि कहं दिन्नो कुमारमंतिण त्ति अच्छरिअसंजुआ सव्वे सहाजणा जाया / तेसिं हिययगयभावं नाउं'चउण्हं चोराणं किं जायं' ति निरूवणत्थं रण्णा चरपुरिसो पेसिओ / एगपहरंमि गए सो चरपुरिसो समागओ समाणो नरिंदं कहेइ-हे महाराय ! पढमो कोमलेण वयणेण उवलंभिओ संतो गेहे गन्तूण, अप्पं पि उवलंभं असहंतो जीहं दंतेहिं पीसिऊण मच्चु पत्तो / बीओ परुसक्खेरहिं तिरक्करिओ सो ‘अहं कयावि मुहं न दंसिस्सं' ति कहिऊण विएसं गओ / ____ तइओ जो सहामज्झे ताडिओ, सो गिहाओ बाहिरं गंतुं न इच्छेज्जा / चउत्थो उ जो गद्दहमारोहिऊण नयरभममाइट्ठो सो उ गद्दहोवरिं परंमुहमुववेसिअ नयरे भमाडिज्जमाणो, विविहावमाणवयणेहिं च पउरेहिँ हिलिज्जमाणो Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ एगूणतीसइम तरणब्भासे सेट्ठि-नाविआणं कहा-२९ निल्लज्जो नियघरसमीवं समागओ संतो तक्को उहल्लदसणत्थागयनिअभज्जं कहेइ–'अहुणाऽहं अवसिट्ठासु दोसु रच्छासु भमिअ सिग्धं आगमिस्सं, तओ तुमं जलं सिग्धं उण्हं कुणेसुं इअ चरपुरिसकहिअवुत्तंतं सुणिऊण सव्वे कुमारमंतिस्स बुद्धि पसंसन्ति / / उवएसो सब्भावं च असब्भावं, चउचोराण पेक्खिअ / तुम्हे कुमारमंतिव्व, 'होह तह परिक्खगा' / / 2 / / समावराहचोराण सिक्खाए कुमारमंतिणो अट्ठावीसइमी कहा समत्ता / / 28 / / -गुजरभासाकहाए एगणतीसइम तरणब्भासे सेटि-नाविआणं कहा सुठु नाणं सुहा लच्छी, रमणी सुंदरी तहा / निष्फलं तं विणा धम्मं, एत्थ सेट्ठिस्स नायगं / / 1 / / एगया कोवि धणवंतो सेट्ठी नावमारुहिऊण समीवदीवं वच्चंतो अत्थि / तस्स पासे महाघडिआलयं वट्टइ। नाबिगो घडिआलयं दटुं तत्थागओ / सेट्ठि पुच्छइ-हे सेट्ठि ! अहुणा केत्तिलो समओ संजाओ ? / सेट्ठिण वुत्तं- 'किं तुमं घडिआलयं न पाससि ?' / पासामि अहं, किंतु घडिआलयनाणकला मम नत्थि / पुणो वि सेट्ठिणा पुटुं-'ववहारनाणं तुमए सिक्खिअं न वा ?' / तेणुत्तं–'दीणस्स मम को सिक्खणं देज्जा ?' / सेट्ठिणा भणिअं - 'जइ तुमं न भणित्था, तेण तव जीवणस्स चउत्थभागो मुहा गओ' / पुणरवि सेट्ठिणा पुढे-'किं तुं परिणीओ सि न वा ?' / तेणुत्तं-'कटेण जीवणनिव्वाहं करोमि, एरिसाए दीणावत्थाए मज्झ को कन्नं देइ ?, कयावि कोवि कन्नं देज्जा, तह वि दुक्खेण उयरं भरंतो हं तीए निव्वाहं कहं करेमि ?' / सेट्ठिणा उत्तं-'इत्थिं पुत्तं च विणा संसारे किं सुहं होज्जा ?, अओ तुम्ह अद्धजीवणं निप्फलं गयं' / पुणरवि सेट्ठिणा पुटुं-'हे मुक्ख ! तुं वावारदव्वज्जणकलं जाणेसि न वा ?' / तेणुत्तं 'अहं नावाचालणं विणा किमवि नावगच्छेज्जा' / सेट्ठिणा उत्तं-"तओ तुम्ह पाओणजीवणं निप्फलं गयं" / Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 पाइअविनाणकहा-१ ऐरिसवत्ताए विज्जमाणीए समाणीए अण्णवमज्झमि पचंडो वाओ पाउब्भूओ, “पवहणंपि सयसिक्करमहुणा होस्सइ" त्ति णाऊण नाविएण उत्तं-'हे सेट्ठि ! तुम्ह तरणनाणं अत्थि न वा ?' / सेट्ठिणा कहिअं–'हं सव्वं अन्नं जाणामि, किंतु तरणनाणं मम नत्थि ' / तया नाविगो आह-'हे सिरिमंत ! अहुणा इमं पवहणं मम आहीणं नत्थि, अईव पचंडवाएण पणोइअं समीववट्टिसिलाए तुट्टिस्सइ, सयसिक्करं च हविस्सइ, मज्झ पाओणजीवणं निप्फलं गयं, तुम्ह उ सव्वं जीवणं मुहा गयं, मम हि तरणनाणं अत्थि, तेण समुद्दस्स पारं पाविस्सं, तुमं एत्थ समुद्दे बुड्डिस्ससि, इअ कहिंतो सो नाविगो सिलप्फालिअनावाए सयखंडिअजायाए समुद्दे पडिऊण तरिऊण पारं पत्तो, सेट्ठि उ तरणनाणाभावे समुइंमि बुड्डुिओ / एवं सव्वाओ कलाओ सिक्खिऊण जो भवसमुद्दतरणाय धम्मकलं न सिक्खित्था सो सेट्ठी विव भवसमुद्दे मज्जइ / / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तिव्वपावोदए कालसोअरिअस्स कहा-३० उवएसो सरीरमाहु नाव त्ति, जीवो वुञ्चइ नाविओ। संसारो अण्णवो वुत्तो, तं तरंति महेसिणो / / 2 / / (उत्तराध्ययने 23 / 73) धम्मनाणविहीणस्स, सेट्ठिणो अद्धिमज्जणं / दवणं 'तरणब्भासे भावओ उज्जमेह भे' / / 3 / / तरणब्भासे सेट्टिनाविआणं एगूणतीसइमी कहा समत्ता / / 29 / / -सूरीसरमुहाओ तीइसमी तिव्वपावोदए कालसोअरिअस्स कहा घोरहिंसापसत्ताणं, समाही न कया वि खु / कालसोअरिओ नाय; मझुकाले मइझुओ / / 1 / / रायगिहे नयरंमि सेणिओ नाम राया आसि / तम्मि नयरे कालसोअरिओ नाम सूणावई अस्थि / सो अभव्वो दिणे दिणे महिसपंचसयं हणेइ / तओ तेण घोरहिंसाए सत्तमनरगपुहवीओ वि अब्भहियं पावमुवज्जिअं / चरमकाले सो सोलसमहारोगेहिं गहिओ अइतिव्वासुहकम्मोदएण सो पंच वि इंदियत्थे विवरीए वेएइ,-सुहविसए असुहे अणुहवइ / तस्स सुलसो नाम पुत्तो अभयकुमारमंतिस्स संगेण धम्मिट्ठो संजाओ अस्थि / सव्वायरेण पिउस्स वाहिपड़ियारं कारेइ / तह वि सो कत्थ वि रइं न लहेइ, ताहे सुलसो नियमित्तं अभयकुमारं पुच्छेइ / अभयकुमारो भणेइ-“हे भद्द ! तुम्ह पिउणा जीवहिंसाओ घोरपावं समज्जिअं, तं असुहकम्मं इह भवे उइण्णं, ता इंदियाणं जं पडिकूलं होज्जा तं कुणसु-“कंटकसेज्जाए एअं ठवेहि, न उ सुहसिज्जाए, असुइमलुमत्ताइणा विलिंपेसु, मा चंदणेहिं, पिवावसु खारतिक्खदुग्गंधनीराइं, न उ साउजलं, जेण सो रइं पावेज" / सुलसेणावि तहा कए पत्तपरिओसो सो कालसोयरिओ कंचि कालं जीविऊण मच्चं पाविअ सत्तमनरगपुढवीए समुप्पन्नो / सयणेहिं तस्स पए सो सुलसो ठविओ, भणिओ य अंगीकुणेहि नियजणगववसायं / सो वि नियपियराणुभूयं दुहं संभरंतो 'न तरामि पावफलाई सोद' ति जंपमाणो 'नेच्छेइ / सयणा भणंति-'पावं अम्हे विभागेण गिहिहिमो' / तओ तेसिं बोहणाय सुलसेण तिण्हकुहाडेण निअपाओ निद्दयं ताडिओ / आरसंतेण य भणिया बंधवो 'भो ! भो ! दुक्खं विभइऊण थेवं थेवं गिण्हह, जेण मे सुहं होज्जा' / सयणेहिं भणिअं-“पुत्त ! सुट्ट गिण्हामो, जइ अम्हासु संकमज्ज, किंतु नत्थि उवाओ, जेण अन्नसंतिअं दुहं अनंमि न संकमेइ" / तओ सुलसो कहेइ-'तो किं 1. महर्षयः / / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 पाइअविनाणकहा-१ भणेह 'अम्हे तुह पावं विभइस्सामों ' त्ति, एवं तेण वुत्ता लद्धनिण्णया तुहिक्का ठिआ सयणा / जीवहिंसाओ विरओ सो सुलसकुमारो अभयकुमारेण भगवओ महावीरस्स समीवे सावगधम्मं गाहिओ / विहिणा सम्मं तं पालिऊण देवलोगं पत्तो / / उवएसो अञ्चंतासुहकम्मस्स, फलमेत्थ परत्थ य / जाणित्ता 'हियमिच्छंतो विरमेसु तुमं तओ' / / 2 / / तिव्वपावोदए कालसोअरिअस्स तीसइमी कहा समत्ता / / 30 / / -धम्मरयणपयरणे Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ इक्कतीसइमी सुपत्तदाणभावणाए सालिभद्दपुव्वभवस्स कहा - - - - - - - - - पुव्वजम्मम्मि दाणेच्छा, अंते पत्तेसु जायए / तीए सुही नरो होजा, सालिभद्दो नियंसणं / / 1 / / कम्मिवि नयरम्मि नयरसेट्ठी आसि / तस्स चत्तारि पुत्ता, चउरो य एहसाओ संति / सो सेट्ठिवरो कोडीसरो वि अच्चंतो लोही वट्टइ, कयाई दाणं न देइ / एगया चत्तारि पुत्तवहूओ जिणमंदिर दंसणत्थं सिंगारं सज्जिअ गिहाओ निग्गयाओ / मग्गे जुव्वणमएण इओ तओ अवलोगणेण गच्छंतीणं तासिं लहुपुत्तवहूए एगा वुड्डा संघट्टिआ पडिआ य / तीए वुड्डाए उत्तं-“रे रे संमुहं किं न पासेसि ?, आहूसणेहिं वित्तेहिं नवेसेहिं च मयंधा तुमं?, तुम्ह पिउणा ससुरेण वा किं दीणदुहियाणं, दाणंदिण्णं ? नयरंमि किं जसकित्तिकम्मं कयं ?, जेण एवं उद्धत्तणेण चलेसि, गव्वंधा मं पि संमुहत्थं न पेक्खसि ?" एवं उत्ता समाणी जिणमंदिरे चेइआई वंदित्ता, घरंमि आगच्च कोवंधा कोवघरंमि ठिआ समाणी परिवारेण सह नालवेइ / तया तीए पिएणं जेट्टपुत्तवहू कारणं पुट्ठा, कारणं कहिअं, तं सोच्चा तेहिं चऊहिं पुत्तेहिं वियारिअं-'अम्हाणं पिआ लोहंधो 'दरे सद्धम्मकजंमि दव्ववओ' नाइजेमणं पि न करेइ, तेण अम्हाणं जसो कित्ति अ कुओ?, अओ केण वि उवाएण नाइभोयणं कायव्वं / पिउवच्छलेण लहुभाउणा वुत्तं-'अहं पियरं कज्जवावारे तह ठविस्सामि, जह सो नाइभोयणं न जाणिस्सइ, तुम्हेहिं च आमंतिअ सव्वे नाइजणा घरंगणे भोयाविअव्वा / तेहिं अणुमयं / - अण्णंमि दिणे कम्मिवि महसवपसंगे नाइजणा आमंतिआ, घरंगणे रसवई पउणीकया, सव्वे नाइजणा भोयणत्थं समागया, तंमि समये लहुपुत्तेण पिया कयविक्कयवावाराइकज्जे रुधिओ / समागयलोगहलबोलसवणेण पियरेण पुटुं-'किं अज्ज जणकोलाहलो सुणिज्जइ ?' लहुपुत्तेण वुत्तं-'किंपि न, कारणपसंगेण समागया होज्जा / संदेहेण पिउणा उत्थाय वायायणाओ बाहिरमवलोइअं, तया भुंजमाणा णाइजणा दिट्ठा, चिंतिअं च किल पुत्तेहिं हे वंचिओ म्हि !, 'हा ! हा ! धिद्धि मं, किंपि मए सकयं हत्थेण न कयं / एवं अधिइमावन्नो सो जिमंतलोगपंतीए बाहिं दूरट्ठिअं साहुजुगलं भिक्खत्थं भममाणं पासेइ, तं दह्रण तस्स सुहभावो जाओ, विआरिअं च “धन्नो हं, जं एअं मुणिजुगलं मम दिट्ठिपहमि आगयं, इओ गंतूण मुणिवराणं पाए पणमिअ सुद्धमाहारं देमि", एवं विआरयंतो सुपत्तदाणदिण्णमणो सो नीसरणीए ओयरंतो खलियपाओ सहसा हिट्ठम्मि भूमियले पडिओ, निविडयरउवघाएण तक्खणे मच्चु पत्तो / आहारदाणवियारणाए बद्धमणुआऊ सो आहीरगेहे संगमो नाम पुत्तत्तणेण समुवन्नो / एगया महूसवे तस्स गेहे माऊए पुत्तत्थं मग्गित्ता पायसभत्तं रंधिअं / माया पुत्तस्स थालीए खीरं परिवेसिअ पओयणत्थं अन्नहिं घरे गया / जया सो संगमो भोयणत्थं उवविट्ठो, तया तस्स पुण्णुदएण कोवि पञ्चक्खायमासिअभत्तखमणगो पारणदिणे भिक्खत्थं भमंतो तत्थ आगओ / सो संगमो तं महातवंसि पासेइ, पासित्ता पुव्वभवदाणपरिणामवसाओ तस्स आहारदाणपरिणामो जाओ ‘एयस्स महामुणिणो हं दाणं देमि' त्ति Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 पाइअविनाणकहा-१ 0 . 4 उत्थाय साहुं बोल्लाविऊण सुद्धभावेण सव्वं पायसं अप्पेइ / पुण्णाऊ सो मरिऊण सुपत्तदाण-प्पहावेण रायगिहे नयरे गोभद्दसेट्ठिगिहे भद्दासेट्ठिणीए सालिभद्दो नाम पुत्तो संजाओ / / उवएसो सालिभदापुराजम्मं, पुण्णाणुबंधिपुण्णयं / सोचा 'सुपत्तद्दाणम्मि, उज्जमेह दिणे दिणे' / / 2 / / सुपत्तदाणभावणाए सालिभद्दपुव्वभवस्स इक्कतीसइमी कहा समत्ता / / 31 / / -जणपरंपराओ Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बत्तीसइमी दक्खत्त-रूव-बुद्धि-पुण्णाणं मुलंमि निवाइपुत्ताणं कहा - - - - - दक्खत-रूव-विनाण-पुण्णाणं चोत्तरोत्तरं / मुलं नेय इहं लोगे, रायपुत्ताइणो जहा / / 1 / / कत्थ वि नयरे निव-मंति-सेट्ठि-सत्थवाहाण चत्तारि पुत्ता पवित्तचित्ता कलाकलावविउणो आसि / ते अन्नोन्नदढनेहा खणमेत्तं पि विरहं न सहति / अन्नया ते पभणंति-"जेण देसंतरम्मि गंतूण अप्पा न तोलिओ, कज्जारूढस्स मम सामत्थजोगो केरिसो अत्थि इइ न णायं, सो जणमज्झम्मि किं गणणं लहेज्ज ?" अओ अम्हाणं देसंतरे गमणं जुत्तं / तओ नियनियसामत्थपरिक्खाहेउं नियतणुमेत्तसहाया ते सव्वे पभायसमए देसंतरं चलिया / दिणद्धसमए एगम्मि पुरे पत्ता, अन्नायकुलसीला कत्थइ देवभवणट्ठाणे ओइण्णा / कहं अज्ज भोयणं होहि त्ति भणिराण सत्थवाहसुओ ‘भो ! अज्ज मए भोयणमुप्पाइऊण देयमि'इ भणइ / तिन्नि वि तहिं ठवित्तु एगागी नगरंतरं गओ / तत्थ एगस्स वणियस्स आवणे समुवविठ्ठो / तम्मि दिणम्मि नयरे कस्सई देवस्स महूसवो आसि / सो वणिओ धूवविलेवणवासाईणो विक्केउं लग्गो, जया सो पुडियाणं बंधं काउं न पारए, ताहे सो सत्थवाहसुओ साहेजें काउमारद्धो / पत्ते भोयणकाले वणिएण सो भणिओ-'मम पाहुणो भव' / तेण भणियं-'नाहं एगागी, अण्णे वि मज्झ तिण्णि वयंसा बाहिं संति' / तया वणिएण भणियं-'ते वि लहुं आकारिज्जंतु' / सव्वे ते समागया / तेण तेसिं सव्वेसिं अइगउरवसारमायरं काउं भोयणं दिण्णं / एवं तस्स भोयणवए पंचरूवगं लग्गं / बीयदिणे सेट्ठिसुओ भोयणदाणे पइण्णं काऊण निग्गओ / सोहग्गियजणेसु सिररयणसारिच्छो सो गणिगावाडगमज्झट्ठियपवरदेवकुले उवविट्ठो / तत्थ तया महं पेच्छणगखणो महं आसि / एगाए गणियाए धूया नवजोव्वणुब्भडा नियसुभगत्तणमउम्मत्ता कंपि पुरिसं रमिउं न इच्छइ / सा तं दटुं अक्खित्तमाणसा पुणो पुणो वि पेक्खिउं समाढत्ता / एस वइयरो गणियाए मुणिओ, सा सतोसचित्ता तं सेट्ठिपुत्तं आमंतिय नियगेहं नेऊण तस्स धूयं पणामेइ / सेट्ठिपुत्तवयणेण चउण्ह वि तओ भोयणतंबोलवत्थमाइओ रूवगसयमोल्लो उवयारो विहिओ / तइयदिणे अमञ्चसुओ बुद्धिपहाणो निवधरम्मि गओ, जत्थ विवाया बहुविहा भूरिकाला य वटुंति / तत्थ दो महिलाओ एगं पुत्तं घेत्तुं उवट्ठियाओ / ताहिं अमञ्चो भणिओ भो सामिय ! विण्णत्तिं सुणसु-“अम्हाणं भत्ता लहुअम्मि पुत्तम्मि समाणे देसंतरे मरणं पत्तो, बालो न जाणेइ-'का मम जणणी एआसिं' / तओ नियडिसहावा सवत्ती कहेइ-मज्झ भत्तुस्स धणं ममं चिय, जओ अयं पुत्तो मइ जाओ, ता जीइ एस पुत्तो, दविणं पि तीइ निच्छयं होइ / एयस्स विवायस्स निण्णयत्थं तुम्हं समीवे आगयाणं अम्हाणं बहुकालो लग्गो, ता जह अज्ज एसो विवाओ परिच्छिज्जउ तहा कुणसु" / 1. सौभागित-।। 2. महं महान् / / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाइअविनाणकहा-१ अमच्चेण पुत्तं धणं च ताणं थीणं दाऊण भासियं-'एस विवाओ अउव्वो, कहं छिज्जिस्सइ सुहं' इइ भणिरे अमच्चे, तया अमञ्चपुत्तेण भणियं-'हे अमञ्चवर ! जइ तुम्हाणमणुन्ना सिया , तया एयं विवायं अहं खु छिंदामि' / अणुमन्निएण तेण अमञ्चपुत्तेण ता दोवि महिलाउ भणिआ-'एत्थ धणं पुत्तं च उवट्ठवेह' / ताहिं तहा कए, उवणीयं करवत्तं, धणस्स दो विभागा कया, पुत्तस्स दुभागकरणाय नाभिदेसे जाव करवत्तं आरोवियं ताव सुयजणणी 'न अन्नह छिज्जइ एस विवाउ त्ति' निक्कित्तिमनेहेण भरिआ भणइ-दिज्जउ विमाऊए पुत्तो वित्तं च, मा होउ सुयमरणं' / अमच्चसुएण नायं-'एसो सुओ इमाइ, न इमीए, निद्धाडिया तओ सा विमाया / पुत्तो धणं च सच्चजणणीए अप्पिअं / एवं स मंतिवरो तस्स तारिसबुद्धीए संतुट्ठो तं अमञ्चपुत्तं नियमंदिरे नेऊण दीणाराणं सहस्सं तस्स देइ / पत्ते चउत्थे दिवसे रायसुओ-'जइ मम रज्जसंपत्तिपुण्णाइं सिया, तो बाढं उग्घडंतु' इइ चिंतमाणो नयरमज्झे निग्गओ / अह तप्पुणोदएण भवियव्वयाए य तक्खणे तप्पुरराया अपुत्तो अणिमित्तमेव पंचत्तं पत्तो / Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ परिणयबुद्धीए वुड्ड-तरुणमंतीणं कहा-३३ 79 रज्जजोगपुरिसस्स गवसणा पउत्ता, तया नेमित्तिआइट्ठो सो रायसुओ तस्स रज्जम्मि ठविओ / तओ चत्तारि वि मिलिया पहिट्ठमणा परोप्परं पभणंति-कित्तिअं अम्हाणं सामत्थं ?, तओ एवं भणंति दक्खत्तणयं पुरिसस्स, पंचगं सइयमाहु सुंदेरं / बुद्धी सहस्समुल्ला, सयसाहस्साइं पुण्णाई / / 2 / / सत्थाहसुओ दक्ख-त्तणेण सेट्ठिसुओ य रूवेण / बुद्धीइ अमञ्चसुओ, जीवइ पुण्णेहिं रायसुओ / / 3 / / उवएसो दक्खत्ताइगुणग्गामे, मञ्चा पुण्णमिहं वरं / लाहटुं सययं तस्स, उज्जमेज्जा सुहेसिणो / / 4 / / दक्खत्त-रूव-बुद्धि-पुण्णाणं मुल्ले निवाइपुत्ताणं बत्तीसइमी कहा समत्ता / / 32 / / -उवएसपयाओ, भा-१, पृ. 65 3 तेत्तीसइमी परिणयबुद्धीए वुड्ड-तरुणमंतीणं कहा - - - - - 'नाणं निरत्थयं तस्स, जस्स नाणुभवो मणा' / महीवस्सेह दिटुंतो वुड्डतरुणमंतिणो / / 1 / / एगस्स महारायस्स दुविहा मंतिणो, वुड्डा तरुणा य / तरुणा भणंति एए वुड्डा मइभंसपत्ता, न सम्म मंतिणो त्ति, ता अलाहि एएहिं, अम्हे चेव पहाणा / अन्नया तेसिं परिच्छानिमित्तं राया भणइ “भो सचिवा ! जो मम सीसे पण्हिप्पहारं दलयइ, तस्स को दंडो कीरइ ?" | तरुणेहिं विआरसुन्नेहिं भणिअं-"किमेत्थ जाणियव्वं ?, तस्स सरीरं तिलं तिलं कप्पिज्जइ, सुहुयहुयासणे वा छुब्भइ” / - तओ रन्ना वुड्डा पुच्छिया / तेहिं एगते गंतूण विआरिअं -“नेहप्पहाणा महादेवी चिय एवं करेइ, ता तीए पूआ चेव कीरइ' एयमेवं एत्थ वत्तव्वं ति निच्छिऊण भणियं-"जं माणुसमेरिसं महासाहसमायरइ, तस्स सरीरं ससीसवायं कंचणरयणालंकारेहिं अलंकिज्जइ" / 1. मनाक / / Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाइअविनाणकहा-१ HT तुढेण रण्णा भणयं 'साहु विनायं' ति रण्णा सञ्चदंसिणो ते च्चिय पमाणीकया / जओ परिणयबुद्धिबला / वुड्डा अहियकारणेसु कया वि न पवटुंते / / उवएसो वुड्डतरुणमंतीणं, नायगं नायगब्भियं / सुणिऊण 'वियारित्ता सया कजगरो भव' / / 2 / / परिणयबुद्धीए वुड्डतरुणमंतीणं तेत्तीसइमी कहा समत्ता / / 33 / / -धम्मरयणपयरणे, पृ. 21 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 चउत्तीसइमी अइरागंधधणियस्स कहा - - - - - - - - -- - - - - - - - - भजाइ रागमूढप्पा,-ऽहियं पि मन्नए हियं / छगणेण कयं सागं, साउअंमण्णए पिओ / / 1 / / कम्मि वि नयरे एगो धणिओ आसि / तस्स दुण्णि भज्जाओ संति / एगा पइवच्छला जुण्णा, अवरा य नवीणा, सा पइम्मि नीरागा वट्टइ / थीसहावाओ परुप्परं किलेसं वाक्कलहं च कुणंतीओ दट्ठण तेण धणिएण भिन्नघरंमि ताओ ठविआओ / सो मूढप्पा नवीणाए भज्जाए गुणे पासेइ, जुण्णाए दोसं निरिक्खेइ / पइदिणं वारगेण ताणं घरे वसइ / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाइअविनाणकहा-१ जया जुण्णाए वारगो आगच्छइ, तया सा पइं बहुं सम्माणेइ, ससिणेहं सुपक्कं सरसं भोयणं भुंजावेइ, तह वि सो भोयणदोसं चिय कहेइ-“तए सुटुं न रंधिअं, दुपक्कं नीरसमन्नं कयं, रंधिउं न जाणासि ?, तुवत्तो सा नवीणा पिआ सोहणयरं सरसमन्नं निम्मवेइ" एवं सो रागंधो जुण्णं भज्जं निंदेइ / नवीणा कयाइ अवमाणं करेइ, नेहरहिया सा जेमावेइ, तह वि मूढो तं चिअ पसंसेइ, एवं कालो गच्छइ / ___एगया जुण्णभज्जाघरंमि भोयणट्ठाए सो समागओ, सा सब्भावपुरस्सरं सक्कारिऊण तस्स साउं सुरसं पक्कन्नं थालीए परिवेसेइ / तह वि सो वएइ-“तुमए सोहणं रंधिअं न, एयं मज्झ नीरसं आभाइ, तओ तुं तीए नवीणाए भज्जाए घरंमि गंतूण किंपि वंजणं आणेहि, जओ तेण वंजणेण सह एयमन्नंपि मम रोएज्जा" तओ सा मूढं पियं नाऊण नवीणप्पियाए घरंमि वच्चिऊण पिअस्स हेउं सागं मग्गेइ, कहेइ-“मज्झ रंधिअमन्नं पिअस्स न रोएइ, तओ साउयरं किंपि वंजणं देसु" / तओ दुट्ठा सा गोमयं गिण्हिऊण तेल्लमिरिआईहिं वग्घारिऊण देइ / तं च सा गहिऊण घरंमि गंतूण पइस्स देइ / सो भुंजमाणो तं बहुं पसंसंतो मूढो भज्जं कहेइ-“केरिसं तीए साउयरं रंधिअं, तुमत्तो वि अईव सोहणयरं निम्मिअं" एवं रागंधो सो असुहं पि सुहं मन्नमाणो हरिसेणं भुंजइ / जुण्णाए भज्जाए ‘एवं छगणनिम्मियं वंजणं ति सच्चं कहियं पि सो मूढो न मन्नेइ / / उवएसो दिद्विरागेण अंधस्स, दिद्रुतं नाणदायगं / ना तं सुहमिच्छंतो, दूरओ परिवजए / / 2 / / __अइरागंधधणिअस्स चउत्तीसइमी कहा समत्ता / / 34 / / . -सूरीसरमुहाओ Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 पणतीसइमी अणासत्तजोगम्मि जस-सुजसाणं कहा - - - - - - - - - - - - - - - अणासत्तयजोएण, कम्मबंधो न जायए / अस्स तत्ताऽवबोहटुं, कुलपुत्ताण नायगं / / 1 / / एगम्मि गामे कुलपुत्तस्स दुवे पुत्ता आसि / जिट्ठो जसो कणिट्ठो य सुजसो / ते जोवणत्था धम्मदेवसूरिपासे धम्मं सोच्चा पडिवुद्धा पव्वइउं उवट्ठिआ पियरे आपुच्छंति / नेहमोहिया ते न य विसज्जंति / बहुं च भन्नमाणेहिं तेहिं भणियं-‘एगो पव्वयउ, एगो पुणो अहं वुड्डभावे परिपालगो भवउ / तओ जेद्रेण कणिट्ठो भणिओ तुमं चिट्ठ, अहं पव्वयामि' / तओ सो भणइ-अहं चिय पव्वयामि / तओ जसेण “वरमेसो वि ताव नित्थरउ, अहं पुण Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 पाइअविनाणकहा-१ दुप्पडियाराणि जणयाणि कहमवमन्नेमि त्ति चिंतिऊण विसज्जिओ सुजसो” पव्वइओ विहिणा / विसुद्धपरिणामो नाणचरित्ताराहणसारो विहरइ / इयरो वि जणएहिं अणिच्छंतो वि कारिओ तह वि य कुलकन्नयाए पाणिग्गहणं / पवत्तो किसिकम्माइववसाए गिहवावारपवत्तो वि वयग्गहणेक्कचित्तो एगभत्तेहिं कालं गमेइ / उवरएसु वि जणएसु दक्खिन्नसारयाए पइदिणं भज्जमापुच्छइ / सावि दीणाणणा रोवइ चेव, न पुण विसज्जेइ / तओ सो तीए पडिबोहणोवायमलहंतो दुक्खं चिट्टेइ / ___ इओ अ सुजससाहू विविहतवोकम्मतणुइयसरीरो ओहिणा उवलद्धजेट्ठभाइपडिबोहाऽवसरो तस्स गिहं समागओ / भाउज्जायाए पञ्चभिन्नाओ, सबहुमाणं वंदिओ य / ठिओ तीए दंसिए उचिओवस्सए / 'कहिं घरसामिओ' त्ति ? पुट्ठाए तीए सिटुं-'कम्मं काउं छेत्तं गओ' त्ति / भोयणावसरे पडिलाभिओ तीए साहू उचिएणं भत्तपाणेणं, भुत्तो विहिणा / नागओ जसो त्ति भत्तं गहाय पत्थिया पडिनियत्ता य रुवंती / सुजसेण एसा पुच्छिआ-'किमधिई करेसि ?' सा भणेइ-“स ते भाया एगभत्तेहिं चिट्ठइ, छुहिओ वट्टइ, अंतरा य अपारा गिरिनई वहइ, तेण भत्तं नेउं न तरामि त्ति अधिइकारणं महंतं ममं" त्ति / साहुणा भणियं-"गच्छ तुमं, नई भणाहि-मम देवरस्स बारस वरिसा पव्वइयस्स जाया, जइ तेण दिवसं पि न भुत्तं, ता मे मग्गं देहि महानइ ! त्ति वुत्ते सा नई ते मग्गं दाहि" त्ति / एवं वुत्ताए तीए चिंतिअं-“मम पञ्चक्खमेव अणेण भुत्तं, कहं न भुत्तं नाम ?, अहवा न जुत्तं गुरुवयणविरुद्धचिंतणं, जमेस भणइ तं चेव करेमि " त्ति संपहारिऊण गया एसा / तहेव भणिए दिन्नो मग्गो नईए / 'कहमागयासि' ? पुच्छिया भत्तुणा / तीए वि साहिओ सुजसागमणाइवुत्तंतो / ____ भुत्तुत्तरे विसज्जिआ जसेण भणइ कहं वञ्चामि ?, अज्जावि अपारा चेव नई / जसेण वुत्तं-"संपयमेवं भणिज्जासि 'जइ भत्तुणाऽहमेक्कसिं पि न भुत्तम्हि' ता महानइ ! मे मग्गं पयच्छाहि" / सुट्टयरं विम्हिया तहेव भणिए लद्धमग्गा सुहेण पत्ता सगिहं / वंदिऊण पुच्छिओ साहू-'भयवं ! को एत्थ परमत्थो' त्ति / मुणी भणेइ-“भद्दे ! जइ रसगिद्धीए भुज्जइ तओ भुत्तं भवइ / जं पुण संजम-जत्ताहेउं फासुयमेसणिजं तं भुत्तं न गणिज्जइ / अओ चेवागमे भणियं-'अणवज्जाहाराणं साहूणं निच्चमेव उववासो' त्ति, एवं तुह पइणो वि बंभचेरमणोरहसहियस्स तुहाणुरोहेण कयभोगस्स अभोगो चेव" / जओ उत्तं __ भवेच्छा जस्स विच्छिन्ना, पउत्ती कम्मभावया / रई तस्स विरत्तस्स, सव्वत्थ सुहवेजओ / / 2 / / एवमायन्निऊण संविग्गाए तीए चिंतियं-“अहो ! एस जसओ महाणुभावदक्खिन्नमहोयही संसारविरत्तमणो वि चिरं मए धम्मचरणाओ खलिओ, समज्जिअं महंतं धम्मंतराइयं / ता संपयं जुत्तमेएण चेव समं समणत्तमणुचरिउं"। एवं चेव नेहस्स फलं ति भाविंतीए संपत्तो जसो वि, साहुं वंदिऊण निसन्नो नाइदूरे / साहुणा दोण्हंपि सुद्धदेसणा कया / पडिबुद्धाणि पव्वइयाणि / कालेण पत्ताणि सुरलोगं ति / एवमेस जसो इच्छामेत्तेणावि चरणाविसएण पावारंभेण न लित्तो ति / / 1. सकृदपि / / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पुण्ण-पावाणं चउभंगीए मंतिपुत्तीए कहा-३६ उवएसो चारित्तधम्मसंसत्त-जस-सुजसनायगं / नाऊण 'सव्वकज्जाइं, अणासत्तो सुसाहए' / / 3 / / अणासत्तजोगम्मि जस-सुजसाणं पणतीसइमी कहा समत्ता / / 35 / / -उवएसपयाओ 36 छत्तीसइमी पुण्ण-पावाणं चउभंगीए मंतिपुत्तीए कहा - - सरूवं पुण्णपावाणं, सक्खं लोगम्मि दीसइ / एत्थ नरिंदपण्हेसु, मंतिपुत्ती निदंसणं / / 1 / / रायपुरनयरे विक्कमसूरो नाम नरिंदो आसि / एगया अणेगमंति-पंडिय-नयरसेट्ठिवरविहूसिआए सहाए उवविठ्ठो नरिंदो सहाजणाणमग्गओ मइपरिक्खत्थं पुच्छइ-'जयंमि अत्थिअत्थीणं, अत्थिनत्थीणं, नत्थिअत्थीणं, नत्थीनत्थीणं च केरिसं वत्थु सिया ?, एसिं पञ्चक्खमुत्तरं दिज्जाह / सव्वे सहाजणा वियारंति-'एयारिसं किं होज्जा'?। विउसेहिं पि तस्सत्थो नावगओ / अन्ने वि जे के वि सहाए संति, ते सव्वे वि उत्तरं दाउं असमत्था जाया। तया कुद्धो नरिंदो सतिरक्कारं कहेइ-एरिसीए महासहाए ममुत्तरं दाउं कोवि जणो न चएज्जा, इयंतं कालं धणधन्नाईहिं विउसाणं पि पोसणं किं मुहह जायं ?, धिरत्थु एयाणं पंडियाणं' / एवं कहिऊण बुद्धिनिहाणमहामंतिं कहेइ-'हे मंतिवर ! तुमए इमस्स पण्हस्स उत्तरं दिप्पत्तएण दायव्वं, अन्नह तं दंडिस्सं, मंतिपयभट्ठो य होहिसि / विसज्जिआ सहा / चिंताए अक्कंतो सो मंतिवरो घरंमि गओ / उत्तरदाणचिंताइ तस्स भोयणं पि न रुच्चइ / जया भोयणसमए संजाए वि सो नागओ तया तस्स विउसी पुत्ती चंदकंता जा अट्ठवासिआ अत्थि, सा पिउस्स समीवमागंतूण कहेइ-'हे पिअर ! बुहुक्खिआ हं, तओ सिग्धं भोयणाय आगच्छेहि * / मंतिणा वुत्तं-“अज्जाहं अईव चिंताउलोम्हि, तओ तुम चिय भोयणं कुणेसु' / तीए पुटुं-'केरिसी तुम्हाणं अत्थि चिंता ?, अवरं च तुम्हेसुं अभुत्तेसुं मए कहं भुंजिज्जइ ?' / तओ ससिणेहं मंतिणा कहिओ नरिंदस्स पण्हवुत्तंतो / तं सोच्चा सा विउसी पुत्ती कहेइ-“इमस्स पसिणस्स हं उत्तर नरिंदस्स पुरओ दाहिमि, मा चिंतं करेसु ! अहुणा भोयणाय उट्ठसु" / पुत्तीए वयणं सोच्चा सहरिसो ‘एसा किं उत्तरं दाहिइ' त्ति चिंतयंतो उत्थाय तीए सह भोयणं काउं लग्गो। भोयणाणंतरं पुच्छइ-'हे पुत्ति ! किमस्स ऊत्तरं ?' / सा कहेइ -'इमस्सुत्तरं एवं न कहिज्जइ, रण्णो पुरओ हं कहिस्सं सपञ्चयं, तुमए संदेहो न कायव्यो / जया नरिंदसहाए गमणं सिया, तया हं सह नेयव्वा' / Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 पाइअविनाणकहा-१ मंती परितुट्ठो वएइ-'इओ तइअदिणे अस्स उत्तरं दायव्वं, जया अहं नरिंदसहाए गच्छिस्सं, तया तुमं सह नेस्सामि' / निवग्गओ एसा किं कहिहिइ त्ति चिंतमाणस्स तइओ दिणो समागओ / पञ्चूससमए सहागमणवेलाए नियपुत्तिं घेत्तूण रहमुववेसित्ताणं घराओ निग्गओ / पिउणा सह गच्छंती पुत्ती रायपहम्मि कंपि सेटिं पासायवरस्स चउक्किआए संठाइऊण दीणाणाहजायगाणं दाणं दितं दट्टण नियपियरं कहेइ–'एअं सेट्ठिवरं रहे उववेसावेह, जओ पञ्चुत्तरदाणे एयस्स पओयणमत्थि' तओ मंतिणाइट्ठो सो सेट्ठी रहम्मि उवविट्ठो / रहो अग्गओ चलिओ / पुणरवि आवणवीहीए ठिअं एगं धणिअपुत्तं पासेइ ' जो जणगस्स मरणे सत्तविहवसणासत्तो पिउसंतिअबहुदव्वं विणासंतो अत्थि' तं पि पासित्ता रहे पियरं कहिऊण ठवेइ / पुणोवि अग्गे गच्छंती सा कंपि महप्पाणं पेक्खेइ / सो महारिसी दंतो संतो तवसा अप्पाणं भावमाणो विहरेइ, तं पि नच्चा ससिणेहं बोल्लाविऊण सह नेइ ! तओ अग्गे गच्छंती एगं भिक्खु पासेइ-'जो सइ अहम्मी जीवहिंसापरो घरंघराओ भिक्खं मग्गिऊण कटेण निव्वहेइ' / सो वि भिक्खुओ रहम्मि चडाविओ / एवं भिन्न Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पुण्ण-पावाणं चउभंगीए मंतिपुत्तीए कहा-३६ -भिन्नपयइवंतजणजुत्तो मंती पुत्तीए रहस्सं अजाणतो विविहतक्कं कुणंतो निवसहाए गओ / तया अन्ने वि बहवो नयरजणा मंतिस्स पञ्चुत्तरजाणणत्थं तत्थ समागया / सहाए उवविद्वेण नरिंदेण जहारिहं सव्वे सक्कारिऊण, मंतिणा सह समागए पुरिसे दट्ठण पुढे-'किमेए समागया?' / मंती कहेइ-'तुम्हाणं पञ्चत्तरदाणत्थं एए परिसा समाणीआ' / नरिंदो भासेइ-'सिग्धं मम पसिणस्स उत्तरं देहि' / मंती वएइ–'तुम्हं इमस्स पसिणस्स उत्तरं मम पुत्ती चंदकंता दाही' / ___नरिंदपुट्ठा सा मंतिपुत्ती पडिभासेइ-“हे नरवर ! सिरिमंताणं अत्थिअत्थिरूवपढमपण्हस्स उत्तरं अयं चिअ सेट्ठिवरो नायव्वो" त्ति कहिऊण सेट्ठिवरो दंसिओ / राइणा वुत्तं-'कहमेसो' / सा कहेइ-" जओ एसो सेट्ठिवरो पुव्वभवसमायरिअधम्मप्पहावेण बहुधणवंतो अत्थि, तह य इह भवे वि दाणसीलतवभावधम्मं सम्ममाराहतो दीण-दुक्खिअजणे उद्धरंतो परभवे वि अत्थं सुहं च पाविहिइ / अओ अत्थि-अत्थि त्ति पढमपसिणस्स उत्तरं इमो सेट्ठिवरो सिया" / / 1 / / बीयपण्हस्सुत्तरे वसणासत्तं तं धणिअपुत्तं दंसिऊण कहेइ-“एस धणिअपुत्तो केवलं कामभोगेहिं पिउसंतियं दव्वं विणासेइ, तह य सद्धम्मकम्महीणो सत्तवसणेहिं दुल्लहं माणवभवं निष्फलं गमावेइ, तओ अस्स पासे अहुणा दव्वमत्थि, भवंतरे सो निद्धणो दुही य होही, तेण अस्थि-नत्थिरूवपसिणस्स उत्तरं इमो धम्मरहिओ धणिअपुत्तो जाणियव्वो” / / 2 / / तह य तइयपञ्चुत्तरदाणे सा तं महारिसिं उवदंसेइ, उवदंसित्ता कहेइ-“एसो महप्पा सइ सव्वपावकम्मविरओ उवसंतो जिइंदिओ परुवयारिक्कतल्लिच्छो सद्धम्मोवएसदाणेण य अण्णेसि पि कल्लाण करणपरो अप्पडिबद्धो विहरेइ, तम्हा अहुणा अणगारत्तणेण अस्स पासे किंपि नत्थि, किंतु भवंतरे अणुवमं सव्वं पाविस्सइ, महारिद्धिवंतो य होस्सइ, तेण नत्थि-अत्थिरूवतइअपसिणुत्तरदाणे एसो महप्पा निदंसिओ" / / 3 / / ___चउत्थस्स पण्हस्सुत्तरे तं भिक्खुअमुवदंसित्ताणं सा मंतिपुत्ती वएइ-“एस भिक्खू निद्धंसपरिणामो निरत्थयजीववहतप्परो भिक्खाए सकटुं जीवणं निव्वहेइ / तओ इयाणिं इमस्स समीवे किंपि नत्थि, भवंतरे य पावकम्मेहिं दुग्गईए गमिस्सइ, तत्थ किमवि न पाविस्सइ / तओ नत्थि-नत्थिरूवचउत्थपण्हुत्तरम्मि एसो भिक्खू जाणियब्बु” त्ति / / 4 / / __ एवं मंतिपुत्तिकहिअं पञ्चुत्तरं सोच्चा नरिंदो सव्वा य परिसा अईव संतुट्ठा संजाया / महिवई वि तीए बुद्धीए परितुट्ठो सहासमक्खं तं बहुं पसंसित्ता सुवण्णालंकारेहिं सक्कारित्ता सम्माणित्ता य घरंमि गंतुं अणुण्णं देइ / नरिंदपसंसिओ मंती वि सहरिसिओ नियपुत्तीए सह गेहे समागओ / / उवएसो पुण्णपावाण भंगीए, फलं नया इहं सया / 'पुण्णाणुबंधिपुण्णस्स, उज्जया होह अज्जणे' / / 2 / / पुण्णपावाण चउभंगीए मंतीपुत्तीए छत्तीसइमी कहा समत्ता / / 36 / / -जणपरंपराओ Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |37/ सत्ततीसइमी असंतोसे निद्धणभिक्खुस्स कहा लच्छीदेवीपसाएण, लद्धं धणं पि नस्सइ / संतोसाभावओ नायं, निद्धणो भिक्खुओ इह / / 1 / / एगो भिक्खुओ धम्मकज्जपरंमुहं परुवयाररहिअं केवलं धणज्जणतल्लिच्छं संतोसविरहिअं कंपि धणिगवरं दट्ठणं चिंतेइ-'नत्थि मम घरं खेत्तं दव्वं अन्नं च किंपि सारवत्थु / जइ एआरिसो धणवंतो हं होज्जा, तया संतोसेणं चिट्ठामि, धम्मपरो परुवयारसीलो अ होज्जामि' एवं चिंतमाणो भिक्खत्थं च भममाणो पुराओ बाहिरं निग्गओ / 20 Por 0000/ Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ परासुहचिंतणे सुंदरीए कहा-३८ 89 तया गयणमग्गेण गच्छंती सिरिदेवी तस्स हिययभावं नाऊण परिक्खत्थं समीवं आगच्च कहेइ-“हे भिक्खु ! तुज्झ हिययभावो मए जाणिओ, तेण दयाइ तुज्झ किं पि दव्वं दाउं इच्छामि, तुमं वत्थं पसारेसु, तत्थाहं दीणारे पक्खिवेमि / जया तुम्ह संतोसो होज्जा, तया अलाहि त्ति वएज्ज / परंतु पक्खिवमाणेसु दीणारेसु जइ एगो वि दीणारो भूमीए पडिस्सइ, तया सो कक्करो होही" त्ति कहित्ताणं सा लच्छी देवी पसारिए तस्स जिण्णवत्थंमि दीणारे पक्खिविउं लग्गा / सो भिक्खु लोहग्गत्थो अलं अलं ति न निवारेइ / दीणारेहिं तेहिं वत्थं समंता परिपुण्णं संजायं पि सो न निसेहेइ / पुणोवि कहेड़ एत्थ पंच दीणारे पक्खिवेसु, ते वि पक्खिवित्ताणं उत्तं-'किं तुज्झ संतोसो न जाओ ?' / असंतोसेण सो पुणो पुणोवि मग्गेइ / एवं पक्खिवमाणाणं दीणाराणं बहुभारेण जिण्णत्तरेण जिण्णत्तणेण य वत्थं भिण्णं, ते सव्वे दीणारा भूमीए पडिया, तया सो भिक्खू हाहारवं कुणंतो अवणमिऊण भूमीए पडिए दीणारे पासेउंलग्गो / तया सव्वे दीणारा कक्कररूवा संजाया / जया उद्धं पासेइ, तया लच्छी वि अदंसणं पत्ता / तओ सो निब्भग्गसेहरो अप्पाणं निंदंतो दुहिओ संजाओ / एवं असंतोसेण जीवो दुहं पावेइ / / उवएसो निद्धणत्थिजणस्सेह, कज्जवज्जियभावणं जाणित्ता 'थोवदव्वे वि, संतोसं माणसे धरे' / / 2 / / असंतोसे निद्धणभिक्खुस्स सत्ततीसइमी कहा समत्ता / / 37 / / -गुज्जरभासाकहाए 38 अडतीसइमी परासुहचिंतणे सुंदरीए कहा 'परस्स चिंतिअं जंतु, सस्स तं जायए धुवं' / भजाए चिंतिआ हिंसा , तीए अप्पंमि साऽऽगया / / 1 / / ओहिनाणजुत्तो वरदत्तमुणीसरो विहरमाणो कोसंबीए पुरीए नयरुज्जाणे समागओ / महीवालनरिंदो तह य पउरजणा य देसणासवणत्थं उज्जाणे समागया / उवएसदाणावसरे कहेइ-“साहवो सव्वत्थ चंदुव्व सव्वेसिं अल्हायगरा हुंति, सत्तुसु मित्तेसु वा, सावराहीसु निरवराहीसु वा समभावा हवंति" त्ति कहिंतो हसमाणो ठिओ / तया नरिंदो लोगा य पुच्छंति ‘भयवं ! तुमं निक्कारणं किं हससि ?, साहूणमेयं अणुइअं' / तओ ओहिनाणी कहेइ-"एत्थ निंबरुक्खे संठिआ सवलिआ पुव्वभववइरहेउणा कोहेण मम हंतुमिच्छइ, इमीए अच्छेरजणगं चरियं ओहिणा दट्ठण मए हसिअं” / 1. समडी इति भाषायाम् / / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाइअविनाणकहा-१ नरिंदपुच्छिओ मुणिवरो सहाजणाणं पडिबोहत्थं तीसे सवलीए वुत्तं कहेइ-" पुरा सिरिपुरनयरे धण्णसेट्ठी आसि / तस्स रूववई अवि सीलभट्ठा सुंदरी भज्जा अस्थि / पई वंचिऊण जारपुरिसघरं गच्छइ / एगया जारो तीए भत्तारभीओ कहेइ–'तुमए मम गेहे कया वि न आगंतव्वं, जओ तुम्ह पइत्तो बीहेमि ' / सा कहेइ-'हे पिय ! तुमं निञ्चितो भवेसु, हं तह काहं, जह तुम्ह भयं न होही' / तओ सा जारपुरिसरत्ता पइमारणत्थं विसमिस्सिअपयपत्तं भरिऊण अववरए एगंते ठवेइ / भोयणावसरे तीए भत्ता जया भोयणत्थमुवविठ्ठो तया सा खीरमाणेउं अब्भंतरं गया समाणा तत्थ उग्गविसविसहरेण दट्ठा संती उच्चयरं पुक्कारं काऊण पडिऊण पंचत्तं पत्ता / ___धण्णसेट्ठी तए पडणसई सोच्चा-'किं जायं ' ति सहसा उत्थाय तत्थ गओ / तं मयं दट्ठणं तीए कुचरियं अजाणमाणो बहुं विलवेइ / तीसे मरणकिच्चं काऊण संसारत्तो विरज्जमाणो सत्तखेत्ताईसु धणं दाऊण पव्वइओ, कमेण य इक्कारसंगधरो संजाओ / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ परासुहचिंतणे सुंदरीए कहा-३८ 91 एंगया गुरुत्तो आणं गहिऊण एगागी एगंमि वणे काउस्सग्गेण संठिओ / सा सुंदरी वि-परस्स चिंतिअं जंतु, अप्पणो तं जायइ धुवं' ति नाएण सप्पदट्ठा मरिऊण तंमि वणंमि सिंघो जाओ तं मुणिं दट्टण पुव्वभवब्भासाओ मुणिंमि रुट्ठो तं वहीअ / सुहभावेण सो धण्णमुणी बारसमे अच्चुअदेवलोगे देवत्तणेण समुप्पणो / कमेण सो सिंघो मरिऊण चउत्थे नरगे समुप्पणो / सो धण्णजीवो देवो ताओ देवलोगाओ चविऊण चंपानयरीए दत्तसेट्ठिस्स घरंमि तब्भज्जाए पुत्तत्तणेण वरदत्तो नाम समुप्पण्णो / सो पुव्वभवब्भासाओ सम्मदिट्ठी दयावंतो आसि / सुंदरीजीवो चउत्थीए नरगाओ निग्गच्छित्ता अणेगं भवं भमिऊण वरदत्तस्स घरंमि दासीए पुत्तो संभूओ / पुव्वभवदोसाओ वरदत्तंमि पओसं धरंतो वि तस्स सिणेहसंपायणत्थं तेण सह धम्मं पि कुणेइ / तेण वरदत्तो वि तं दासीपुत्तं बंधुत्तणेण मन्नेइ / लोगंमि सेट्ठिभायरो त्ति पसिद्धो जाओ / सो वि दासीपुत्तो तस्स वहोवायं सइ चिंतेइ। WWW WI N Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाइअविन्नाणकहा-१ एगया विसमीसालियं तंबूलं वरदत्तस्स सो देइ, तया चउव्विहाहारपञ्चक्खाणत्तणेण तं ऊसीसगे ठवेइ / पञ्चूसकाले वरदत्तसेट्ठी जिणालए चेइअवदंणत्थं गओ / तया वरदत्तस्स भज्जाए तत्थ समागयस्स दासीपुत्तस्स- हे दिअर ! एयं तंबूलं तुमं गिण्हहेसु' त्ति कहिऊण दिण्णं / सो वि तीए महुररवंमि लुद्धो मूढो तं भक्खिऊण मरणं पाविऊण सवलिआ एसा जाया / / ___दासीपुत्तं मयं जाणित्ता वेरग्गरंजियमणो वरदत्तसेट्ठी सत्तखेत्तेसु धणं वावरिऊण पव्वइओ, सो हं जाणियव्यो / तया सा सवलिआ मुणिवरमुहाओ तं वुत्तं सोच्चा, जाईसरणं पावित्ता मुणीसरचरणग्गे समागच्छित्ता, वंदित्ता नियावराहं खमावित्ता, अणसणं किच्चा सग्गं पत्ता / नयराहिवो पउरजणा य एयं सुणिऊण पासित्ता य जिणीसराणं दयामइअं सुद्धधम्मं ससम्मत्तं पत्ता / उवएसो सुंदरीवरदत्ताणं, नचा बोहप्पयं कहं / जइ 'सुहत्थिणो तुम्हे, पराणिटुं न चिंतह' / / 2 / / परासहचिंतणो सुंदरीए अडतीसइमी कहा समत्ता / / 38 // -उववएसपयाओ (39 एगूणचालीसइमी उज्जमस्स पहाणत्तणम्मि ___ विउसवरदुगस्स कहा - - - - - - - - - - - - - - - - - - - सट्ठाणंमि वरा नेआ, कालाई पंच हेउणो / सव्वेसिं उज्जमो सेट्ठो, विउसा दोण्णि नायगं / / 1 / / एगया भोयनरिंदस्स सहाए दुण्णि विउसा समागया, तेसु एगो नियइवाई-'जं भावी तं नन्नहा होइ अओ सो उज्जमं विणा भावि चिय मन्नेइ / अन्नो पंडिओ-'उज्जममेव फलदाणे पमाणेइ,' जओ अलसा कं पि फलं न लहंति, जओ वुत्तं उज्जमेण हि सिझंति, कज्जाइं, न पमाइणो / न हि सुत्तस्स सिंघस्स, पविसंति मुहे मिगा / / 2 / / एवं बीओ उज्जमेण फलवाई अस्थि / भोयनरिंदेण ते दोवि आगमणपओयणं पुट्ठा, ते कहिंति'विवायनिण्णयत्थं तुम्हाणमंतिए अम्हे आगया ' / रण्णा वुत्तं–'तुम्हाणं जो विवाओ अत्थि तं कहेह'! तया ते दुण्णि वि नियं मयं जुत्तिपुरस्सरं निवइणो पुरओ ठवेइरे / राया विआरेइ–'एत्थ किं परमत्थओ सञ्चं ?, तं च कहं जाणिज्जइ' तया निण्णेउमसमत्थो कालीदासपंडिअं पुच्छइ–'एएसिं नाओ कहं किज्जइ ? किं वा उत्तरं दिज्जइ ?' H al Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ उज्जम्मस्स पहाणत्तणम्मि विउसवरदुगस्स कहा-३९ 93 कालीदासो कहेइ-“हे नरिंद ! जह दक्खाए रसो चक्खिज्जमाणो महुरो खट्टो वा नज्जइ, तह य एयाण विवाओ कसिज्जइ, तेण सच्चो असञ्चो वा जाणिज्जइ" / राया कहेइ-'कसणकिरियाए अत्थि को वि उवाओ ?, जइ सिया, तया कसिज्जउ' / कालीदासो तया ते दुण्णि विउसे बोल्लाविऊण तेसिं नेत्ताइं पडेण बंधित्ता, दुवे य हत्थे पिट्ठस्स पच्छा बंधिअ, पाए गाढयरं निअंतिअ अंधयारमए अववरगे ठवेइ, कहेइ य " जो दइव्ववाई सो दइव्वेण छुट्टउ, जो उज्जमवाई सो उज्जमेण छुट्टेज्जा " एवं कहिऊण सो पच्छा नियत्तो / / तओ जो नियइवाई सो ‘जं भावि तं होहिइ' त्ति मन्नमाणो निञ्चितो समाणो सुहेण तत्थ सुत्तो / उज्जमवाई जो, सो छुट्टणाय बहुं उज्जमं कुणेइ, हत्थे पाए अ भूमीए उवरिं इओ तओ घंसेइ, परंतु गाढयरबंधणत्तणेण जया सो न छुट्टिओ, तया तं नियइवाई विउसो कहेइ-“किं मुहा उज्जमकरणेण, एसो निविडो बंधो कया वि न छुट्टिहिइ ?, निष्फलेण बलहाणिकारणायसेण किं ?, खुहापिवासापीलिआणं पि अम्हाणं नियईए सरणं चिअ वरं" / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 पाइअविनाणकहा-१ एवं सोच्चा वि उज्जमवाइपंडिओ छुट्टणपयासं न चएइ / छुट्टणाय अईव पयासं कुणेइ / एवं तेसिं दुवे दिणा अइक्वंता / भोयणाभावेण सरीरं पि ताणमईव झीणं संजायं, कज्जकरणे वि असमत्थं जायं, तह वि उज्जमवाई पयासहीणाववरगे इओ तओ भममाणो बंधणाओ मोअणाय जत्तं न मुंचेइ / .. नियइवाई तं वएइ-'अहणा परमेसरस्स नामं गिण्हस, किमायासकरणेण फलरहिएण ?' / तया सो उज्जमवाई कहेइ-"समावन्ने वि मरणे उज्जमो कया वि न मोत्तव्वो, सया वि उज्जमसीलेण जणेण होयव्वं" / नियइवाई बोल्लेइ-'जइ एवं ता अंधारिए एयंमि अववरगे पाए हत्थे अ घसमाणा भमंता चिठेह, उज्जमो फलं दाही ?' / तह वि सो उज्जमवाई पंडिओ खीणसरीरबलो तइअदिणंमि भित्तिनिस्साए भमंतो हत्थे पाए य घसमाणो पडतो पुणरवि घसंतो भमंतो दइववसाओ अववरगस्स कोणगे तत्थ पडिओ, जत्थ उंदुरस्स बिलं वट्टइ / तस्स हत्था बिलोवरिं समागया / ____तओ रंघमज्झट्ठिओ मूसओ बाहिरं निग्गंतुमचयंतो दंतेहिं तस्स हत्थबंधणं छिंदेइ, तया सो छुट्टिओ समाणो नेत्तपडं पायबंधणं च अवसारेइ, सो तया अववरगे गाढयरतमेण किमवि न पासेइ / अस्स अववरगस्स दारं कत्थ अस्थि त्ति भित्तिफासणेण निरिक्खंतेण तेण करेण दारं लद्धं / बाहिरओ पिणद्धं तं पासिऊणं कटेण तं दारं मूलाओ उत्तारिअ बाहिरं सो निग्गओ / पच्छा देव्ववाई पंडिअं पि बंधणाओ मोएइ / पच्छण्णठाणे ठिओ कालिदासो सव्वं निरूवेइ / जया ते दुवे बाहिरनिग्गए पासेइ, पासित्ता ते घेत्तूण नियघरंमि गओ / सम्म अन्नपाणेहिं सक्कारित्ता सम्माणित्ता य निवसहाए ते विउसे गहिऊण समागओ / भोयनरिंद-कहेइ-‘उज्जमेण जिअं, नियईए पराइअं' ति, जओ उज्जमवाई पंडिओ उज्जमेण छुट्टिओ, अवरो उज्जमाभावाओ न छुट्टिओ / 'जो नियइमेव पहाणं मन्नेइ सो पमाई कहिज्जइ' / जत्थ पमाओ तत्थ खुहा पिवासा दुक्खं मरणं च अवस्सं संभवेइ / जो उज्जमं कुणइ सो कयाइ दुक्खाओ मुच्चइ, किं पि य फलं पावेइ / नियइवाई उज्जमेण विणा फलं न लहेज्जा / तओ उज्जमो पहाणो णायव्वो / __तओ भोयनरिंदो उज्जमवाइ पंडिअंदव्ववत्थाहूसणेहिं सम्माणेइ / तत्तओ पंचकारणसमुदाएण कज्जनिष्फत्ती होइ, तच्चेवं-“तंतुणो पडनिप्पायणसहावो, सो पडो कालेण होइ, पडनिप्पायणपउत्तो वि भवियव्वयानिओगेण पडो होइ, अन्नहा विग्घा चिअ हविरे / तंतुवायस्स उज्जमेण पडो हवइ, जइ कम्मं अणुकूलं सिया तो कज्जफलस्स भोत्ता होज्जा / एवं काल-नियइ-सहाव-उज्जम-पव्वकम्मसरूवपंचकारणसमवाए कज्जं जायइ, तओ कालाइपंचसु नियई बलवई, तओ वि उज्जमो बलवंतो णेओ" / नीइसत्थे वि-‘उज्जमे नत्थि दालिदं' / अओ उज्जमो कया वि न मोत्तव्यो / / उवएसो उजमस्स फलं ना, विउसदुगनायगे / 'जावजीवं न छड्डेजा, उज्जमं फलदायगं' / / 3 / / उज्जमस्स पहाणत्तणम्मि विउसवरदुगस्स एगणचालीसइमी कहा समत्ता / / 39 / / -भोयनरिंदकहाए Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 चालीसइमी इंदियाणं निग्गहे महप्पसुगाणं कहा - - - - 'दव्वपासं समुच्छेत्तं, हेऊ इंदियनिग्गहो' / नचा तं अवलंबित्ता, विमुत्तो पंजरा सुगो / / 1 / / कोसंबीए नयरीए एगो धम्मिट्ठो धणड्डो सेट्ठिवरो आसि / सो सइ धम्मसत्थाई सुणंतो साहुजणचरणकमलसेवाए सुहेण कालं गमेइ / तेण एगो सुगो पालिओ अहेसि, सो पंजरमज्झट्ठिओ समाणो सेट्ठिस्स पासंमि धम्मसवणेण संतप्पा सद्धम्मसीलो जाओ / सेट्ठिणो वि तंमि सुगंमि गाढयरो रागो संजाओ / सोहणयरफलाइणा तं सम्मं पालेइ। सुगो वि सया परमेसरस्स नामं बोल्लिऊण सेट्ठिस्स चित्तं अल्हाएइ, एवं ताणं दुण्डं कइ वि दिवसा गया / एगया नयरीए उज्जाणे को वि महप्पा परभावण्णू अणेगसीसगणपरिवारजुओ धम्मुवएसदाणत्थं समागओ। पउरजणा य तस्स समीवे धम्मसवणत्थं समागच्छंति / तया तं सेटिं तस्स महारिसिस्स पासे गच्छंतं पेक्खिऊण सुगो वएइ-“हे सेट्ठिवर ! जया तुम्हे तस्स साहुवरस्स समीवे वंदणत्थं गच्छिज्जाह तया सो महप्पा एवं पुच्छिअव्वो, मम बंधणाओ मोक्खो कहं होस्सइ ?, सत्थेसु एवं सुणिज्जइ-“परमेसरस्स अभिहाणकहणं पि जीवाणं मोक्खदायगं सिया, हं तु सया ईसरस्स नामं गिण्हंतो वि अज्ज जाव बंधणंमि कहं पडिओ म्हि ?, छुट्टणोवाओ को अत्थि ?, एवं मम एसो पण्हो तुम्हेहिं पुच्छियव्वो" / सो सेट्ठिवरो सुगस्स वयणं सुणिण अंगीकरिअ य साहुवरस्स समीवे गओ / उवएसं सुणिऊण पजंते सुगस्स पण्हो पुट्ठो / पराभिप्पायनाणकुसलो सो मुणिवरो अच्छीइं निमीलिऊण झाणंमि थिओ, न किं पि वएइ / तया सो सेट्ठी दोच्चं तच्चं पि पुच्छेइ, तया वि सो मुणिंदो मउणेण झाणेण य संठिओ, न किं पि बोल्लेइ / सेट्ठिवरो वि झाणत्थं महप्पं दट्ठण गिहमि आगओ / सुगो वि सेटुिं पइ उत्तरं पुच्छइ / सेट्ठी कहेइ-“हे पियसुग ! तव पण्हो मए जया साहुणो पुच्छिओ, तया सो नेत्ताइं निमीलिअ झाणंमि संठिओ, न किं पि उत्तरं दासी / एवं दोच्चं तच्चं पि पुट्ठो, तह वि सो निच्चलो निच्चेट्ठो संजाओ न किं पि बोल्लीअ" / तया सुगो वि अवगयपरमत्थो पंजराओ छुट्टणाय रत्तीए नयनाइं निमीलिऊण निच्चेट्ठो इव संजाओ / पञ्चूसे सो सेट्ठी तं तहाविहं निच्चेझैं दट्ठणं किमयं मओ त्ति निण्णेउं पंजराओ बाहिरं कड्ढिऊण हत्थेण तं पिअसुगं फासेइ निच्चलं तं मयं ति नच्चा ‘हा ! हा ! एसो मच्चु पत्तो' त्ति बहुं सोइऊण तस्स मरणकिच्चकरणत्थं गिहाओ बाहिं नेऊण, सुद्धभूमियले खटुं किच्चा तम्मज्झम्मि तं ठविअ अणलमाणेउं घरम्मि गओ / तया सुगो वि खड्डाओ उड्डिऊण, रुक्खस्स साहाए उवविठ्ठो / सेट्ठी आगओ समाणो तं सुगं तरुसाहुपविटुं पासिऊण कहेइ-'हे पियसुग! किं तुमए कयं ?, कहं अहं वंचिओ म्हि ?, कहं वा मओ व्व निच्चिट्ठो जाओ” / तया सुगो वि आह-“हे सेट्ठिवर ! तुमए तस्स महप्पस्स साहुवरस्स उत्तरं सम्मं नावगयं, किंतु तेण महप्पणा अणेण पगारेण मम पण्हस्स उत्तरो दिण्णो / मए उ तव वयणं सोच्चा एवं चिंतिअं-'सो महप्पा नेत्ताई निमीलिऊण झाणम्मि निमग्गो निच्चिट्ठो जाओ, तो मोयणस्स उवाओ अयमेव त्ति मए जाणिओ / तेणाहं झाणत्थो इव इंदियाणं निग्गहं किच्चा चित्तंमि संलीणो निच्चेट्ठो जाओ / तए अहं मच्चु पत्तो त्ति णचा चत्तो / एवं तेण Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 पाइअविनाणकहा-१ साहुवरेण पंजरबंधणाओ जुत्तीए अहं उम्मोइओ / एवं इंदियाणं निग्गहकरणेण भवबंधणाओ जीवो वि छुट्टिज्ज, परमपयं च पावेइ / अहं पि वणम्मि गंतूण जहिच्छं पहुपायसरणेण जीवणं सहलं करिस्सामि" त्ति कहिऊण वणम्मि गओ सुहिओ य जाओ / / उवएसो निग्गहो, इंदियस्सेह, सुगस्स फलिओ जहा / तहा 'तुम्हे पयट्टेह, तंमि समाहिया सया' / / 2 / / इंदियाण निग्गहे महप्पसुगाणं चालीसइमी कहा समत्ता / / 40 / / -गुजरभासाकहाए Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 एगचत्तालीसइमी नाणगब्भमंतिस्स कहा देव्वजण्णाविवत्तीओ, बुद्धिमंता जणा दुयं / धुवं तरंमि जत्तेण, नाणगब्भुव्व धीसहो / / 1 / / सिरिमुणिसुव्वयतित्थयरथूभालंकियाए वेसालीए जियसत्तुनामो निवो आसि / तस्स रण्णो सामाइनीइभायणं सयलनिवरज्जकज्जसज्जयरो णाणगब्भो नाम मंती अहेसि / अन्नया सहानिविठ्ठो राया दोवारिएण पणमिऊण एवं विनत्तो–'सामि ! एगो नेमित्तिओ कत्तो वि आगओ दारंमि ठिओ समाणो पहुपायदंसणं महेइ / लद्धाणुन्नेण तेण निवसहाए पवेसिओ / सकोउगेण नरिंदेण तण्णाणजाणणकए विहिउचियपडिवत्ती सो जोइसिओ पुट्ठो-'थोवदिणमज्झे कस्स अपुव्वं सुहं दुहं वा होही ?' / अटुंगनिमित्तसत्थविउसेण तेण भणियं–'हे सामिअ ! तुब्भेहिं पुच्छिओ संतो सत्थभणियमत्थं कहितो दोसं न जामि' त्ति कहिऊण वएइ-"जो एसो नाणग्ब्भो महामंती मंतिपंतीणं सिरोमणित्तणं पत्तो, तस्स सकुलस्स मारी अइधोरा उवट्ठिया अस्थि / सा मारी नो वरिसाओ, न मासाओ, किंतु एयाओ पक्खाओ आरेण होहिइ " / __ तओ सा सहा सव्वा वज्जहयव्व खणा साबाहा तुण्हिक्का संजाया / तओ मंती धीरमाणसो ताओ सहाओ विणिग्गओं संतो केणइ अलक्खिओ नियगिहे तं नेमित्तियं आणवेइ / कयगरुयगोरवो वत्थपुप्फवरभोयणाइदाणेण संपन्नसंतोसो एसो एगंते परिपुट्ठो-'कत्तो एसा मारी भविस्सइ, 'त्ति / सो नेमित्तिओ कहेइ –'तव जेट्ठपुत्ताओ' / मंती पुच्छेइ-'नियमा एसा होस्सइ, एत्थ को पच्चओ?' / नेमित्तिओ कहेइ-'अमुगदिवसम्मि तुम्हं असुंदरो सुमिणो होहिइ' / एवं सो मंती कज्जस्स उवलद्धसारो देवण्णुं पूइअ परमायरेण वारेइ-सव्वहा इमं नो पयासियव्वं' / तओ उवगओ सो नियपएसं / अहन्नया रत्तीए मंतीणा सुमिणो दिट्ठो-'जह मम मंदिरं अइबहलतिमिरनिउरंबसामलाहिं धूमजालाहिं समंतओ ठइअं' / तओ मंतिणा सपञ्चयं नियजिट्ठपुत्तो उत्तो-" हे पुत्त ! जोइसविऊहिं तव जम्मकालिमिएहिं सुट्ठ पण्णत्तोहं, इण्डिं पुण तुमाहितो कुलस्स पलओ हुँतो दीसइ / तओ एगं पक्खं ताव सुविसुद्धबुद्धिपुव्वं वट्टिज्जउ, जेण उवट्ठिअं एअं वसणं कहं पि वंचेमो / जइ अस्स वसणस्स खलणं न करेमि, तया मे सयलजणपसिद्धाए इमाए मईए को गुणो होज्जा ? ' / अइचित्तं गहचरियं, सुमिणो सउणाइयं निमितं च / देवो व जाइयाई, फलंति जइ कस्सइ कयाइ / / 2 / / तओ धीरिमं वहंतेहिं बुद्धिधणेहिं णो तसियव्वं, किं तु उचिओवायपरेहिं निञ्चं पि होयव्वं / परिघडियनिउणनीईणं दूरओ मुक्ककुपहगमणाणं कयाई दिव्वाओ कज्जारंभो विहडिओ वि हि न दोसाय / तओ हे पुत्त ! मंजूसाए पविस, पक्खस्स भोयणजलाणि एयाणि तुज्झ तणुट्टिईए साहणाई मुक्काई / तओ नियकुलरक्खणत्थं Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाइअविन्नाणकहा-१ पुत्तेणवि तहा विहिए, नरिंदस्स पासे उवागम्म मंतिणा निवेइअं-'हे राय ! रायकुलसेवाओ पुरिसपरंपरत्तं एवं दव्वं नियायत्तं अत्थि ' / रण्णा भणियं-'मा बीहसु' त्ति / मंतिणा 'को जाणइ, किं भविस्सइ' एवं वोत्तूण अणिच्छंतो वि राया एवं मंजूसं पडिच्छाविओ / सा मंजूसा राइणो भंडारगिहमि नीया / भणियं च-'हे देव ! इह मज्झ सव्वसारं संचिट्ठइ, पक्खं जाव मज्झोवरोहाओ चेव सव्वायरेण संरक्खिज्जउ / / तओ रण्णा तीसे मंजूसाए निविडाइं तालगाइं दिण्णाइं, सव्वओ सीसगमुद्दाओ वि दिण्णाओ / पइपहरं च तीसे रक्खणत्थं दोण्णि दोण्णि पाहरिआ वि ठविआ / एवं कयसुविहाणो सइवो विम्हएणं किं एसो मज्झ पओगो विहडेज्जा, अचिंतचरियं दिव्वं, किं च न होज्जा' ? एवं खणेण विसाएण छुप्पंतो जाव चिट्ठइ ताव तेरसम्मि वासरे पभायसमए कण्णंतेउरम्मि नरवइस्स कन्नाए वेणीछेओ जाओं, केण कओ इइ निमित्तचिंताए, जेतुण मंतिसुएण कओ' त्ति पवाओ संजाओ-जह किल नियमंदिरसेज्जापरिसंठिअं एअं रायकण्णं समागम्म जिट्ठो Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ नाणगब्भमंतिस्स कहा-४१ 99 मंतिसुओ विण्णवित्था 'उम्मीलियकमलवयणे ! हे सुंदरि ! मए समं रमसु, बहुं पि भणिआ जावेसा नेच्छइ, ताव रोसवसेण छुरिआहत्थेण अणेण तीसे वेणी छिन्न' त्ति / तओ सा कमलमुही अंसुपुण्णनयणा विस्सरं रुयमाणा पिउणो पासम्मि गया / सव्ववुत्तंतो निवेइओ / कोवानलारुणिअदेहो राया पुरारक्खगलोगं एरिसं भणइ-“जह स मंतिसुओ सूलारोवणपमुहदुक्खमारेण मारिओ होइ तहा लहुं चिय करेइ, अहवा सचिवाहमस्स गेहं तणेहिं छगणेहिं दारुयभरेहिं सव्वत्तो वेढऊण, जलंजलणं च काऊण सव्वे दहह, जओ मज्झ परं पसायं लहित्ताणं उम्मत्ता जाया, कहमन्नहा इमेरिसं आयरणं एएसिं होज्जा / तओ नगररक्खगलोगा करालच्छा जमभडसमा तक्खणं चिअ अमच्चगेहे पत्ता / मंतिणो कुटुंबं जा हत्थग्गाहं गिण्हिउं आढत्ता, ताव मंतिणो वि भडा समुट्ठिआ / उडुंडभंडणपरे ते दट्टण थिरमणेण मंतिणा विणिवारिअ रायनरा पुट्ठा-'किं कारणं जेण एयारिसं असमंजसं उवट्ठियं?' / ते भणंति-'तुह पुत्तेण रायकन्नगाए Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 पाइअविनाणकहा-१ वेणीछेओ अज्ज कओ' / तं सुणिऊण मंती चिंतेइ-'अचिंतं कम्मं, जं तारिसे चोज्जहेउम्मि पडियारे विहिए वि एयारिसं दारुणं वसणं समावडिअं'ति / जइ वि एरिसमवराहं सेवंताणं एयारिसो चिय दंडो होज्जा, तह वि नरिंदं पेच्छामि त्ति तेण नियपुरिसा भणिआ / तओ सो नरिंदसहाए गंतूण कुद्धं नरणाहं पणमिअ भणइ-'जहा देव ! मंजूसाए मज्झे दिट्ठम्मि, तत्तम्मि वियारिए तओ मज्झ महंतो दंडो जुज्जइ, जेण सुवियारियकारित्तणं होज्जा' / एवं होउ त्ति भन्निए जाव जंति मंजूसापासम्मि, तीए मुद्दाओ तहच्चिय तालगाइं च पेच्छंति / पुरपरियणपञ्चक्खं तालुग्घाडणे कए, निभालंति छुरियावेणीहत्थं सुपसन्नमुहं सचिवपुत्तं / तओ सव्वे वि अच्छे रजुअं सज्झसं परिवहंता अन्नोन्नमुहनिवेसिअदिट्ठिणो परिजंपिउं लग्गा ‘हे अमञ्च ! किमेयं अच्छेरयं दीसइ ?' / स पडिभणइ-“देवो च्चिअ परमत्थं एत्थ वियाणइ, न उण अन्नो, जस्स गिहे मंजूसा पाहरिया य, जस्स दत्तमुद्दाओ, जस्स तालगाई दिण्णाई तत्थ को अन्नो वियाणगो होउ” / मूढत्तणं पत्तो रायावि भणेइ-'अयं तुज्झ णाणविसओ' / तओ रन्ना अलंकारेहिं सक्कारिओ मंती भणेइ-“हे देव ! एत्तियमेतं मए विन्नायं, जह मम सुयाओ सव्वविणासो होहिइ, ण उणो वेणिच्छेयाउ त्ति, तओ मंजूसाए संगुत्तो पुत्तो तुहं समुवणीओ, जेण तुह पञ्चए जणिए अवराहठाणं अहं न होमि / अओ णज्जइ पुव्वभवंतरवेरी को वि णूणं सुरो होज्जा, जेण मज्झ वसणकए एयागारधरेण तेण सुरेण एवं सव्वं अणुट्ठिअं" ति संभाविज्जइ / तओ संजायपच्चएहिं सव्वेहिं एवमेयं ति भणियं / 'कहमनहा एसो तुज्झ पुत्तो सुरक्खिओ इणं कज्जं कुणेज्जा' ! हे देव ! अचिंतं कम्मं कयपडिकारं पि जं एवं फलइ, बुद्धिमंताणं चरियं पि कम्मस्स पसरं जं हरइ। अओ लद्धावसरं कत्थइ बलियं कम्म, तह य पुरिसयारो वि कत्थइ बलिओ होइ / एवं परिणयवणिआणं जारिसं चरियं, तारिसं चिअ चरिअं कम्मपुरिसगाराण णेयं / जहुत्तं कत्थइ जीवो बलिओ, कत्थइ कम्माई होंति बलियाई / कत्थइ धणिओ बलवं, धारणओ कत्थइ बलवं / / 3 / / एवं सोच्चा रण्णा बहुपूइओ सो णाणगब्भो मंती नियनाम समाणचेट्ठिओ होउं सिरिं तह जसं च लोए पत्तो / / उवएसो नाणगब्भस्स मंतिस्स, देव्वदिट्ठट्ठवारणं / सोचा भे चरियं 'होह, मईए कजसाहगा' / / 4 / / फलदाणसमुत्थिअ-असुहकम्मनिवारणे णाणगब्भमंतिस्स एगचत्तालीसइमी कहा समत्ता / / 41 / / -उवएसपयाओ 1. धारणक: 'देवादार' इति भाषायाम् / / Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 बायालीसइमी पुण्ण-विक्कमपहावे पुण्णसार-विक्कमसाराणं कहा पुण्णोदएण सोक्खं वा, कासइ विक्कमेण वा / पुण्ण-विक्कमसाराणं, इह रम्ममुदाहियं / / 1 / / आसि खिइपइट्ठियनामं नयरं, तत्थ पुण्णजसो नाम नरिंदो अहेसि, तस्स य पिया सुहगंगी अस्थि / अह तत्थ पुरम्मि धणड्डसुओ पुन्नसारो नाम, बीओ विक्कमवणिणो सुओ विक्कमसारो नाम आसि / ते दोवि अहिगयकलाकलावा तारुण्णं समणुपत्ता / एगया ते वियारिंति-'तारुण्णे पत्ते वि जइ लच्छीए अज्जणं न होज्जा, तया अणज्जचरियस्स तस्स को पुरिसगारो ? / जाव जस्स लच्छी दाणाइकिरियासु वुच्छेयं न एइ, ताव तस्स जसो, जणसोहग्गं च / तत्तो पणयजणवंछियत्थकरणओ कयचमक्कारा जह सिरी समुग्घडइ, तह जत्तो कायव्वो / तेण अणुसरिमो देसंतरं। आरोहेमो परक्कमगिरिम्मि, तो अम्हाणं जणवल्लहा लच्छी दुल्लाहा नो भविस्सइ' / तओ कयपत्थाणा जा सत्थसन्निवेसं गया, ताव पढमस्स पुण्णसारस्स विहिवसओ तत्थ खणणेण महंतो निहि समुवट्ठिओ, तं गिण्हिऊण गेहं समागओ, तदुचिएसु कज्जेसु लग्गो / बीओ विक्कमसारो पुणो जलहिपारगमणेण लद्धधणो तुलाए जीवं आरोविऊण नियगेहं पत्तो / सो वि य सधणोचियकिरियासु तं सिरिं विलसिउं परिलग्गो / नयरम्मि ताणं पवाओ संजाओ “जह एसो पुण्णसारो पोढपुन्नपब्भारो संपत्तसयलवंछियलच्छीविच्छड्डो सुहिओ, बीओ य पुणो विक्कमसारो दारुणजलहितरणसंजायगरुअधणरिद्धी बंधुवग्गसहिओ भोगे भुंजइ / ता एएसिं मज्झे पढमो अईव पुण्णबलिओ दइवेण संजुओ अत्थि, बीओ वि अखलियपसरो ववसायपरो पुरिसकारण जुत्तो अत्थि” / रन्ना एसो पवाओ निसुओ, अइकोउगाओ सहाए ते सद्दाविआ, पुट्ठा य किं एसो पवाओ सञ्चो, अण्णहा व त्ति / तेहिं भणियं-“जणप्पवाओ वितहो न होज्जा जओ पायं अइपच्छन्नं पि कयं कजं लोगो सज्जो वियाणेइ” / एवं सोच्चा रन्ना तेसिं परिक्खा आरद्धा / पढमो पुण्णसारो एगागी चिअ भोयणस्स कए निमंतिओ / महाणसनरा वि भणिया-“अज्ज तुम्हेहिं रसवई न कायव्वा, जओ एयस्स पुण्णवसेण पत्तं अम्हेहिं भोत्तव्वं" / अह पत्ते भोयणसमए महादेवीए संपेसिओ महल्लो अंतेउररक्खगो विन्नवेइ –“अज्ज देवीगिहम्मि तुम्हेहिं भोत्तव्वं, जओ अज्ज जामाउओ नियनयराओ किं पि पयोयणत्थं समागओ अत्थि / तस्स निमित्तं सुओदणाइभेयं साउभोयणं पसाहियं, ता देव ! तुमए सद्धिं भुंजतो सो सोहागं लहेज्जा" / तो ते सव्वे वीसत्था तं भोयणं भुंजीअ / अन्नदिवहे बीओ विक्कमसारो भोयणत्थं निमंतिओ / सव्वे वि रसवईए पसाहगा भणिया-'लहुं चेव भोयणं कुणेह' / तेहिं सव्वायरेण भोयणं उवट्ठियं कयं, भोयणावसरे आसणेसुं दिन्नेसुं, उवट्ठिए भत्ते समाणे, तया रायसुयाए अट्ठारसरससमन्निओ आमलगथूलमुत्ताहलुब्भडो हारो निन्निमित्तं पि तुडिओ, दीणाणणा य रुयंती रायसुआ पिउस्स पासम्मि समागम्म भासइ-मे हारो इण्डिं पोइज्जउ, नन्नहा भोयणं काहं ' इअ जंपिए तो नरवई Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 पाइअविनाणकहा-१ जाव विक्कमसारमुहं पलोयइ, ताव उज्जियभोयणकज्जेण तेण सो हारो नवसुत्ततंतुसज्जो खणेण पगुणो कओ / पच्छा दोवि तं भोयणं सुहं भुत्ता / निवइणा परिभाविअं–'सञ्चो जणप्पवाउ' त्ति / एवं पुण्णसारो पुण्णुदएण ववसायं विणा सुहं पत्तो, विक्कमसारो अ तारिसपुण्णं विणा ववसाएण सोक्खं पावीअ / / उवएसो पुण्णविक्कमसंजुत्तं, सेट्टिपुत्ताण नायगं / सुणित्ता ताण पत्तीए, उजमेह तहा सया / / 2 / / पुण्ण-विक्कमपहावे पुण्णसार-विक्कमसाराणं बायालीसइमी कहा समत्ता / / 42 / / -उवएसपयाओ Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तेयालीसइमी अवियारियकजम्मि पहाविअस्स कहा वाणिअस्स सहावो जं, किं पि देइ सहेउ। हाविअस्स जहा होत्था, 'टक्कोरत्तं धणं दुहं / / 1 / / कत्थइ नयरे एगो सिरिमंतो सेट्ठी आसि / तेण वाणिज्जकलाए बहुं धणमज्जियं / बुद्धिपहावेण सव्वकज्जेसु पउरजणेहिं पुच्छणिज्जो होत्था / सो वुड्डत्तणे पुत्तेसुं हट्टघराइभारं आरोविऊण निवुत्तो संजाओ / तस्स सेट्ठिस्स एगो पहाविओ पिओ अत्थि, दिणंतरेण सो तस्स पासंमि केसकम्मं करावेइ / मासे सद्धमासे य सव्वओ समंताओ मत्थयं मुंडावेइ / एगया सेट्ठी तस्स पुरओ मुंडावणत्थं समुवविठ्ठो समाणो कहेइ 1. टक्कोराप्तं टक्कोरलब्धम् / / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 पाइअविनाणकहा-१ –'अज्ज सव्वं मत्थयं मुंडेहि' / सो वि दिवाकित्ती हत्थलहत्तणेण सोहणयरं मउययरं मुंडणं काही, करफासणेण सिरं फासिऊण भणेइ-'सुंदरयमं मुंडणकम्मं मए कयं ' तओ परिणामं अवियारित्ता हरिसेण सेट्ठिणो मुंडिअसिरंसि टक्कोरं देइ / अंतो रूसिओ वि सेट्ठी पञ्चुप्पण्णमई किं पि चिंतिण दुण्णि रूवगाई अप्पेइ / पुव्वं तु पइमुंडणं तस्स दुवालस आणगाई दिंतेण तेण वि अहुणा दीहदंसित्तणेण अहियं दिण्णं / पहाविएण चिंतियं-"मुंडिअसिरंमि टक्कोरदाणेण अहियं धणं लब्भइ, अहो ! टक्कोरदाणस्स अणुवमो पहावो / / ___ एसो च्चिय धणुवज्जणस्स उवाओ सम्मं / एवं वियारंतं केसकम्मत्थं नयरम्मि भमंतं तं दिवाकित्तिं एगो रायसुहडो मुंडणत्थं बोल्लावेइ / सो तस्स मुंडणकम्मं सुट्टत्तेण कुणेइ / कए समाणे अहिगलाहत्थं मुंडिअमत्थए टक्कोरं देइ / आसु रूसिओ सो कडिपट्टाओ छुरियं निक्कासिऊण तं ण्हाविअं भूमीए पाडिऊण तस्स उरत्थले चडिउआण घायं कत्तुं लग्गो / तया सो कंपमाणो हत्थे मुंजिऊणं 'हे दीणदयाल ! असरणो तव सरणमुवागओ, पुणो नेवं करिस्सं, मं मुंच मुंच त्ति जंपतो थिओ' / लोगा वि बहुणो तत्थ मिलिआ, तेहिं बलाओ मुंचाविओ / मरणभयाओ विमुत्तस्स दुयं गच्छंतस्स तस्स मग्गे सो सेट्ठिवरो मिलिओ / भयदवंतं तं देखिऊण पुच्छेइ-'भो! किं अज्ज जायं?' / सो कहेइ-“अज्ज मच्चुमुहाओ निग्गओ, जओ मए अज्ज तुम्हाणां मुंडिअसिरंसि टक्कोरे कए अहिगं दव्वं लद्धं, तओ मए जाणिअंधणज्जणे एसो सोहणुवाउ त्ति निण्णेइत्ता रायसुहडमत्थए मुंडिए समाणे टक्कोरे य दिण्णे, आसु रुट्ठो सो छुरिं कड्डिऊण मं भूमीए पाडित्ता वच्छत्थले चडित्ता जाव पहरिउंलग्गो ताव जणेहिं तम्हा हं उम्मोइओ, तओ भयाओ थरथरंतो तुम्हाणं मिलिओ" / सेट्ठी वि कहेइ-“वाणिअस्स उवहारो कया वि हियगरो न होज्जा, तस्स दाणम्मि वि भेओ भवे, पंचजणमज्झे पुच्छणिज्जो माणणीओ य अहं होमि, अण्णह तं तु निरत्थयं सिया / अओ हे पहाविअ ! वइसस्स दाणंमि वि रहस्सं होज्जा, जओ वणिओ कया वि निरत्थयं न देइ त्ति / / उवएसो वणिणो अत्थदाणेण, नाविअस्स हु दुद्दसं / नया तव्ववहारंमि, सावहाणो सया भवे / / 43 / / अवियारियकज्जम्मि ण्हाविअस्स तेयालीसइमी कहा समत्ता / / 43 / / गुजरभासाकहाए 1. भयद्रुवन्तम् / / Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 चउयालीसइमी लोहोवरिं माहणस्स कहा - - - - - - - - - - नेव कुज्जा महालोह, पावस्स पियरो हि सो / दिद्रुतो माहणो एत्थ, साणपुच्छस्स कड्डगो / / 1 / / एगो माहणो वाणारसीए नयरीए चउद्दसविज्जाओ पढिऊण गिहे समागओ / तस्स भज्जा रूववई सीलवई जिणधम्मवासिआ य अस्थि / दुवालसवरिसंते पइसमागमणेण अईव आणंदो जाओ / तीए विआरियं-'पंडिआ ववहारे सुन्ना वट्टेइरे ' त्ति पसिद्धी अस्थि * अओ मम भत्तुस्स सव्वविज्जापारगस्स वि ववहारे अस्स केरिसं नाणं विज्जइ' इइ नाउं रत्तीए पुढे-हे पिअ ! पावस्स को पिआ ? / तेण बहुं चिंतिअंपि जया पञ्चुत्तरं नावगयं, तया Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 पाइअविनाणकहा-१ तेण पुच्छिअं-हे पिए ! तुम कहसु / तीए वुत्तं-अहं न जाणामि, किंतु साहूणं वसहीए गंतूण आयरियं एयं पुच्छिऊण अत्थं जाणेसु / तओ बीयदिणंसि आयरियपायमूले गच्चा पुच्छइ-'भयवं ! पावस्स को पिआ ?' / कज्जपरमटुं नाऊण आइरिएण वुत्तं-'कल्ले पञ्चूसकाले भाणूदयाओ पुव्वं समागंतव्वं', एवं सोच्चा सो बंभणो किमुत्तरं एसो दाही ? इइ चिंतमाणो गिहे गओ / आयरियवरिएण किंपि कहिऊण गीयट्ठ-समणोवासगेण उवस्सयस्स निगूढठाणंमि रूवगो ठविओ / अन्नं च वसहिसमीवे एगसुणगसवठवणत्थं सूइअं ति / तेण गीयट्ठसमणोवासगेण तहत्ति कहित्ता तहेव अणुट्ठिअं / अवरवासरे तेण माहणेण रत्तीए चरमे जामे समागंतूण तहेव आयरियपुंगवो पुच्छिओ / आयरिएण वज्जरिअं-'मम एगं कजं कुणसु, पच्छा तुम्हा मण्होत्तरं दाहिमि' / तेणुत्तं-'किं तं ? / मुणिवइणा साहियं'वसहिसमीवे सुणगकडेवरं विज्जइ, तेण अम्ह असज्झाओ वट्टइ, तओ एणं कड्डिऊण दूरं विमुंचाहि' त्ति / माहणो कहेइ-'पवित्तो माहणो होऊण एरिसं निंदणिज्जं अपवित्तं कज्जं कहं कुणेमि ?, कया वि अहं न करिस्सामि' / मुणीसरेण वुत्तं-'मुहा अहं न कारवेमि, किंतु तुम जइ एयं कजं काहिसि, तया तुम्हं एगं रूवगं दाविस्सामि' त्ति। सो रूवगलाहं सोच्चा लोहंधो जाओ, चिंतेइ त्ति य रत्तीए मं को जाणिहिइ ?, तओ नियं माहणत्तणं वीसरिऊणं सव्वाइं वत्थाई चइऊण लिंगपडधारगो जाओ / तयणंतरं तेण वसहीए बाहिरठिअस्स साणसवस्स लंगूलं कड्डित्ता दूरं सो साणो अवसारिओ / पुणो वि तेण समीवथिअसरोजलेण ण्हाइऊण वत्थाई च परिहिअ मुणिवइपासे समागंतूण उत्तं-'तुम्हाणं कज्जं मए कयं तओ रूवगं दावेसु / आयरिएण कहियं-अमुगंमि गुत्तठाणे रूवगो अत्थि, तं गिण्हाहि / तया तेण तओ ठाणाओ रूवगो गहीओ। ___पुणो वि सो पण्हो पुच्छिओ / आयरिएण कहियं-'अत्थओ तम्ह पाहत्तरं दिण्णं, तुमए किं नाहिगयं' ? / तेणुत्तं-सम्मं न जाणामि' तया मुणिवइणा कज्जपरमट्ठो कहिओ, जं तुमं सउयवओ माहणो होऊण रूवगलोहेण एयारिसं अकजं कासी, तेण तव पञ्चुत्तरं पि समागयं-'जओ सव्वपावाणं कारगो लोहु' त्ति तव बोहणटुं मए एआरिसी जुत्ती कया / तओ सो माहणो अवगयपरमट्ठो चित्तचमक्किओ मुणिवरं पणमिऊणं घरंमि गओ / उत्तं च पियाए ‘सव्वपावाणं कारगो लोहो अत्थि' / तेण पावस्स पिआ लोहो णेओ / / उवएसो अकिञ्चकारगं लोहं, सव्वाणट्ठस्स मूलगं / नाणाइगुणहंतारं, सव्वया परिवजए / / 2 / / लोहोवरिं माहणस्स चउयालीसइमी कहा समत्ता / / 44 / / -सूरीसरमुहाओ Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 पणयालीसइमी सुहासिसाइ उवरिं सेट्ठिणो कहा - - - - - - - - - - - अणुग्गहीयलोगस्स, फलंतीह सुहासिसा / अपुत्तस्स जहा पुत्तो, हवित्था सेट्ठिणो तहा / / 1 / / एगंमि नयरे सिरिमंतो दाणसीलो को वि सेट्ठिवरो आसि, तस्स भज्जा लच्छि व्व जहत्थनामा लच्छीमई नाम। दुण्हं पि परुप्परं नेहवंताणं सुहेण कालो गच्छइ / सव्वओ सुहियाणं पि ताणं एगं चिय दुहं अत्थि, जं पुत्तस्स अभावो / पोढवयपत्ताणं पि पुत्तो न सिया / जस्स घरंगणंमि धूलिधूसरिअंगो अंगओ न कीलेइ, तस्स पत्ताऐ विच्छिण्णाए लच्छीए किं ? / एगया भज्जाए गुरुमुहाओ सुअं-'वित्तस्स सारया दाणे, भोगा दाणेण होइरे' इइ सोच्चा गिहे आगंतूण नियभत्तुणो दीणदुहियअणाहाईणं दाणटुं कहियं / तया सो सेट्ठी पञ्चूसाओ आरब्भ Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 पाइअविनाणकहा-१ मज्झण्हकालं जाव नियमंदिरस्स हिट्ठम्मि हट्ट काऊणं किंकरस्स हत्थेण दाणं निरंतरं दावेइ / अन्नं च तंमि नयरंमि एगो वणियपुत्तो भज्जापुत्तजुगलसहिओ वसइ / दुट्ठदइव्वेण पराहूओ सो निद्धणो अच्चंतदुहिओ संजाओ / छुहादुहपीलिआणं तेसिं महाकट्टेण कालो गच्छइ / परसमीवे धणधन्नाइमग्गणत्थं भज्जाए पेरिओ वि सो लज्जापरवसेण कयावि य अयाइयत्तणेणं न परं पत्थेइ / एगया भज्जा ‘खुहाबाहियाणं वारं वारं भोयणं मग्गमाणाणं पुत्ताणं दुक्खं पासिउं असमत्था' नियप्पियं कहेइ-'हे पिय ! पुत्ताणं दुक्खं किं न पाससि ?, बुहुक्खिया जइ मरिस्संति तया जीववहपावगं ते लगिस्सइ, अओ तुं पुत्तेसुं करुणं किच्चा कंपि धणटुं पत्थेसु अहवा तं दाणसीलसेट्ठिवरं गच्छाहि, जो दयालु सइ मज्झण्हं जाव सव्वेसि निरग्गलं दाणं देइ' त्ति / तया सो भज्जापरिणोइओ घराओ निगंतूण सेट्ठिस्स गेहं पइ चलिओ / ऊसाहस्स विरहाओ मंदं मंदं चलंतो विलंबेण तत्थ गओ, तया सेट्ठिस्स किंकरमहत्तमो हट्टं पिहेइ / सो मउणेण तत्थ ठिओ, किं पि न मग्गेइ / हट्टाओ निस्सरंतो सो तं पासिऊण पुच्छेइ-'किं आगमणपओयणं' ? पुव्वं तु सो अमग्गणसहावेण लज्जणसीलेण य न बोल्लेइ, न य पत्थेइ / जया दुच्चं पुटुं, तया कहेइ-'खुहियकुडुंबटुं धण्णाइमग्गणाय आगओ म्हि / तेणुत्तं कलंमि आगंतव्वं, अहुणा समओ न, इइ कहित्ता सो निग्गओ / सो वणिअपुत्तो अज्ज कुडुंबस्स निव्वाहो कहं होज्ज त्ति चिंतमाणो दुक्खभरभारेण नेत्ताहिंतो अंसूणि मुंचंतो तत्थ च्चिअ थिओ / एत्थंतरे सा सेट्ठिस्स भज्जा नियमंदिरवायायणे उवविठ्ठा आसि / तीए सो रुयंतो दिट्ठो, अणुकंपाए सो नियसमीवे आहूओ, रोयणकारणं च पुढे / पुणो पुणो पुच्छाए सो नियदुहियावत्थासरूवं कहेइ / सा तस्स भज्जा-पुत्तजुगलस्स एयारिसिं अवत्थं सुणिऊणं उवगयकरुणा तं उद्धरिउं निण्णयं काही / पुव्वं तु तीए तं किंकरमहत्तमं बोल्लाविऊण उवालंभं दाऊण बहधणधण्णाइयं तस्स दावियं, अन्नं च भज्जा-पत्तजगलजोग्गवगरणाई दिण्णाइं / पुणो वि कहियं-'मम गेहं पि अप्पणो समाणं गणित्ता विणा संकोएण इच्छियवत्थुगहणत्थं अवस्सं आगमणीअं / सो वणिअपुत्तो सक्खं लच्छीव लच्छीसेट्ठिणीए पाए पणमिअ सव्ववत्थूइं च धेत्तूण गिहं गओ / पइक्खमाणा तस्स भज्जा सव्वगिहोवक्खरसंजुयं आगच्छंतं पियं दट्टणं साणंदा जाया / कहं कत्थ वा एरिसं लद्धं ? / सो सव्ववुत्तंतं कहेइ / ____ तं सोच्चा सा बोल्लेइ–'तीए सेट्ठिणीए कल्लाणं सुहपरंपरा वंछियसिद्धी य अत्यु, जीए सप्पिय-पुत्ताणमम्हाणमुद्धारो कओ' / एवं सुहभावणाए सुहासीसं देइ, एवं च सइ पत्थेइ / एईए सुहासीसाचिंतणाओ तीए लच्छीसेट्ठिणीए नीरासाए वि नवमासपडिपुण्णे सुरूवो कुलाहारो पुत्तो संजाओ / एवं सुहासिव्वायाओ किं किं न होज्जा ? / उवएसो लोगाणुकंपणा लोए, जायए इच्छिअं फलं / जहासत्तिं पयट्टेज्जा, तओ तम्मि जणा सया / / 2 / / सुहासिसाए उवरिं सेट्ठिणो पणयालीसइमी कहा समत्ता / / 45 / / -गुजरभासाकहाए Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 छायालीसइमी सीलपालणंमि सञ्चवईए कहा 'नारीणं भूसणं सीलं,' तं जाणंती पइव्वया / महाविवत्तिकाले वि, विचलेज्जा तओ नहि / / 1 / / अत्थि जंबूदीवे भरहखित्ते विसाला नाम नयरी / तीए नयरीए नरिंदगुणगणालंकिओ खत्तियवसहो पयावच्छलो पुण्णचंदो नाम नरवई रज्जं कुणेइ / तस्स महिसी कुमुयवई नाम / अवरं च तत्थ जिणधम्मवासियंतक्करणो नयरीजणमाणणीओ माहणवरो बंभदिण्णो वसइ / तस्स पिययमा सीलालंकारधारिणी हिययधरियसम्मत्तरयणदीवा सद्धम्मचारिणी सञ्चवई नाम / दुण्हं पेम्मपराणं जिणीसरधम्माराहगाणं सुहेण कालो गच्छइ / सव्वपयारसुहीणं ताणं एगमेव दुक्खं अत्थि, जं पुत्तलाहो न सिया / धम्माओ सुहं होइ 'त्ति विचिंतिऊण सिरिबावीसइमजिणीसरस्स अहिट्ठाइगाए वंछियदाइणीए अंबिगादेवीए झाणेण 'जइ पुत्तो होहिइ, तया उज्जयंतगिरिम्मि आगंतूण तुम्ह पाए नमंसिहामो, नेमिनाहं च तित्थयरं अच्चिस्सामु' त्ति नियमं गिण्हित्था / सुहभावणाए धम्मपराए कालाणुक्कमेण सच्चवईए पुत्तो जाओ / अंबिगादेवीपसायलद्धत्तणेण देवीदिण्णु त्ति नाम ठवियं / मायापियराणं ऊसंगे कीलमाणो चित्ताणंददायगो सो बालो कमेण दुवरिसो जाओ / सञ्चवई नियभत्तारं बोल्लेइ-अंबिगादेवीकिवाए पुत्तो लद्धो, तेण उज्जयंतगिरिंमि गंतूण तीए देवीए तह य सिरिनेमिजिणीसरस्स चरणपउमेसु' पुत्तं संपाडेमो / ताणं किवाए पुत्तो चिराउसो नीरोगी य होज्जा / , एवं सोच्चा भज्जापेरिओ सो बंभदिण्णो माहणो सप्पियपुत्तो सुहमुहत्ते विसालानयरीए निग्गंतूण उज्जयंतगिरिं पइ पट्ठिओ / मग्गे गच्छमाणाणं ताण अवसउणाई संजायाइं, जहा काग-खर-सिगालाइणं असुहा सद्दा सुणिज्जंति, वाऊ असोहणो वाइ, पियाइ दाहिणक्खी फुरइ, चलणा अग्गओ गंतु न ऊसहेइरे, तह वि 'जं भावि तं अन्नहा न होइ' त्ति चिंतमाणा सिरिनेमिणाहं अंबिगादेविं च हियए झायंता अग्गओ वच्चंति / कमेण गामनयराइं, सोहणाई वणखंडाई, विविहपक्खिगणसेवियाई सरोवराई, अणेगविहरमणिज्जतरुवबुंदमंडिए गिरिणो य अइक्कमंता, तत्थ य दंसणीयठाणाइं पासंता कमेण गिण्हयाले मज्झण्हसमए अडवीए समागया / बुहुक्खाए पिवासाए य बाहिआ सच्चवई नियपियं कहेइ-'हे पिय ! अहुणा हं अईव तिसिया कंठगयप्पाणा जीविउं असक्का, पुत्तो वि तारिसो च्चिअ, तओ कत्थ वि जलं लभ्रूणं देहि, अन्नहा अहं जलहीणमच्छीव मरिस्सामि' त्ति / एवं सुणिऊण बंभदिण्णो सपुत्तं पियं तरुस्स छायाए ठविऊण 'काए दिसाए जलमत्थि ?' तं णाउं उच्चयररुक्खं चडिऊण चउरो दिसाओ निरिक्खइ / तया दाहिणदिसाए दूरं सारस-हंस-बग-चक्कवागाइविविहपक्खिगणविहूसिअं एगं महंतं जलासयं पेक्खइ / तओ सिग्घयरं ओयरिऊणं पियं कहेइ-'इओ कोसपमिअभूमीए सरोवरं अत्थि, तओ तुम एत्थ सत्थचित्ता चिट्ठ, दुघडीमेत्तकालेण तत्थ गच्चा तुण्णं जलं आणीअ तुमं पाविस्सामि त्ति कहिऊण सो पाणीयत्थं गओ / सा सच्चवई पुत्तं पासे ठवित्ता भत्तुविओगेण दुहिया अट्टज्झाणोवगया 1. पाययिष्यामि / / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 पाइअविनाणकहा-१ विविहसंकप्पवसओ मग्गपरिस्समाओ य सीयलवाउणा निद्दमुवागया / तया सा सिविणंमि ‘एगो वीरपुरिसो बलाओ मं अवहरित्ता गच्छइ' त्ति पासेइ / सहसा जग्गिआ सा सुमिणस्स फलं वियारेइ-न जाणामि किं अग्गे एयस्स दुसुमिणस्स फलं भविस्सइ ? , किं भत्तुणो पुत्तस्स य विओगो होही ? / हे भयवं ! दीणवच्छल ! असरणसरण ! अणाहणाह ! किवालु ! पहु ! मम सीलं रक्खेज्जा, मम भत्तुणा पुत्तेण य सह विओगं मा कयावि कारिज्जसु' इच्चाइ झायंती सा दूराओ आगच्छंतं कंपि आसारूढं नरं पासइ, चिंतेइ-'वेसविभूसाए एसो को वि रायपुरिसो अत्थि ' / सो य पुरिसो एगागिणिं तं पासित्ता तीए समीवं समागओ / रूववइं तं दद्दूण कामग्गहगसिओ तं कहेइ'हे सुंदरि ! तुं का सि ?, कुओ आगया ?, किं एगागिणी एत्थ थिआ ?, अज्ज किलाहं कयत्थो जाओ, जेण मम बहवो रम्मरमणीओ संति, किंतु तुम्हसारिसी एगा वि नत्थि, तेण तुमं गहिऊण महिसीपए ठविस्सामि' / एवं ali Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सीलपालणंमि सच्चवईए कहा-४६ 111 सोच्चा आसु रुट्ठा सा कहेइ-हे मुरुक्ख ! एत्तियं पि तुमं न जाणेसि, जं सई इत्थी नियभत्तारं विणा मणसावि देवकुमारसरिसरूवं पि अन्नं न चिंतेइ / मम भत्ता जलाणयणत्थं गओ, तत्तो इओ सिग्घं अवसरसु, पाणंतं वि सीलभंगं न करोमि त्ति वयंती पिवासिआ सीलभंगभयाओ सा मुच्छिया / सो रायपुरिसो तहावत्थं तं दट्टणं चिंतेइ'तिव्वपिवासाबाहिआ एसा पाणे चइस्सइ, तओ जलं पावेमि' एवं चिंतिऊण आसाओ उत्तरित्ता चम्मदिइत्थिअजलं पावेइ / खणंतरेण सा सुद्धि पत्ता तं कहेइ-'दुट्ठपुरिस ! जलपाणेणावि ममोवरिं केवलं अवयारुच्चिय कओ, एत्तो मे मरणमेव वरं / ____ सो वएइ-'तुं मं न जाणेसि, तेण एवं वएसि, अहं तु इओ बारसजोयणदूरत्थियाए चंदावईनयरीए पहू खत्तियवरो सत्तुदलदलणपक्कलो चंदसेणो नाम नरिंदो म्हि / जइ तुमं मम वयणं मण्णेसि, तया अन्नरण्णीओ वि मं पिव तुमं सेविस्संते, अण्णह बला वि तं हरिस्सं' / सा वएइ-'जहत्थो तुमं पयापालो नत्थि, किं तु पयाभक्खओ असि, जेण एरिसं अजुत्तं वएसि, एवं वयंतस्स तुम्ह जीहा कहं सहस्सखंडिआ न जाया ?, वियारदिट्ठीए पासंतस्स तव नयणाइं किं न पडियाइं ?, किल तुमं न रायस्स पुत्तो, किंतु कुसीलपुरिसस्स पुत्तो' इच्चाइ वयंति तं कुद्धो सो नरिंदो उप्पाडिऊण आसे ठवित्ता नियनयरं पइ सिग्घयरं निग्गओ / __तीए पुत्तो निराहारो रुयंतो तत्थ वट्टइ / सव्वत्थ पुण्णं चिय जणाणं रक्खगमत्थि / बालगस्स पुण्णप्पहावेण तयणंतरं तेण मग्गेण को वि नवलक्खदव्वसामित्तणेण नवलक्खो नाम वणज्झारो सपरिवारो गच्छंतो आसि / अरण्णे बालगस्स रोयणं सोच्चा सद्दाणुसारेण सो तत्थ आगओ / तरुस्स मूले बालगं दट्ठणं तेण चिंतिअं-'एत्थ को वि मणूसो न दीसइ, तेण नज्जइ को वि निट्ठरो पुरिसो एवं बालगं चइत्ता कत्थ वि गओ होज्जा' / तओ बालगं घेत्तूणं अपुत्ताए लच्छीनामाए नियपियाए सो दिण्णो / अवच्चरहिया सा वि रूववंतं मणोहरं बालगं गहिऊण पुत्तमिव पालेइ / तत्थ पालिजंतो सो बालगो ते च्चिय मायापियरे मन्नेइ / मायापियरेहिं तस्स बालगस्स 'सुगराय' त्ति नामं ठवियं / कमेण वणझारबालगेहिं सह विज्जा-कलाओ अब्भस्संतो, अणेगगामनयरेसु भेमंतो, विविहच्छेराइं पासंतो, मायापिउणोचित्ताई पमोयंतो सुहंसुहेण वडतो कालं गमेइ / इओ अ सच्चवईए भत्ता जलाणयणत्थं गओ सो दक्खिणदिसाए दूरं गंतूण तत्थ एगं सुंदरं सरोवरं विविहवरतरुवृंदमंडियं पासइ, पासित्ता जलं पिवेइ, पहाइ य, संतपरिस्समो भज्जापुत्ताणमत्थं जलं गहित्ता तुण्णं तत्थ पएसे समागओ / तत्थ पियं पुत्तं च अपेक्खित्ता चउसु दिसासु भमंतो कत्थ वि ताणं सुद्धिं अलहमाणो विविहसंकप्पविकप्पं च कुणंतो अट्टज्झाणोवगयचित्तो पिया पिय त्ति विलवमाणो, तन्नेहमूढमणो विमूढचित्तो सो गहिलो जाओ / चित्तभमेण सो कया रुयंतो, कया हसंतो, कया जं वा तं वा वयंतो तत्थ रणे भमंतो कया भुंजंतो कया अभुंजतो कालं जावेइ / कमेण भज्जा पुत्तसोहणत्थं गामनयरमडमाणस्स तस्स बारस मासा वइक्कंता तह वि ताण सुद्धी न पत्ता / / इओ य सा सञ्चवई चंदसेणनरिंदं पइ बोल्लेइ-'बलाओ मम हरणेण तुम्ह किं पि कजं न सिज्झिस्सइ, जओ हं सीलवई नारी अम्हि / पाणंते वि सीलं न चइस्सामि / तओ मं नेऊण किं काहिसि' ? / परदाररया जणा इह लोए न सेयं पावेइरे, परलोए रावणव्व निरए दुक्खपरंपराओ अणुभवंति / अओ ममोवरि किवं किच्चा Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 पाइअविन्नाणकहा-१ KuN रण्णंमि चइऊण गच्छसु / 'कामंधो सव्वओ अंधो ' इअ वयणं सच्चावंतो सो चंदसेणनरिंदो तीए वयणं असुणंतो सिग्घं सिग्घं आसं नोदयंतो संझाकाले नियनयरसमीवे उवागओ गूढदुवारेण य नयरे पविसित्ता निज्जणठाणत्थिए सत्थधरसुहडरक्खियपासाए समागंतूण सञ्चवई उवरियणमालगे ठवित्ता, पुणो आसं समारोहित्ता नियरायमंदिरे समागओ / सा य सञ्चवई रत्तीए भत्तु-पुत्त-विओगदुक्खेण खुहं पिवासं च न गणंती, हिययंमि सीलरक्खणत्थं नमुक्कारमहामंतं सुमरेइ / एआओ कट्ठाओ निग्गमणोवायं चिंतेइ-किमहं एआओ पासायाओ पडित्ता अप्पवहं करेमि ?, अहवा एणं निवं हंतूण पलाएमि ?, किं करोमि ?, कहं वा सीलं रक्खेमि ?, इञ्चाइचिंताए रत्तिं नेसी। पभाए सहस्सकिरणो सहस्सकिरणेहिं भुवणतलं पयासेइ / पासायस्स विविहसोहाओ मज्झगया य रंगभूमी वि तीए चित्तं न आगरिसंति / सव्वं मसाणमिव आभाइ / कहं एयाओ सुहडरक्खियपासायाओ निग्गमिस्सामि अहवा Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सीलपालणंमि सच्चवईए कहा-४६ 113 अलं चिंताए, 'विविहपयारणपयारेहि कामधं रायाणं वंचिऊण इत्तो निग्गमणं चिय सेयं' इइ विआरंतीए पढमो पहरो गओ। तया सो कामंधो चंदसेणो राया विविहालंकारालंकरिओ तत्थ आगओ / सा तं दट्ठण जलहीणा मच्छीव सीलभंगभएण तसिआ, कंपमाणा वि बज्झओ धीरयं धरिऊण सीलरक्खणत्थं वएइ-'हे नरिंद ! तुम्हाणं पासे एगं पत्थणं करोमि, जओ परदारासंगेण जयंमि को वि सुहिओ न जाओ, जह अग्गि-सप्पफरिसो अप्पवहाइ होइ, तह सईनारीणं फासेण तुहंपि असुहं होज्जा, अपुण्णेच्छो मरणं पाविहिसि, कयाइ मेरू वि चलेज्जा, समुद्दो वि मज्जायं मुंचेज्जा, तह वि हं मरणंते सीलं न खंडेमि त्ति निण्णओ मे जाणियव्वो' / कामगहगसिओ चंदसेणो राया बोल्लेइ-'हे पिए ! तुमं जह तह वएसु, तह वि हं तुमं ण मुंचेमि, जइ तुं मे वयणं मन्नेसि तया सोहणं, अण्णहा पज्जंते बलक्कारेणावि तव सीलं खंडिस्सं' / ____ एवं सोच्चा सच्चवईए चिंतिअं ‘एसो कामंधो अवस्सं बला वि सीलं विणासिहिइ,' तओ ‘असुहस्स कालहरणं ' ति नाएण अहुणा जुत्तीए सीलं रक्खेमि त्ति वियारित्ता तीए कहियं-'नरवर ! जइ तुम्हाणं अईव निब्बंधो अत्थि, तया तुम्ह वयणं एगवरिसंते कास्सं, जओ अहुणा मम बम्हवयपालणनियमो अत्थि, तत्थ वयपालणे वरिसपज्जंतं दीण-दुहिय-भिक्खुग-अणाहाईणं दाणं देयं, जिणचेइअपूआपहावणाइसुहकिच्चाई कायव्वाइं, एवं धम्मपरा वरिसं जाव चिट्ठिस्सं पच्छा तुमं जं कहेसु, तहा हं करिस्सं / ताव-पज्जंतं तुमए मम समीवे न आगंतव्वं, दीणाईणं दाणाय सव्वसामग्गी तुमए पूरियव्वा / अहं चिय मज्झण्हं जाव भिक्खुगाईणं दाणं दाहिमि। 'इत्थीचरित्तस्स न को वि पारं पावेइ ' त्ति वयणं सञ्चाविंतो इव विवेगनेत्तरहिओ सो तीए वयणं सञ्चं मन्नेइ / / तया चंदसेणो नरिंदो तीए वयणाणुसारेण एगं दाणसालं कारेइ, सा सञ्चवई पच्चूसाओ मज्झण्हं जाव जे के वि नयरत्था देसंतराओ वा आगया भिक्खवो माहणा चारणा सन्नासिणो बम्हयारिणो दीणा दुहिया अणाहा वा समागच्छंति ताणं भिक्खं दलेइ / नियभत्तुस्स समायारं पुच्छेइ / एगासण-आयंबिल-अभत्तत्थाइविविहतवाइं कुणेइ, रत्तीए नमुक्कारमहामंतं झाएइ, एवं धम्मं समायरंतीए तीए दिवसा सुहेण गच्छंति / कमेण बारसमासेसु एगो दिवहो अवसिट्ठो संजाओ / चरिमदिणंमि सा दाणसालाए थिआ नियपिअपउत्तिं अलहमाणा 'कहं सीलं रक्खिस्सं 'इअ चिंताउरा मज्झण्हकाले कत्थ दाणसाला विज्जइ' त्ति लोगं पुच्छंतं बहुदूराओ आगमणेण खुहापिवासासहणेण य अञ्चंतकिसीभूअं मलीणदेहं जिण्णवत्थं एगं माहणं पासेइ, पासित्ता निच्चएण एसो मम पिउ त्ति निण्णेइ / नियभत्तारं पेक्खित्ता चित्ते अईवाणंदो संजाओ / 'कह पियं मिलिस्सामि ' त्ति चिंतयंती सा रक्खवालं विसेसपउत्तिजाणणत्थं तस्स समीवे पेसेइ / सो रक्खवालो तस्स पासंमि गंतूण तं पुच्छेइ-'कत्थ नयराओ आगओ ?, किं नामं ?, किमत्थं एवं भमेसि ? / सो माहणो तस्स 'नियं सव्वं अप्पकहं कहेइ / तओ सो रक्खवालो सञ्चवईए पुरओ जहत्थं सव्वं तस्स वुत्तंतं वजरेइ / तीए सुणिऊण अवगयं-'अयं चिय मे भत्त 'त्ति / तत्तो सा तं रक्खवालं अत्थलोहेण वसीकाऊण, तस्स च्चिय हत्थेण भोयणं माहणस्स दाविऊणं कहाविअं-'हे माहण ! तुज्झ पिया सच्चवई नयरस्स बाहिरं दाहिणदिसाए ठिए सिवालए अज्ज मज्झरत्तीए अवस्सं मिलिस्सइ, 1. ददाति / / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 पाइअविनाणकहा-१ न अन्नहा होही' / सो वि एवं पियापउत्तिं सुणिऊण सत्थचित्तो पियानामसवणेण पत्ताणंदो समाणो भोयणं गहिऊण तत्थ सिवालए गच्छिऊण साणंदं भोयणं किच्चा पियादसणं पइक्खइ / / ___इओ चंदसेणनरिंदो वि सञ्चवईए सह कामभोगे अहिलसंतो कद्वेण वरिसं जावंतो तद्दिवसे रत्तीए पढमे जामे सुंदरवेसभूसाजुओ विविहभोगसामग्गिसहिओ तीए पासे समागओ / सा उ कामधं नरिंदं दट्टण 'कहं सीलं रक्खेमि' त्ति सीलभंगभएण भीया अहोमुहा थिआ / चंदसेणो राया नियं असिं पल्लंगे ठवित्ता उवविसित्ताणं कहेइ हे पिए ! अज्ज तुम्ह मज्जाया संपुण्णा, अहुणा मए सह रायारिहकामभोगे जहिच्छं भुंजाहि / सा उ धीरित्ता मायाए वएइ-हे महाराय ! तुम्हाणं वयणाहीणा हं / तुम्हे जह कहिस्सह, तहच्चिय अहं काहिमि / अज्ज रत्तीए सुहं खाएमो पिवेमो मज्जपाणंपि कुणेमो / 'खत्तियाणं मज्जं अईव पियं अत्थि' तओ सुंदरं सुरं आणावेह, तेण सव्वरत्ति आणंदेण नएमो / एवं सोच्चा ‘एसा सव्वहा ममोवरिं रत्तचित्ता वट्टइ' त्ति हरिसियचित्तो सो मूढप्पा महुरं मज्जं मगंगावेइ / 'विणासयाले विवरीयबुद्धी संजाएइ' तओ सो तीए रूवे आसत्तो अप्पणो विणासं अपेच्छंतो मज्जं अईव पिवेइ, तीए वि पाणाय देइ, गहित्ता 'हं पच्छा पिविस्सं' ति नेहनाडयं करती पुणो पुणो तं चिय पावेइ / एवं सो अईव महुपाणमत्तो लं लं लंति लवंतो कंपमाणसरीरो इओ तओ पडतो मुच्छं पत्तो, नट्ठसण्णो य पल्लंगे पडिओ ! मयं इव तं दट्टण साहसं धरित्ता, रण्णो असिं हत्थे धेत्तूणं, चंडिगेव रुद्दसरूवं धरिऊण निवस्स गलकंदले पहारं तह देइ, जह कबंधं सीसं च एगपए भिण्णं जायं / अप्पकालं कंपमाणं कबंधं पि निच्चेझैं जायं / एवं सो चंदसेणनरिंदो परदाररमणवंछाए अपुण्णेच्छो मरणं पप्प दुग्गइं गओ / सा सच्चवई मरणपत्तं नरिंदं दट्ठणं सभया 'कहं एयाओ पासायाओ निग्गच्छिस्सं ?, कहं वा भत्तारं दिण्णसमए मिलिस्सं ?' ति उवायं मग्गेइ / पासायदुवारं सुहडगणसुरक्खियं दट्टण पच्चुप्पण्णबुद्धी सा पल्लंस्स उवरिं ठिअं निवस्स सवं अवसारित्ता, तस्स सुत्तमइयपट्टगं गहिऊण पासायपच्छाभागठिअवायायणस्स पच्चंतदेसे बंधिऊण मज्झरत्तीए तीए पट्टिगाए हिटुंमि ओइण्णा / रायमग्गेण गच्छंती नयरद्दारसमीवे गया / तद्दारं पिहियं पासित्ता नयरदुग्गंधजलनिग्गमणपहेण कटेण सा नयरबाहिरं निग्गया / पियसंगमासाए हरिसियमणा सा सिग्धं सिग्धं दाहिणदिसाथिअसिवालयं वच्चेइ / तत्थ गंतूणं हे पिअ ! पिअ ! कत्थ वट्टसे ?, विओगदुक्खपीडियाए मे दंसणं देसु, मा विलंबं कुणेसु / जया तीए पच्चुत्तरं न लद्धं, तया सा सिवालयस्स चऊसु दिसासु निरिक्खेइ / तह वि सा पई न पासेइ / तओ सा सिवालयस्स गब्भद्दारं पिणद्धं पासित्ता उच्चयररवेण पिअ ! पिअ ! त्ति पुक्करंती दारं च पाएण पहरेइ, एवं दोच्चं तच्चं पि कुणेइ, तया गब्भागारदारं उग्घडेइ / अंतो वट्टमाणदीवस्स मंदपयासेण भूमिभागस्स अवरिं सुत्तं नियप्पियं पासेइ, तस्स समीवे गञ्चा, सम्मं मुहं पासित्ता ‘एसो मम पिउ ' त्ति तीए अवगयं / हे पिय ! अहं आगया आगय त्ति सद्दकरणेण तं जग्गावेइ, सो न जग्गेइ, तओ सरीरसंवाहणेण उट्ठावेइ, तह वि सो न उढेइ, न य किं पि पच्चुत्तरं देइ / पुणो वि लवेइ-'हे पिय ! तव पिया वरिसंते संगमुक्कंठाए एत्थ समागया, किं मोणेण थिओ सि ? , एत्थञ्चओ नरिंदो मं हरिऊण एत्थ आगओ, देवगुरुकिवाए अखंडसीला अहं Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सीलपालणंमि सच्चवईए कहा-४६ 115 तं नरिंदं मायाए वसीकिच्चा हणिऊण दिण्णसमए आगया, अह मम किं न उत्तरं देसि ? / तिव्बुक्कंठिअं विओगदुक्खाणलदद्धं मं आसासेहि, तह वि सो न वएइ / तया सा तस्स सरीरं सम्मं निरिक्खेइ, ऊसासनौसासरहियं सीयलं सरीरं दट्टणं, ‘नूणं एसो किं मओ ? इअ वियारंती सा गब्भागारे चऊसु दिसासु दिहिँ कुणेइ, तया कोणगे एगं भयंकरं विसहरं पासेइ, भत्तुणो य सरीरं पि विसमइयं पासित्ता निण्णेइ-'एएण सप्पेण मम पिययमो अवस्सं डसिओ, तेण मओ एसो,' एवं निच्चयं किच्चा पइमरणदुक्खसल्लसल्लिया पइसिरं नियंके ठविऊण हिययं कुटुंती, अंसूणि मुंचंती विलवेइ-हे दइव्व ! अयंडे किं कयं ?, सामिरहिया कत्थ जामि ?, किल मे हिययं वज्जेण घडियं चिय, जेण पियमरणेण सहस्सहा न भिन्नं, अहुणा मम जीविएण किं ? , एवं बहुसो विलावं कुणंती 'नूणं रायहच्चापावकम्मं अज्जेव मे फलियं' ति सा सुमरियनिवहच्चापावकम्मा भयवेविरगत्ता तत्थ ठाउं असत्ता 'सामिसवस्स जं होज्जा तं होउ त्ति ' निण्णेइत्ता, तस्स देहस्स अग्गिसक्कारं काउं असमत्था, जओ पभाए रायपुरिसा मं गहिस्संति ' त्ति भयभंता सिवालयाओ सिग्धं निग्गंतूण अग्गओ वणमग्गे चलिया / इओ अ पभाए संजाए वि चंदसेणनरिंदे रायपासायाओ बाहिरं अनिग्गए समाणे पासायरक्खगपुरिसा विविहं वियक्कं कुणंति, अम्ह महाराया अज्ज एयंमि पासाए परदाराए सह रत्तीए वसिओ, परथीणं वीसासो कया वि न कायव्वो, जओ-वीसासो नेव कायव्वो, थीसु रायकुलेसु अ', अओ पासाओवरिं गंतूण निरिक्खियव्वं / तओ जया ते सव्वे पासायस्स उवरियलभूमिभागे गया, तया पल्लंगस्स हिटुंमि भिन्न भिन्नं रुहिरविलित्तं सिरं कबंधं च पासेइरे, 'केण दुद्वेण इमं नरिंदहच्चामहापावकम्मं कयं '? ति चिंतमाणा ते पट्टिगारहियं पल्लंगं वायायणे य उब्बद्धं पट्टिगं दट्टणं निणणयंति-'महाराएण हरिऊण आणीया एसा सच्चवई सीलभंगभएण मज्जपाणमत्तं अम्हाणं सामि हंतूण वायायणबद्धपट्टिगापयोगेण इओ पलाइआ / तओ ते निग्गच्छित्ता रायप्पहाणपुरिसे सव्वं निवेयंति / तया सव्वं नयरं नरिंदमरणसमायारेण सोगमग्गं संजायं / सञ्चवईमग्गणत्थं चऊसु दिसासु सुहडा पेसिआ तहा वि तीए कुओ वि सुद्धी न जाया / पहाणपुरिसा नरवइणो देहस्स अग्गिसक्कारं कुणंति / चंदसेणपुत्तसूरसेणस्स ‘रज्जं दिणं। एवं परदारहरणस्स कडुफल विवागं दट्टण नयरलोगा परदारविरया संजाया / _इओ अ सा सच्चवई रायमहिसीजोग्गवत्थाभरणभूसिया रयणीए चरमयामे सिवालयाओ निग्गंतूण अग्गे गच्छंती अंधयारे पहं अजाणंती कक्कर-कंटगाइजण्णवियणं सहती बहुदूरं निग्गया / तत्थ रण्णंमि आसन्ननयराओ कस्स वि धणिअस्स गेहे खत्तं पाडिऊण वत्थधणाइं हरिऊण वणस्स मज्झे तरुणो हिटुंमि समागंतूण हरियवत्थधणाईणं समभागं कुणंते चउरो चोरे सा पासेइ / 'अग्गओ कहं गच्छिस्सं वियारंती सा मंदमंदेण गच्छेइ / तया तीए पायाणं मंदसंचारणरवो तेहिं सुणिओ / तत्तो ते तीए संमुहं पासेइरे / तया सुंदरवत्थाभूसणभूसिअं सच्चवई रूववंति नस्संतिं दट्टण उत्हाय, तं निरंभंति, पुव्वं तीए अमुल्लाइं आभूसणाइं गिण्हिऊण पुच्छंति-तुमं कुओ आगया ? कत्थ रत्तीए वच्चसि ? / भाउरा सा वएइ-हे बंधवा ! अहं दुक्खिया, भत्तुमरणाओ अणाहा निराहारा कत्थवि नयरे गंतूण कस्सवि धणिअस्स गेहे घरकम्माइं काऊणं निव्वहिस्सं, मम भूसणाई अवहरियाई, एएहिं न किंपि मे पओयणं ?, 1. भयातुरा / / Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 पाइअविनाणकहा-१ गंतुं मं अणुजाणेह, मणवंछियपएसं अहयं गमिस्सामि / 'दइव्वे पडिकूले सव्वं पडिकूलं होइ' / चोरावि वियारंति-'एसा अबला सामिपुत्तविहीणा एगागिणी अणाहा रूववंती अत्थि, तओ कत्थवि एअं विक्किस्सामो, तया बहुधणं लहिस्सामुत्ति चिंतिऊणं तं कहिंति –'अम्हे तुमं नयरपहं दंसिऊण नियग्गामं वच्चिस्सामु' त्ति कहित्ता तं घेत्तूण ते चोरा अग्गओ निग्गहणभएण उप्पहे निग्गया / सा सञ्चवई तेहिं चोरेहिं सह चलमाणी चिंतेइ-एगदुक्खाओ मुक्का समाणी अन्नंमि कट्टे पडिआ / धिद्धी देव्वं, जेणाहं एवं दुक्खपरंपरा दइव्वेण पाविआ / मं गहिऊण चोरा किं करिस्संति, 'जं वा तं वा होउ' पाणंते वि सीलं रक्खणिज्जमेव / कमेण सूरोदए जाए वि ते थेणा मज्झण्हं जाव चलता कमेण चंपानयरीए समीवं पत्ता / सा सच्चवई अईव संता छुहापिवासापीलिआ पयं पि चलिउं असमत्था जाया / तया ते चोरा एगंमि सरोवरे गया, तत्थ ते सव्वे मुंह हत्थे पाए अ पक्खालिऊण संतसमा समाणा नयरंमि पविट्ठा, चउप्पहे कंदविअस्स हट्टे छुहावणयणत्थं भोज्जाई Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सीलपालणंमि सच्चवईए कहा-४६ 117 पक्कन्नाइं घेत्तूण सव्वजणियधम्मसालाए गया / तत्थ तीए सञ्चवईए सह चोरेहिं भुत्तं / उवसंतखुहापिवासा ते वियारंति-' एईए न किंपि पओयणं सिज्झिस्सइ, तओ कत्थवि एणं विक्केऊण दव्वं गहियव्वं' / तओ तेसिं दुवे चोरा आवणपहमि गया, दोण्णि चोरा तं रक्खंति / सञ्चवई तत्थ थिआ वियारेइ-'एए मं किं करिस्संति ?, एआण इंगियागारेण नज्जइ अवस्सं एए कंमि दुक्खसंकडे मं खिविस्संति' तओ आवडंतिं दुहरिंछोलिं दट्टणं 'पुव्वबद्धकम्माणं एस विवागो' त्ति / जओ उत्तं अवस्सं चिय भोत्तव्वं, कयं कम्मं सुहासुहं / नाभुत्तं झिजए कम्मं, कप्पकोडिसएसु वि / / 2 / / तओ नायजिणधम्मसरूवाए मए समयपत्तं असुहं कम्मं समयाए सहियव्वं ति चित्तं सा थिरीकरेइ / जे दो थेणा चउप्पहे गया, ते आगंतूण कहिंति-एईए चंपानयरीए नायनिउणो विक्कमो नाम राया रज्जं कुणेइ / नयरीए मज्झभागे एगं महाविसालभुवणं रायमंदिरमिव अम्हेहिं दिटुं / पासायस्स अग्गओ एगा ढक्का विज्जइ, ढक्कासमीवे रायमहिसीव सव्वालंकारसज्जिया परिहियसुंदरनेवत्था पोढवयं पत्ता एगा इत्थी वट्टइ / तीए पासंमि गंतूणं पुढेंकस्स इमं भुवणं ?, का तुमं, किमटुं अग्गओ ठक्का ठविया ? / सा वएइ-एईए नयरीए रण्णो वि संमाणणिज्जा एयस्स भव्वभुवणस्स सामिणी कामलया नाम पहाणा गणिगा अहं / सयसो वेसाओ मम आहीणा वटुंति / जारिसाणं तारिसाणं एत्थ पवेसो वि न सिया, जे लक्खेसरा कोडीसरा संति-ते च्चिय पवेसं लहंति, नऽन्ने / / अन्नं च जो कोवि लक्खं दव्वं अप्पित्ता एत्थ पवेढें इच्छेइ, सो इमं महाढक्कं वाइत्ता पविसेइ / एयाए महाढक्काए सद्दो सव्वाए नयरीए सुणिज्जइ / तीए ढक्काए सद्देण जणावि जाणंति-'को वि लक्खं दव्वं अप्पिऊण कामलयावेसाए भुवणे पविट्ठो ' इइ कहित्ता वेसा पुच्छेइ-के तुम्हे ! किमत्थं एत्थ समागया ?, एवं सोच्चा अम्हेहिं कहियं-खत्तिया अम्हे, एगं अच्चतरूववई सुंदरिं विक्केउं एत्थ समागया / एवं सुणिय सा वेसा कहेइ-'जइ सा रूववई सिया, तया मुहमग्गियं धणं अप्पिअ गिहिस्सामि / तओ वयं सिग्घं एत्थ समागया / एवं सोच्चा ते सव्वे निण्णयं किञ्चा केणावि मिसेण सञ्चवइं धेत्तूण वेसाभुवणे आगया / सा कामलया सच्चवई अच्चतरूवसालिणि दट्टणं चोराणं मुहमग्गियं धणं दाऊण गिण्हित्था / चोरावि धणं लद्भूणं सव्वधणं समभागं किच्चा गहिऊण य नियनयरं गया / सच्चवइं अच्चब्भुयरूवेण सयलवेसाण उत्तमं मच्चा सा कामलया वेसा तं वेसाजोग्गभूसाविहूसिअं किञ्चा भुवणस्स उवरियलभूमिभागे ठवेइ / ___ वेसाभुवणगया अणेगकिंकरीगणसेविया लद्धसाउभोयणपाणा वि सञ्चवई वेसावित्तिं धिक्कारेइ, जओ तासु काओ वेसाओ नियसामिणीरंजणसीलाओ, काओ कामकीलाकुसलाओ, काओ परपुरिसदव्वहरणनिउणाओ, काओ छलकवडकलाछेगाओ, काओ परजणपाणहरणपवराओ, काओ मज्जपाणकरावणेण परवंचणपराओ संति। ताओ पासित्ता कहं अहं थीणं अलंकारभूअं सीलं एत्थ वेसाघरंमि रक्खिस्सं ? / सीलरक्खणत्थं पंचपरमिट्ठिपयं निञ्चं झायंती जहसत्तिं तवं कुणंती वासरे नेइत्था / 1. दुःखश्रेणिम् / / Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 पाइअविनाणकहा-१ कामलया अक्का वि अच्चब्भुयरूवं तं जाणित्ता सव्वासु वेसासुं तं सव्वुच्चपए ठवित्ता ‘जो लक्खं दव्वं दाही सो एयाए सह कामभोगे भुंजिस्सइ' एवं निच्चयं अकासी / तओ लक्खदव्वदायगस्स अभावेण वेसाघरंमि थिआ वि निम्मलं सीलं पालेइ / एवं धम्माराहणपराए दुवालस संवच्छरा सुहेणं वइक्वंता / .. इओ य सो नवलक्खो वणज्झारो सुगरायसहिओ अणेगग्गामनयराईसु कयविक्कयं कुणंतो भवियव्वयाजोगेण चंपानयरीए समागओ / नयरीए बाहिरं उज्जाणभूमीए पडधराई ठविऊण सपरिवारो तत्थ निवसिओ समाणो नयरीमज्झे नियकयाणगं विक्केइ, विएसजोग्गं च गिण्हेइ / मायरपियरभत्तो सो सच्चवईए पुत्तो सुगराओ वावारकरणनिउणो पिउणो सहेज्जं करेइ / एगया सो पञ्चूसकालंमि मित्तपरिवरिओ नयरीसोहादसणत्थं नयरिं गओ / तत्थ विविहच्छेराइं पासंतो, हट्टसेणीओ अइक्कममाणो दइव्वजोगेण कामलयावेसाए भव्वं भुवणं तयग्गओ य ढक्कं पासेइ / ढक्काए समीवंमि थिअं कामलयावेसं पासित्ता पुच्छइ-कस्स इमं भुवणं, किमटुं इयं ढक्का एत्थ ठविया ?, का तुमं असि?। __ एवं सोच्चा वेसा वएइ-एईए चंपानयरीए रायमाणणीआ कामलया नाम वेसा अहयं / वारंगणासयसामिणी, अम्हकेरं इमं भवणं, जो को वि सिरिमंतो लक्खं दव्वं देइ, सो पुरिसो इमं ढक्कं वाइत्ताणं भुवणंतरे पविसित्ता मणवंछियरूवसुंदरीए सह कामभोगाइं भुंजेज्जा / एवं सोच्चा पुव्वबद्धकम्मुदएण सो तत्थ जायगमणेच्छो मित्तपरिवुडो नियावासे समागंतूण नियमाइपियरे कहेइ-हे मायापिउणो ! मज्झ एगं लक्खदव्वं समप्पेह / ते कहिंति, हे पियपुत्त ! किं तुज्झ पओयणं ?, अणेण को वावारो कायव्वो ?, बहुदव्ववयकरणं अहुणा न समुइयं / तया सो सुगराओ-लक्खदव्वदाणेणं ढक्कं वाइत्ता वेसाभुवण-गमणेच्छा मम वट्टइ' त्ति वुत्तंतं सव्वं सलज्जं निवेएइ / तह ढक्कावायणसद्दसवणेण तुम्हाणं पि जसो नयरीए होही / तया मायापिउणो तं बोहिंति वच्छ ! वेसासंगेण इह लोगे के के दुहं न पत्ता ?, परलोगे उ दुग्गइं न गया ? / सत्तवसणेसु वेसासंगो सव्ववसणाणं मूलकारणं, तओ अवस्सं चइयव्वो, चित्ते वि तीए अहिलासो न कायव्वो / तया सो सुगराओ-'जइ न दाहिह, तया हं अप्पघायं काहं ' ति बीहावेइ / एवं सोच्चा मायरपियरा ‘वुड्डत्तणे अम्हाणं आहारो पुत्तो चिंय, तेण विणा किं काहिमो ?' एवं चिंतिऊण तेहिं रूवगलक्खं ससिणेहं तस्स दिण्णं / तत्तो सो तं दव्वलक्खं घेत्तूणं सिग्घं कामलयावेसाघरंमि गओ, तीए लक्खं दाऊण ढक्कं वाइत्ताणं वेसाघरंमि पविठ्ठो / ढक्कासद्दसवणेण पउरेहिं पि जाणियं को वि धणवंतो अज्ज कामलयावेसागेहंमि पविठ्ठो / कामलयावेसाए आइट्टा अणेग अहिणवजोव्वणाओ नारीओ तं हत्थजूंजणपुव्वयं पणमंति, काओ चमरेहि वीयंति, काओ विलेवणं कुणंति, काओ तंबूलपुप्फाइं दिति, काओ खज्ज-पक्कन्नाई अप्पिंति, काओ हत्थपायाभिणयं दंसेइरे, काओ हावभावविलासेहिं मोहिंति, एवं ताओ वेसाओ तञ्चित्तं विविहजुत्तीहिं रंजेइरे / सो सुगराओ कामकलाकुसलाओ रूवसुंदरीओ पेक्खंतो कासु वि मणं अकुणंतो पुच्छइ-‘एत्तो अहिगरूवा सुंदरी अत्थि न वा 'तत्तो सा कामलया अक्का पासायोवरिभागट्ठियं सच्चवई दंसिउं एगं दासिं तीए समीवंमि नेउं आदिसेइ / सा दासी तं सुगरायं सञ्चवईए निवासट्ठाणं दंसेइ / तओ सो सुगराओ तीए अववरगखंडे गओ / एत्थ सा सञ्चवई दुवालसवरिसंते ढक्कारवं सोच्चा चिंतेइ अज्ज को वि सिरिमंतो नरो कामलयाघरंमि पविट्ठो, जइ सो मज्झ पासे आगच्छिहिइ, तया हं कहं सीलं रक्खिस्सं !, अओ अप्पधाओ वरं, एवं वियारंतीए Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सीलपालणंमि सच्चवईए कहा-४६ 119 तीए सुहसूर्यगं वामनयणं फुरियं, अणेण चिण्हेण एयंमि वेसागेहमि किं सुहं होज्जा ?, मम भत्ता मओ, पुत्तस्स वि संगमो न संजाओ, ता किं जीविएण त्ति झायमाणा सा पल्लंगहिटुंमि अहोमुहा उवविठ्ठा अस्थि / ___सो सुगराओ तीए निवासब्भंतरंमि गच्छमाणो निम्मलवसणच्छाइयपल्लंगं तस्स य समीवे अणुवमरूवं पसंतचित्तं अहोदिहिँ सञ्चवइं पासेइ, पासित्ता विआरेइ-एसा चत्तसिंगारा पइविहीणा सोगमग्गा अहोदिट्ठी किं पि झायंती मम कुलवहू इव आभासेइ, पुव्वदिट्ठवारंगणाहिंतो विवरीअसरूवा इमा अस्थि / सा वि पायरवसद्देण 'एत्थ को आगओ?' इअ उद्धमुहं किच्चा तं सुगरायं तेयंसिं सुंदरंगुवंगं जोव्वणपारंभठिअं पासित्ता पुलगिअहियया महुरसरेण तं पल्लंगंमि उववेढें कहेइ / सो वि तत्थ उवविठ्ठो समाणो तीए मुहं पासंतो उवसंतकामभोगाहिलासो संजाओ / जणणीनेहपबलत्तणेण तस्स तीए अवरिं माइव्व सिणेहो पाउब्भूओ / सो विगप्पेइ-“जीए आसाए अहयं एत्थ आगओ सा आसा नट्ठा, लक्खदव्वं पि मज्झ नर्से, इयं न वेसा, जओ सुकुलुप्पन्ना कुलवहुव्व दीसइ, इमीए वेसावित्तित्तणं न सिया' / तओ सो बहुमाणपुरस्सरं सीलभंगभएण कंपमाणसरीरं तं सञ्चवई हत्थेण घेत्तूण पुरओ ठवेइ / तया सा तस्स हत्थफासणेण 'किं अयं मे पुत्तो' त्ति जायपरिओसा थण्णझरंतथणा नेहपुव्वं तं निरिक्खेइ। ___एवं दो वि परुप्परं पासमाणा जायक्खोहा खणं मउणेण ठिआ / सा सञ्चवई धीरत्तणं अवलंबित्ता पुच्छइ-हे उत्तमपुरिस ! तुव का जाई अस्थि ?, मायपिऊणं किं नाम ?, जम्मणठाणं किं ? एयं नाउं मज्झ जिन्नासा होइ, जओ तुम्ह दंसणेण 'अयं को वि मे संबंधिजणु त्ति चित्तं मे पसण्णं संजायइ / तओ सो सुगराओ साहेइ, हे पियवाइणि ! मम नामं सुगराओ, पिउस्स अभिहा नवलक्खो वणज्झारो, माऊण अभिक्खा लच्छी, उप्पत्ती उ मरुहरदेसे, जाईए वणज्झारा अम्हे, इओ अहं जाणामि न विसेसं / तयणंतरं सञ्चवई कहेइ-हे पुरिससिट्ठ ! आगिईए तुमं न वणज्झारो, आयारेण चेट्टाए भासणेण य तुं उत्तमकुले उप्पण्णो नज्जसे / तया सो सुगराओ ससंको 'अहं मायापिरे पुच्छिऊण सिग्घं आगमिस्सं ति कहित्ता कामलयाए सह संलावं अकिञ्चा गिहे गओ / _मायापिऊणो सुगरायं सहसा आगयं दट्ठणं परिपुच्छन्ति-हे वच्छ ! किं तुण्णं आगओ ? / तया तेण कामलयाघरे जं संभूअं तं सव्वं कहिऊण अप्पणो उप्पत्तीए वत्ता पुट्ठा / पुव्वं तु ते मउणेण ठिआ, न किं पि जप्पंति, अम्हाणं चिय तुमं पुत्तो असि त्ति कहिंति / पच्छा तस्स अञ्चंतनिब्बंधवसेण तेहिं कहियं-हे पुत्त ! तुह जम्मठाणं जाइं च मायापिऊणं च नामं अम्हे न जाणामो / जओ इओ दुवालसवरिसाओ पुव्वं दाहिणदिसाए भयंकराडवीए वणमज्झे मज्झण्हकाले तरुस्स मूलंमि सेयवत्थच्छाइअदेहो, दुवरिसपमाणो एगगो रुवंतो तुम पुत्तरहिएहिं अम्हेहिं उवलद्धो, तओ आरब्भ सोयरुप्पन्नुव्व तुमं पालिओ सि / जम्मदायारे तुज्झ मायापियरे अम्हे वि न जाणेमो / आयाररूवसहावेहिं तुमं उच्चकुलुप्पन्नो नज्जसे / एवं सो सुणिअ कामलयाए घरं पइ निग्गओ, मग्गे गच्छंतस्स तस्स वामनयणं वामंगं च फुरइ, विहवाओ इत्थीओ संमुहं पत्ताओ, सरीरं च असत्थं संजायं, पाया वि अग्गे न चलंति, एवं अवसउणाइं संजायाइं / तह वि ताणि अवसउणाणि अगणित्ता विविहकुयक्कं कुणंतो सञ्चवईए पासं समुवागओ / Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 पाइअविनाणकहा-१ सा सञ्चवई चिंतावाउलं आगयं तं पासित्ता पुव्वमिव तस्स अप्पकहं पुच्छइ / सो सुगराओ मायापियरेहि सव्वं वुत्तत्तं कहेइ / तओ सा तं सुणित्ता संजायहिययाघाया मुच्छिया, पत्तचेयणा नीसासं मुंचंती रुयंती य हे दइव्व! वइरीव ममोवरिं किं कुविओसि ? , जं एरिसीए वोत्तुं पि अणुइयाए अवत्थाए अहं खित्ता म्हि / पुत्तसंगमाओ पुव्वं मरणं हुंतं ता वरं, जओ एरिसं वुत्तत्तं कहिउं समयं न लहंती / हे पियपुत्त ! पुत्तसंगमुक्कंठियाए मज्झ तुम अज्ज मिलिओ सि / मए अज्जजाव जं दुक्खं पत्तं तं कहिउं पि न पारेमि, तहवि पियजणपुरओ सव्वं कहिज्जइ / तं चिय दुहसमणोसहं, अओ अप्पवुत्तंतं कहेमि / तया सो सुगराओ सच्चवईए वयणं सुणमाणो वियारेइ मए एगदिवसेणं कामभोगत्थं लक्खदव्वं वइअं, सुहं तु न पत्तं / इमा इत्थी ममं पइ पुत्तवच्छल्लभावं दंसेइ, पियपुत्त त्ति वएइ, एत्थ किं पि रहस्सं होज्जा, पुव्वं एईए वत्ता सवणीआ, एवं विआरित्ता सो बोल्लेइ–'अहं एत्थ किमटुं आगओ सि, तं तुम्हे जाणेह, मं च पइ तुम्हे पुत्त ! पुत्त ! त्ति कहेह, तत्तो मए सह तुम्हाणं संबंधो होउ, वा Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सीलपालणंमि सच्चवईए कहा-४६ 121 न होज्जा, तह वि अज्ज आरब्भ तुमं जणणिमिव जाणिस्सं, तओ नियं अप्पकहं कहिऊण मे असत्थचित्तं पसमेह' तओ सा सञ्चवई अप्पणो वुत्तंतं संखेवण कहेइ / “विसाला नयरी, बंभदिण्णो माहणवरो, सच्चवई भज्जा, अंबिगादेवी-पसायलद्धत्तणेण पुत्तो देवीदिण्णो / उज्जयंतगिरिम्मि जत्तत्थगमणं, अरण्णे सञ्चवई पिवासिआ, भत्ता जलाणयणत्थं दूरं गओ / तया चंदसेणनिवेण सच्चवई अवहरिया, पियसंगमाय निवं हच्चा मज्झरत्तीए निग्गया, सिवालए सप्पदंसेण पियमरणं, रण्णे गच्छंती चोरेहिं गहिया, तेहिं वेसाघरंमि विक्कीआ, दुवालसवरिसं जाव सीलं पालंती एत्थ थिआ, सा हं सञ्चवई तुम्ह जणणी" / हे पुत्त ! अज्ज तुमं माऊए सह कामभोगाय लक्खदव्वदाणेण एत्थ समागओ सि / कहं कम्मेण नच्चाविआ वेसारूवा हं मुहं तुज्झ दंसेमि ?, एत्तो पुव्वं मरंती तया वरं, जं एरिसाए आवयाए न पडती / सच्चवईए कहियं वत्तं सोच्चा, माऊए मुहं दंसेउं असमत्थो सो धरणीपीढंमि पडिओ हिययाघाएण मुच्छिओ य / सच्चवई देवीदिण्णं (सुगरायं) पुत्तं उट्ठाविअ वत्थंचलेण विजेइ, पत्तसण्णं रुयंतं तं कहेइ-हे पियपुत्त ! वत्थुसहायं अजाणंता लोगा दइव्वपेरिआ एवं अकरणिज्जाइं पि कम्माइं कुणंति, एयं अन्नाणस्स एव विलसियं / जओ अन्नाणं खलु कढू, कोहाईओ वि सव्वपावाओ / जेणावरिआ लोगा, हियाऽहियं नेव जाणंति / / 3 / / इह न तुज्झ दोसो, ‘पुव्वबद्धकम्माणं एसो विवागु' त्ति नाऊण सत्थचित्तो भवाहि, एवं कहित्ता तस्स अंसई पमज्जेइ / तत्तो सो देवीदिण्णो सोगग्गितत्तदेहो असारसंसारसरूवं भाविंतो जणणिं कहेड-हे मायर / मम धिगत्थु, तं दुल्लहं माणवभवं पावित्ता मए एरिसं घोरपावकम्मं कयं, तुज्झोयरे जम्मणं लखूण तुमए सह कामभोगाणं अभिलासो मए कओ, मम सरिसो पाविट्ठो अन्नो को वि जयंमि न सिया, कहं एरिसो अहं माऊए मुहं दंसेमि ?, अलं जीविएणं ति कहित्ता माऊए पाए पणमिअ, परमप्पाणं झायन्तो कडीए बद्धं छुरिगं कड्डित्ता सहसा निय उयरे पक्खिवइ / उयराओ निग्गयरुहिरधारो भूमीए पडिओ, खणंतरे विगयचेयणो समाणो मच्चु पत्तो / सा सच्चवई नियनिमित्ताओ मरणपत्तं पुत्तं दट्टण अच्चंतसोगाउरा असहेज्जदुक्खाणलदद्धा चिंतेइ-किं जीविएण मम ?, पुत्तस्स चियाए पडिऊण मरणं सेयं / मम निमित्तेण तिण्णि हच्चाओ संजायाओ, हा धिद्धी! !, चंदसेणनरिंदो मए हओ, भत्तुपुत्ताणं पि मम निमित्ताओ मरणं जायं / अहं पि मयपुत्तेण सह चियाए पडिस्सं, एवं निञ्चयं किच्चा पुत्तमत्थयं अप्पणो ऊसंगे धरिऊण विलवेइ-हे पुत्त / सहसा किं कयं ?, भत्तार-पुत्तविहीणा अणाहा एगागिणी कहं जीविस्सं ? / हे पुत्त ! मं चइत्ता तुमं गओ, अहं पि तुमए सह आगच्छिस्सामि, हे पुत्त ! तुज्झ पालगमायापियराणं किं उत्तरं दास्सं, ते तह य एसा दुट्ठा कामलया वेसा वि एवं संकप्पिस्संति–'एईए सीलरक्खणत्थं एसो सुगराओ हओ, अन्ने वि जे लोगा जाणिस्संति ते वि एवं चिंतिस्संति, सव्वे वि मं निंदिस्संति', सव्वं मे नटुं, 'अओ मरणमेव वरं ' ति विलावं कुणंती सव्वं रत्तिं कटेण नेसी / पहाए जाए एगं दासिं बोल्लाविऊणं सव्ववुत्तंतं कहेइ / सा वि कामलयाए अग्गओ निवेएइ / तया सा कामलया आसु रुट्ठा तत्थ सिग्घं आगंतूण रुहिरखरडियगत्तं भूमीए पडियं निप्पाणं सुगरायं पेक्खइ / तओ सा Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 पाइअविनाणकहा-१ अईव कुद्धा वएइ-हे दुढे ! रंडे ! तुमए एसो सुउमालो बालो किं हओ ?, हा ! हा ! नायं नायं, नियसीलपालणत्थं निद्दयाए तए एसो हणिओ / अहं पि तुमं एयस्स बालगस्स चियाए मज्झे जीवन्ति पक्खिविस्सं / इमस्स मायापियराणं किं पञ्चुत्तरं दाहिस्सं ति कहित्ता सच्चवई हत्थेण हेटुंमि ओयारणाय पसज्झ कड्डेइ / तया सा सच्चवई ‘सच्चवाइणो कुओ भयं ' ति निब्भया वएइ-तुम्हे अवियारियं जं वा तं वा किं वएज्जाह ?, एसो सयं चिअ उ नियच्छुरियं उयरे पक्खिवित्ता मओ, सच्चं तु एवं जाणियव्वं-एसो देवीदिण्णो मम अप्पकेरो पुत्तो जाणियव्वो ! नियमाऊए उवरिं अन्नाणओ कयकुदिट्ठिवियारपावपायच्छित्तग्गहणत्थं तेण अप्पहच्चा कया, अहं पि एयस्स चियाए नियदेहं पक्खिवित्ता मरिस्सामि / मम हणणे तुमए निष्फलो पयासो न कायव्वो / अहुणा इमस्स देहं हेटुंमि ठवेह, एयस्स य पालगमायापियराणं वुत्तंतं जाणावेह, नयराओ य बाहिरं चियं कारवेह / ___अह सा कामलया देवीदिण्णकडेवरं हिढे ठवेइ, तस्स य मायापियराणं समायारं कहावेइ / पुत्तमरणसमायारं सोच्चा कलुणं रुयंता, वच्छत्थलं मत्थयं च कुटुंता तत्थ आगया, पुत्तं अंकंमि ठवित्ता बहं विलवंति, सच्चवईए कहियं नियं देवीदिण्णपुत्तस्स य वुत्तंतं सुणिय ते चिंतंति जं भाविं तं अण्णहा न होइ, जं वेसाघरे आगमणं, माऊए मिलणं मरणं च, एयं पुव्वबद्धकम्माणं चिय विवागो, अम्हेहिं निसिद्धस्सावि पुत्तस्स वेसाघरगमणे तिम्विच्छा संजाया, एत्थ पुव्वकम्मुदयस्स पबलत्तणं / पुणो वि अस्स चियाए सह सञ्चवईए पडणं सोच्चा, तं आसासेइ-हे पुत्ति ! अम्हाणं तुम्ह य पुत्तो गओ, सव्वेसिं समाणं दुहं' मरणंमि मा चित्तं कुणाहि, पुत्तं विव तुमं पि पालिस्सामो / सा वि मरणिक्ककयनिच्चया काणं पि वयणं न सुणेइ / नवलक्खवणज्झारकुडुम्बिजणा एत्थ आगच्च देवीदिण्णस्स तणुं उप्पाडिय दहणत्थं नयराओ बाहिरं निग्गया, ताणं पच्छाओ सञ्चवईसभज्जनवक्खवणज्झारो य रुयंतो निग्गओ / ते कुडुम्बिजणा नियनिवासस्स नाइदूरे नच्चासण्णे चंदणप्पहाणकठेहिं विसालं चियं अकरिंसु / तीए मज्झे तं देवीदिण्णकुमारं ठवेइरे अग्गिं च पज्जालिंति / तया सा सच्चवई तीए मज्झमि पडिउं जया झारेइ, तया ते नवलक्खवणज्झाराइपुरिसा तं हत्थेण गिण्हित्ता निरंभन्ति / केई पुरिसा अग्गिं घयाइसद्दव्वपक्खेवेण उद्दीवंति / अग्गी वि देवीदिण्णस्स देहं समंतओ दहिउं लग्गो, सा सच्चवई वि दहंतं पुत्तं पासित्ता अच्चंतूसुगा साहसं अवलंबित्ता पुरिसेहिंतो छुट्टित्ता चियामज्झे पडिया / पुव्वबद्धकम्मस्स बलवत्तणेण, आउसस्स य अपरिपुण्णत्तणेण तया तं अग्गी वि न डहेइ ‘अभुत्तं हि कम्मं न झिज्जइ / ' तया खणंतरेण तत्थ पयंडो वाऊ वाउं लग्गो, आगासं पि जलभारनमिरेहिं जलहरेहिं भरियं, जलओ वि मुसलप्पमाणधाराहिं वरिसिउं लग्गो / जणा वि वासाजलभएण इओ तओ नासित्ता नियनियट्ठाणे गया, चिया वि पसंता / तया तंमि समए महंतो जलप्पवाहो महानइव्व संजाओ / तेण जलपवाहेण सा सच्चवई वहिउं लग्गा, आउसकम्मस्स दीहत्तणेण तीए हत्थे एगं महाकट्ठे समागयं, मरणभएण उत्तसिया सा सहसा तं कटुं विलग्गिअ तरिउं लग्गा, कमेण नईए मझमि गया / तत्थ बहुसो निमज्जणुम्मज्जणजणियबाहाए मुच्छिया सा नईवेगेण वीसजोयणभूमिं जाव दूरं नीआ / 1. प्रसह्य हठात् / / Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सीलपालणंमि सच्चवईए कहा-४६ 123 तया नंईए तडंमि के वि आहीरा नियनियपसुगणं चराविंता जलपूरस्स दंसणत्थं, तत्थ समागया / तेहिं कटुं विलग्गिअ तरन्ती सञ्चवई दिट्ठा / संजायकरुणेहिं तेहिं बाहिरं सा निक्कासिआ, तं मुच्छियं सप्पाणं दट्टण विविहपओगाओ पीयजलनिक्कासणेण अग्गितावणेण य सा सुद्धिं पाविआ / पत्तचेयणा सा नियपरिओ अणेगविहुवयारकरणपरे चत्तारि पुरिसे पासित्ता सहसा उट्ठिआ सई वोत्तुं असत्ता हिययंमि चिंतेइ-'हे दइव्व ! ममुवरिं अच्चंतं निट्ठरो किं संजाओ?, जओ हं पुत्तचियाए पडिआ वि मंदभग्गा अग्गिणा वि न दद्धा, जलपूरेणावि न संगहीआ, कहं अणाहा निराहारा असरणा अहं जीविस्सं ति, मम भत्ता वि मओ, पुत्तो वि मरणं पत्तो, अहुणा कं सरणं उवलंभेमि' / तओ किंचि लद्धसामत्था सा सञ्चवई ते आहीरलोगे एवं वएइ-हे पुरिससिट्ठा ! के तुम्हे, किं जलाओ निक्कासिआ ?, पियपुत्तमरणदुहसंतवियाए मम जीविएणं अलं, दुहसागरे पडिआ जीविउं न इच्छामि त्ति कहित्ता रोविउं लग्गा / ताणं एगो वुड्डो आहीरो तं कहेइ-हे पुत्ति ! इओ कोसंतरेण रयणसंचया नयरी अस्थि, तत्थ जहत्थनामो पयावालो नाम नरिंदो रज्जं कुणेइ / तीए संनिहिम्मि सारंगगामे निवासिणो जाईए आहीरा अम्हे, पसुगणचारणत्थं एत्थ नईतडे समागएहिं अम्हेहिं जलपूरे कट्ठविलग्गा तरन्ती तुमं दिट्ठा, बाहिरं च निक्कासिआ / हे पुत्ति ! कहं तुं नईए पडिआ, का तुमं, किं नाम इच्चाई, विणा संकोएण नियवुत्तंतं कहेहि / तओ सा बोल्लेइ हे बंधवो ! दुहभरभरियाए अणाहाए अबलाए मम चरित्तं सुणावित्ता तुम्हाणं दुक्खदाणेण अलं, 'तह वि मम पाणदाणेण तुम्हे उवगारिणु' त्ति कहित्ता सा संखेवेण नियकरुणकहं अकहिंसु / तं सुणित्ता ताण वुड्डो आहीरो उप्पण्णकरुणो साहेइ-अहं तुमं धम्मपुत्तिमिव पालिस्सं, तुमए चिंता न कायव्वा, मम पुत्तीहिं सह सुहेण वसियव्वं / धण्णा तुमं, जओ दुहपरंपरासहणेण तए निम्मलं सीलं पालिअं, अहं पि अप्पाणं धन्नं जाणामि, जेण मए पुत्तीरूवा तुमं पत्ता / सा सच्चवई उवयारिवुड्डवयणं सोच्चा ‘इमेण पिउतुल्लेण वुड्डेण सह गच्छंतीए मे न भयं किंचि वि होज्जा' इइ वियारित्ता तेण सह तस्स घरंमि गया / सो वुड्डो आहीरो नियभज्जाए पुत्तीणं च तीए सरूवं कहित्ता निवेएइ ‘एसा सञ्चवई पुत्तिव्व विलोगणीआ' / सा वि तं वुड्ढे आहीरं तस्स य भज्जं पिअरमायररूवेण मण्णमारणा सुहेण चिट्ठइ / पियमहुरालावेण सव्वेसिं चित्ताई रंजंती, गिहकम्माइं कुणंती सुहेण दिणाई अइक्कमेइ। सुंदरसाउभोयणेण पुव्वमिव सुजायसुंदरंगुवंगा निञ्चिता ससत्तसरीरा सयलाणं आहीरजणाणं सिणेहारिहा संजाया। आहीरगेहमि ठिया सा सया पञ्चूसकालंमि अन्नाहीरमहिलाहिं सह दहि-दुद्ध-मक्खणविक्कयणत्थं रयणसंचयानयरीए गच्चा दहि-दुद्धाई विक्किणित्ता मज्झण्हकाले गेहं समागच्छित्ता भुंजइ, रत्तीए आहीरजुवईहिं सह धम्मियवत्तालावं कुणित्ता, पच्छा पंचनमुक्कार-महामंतं झाइत्ता उंघइ, एयं तीए निच्चकम्मं / एवं पइदिणं जंतमिव कजं करन्ती सा सञ्चवई एगया पभाए दहिधडं मत्थए ठविअ सरिसवयाहिं आहीरजुवईहिं सह दहि-दुद्ध-मक्खणविक्कयत्थं नयरिं पई निग्गया / जया गाम-नयरीणं मज्झपहंमि सव्वा आगया तया नयरीओ आस वाहणिगाए आसरयणमारूढं धावणवग्गण-कुद्दण-उप्पडण-पडणाइकियासुं आसं विणोयंतं पयावालनरिंदं सम्मुहं आवडतं ताओ आहीरित्थीओ पासंति / तं पासित्ता सा सञ्चवई एगं पासत्थं आहीरिं पुच्छइ-'हे सहि ! अयं अहिमुहं आगच्छमाणो दिव्वसरीरो Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 पाइअविनाणकहा-१ तेयंसी रूववंतो को पुरिसो' ? / सा वएइ–'अयं रयणसंचयानयरीए सामी दीणवच्छलो दाणी धम्मिट्ठो पयावालो नाम राया अत्थि', एवं आलावं कुणंतीणं तासिं आहीरीणं समीवं आसं कीलावंतो नरिंदो समागओ / नरिंदस्स सिग्घयरागमणेणं भयभंताओ ताओ आहीरीओ इओ तओ नासिउं पउत्ताओ, तया तासिं परुप्परसंघरिसेण सिरेहिंतो दहिघडा य पडिया भग्गा य / तया सच्चवईए मत्थयत्थो दहिघडो वि पडिओ फुडियो य / . ___अन्ना आहीरीओ नियनियमाइपिउपियाणं भएण रुयमाणीओ चिट्ठन्ति, सा सञ्चवई दहिघडे भग्गे वि हसेइ। तया नरिंदो ताओ रूयंतीओ, तं च सच्चवई हसंतिं पेक्खित्ता जायविम्हओ चिंतेइ, नियनियदव्वविणासाओ 'थीणं रोयणं बलं' ति नाएण रोयणं उइयं, परंतु एसा रूववई इत्थी नियदव्वहाणीए वि हसेइ, एत्थ किं पि कारणं संभवेज्जा ? अन्नं च वेसेणं एसा आहीरी वि आगिईए रूवेण य उच्चकुलुप्पन्ना इव लक्खिज्जइ इइ वियारंतो पयावालनरिंदो तं सच्चवई पुच्छइ-हे 'धम्मबहिणि ! किं किं तुव पियरस्स माऊए य नाम ?, कहिं गामे तुम्ह उप्पत्ती ?, कस्स तुमं पुत्तवह असि ?, तह दव्वहाणीए वि तुमं किं हससि ?, लज्जं विहाय भाउतुल्लस्स मम अग्गओ निवेएज्जाहि / सञ्चवई नरिंदस्स अईव पडिबंधवसेण तस्स पुरओ नियसव्व-अप्पकहं कहिऊणं हे नरवर ! बहूई दुक्खाई, सोढाइं, एत्थ दहिघडविणासरूव-अप्पहाणीए कहं दुक्खं सिया 'कम्मुणा जं जं किज्जइ, तं तं हरिसेण सहियव्वं' किं विसाएणं ति कहित्ता सोगभयजुत्ता संजाया / पयावालनरिंदो सोयाराणं पि दुक्खजणगं तीए वुत्तंतं सोच्चा संति संपायणत्थं कहेइ-'बहिणि ! तुं पसंसारिहा सि जं तुमए विविहविवत्तिसहणेणावि पाणंते वि सीलं पालियं, तुव किल जणणी वि धण्णा अस्थि, जा एवंविहं पुत्तिरयणं पसूआ / सईए उवरिं कुदिढिकरणेण तेण चंदसेणनरवइणा कडुयं फलं पत्तं / परदाराहिलासिणो रावणस्स व्व कुओ सुहं होज्जा ? / हे बहिणि ! तव सीलप्पहावेण सव्वे विग्घा उवसंता, अहुणा ममोवरिं धम्मबंधवनेहं किच्चा मए सह रायपासाए समागच्छसु, तत्थ देवगुरुधम्माराहणेण सुपत्तदाणेण दीण-दुहिया-णाहाईणं च उद्धारकरणेण समयं नएज्जा' / एयं सोच्चा सा वएइ ‘संपयं हं अवसि कालं धम्मपरा जिणिंदाणं पूआए गुरूवएससवणेण य सामाइयाइधम्मकिच्चकरणेण य साहुणीगणुवासणाए य नेउं इच्छामि' / 'तुम्ह धम्माराहणसव्वसामग्गिं हं पूरिस्सामि' त्ति वयंतेण बंधूभूएण नरवइणा सह समागंतुं इच्छा तीए दंसिया / पयावालनरिंदेण जासिं आहीरीणं दहिदुद्धाणं हाणी जाया, तासिं सव्वासिं दव् समप्पाविअं / अन्नं च तीए पालगाहीरवरं बोल्लाविऊण जहारिहसक्कारं काऊणं, तस्स अणुण्णं घेत्तूणं सच्चवईए सह निय पासाए समागओ / अंतेउरइत्थीणं पि तीए सव्ववुत्तंतं कहित्ता जाणाविअं-तुम्हेहिं एईए ममेव भत्ती कायव्वा, इमीए वयणं कयावि न उल्लंघियव्वं, जओ एसा मए धम्मबहिणित्तणेण ठविया अस्थि / ताओ अंतेउरजुवईओ वि नियभत्तारवयणं तहत्ति कहिऊण अंगीकुणंति / __ अंतेउरंमि ठिआ सञ्चवई अंतेउरनिवासिणं इत्थीणं सया सीलव्वयप्पहाणधम्मुवएसदाणेण सव्वं पि अंतेउरीवग्गं जिणिंदधम्मे थिरीकरेइ / एवं सया जिणीसरसासणं पहावंती सुहेण कालं गमेइ / एगया तत्थ नयरीए अणेगसमणीगणपरिवरिया सुव्वया नाम साहुणीमहत्तरा पवत्तिणी गामाणुगामं विहरमाणा समागया / सञ्चवईए दिण्णवसहीए सा महत्तरा संठिआ / अंतेउरीसहिओ पयावालनरिंदो धम्मसवणत्थं तत्थ आगओ / सा महत्तरी सुव्वया अवसरुइअं धम्मुवएसं देइ Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भावधम्मे इलाइपुत्तस्स कहा-४७ 125 लोगस्स सारो धम्मो, धम्मं पि नाणसारयं बिंति / नाणं संजमसारं, संजमसारं च निव्वाणं / / 4 / / जम्म-जरा-मरण-जल-भरिए एयंमि असारे संसारसमुद्दे सारो जिणिंदपणीओ धम्मु च्चिय, एयस्स पहावेण सव्वविग्घाइं नस्संति, सुसंपयाओ सोक्खपरंपराओ य हवंति, इह लोए वि वंछिअत्थसिद्धी, निम्मला बुद्धी, सव्वत्थ सिद्धी य होइ / धम्ममि नाणं सारं, जेण किच्चाकिच्च-भक्खाभक्ख-हेयाहेय-हियाहियसरूवं नज्जइ / नाणंमि संजमो सारो, जओ नाणेण विवेगविणयप्पमुहसुहगुणा पाउब्भवंति / तेहिं सुसंजमो होइ, तेण अप्पा भवसमुदं तरिऊण अव्वाबाहं सासयं अक्खयं निव्वाणपयं पावेइ / __एवं सोच्चा जायसव्वविरइपरिणामा सा सञ्चवई रण्णो अणुण्णं गहित्ता पयावालनरिंदकयमहूसवपुव्वयं सुव्वयापवत्तिणीए पासंमि दिक्खं गिण्हित्था / तह य नरिंदप्पमुहेहिं जहसत्ति सम्मत्तसहियाणुव्वयाइं गहीयाई / सा सच्चवई सुव्वयागणिणीए सह विहरमाणी पुव्वबद्धसंकिलिट्ठकम्मखयटुं विविहतवाई कुणंती, महत्तरीए पासे सुत्ताई पढंती साहुणीगणवेयावच्चकरणपरा सज्झायझाणलीणा निम्मलं संजमं पालेइ / एवं संवेगरंगरंगिआ सत्तरसविहसंजमगुणपालणिक्करया सा सञ्चवई साहुणी पजते अणसणं करित्ता समाहीए कालधम्ममुवागया, देवलोगे य समुवन्ना, कमेण मोक्खं पाविस्सइ / / उवएसो सञ्चवईकहं सोञ्चा, भववेरग्गकारिणिं सीलधम्मे मई कुज्जा, दुक्कयस्स विणासगे / / 5 / / सीलधम्मम्मि छायालीसइमी सञ्चवईकहा समत्ता / / 46 / / / -गुजरभासाकहाए 47 सीयालीसइमी भावधम्मे इलाइपुत्तस्स कहा - - - - - - भावधम्मप्पहावेण, इलाइतणओ पुरा / पाविओ केवलं नाणं, साहुदंसणमेत्तओ / / 1 / / अत्थि इह भारहवासे इलावद्धणं नाम नयरं / तत्थ सप्पहावाए इलादेवीए मंदिरं वट्टइ / एगया तत्थ वसंतेण इब्भजुगलेण सा इलादेवी पुत्तत्थेण ओवाइयदाणपुव्वं विनविआ / को वि देवो देवलोगाओ चविऊण तीए गब्भे समुप्पन्नो / महापुरिसाणुरूवडोहलसंपायणेण गब्भो वड्ढिओ / उचियसमए एसा देवकुमारसरिसं दारगं पसवीअ / इलोदेवीए ओवाइअं दिन्नं / दारगस्स नाम 'इलाइपुत्त' त्ति कयं / कमेण सो दारगो देहोवचएण कलाकलावेण य वड्डमाणो सयलित्थीजणपत्थणिजं जुव्वणं संपत्तो / / Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 पाइअविनाणकहा-१ एगया सरयसमयंमि मित्तजुओ इलाइपुत्तो उज्जाणमुवगओ, तत्थ तेण लंखयमझमि नच्चंती एगा रूवजोव्वण-सोहग्ग-कला-कलाव-निही चेडी पुलोइआ / तीए रूवनिरिक्खणेण अक्खित्तचित्तो वम्महपीलिओ संजाओ। कत्थ वि धिइं न धरइ / मित्तेहिं पुच्छियं-'वयंस ! किमेयं सयलजणहसणिज्जं इहपरलोगविरुद्धं तए समारद्धं' / भणियमणेण अहंपि जाणामि जहा कुलकलंकहूयमिणं, ता किं करेमि ?, अइदुद्धरा मे मयणावत्था / तेहिं भणियं-'अलमित्थाणुरागेण, न खलु सीयलं पि मायंगजलं अञ्चंततण्हाणुगओ वि चोद्दसविज्जाठाणपारगो पहाणबंभणो इच्छइ / मायापिऊणं अञ्चंतं दुक्खं होस्सइ. तम्हा सपरोभयसंतावकारिणा किमणेण दुट्ठज्झवसाएण ?, नियत्तसु एयाओ ठाणाओ' / इलाइपुत्तेण भणियं-'अहं पि एयं सम्मं जाणामि, किं तु मम जीवियं एयाए आयत्तं, अलाहि पुणरुत्तभणिएहिं' / वियाणिओ एस वुत्तंतो जणयाईहिं' / 1. वारं वारम् / / Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भावधम्मे इलाइपुत्तस्स कहा-४७ 127 इलाइसुएण लंखिया भणिया ‘सुवण्णसमं देहि मम दारियं' / तेहिं भणियं-'अक्खयनिही एसा अम्हाणं, णवरं जइ एयाए कज्जं, ता अम्हेहिं समं भमसु, कलं च सिक्खसु' / तओ वारिजंतो वि माय-पियसयण-वग्गेहिं, अगणिऊण उभयलोगाववायं, ताण मज्झमि पविठ्ठो / जणयाइणो विमणदुम्मणा पडिनियत्ता / एसो वि तेहिं सह विहरमाणो सिप्पमब्भस्संतो विनायडं पत्तो / विवाहदव्वनिमित्तं रायं ओलग्गिउं पवत्तो / रन्ना दिन्नो पेच्छावसरो / समाढत्तं पेच्छाणय / निविट्ठो राया महादेवीए सह सीहासणे / नागरया य संपत्ता / इलाइपुत्तेण नाणाविहविन्नाणेहिं आवज्जियाणि लोगाण चित्ताणि। नरिंदे य अदिंते न देइ लोगो / राया पुण दारियाए बद्धरागो तस्स वहणत्थं तं भणइ-लंख ! पडणं करसु / सो य पाउआओ परिहित्ता असिखेडयहत्थो वंसग्गस्स अड्डुकट्ठोवरिं विविहकीलाहिं कीलइ / जइ कहवि चुक्केज्ज, तया धरणीए पडिओ सयखंडो होज्जा ! लोएण साहुक्कारो कओ / नरिंदे अदिते न जणो देइ / राइणा भणियं-'सम्म न दिढे, पुणो करेसु' / तेण दुइयवारं पि कयं / एवं तइयवारं पि कयं / पुणो वि रण्णा मारणत्थं अलज्जेण भणियं-'चउत्थं वारं कुणसु, जेण अदरिदं करेमि'। लोगो नरिंदाओ पिच्छियव्वाओ य विरत्तचित्तो नियत्तो / वंससिहरट्ठिओ इलाइपुत्तो चिंतिउं पवत्तो-'धिरत्थु कामभोगाणं, जेण एस राया एईए रंगोवजीवियाए निमित्तं च मम मरणमभिलसइ। कहं च एयाए परितुट्ठी भविस्सइ ?, जस्स महंतेणावि अंतेउरीवग्गेण तत्ति ण जाया / ता धिरत्थु मे जम्मस्स / जं ण लज्जियं गुरुणो, न चिंतियं लहुयत्तणं, न निरूवियं जणणि-जणय-दुक्खं, परिचत्ता बंधुमित्त-नागरया, नावलोइअं संसारभयं सव्वहा निरंकुसगइंदेण व्व उम्मग्गगामिणा मए / इमं सयलजणनिंदणिज्जलंखयकुलमणुसरंतेण मलिणीकओ कुंदधवलो तायवंसो / ता संपयं कत्थ वञ्चामि ?, किं करेमि ?, कस्स कहेमि ?, कहं सुज्झिस्सामि त्ति ? एवंविहचिंताउरेण तेण समीवत्थे कम्मि वि ईसरधरंमि देवंगणासरिसरूवाहिं वहूहिं पूइज्जते मुणिणो दट्टण चिंतिअं—'जे महियमयणा जिणिंदमग्गं समल्लीणा ते धण्णा कयपुण्णा / अहं तु एत्तियकालं वंचिओ म्हि, जं न सेविओ जिणधम्मो / एण्हिं पि एयाण आणाए समणधम्म करेमि त्ति एवं वेरग्गमग्गपडियस्स समारोवियपसत्थभावस्स सुक्कज्झाणाण मज्झे गयस्स विसुज्झमाणलेसस्स समासाइयखवगसेढिणो समुप्पन्नं केवलं नाणं / संपत्ता देवया, भणियं च अणाए। 'पडिवज्ज दव्वलिंगं, जेण वंदामो' / पडिवन्ने दव्वलिंगे, देवयाए वंदिओ / पत्ता तियसा, निव्वत्तियं सीहासणं, तत्थ निसन्नो सुरासुरनरिंदेहिं वंदिओ इलाइपुत्तकेवली दुविहं धम्म वागरेइ / सव्वे नियनियसंदेहे पुच्छंति / केवलिणा वागरिया / विम्हियमणाए परिसाए पुच्छियं-'भयवं ? कहं पण एयाए लंखकन्नाए उवरिं ते एरिसो रागो जाओ' / तओ निययवुत्तंतं कहिउं आढत्तो 'इओ य तइअभवे वसंतपुरनयरे अहं दियवरसुओ आसि / एसा पुण मे भारिया / निम्विन्नकामभोगाणि तहारूवाणं थेराणमंतिए पव्वइयाणि / मुणियभवसरूवाण वि अवरुप्परं नेहो णावगओ / तओ देवाणुप्पिआ ! अहं उग्गं तवं काऊण आलोइयपावकम्मो नमोक्कारपरो मरिऊण सुरालए समुववन्नो ! एसा पुण जाइमयावलित्ता 1. वेन्नातटं नगरविशेषः / / 2. प्रेक्षितव्यात् / / 3. अनया / / 4. परस्परम् / / Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 पाइअविनाणकहा-१ एआओ ठाणाओ अणालोइयपडिक्कंता मरिऊण देवलोगे गया / आउक्खए तओ चुओ समाणो हं इब्भकुले उप्पन्नो। एसा पुणो जाइमयदोसेण अहमकुले जाया / तओ मे पुव्वभवब्भासेण एयाए उवरिं गुरुअणुरागो जाओ' एवं केवलिणा भासियं भावंतीए तीए वि जाईसरणपुव्वयं केवलं संजायं / एवं सुणंताणं राइणा महादेवीए य वि केवलं पत्तं एवं चत्तारि वि केवलिणो जाय त्ति / / उवएसो कहं इलाइपुत्तस्स, पवित्तं बोहदाइणिं / सोचा भव्वा ! पयट्टेजा, भावधम्मे सुहावहे / / 2 / / भावधम्मे इलाइपुत्तस्स सीयालीसइमी कहा समत्ता / / 47 / / धम्मुवएसमालाए 48 अडयालीसइमी चोरिक्कविसए दुण्हं विउसाणं कहा कुडुंबपरिपोसत्थं, चोरकम्मोज्जया बुहा / परदुक्खं पि छिन्दंति, बुहजुम्मं नियंसणं / / 1 / / भोयनरिंदस्स अवंतीनयरीए देवसम्मो विण्हूसम्मो अ नाम माहणा दुण्णि भायरा विउसवरा छदंसणविउणो वेयवेयंगपारंगया संति / लच्छी-सरस्सईण एगत्थवासाभावाओ ते विउसा अईव निद्धणा संति / ताणं भज्जाओ वि पइभत्तिपरा सुसीलाओ अत्थि / एगया भोयणाभावेण दुहियाओ ताओ भज्जाओ निय-नियप्पियं कहेइरे'चउसट्ठिकलासु तुम्हे चोरियकलं जाणेह न वा, जइ जाणेह ता चोरिक्कं काऊणं कओ वि धणं आणएह,' एवं सोच्चा धणपत्तीए अनुवायं अलहमाणा किंपि चिंतिऊण भोयनरिंदमंदिरे रत्तीए चोरियं काउं गया / रायपासाए पच्छण्णं पविट्ठा / तत्थ सुवण्ण-रयय-मणि-माणिक्क-पवालरासिं पासित्ता ‘एयाणं हरणमईव पावंति सत्थे कहियं, एवं वियारं किच्चा धनागारेसु गच्चा सालीणं दुपोट्टलिगं बंधिऊण मत्थएसुं ठविऊण जया निग्गया, तया भोयनरिंदो महारिहसयणे सुत्तो आसि / पल्लंगसमीवंमि एगो मक्कडो हत्थे असिं धेत्तूण सावहाणो नरिंदं रक्खइ / ताहे पल्लंगुवरिं एगो सप्पो मंदं मंदं संचरमाणो निग्गओ / तस्स छाया नरिंदोवरिं पडिया, तं दट्ठण सप्पबुद्धीए नरिंदं Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ चोरिक्कविसए दुण्हं विउसाणं कहा-४८ 129 पहरिउं लग्गो। तया ते विउसा तारिसं असंजमसं दट्ठण सिग्घयरं मक्कडं निग्गहिउं लग्गा / मक्कडो वि असिं घेत्तूण तेहिं सह जो पउत्तो / एवं हलबोले जाए जग्गिओ नरिंदो माहणे पुच्छइ-'के तुम्हे ?, कत्तो आगमणं?' ते सच्चं कहिंति अम्हे चोरिक्कत्थं एत्थ समागया, तुण्णं गच्छंता अम्हे एयं कविं सप्पभमेण असिणा तुमम्मि पहरमाणं पासिऊण रक्खणत्थं अणेण सह जुद्धं किच्चा तुमं रक्खित्था / निवेण पुच्छियं-'किं अवहरियं' / तेहिं वुत्तं सालीणं पोट्टलिगा भरिया, जओ-'सुवण्णाइदव्वहरणं महापावं' अत्थि, तओ भोयणत्थं सालिधण्णं चिय अवहरियं / तओ नरिंदो चिंतेइ–'मुरुक्खो मक्कडो अत्थि, अणेण अप्पणो रक्खा किल अप्पवहाइ होइ / जइ चोरिक्कत्थं एए पंडिआ मम मंदिरे न आगच्छंता, तया हं एएण कविणा अवस्सं हओ होतो / अओ एए विउसा Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 पाइअविनाणकहा-१ सक्कारारिहा चेव' / तओ विउसे कहेइ-तुम्हाणं जं इटुं, तं मग्गेह, एवं कहित्ता बहुधणं ताणं दाविऊण विसज्जेइ। पच्छा नरिंदेण मक्कडाओ अप्परक्खणं चत्तं ति / एवं विउसा चोरिक्कं कुणंता वि परबाहं चयंति / / उवएसो सोञ्या विउससिट्ठाणं, चरियं जणबोहगं / 'सया हिए पयट्टेज्जा, संतोसं माणसे धरे' / / 2 / / चोरिक्कविसए दुण्हं विउसाणं अडयालीसइमी कहा समत्ता / / 48 / / -भोयनरिंदकहाए 49 एगूणपण्णासइमी रमणीए पराभूअसिकंदरस्स कहा दुग्गइद्दारभूयाए, रमणीए जिओ न को ? / जगजयणसीलो वि, राया सिकंदरो जहा / / 1 / / दुसहस्सवासाओ पुव्वं गीसविसए साहसिओ महासूरो सिकंदरो नाम महाराया आसि / बालत्तणओ आरब्भ तस्स अज्झावगो रायनीइवियक्खणो सम्मग्गदंसगो 'ओरिस्टोटलो' नाम असाहारणो विउसवरो गुरू अहेसि / सो सिकंदरो सया गुरुसेवापरो आणाए वट्टमाणो जोव्वणे वि चत्तकामभोगाहिलासो परंगणास दिद्धिं पि अकुणंतो, केवलं जस-कित्ति-विजयकंखिरो गुरुणो पहावेण अणेगदेसविजयं कासी / वीसपसिद्धो सो एगया सव्वदिसाविजयं काउं इच्छंतो पबलसेणापरिवरिओ गुरुणा सह नियनयराओ निग्गओ / मग्गे खुहा-पिवासापरिस्समं अगणंतो पबलूसाहजुओ दूसहेज्जनरिंदवगं जयंतो कमेण इराणदेसे समागओ, तत्थ काओ वि महानयराओ बाहिरं सिबिरं ठविअ सयं उज्जाणमज्झे भव्वपासाए ठिओ / एगया आसारूढो सो गिरिसिहरमालालंकियविविहपएससोहं निरिक्खंतो अग्गओ गच्छमाणो नियरूवनिज्जिअदेवंगणं महरिसीणं पि चित्तक्खोहकारिणिं एगं सुंदरिं पासेइ / सा अञ्चब्भुयरूवा सुंदरी तं ससिणेहनयणकडक्खेहि ताडित्ता कामविसयविसमुच्छियं करेइ / सो वि कामग्गहगसिओ तं चिय पासेमाणो सबलो वि विमूढमणो अग्गओ गंतुं असमत्थो तत्थच्चिय निञ्चलो ठिओ / सा बाला तं विमोहित्ता नियट्ठाणे गया / समीववट्टिणा गुरुणा सव्वा एव तस्स चेट्ठा निरिक्खिआ / सो वि नरिंदो गुरुं दट्ठण जायक्खोहो पुणरवि सावहाणचित्तो संजाओ / एगया नियपबलसेणामज्झे उवविठ्ठो सो सिकंदरो मंति-सेणावइपमुहसुहडवराणं अग्गओ नियपरक्कमवत्तं कहेइ, तम्मि य काले तस्स गुरू तत्थ समागंतूण सहासमक्खं तं अवहेलेइ-'जं विजइक्करसियाणं पुरिसाणं इत्थीरूवावलोगणं Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ रमणीए पराभूअसिकंदरस्स कहा-४९ 131 पि भयंकर, जाओ दंसणमेत्ताओ वीरियं हणेइरे, हलाहलमिव कजं कुणंति / वीरपुरिसाणं नरिंदाणं च नरगदुवारसमा ता सत्थेसु गणिआ, तासिं सुंदेरं पि विसमविसाओ वि महाभयजणगं' एवं अवहेलित्ता नियावासे गओ / सो महानरिंदो बालत्तणाओ गुरुस्स उवगारं सुमरंतो सहासमक्खं एवं निंदिओ गरिहिओ वि मउणेण अहोदिहिँ काऊण सव्वं सहेइ / किंतु मणंमि अच्चंतदूमिओ विविहविगप्पे कुणंतो कियंतकालं तत्थेव ठाऊण सहं विसज्जित्ता नियपासाए आगओ / तत्थ वि खणं दिट्ठसुंदरीए सुंदरयं, खणं अप्पणो निब्बलयं, खणं गुरुणो दढिमं वियारंतो एवं निण्णयं करेइ-'कया वि तीए रमणीए मुहं न पासेमि' त्ति नियचित्तं थिरीकरेइ / तह वि अणाइकालमोहब्भासेण इंदियाणं च पबलत्तणेण निब्बलस्स तस्स चित्ते सच्चिय रमणी आगच्छइ / तया सो तं चिय रमणीरूवं झायंतो विम्हरियनियकज्जो सहसा नियमासरयणं आरोहित्ता तीए सुंदरीए घरंमि समुवागओ / सा वि सिकंदरं पासित्ता अञ्चंतहरिसियचित्ता तं सक्कारेइ सम्माणेइ अ / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 पाइअविनाणकहा-१ तया सो संभरियगुरुवयणो हा ! अहं किं करेमि ?, नियरज्जाओ जगज्जयणपिवासाए निग्गओ हं एईए रमणीए पराइओ, मज्झ सव्वं नटुं, लोगा वि किं मं वइस्संति ? / 'अलाहि एयाए' एवं वियारित्ता पञ्चागंतुं पवट्टइ। तया सा सुंदरी इंगियागारेण तस्स मणोभावं जाणित्ता कहेइ-'किं पच्छा गच्छेह ?, अत्थ आगमणे तुमं को निवारेइ? , सच्चं मम कहेह, हं तु नियरूव-मइ-कला-संपयाए महरिसीणं पि चित्तं खोहेउं समत्था / मम अग्गओ सो वरागो को ?, खणेण तस्स गव्वं विणासेमि / अहं वीसमोहिणी इराणनरिंदपुत्ती अम्हि, मज्झ चरणेसु महापुरिसा वि निवडंति, तया सो तुम्हाणं निवारगो को ? / सिकंदरस्स गुरूणं उवरिं अवियला सद्धा, आयरो सम्माणो य अपुव्वो, तह वि तीए रूवासत्तो सो गुरुकयनियतिरक्कारवुत्तंतं सव्वं कहेइ / तस्स मुहाओ गुरुकयनारीविसयावमाणं सोच्चा कोहेण अईव पयंडा रोद्दसरूवा संजाया / सा तं पइ वएइ-'हे कुमार ! तुम्ह गुरुणा समत्तथीणं सुंदरस्स सत्तीए साहसस्स य अवमाणं कयं, तेण अज्जाहं पइण्णं करोमि " जं कल्ले तुम्हाण गुरुं अहं रूवेण सत्तीए साहसेण य मम पायपडणसीलं न काहं, तया अलं मे जीविएणं" / मम नयणबाणपुरओ तस्स वयस्स नाणस्स अणुभवस्स य का गणणा' / / सिकंदरो वएइ-'सो मम गुरू सव्वपोग्गलियसुहाओ परं वट्टइ, सएव अज्झप्पचिंतणपरो धम्मसत्थलिहणतल्लिच्छो कालं गमेइ / तं कावि रूववई सुंदरी चालिउं असमत्था' / तया सा रमणी वएइ-'सो वि किं मणूसो न ?, तस्स हिययं पि किं न ?, हियए किं विसयउम्मीओ वि न जायंति ?, कया वि तस्स मयप्पायं हिययं होज्जा तह वि अहं तस्स हिययं सरेण रूवेण नयणकडक्खेहिं सजीवियं सोम्मायं अवस्सं करिस्सं' ति कहित्ता नियकज्जकरणपरा जाया / सिकंदरो वि तीए साहसकम्मं दटुं इच्छंतो नियट्ठाणे समागओ / ___बीयदिणंमि पञ्चूसकाले तस्स गुरू धम्मसत्थत्थचिंतणिक्कपरो वट्टइ, तया सा सुंदरी अञ्चब्भुयवेसधारिणी तस्स उज्जाणे समागंतूण महरसरेण गाएइ, तीए गाणसवणे पसुपक्खिणो वि खणमेत्तं मूढा जाया / तस्स गुरू वि सत्थत्थाई चिंतमाणो तीए महुरज्झुणीए अक्खित्तो समाणो तग्गीयसवणेण आकड्डियचित्तो खणं वामूढो संजाओ, तस्स य गत्ताई सिढिलीभूयाइं, चित्तं पि संखुद्धं जायं / मणसा चिंतेइ-का एसा गाएइ त्ति निरूवणत्थं वायायणे ठाऊण बाहिरं पासेइ, तया उग्घाडियमत्थयं नियंबजावलंबमाणदीहकेसिं गयगामिणिं मंदं मंदं संचरमाणिं अच्छरगणाणं पि रूवेण पराभवंतिं दिव्वसरेण गायंतिं रमणिज्जरूवं रमणिं पासेइ, पासित्ता जराजज्जरिअदेहो वि जायतिव्वकामाहिलासो मूढमणो सो उज्जाणमज्झे गच्छइ, तत्थ गंतूण तीए रूवसोहं दट्टण मयणानलदद्धो सो सुंदरीखंधे हत्थं ठवेइ, सा वि तं पासित्ता चित्तखोहेण हिटुंमि पासेइ / तया सो कहेइ-'अहं तुमं कामेमि, मए सह कामभोगाइं भुंजसु' / सा वि रमणी ईसि विहसिअ लज्जं घरंती वएइ-'जइ मम पइण्णं पूरेज्ज, तया अहं अहोनिसं तुमं सेविस्सामि' / तीए रूवविमोहिओ सो पुच्छइ–का तुम्ह पइण्णा ? / सा कहेइ-'जइ तुम्हे तुरंगीभूअ चिढेह, घोडगीभूयतुम्हाणमुवरिं उवविसित्ताणं हत्थे कसं धरित्ता वाहेमि, तया जावज्जीवं तुम्ह आणाए वट्टिस्सं / एवं सोच्चा तिव्वरागपासबद्धो सो तुरंगीभूओ / जया सा तुरंगीभूअं तं आरोहित्ता वाहेइ, तया तीए सण्णापेरिओ सो सिकंदरो तत्थागंतूण तयवत्थं गुरुं पासेइ / सा वि सुंदरी सिकंदरं दट्टणं कहेइ-'दिलृ मज्झ माहप्पं, मम पुरओ सत्तिमंता वि पुरिसा तिणायंति / विम्हरियगुरुसिणेहो सो 1. स्वरेण / / Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ बुद्धिप्पहावोवरिं हालियस्स कहा-५० सिकंदरो वि पुव्वुत्तं गुरुवायं-'जे इत्थीओ नरगदुवारसमाओ' इच्चाई सुणावित्ता तुम्हाणमुवएसो कत्थ गओ त्ति ? उवहसेइ / ___ तया गुरू नायपरमट्ठो सिकंदरं कहेइ-हे वच्छ ! तुं मोहाओ खलियं मं दट्टणं तूसेसि, परंतु तुमंमि मए दिण्णं नाणं तुमए वियारियं सिया, हिययंमि य सुकृत्तणेण धरियं होज्जा, तया एवं न उवहसेज्जा / किं च वियारेसु तुं जइ एसा रमणी मारिसं वुटुं धीरं गंभीरं सया नाणज्झाणासत्तं पि एरिसअवत्थं काउं समत्था, तया जुव्वणुम्मत्तस्स तुम्ह किं किं न करेज्जा ? / रूवमत्ता एसा सुंदरी किंकरीभूए अम्हे 'मए मइसामत्थेण केरिसं कयं' ति उवहसेइ। एयाए सुंदरीए अग्गओ अम्हे दुण्णि वि मुरुक्ख त्ति कहित्ता सो गुरू नियावासे गंतूण पुव्वं पिव झाणमग्गो जाओ। तया सो सिकंदरो सा विय सुंदरी वियारिंति-'एसो किल धीरो गंभीरो तत्तण्णू महापुरिसो अत्थि, एयाणं पुरओ अम्हे अबुहा बालग च्चिय / / उवएसो गुरुणो लद्धमाहप्प-सिकंदरनियंसणं / सोचा ‘मे परदाराओ, दूरओ परिवजह' / / 2 / / . रमणीए पराभूयसिकंदरस्स एगूणपण्णासइमी कहा समत्ता / / 49 / / —गुजरनट्टपबंधाओ 50 पण्णासइमी बुद्धिप्पहावोवरिं हालियस्स कहा - - - - - - - - नीए वि सुहकम्मेहिं, धीमंतो जायए कुले / हालिएणावि बुद्धीए, रंजिओ भूमिपालगो / / 1 / / को वि नरिंदो चित्तविणोयत्थं नयराओ बाहिरं विविहवणराइं पासंतो बहुदूरं जाव गओ / तत्थ एगंमि खेत्ते किसिकम्मं कुणंतं हालियं पेक्खेइ, तं ददृण पुच्छेइ-पइदिणं कियंतदव्वं अज्जेसि ?, सो कहेइ-‘एगं रूवगं लहेमि'। तया नरिंदो कहेइ-'तेण दव्वेण कहं निव्वहेसि' / तेण वुत्तं तस्स रूवगस्स चउरो भागे करेमि, तत्तो एगं भागं अहं भक्खेमि, बीअं भागं उद्धारगे देमि, तइअं अंसं रिणमोक्खत्थं वावरेमि, चउत्थं भागं कूवंमि पक्खिवामि'। एवं सोच्चा तब्भावत्थं अजाणमाणो पुणो वि नरिंदो ‘किं एयस्स रहस्सं ति पुच्छेइ / सो हालिओ वएइ-पढमेण भागेण अहं अप्पाणं नियभज्जं च पोसेमि / बीयभागेण पुत्ताणं भरणं कुणेमि, जओ ते वि पुत्ता वुड्डत्तणंमि अम्हे पालिस्संति, तओ वुत्तं उद्धारगे देमि त्ति / तइअभागं मायपियराणमटुं वएमि, जओ हं बालत्तणे तेहिं पालिओ, तओ उत्तं रिणमोक्खत्थं वावरेमि / चउत्थं भागं परलोगसुहाय दाणे देमि, तेणुत्तं Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 पाइअविनाणकहा-१ -कूवंसि खिवेमि त्ति, जओ तं दव्वं परलोगंमि सुहाय होस्सइ' / एवं तस्स अणुभवजुअं इहलोगअञ्चंतहियकारिणिं परलोगसुहावहं वायं सुणिऊण नरिंदो अईव तूसीअ / पुणो वि सो वएइ-'हे करिसग ! तुम्हारिसेहिं मइमतंपुरिसेहिं चिय मम रज्जं विराएइ' / अओ तुमं कहेमि-'जाव सयहुत्तं मम मुहं दिटुं न सिया, ताव तुमए एसा वट्टा कासइ न कहियव्व' त्ति कहिऊण नरिंदो नियावासे गओ / HIM एगया सहाए वरसीहासणसंठिओ नरवरिंदो नियपहाणपुरिसाणमग्गओ हालिअस्स गूढवक्कस्स रहस्सं पुच्छेइ-'जं एगं भागं भुंजइ, बीअं उद्धारके देइ, तइअं रिणमोक्खाय अप्पेइ, चउत्थं कूवंमि निक्खिवेइ' तस्स को भावत्थो ? / एवं सुणित्ता सव्वे पहाणा पच्चुत्तरं दाउं असमत्था परुप्परं पेक्खेइरे / तया नरिंदेण कहियंपण्णरसदिवसाणमब्जिंतरम्मि तुम्हेहिं एयस्स उत्तरं दायव्वं, अण्णह तुम्हे सव्वे दंडिस्सं' ति कहित्ता सहा विसज्जिआ। ताणं पहाणाणं मज्झे एगो वियक्खणो पहाणो जणपरंपराओ नरिंदकिसीवलाणं मिलणपसंगं नच्चा Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भोगंतराए मम्मणसेट्ठिणो कहा-५१ 135 तस्स करिसगस्स घरंमि गओ / तं किसीवलं तस्स वयणस्स रहस्सं पुच्छइ / बुद्धिमंतो हालिओ तं कहेइ-'हे पहाणवर ! सयहत्तं नरिंदस्स मुहं जाव न पासेज्जा, ताव इमस्स वयणस्स रहस्सं कस्स वि मए न कहियव्वं' एवं नरिंद-वयंण-पासपडिबद्धो म्हि, तओ हं कहिउं कह पारेमि ? / पहाणो वि तस्स वयणजुत्तिं इंगियागारेण नच्चा हालिअस्स पुरओ नरिंदपडिगिइअंकियसुवण्णमुद्दासयं ठवेइ / तया नरिंदागिइवंतमुद्दासयं दट्टण तेण हालिएण तस्स वयणस्स रहस्सं जाणाविरं / ____ पक्खदिवसंते सहामझमि पुणरवि नरिंदेण सो च्चिय पण्हो पुच्छिओ, तया सेसपहाणेसु मउणेण ठिएसु नरिंदस्स परओ तेण मंतिणा पञ्चत्तरं दिण्णं / तं सोच्चा नरवरिंदो कहेइ तुमए अवस्सं हालिआओ एयं जाणियं सिया। नरिंदो हालिअं बोल्लावित्ता सक्कोहं पुच्छइ-कहं वयणभंगो कओ? / तेण वुत्तं मए वयणभंगो न कओ, जओ पुव्वं मए सयहुत्तं सिरिमंताणं मुहं पासित्ता तस्स वयणस्स रहस्सं कहियं / नरिंदो कहेइ-कया कत्थ वा मम मुहं दिटुं ? / तया तेण नरिंदमुहंकियसुवण्णमुद्दासयं दंसिऊण कहियं 'एआसु सुवण्णमुद्दासुं मुहं दिटुं' त्ति तओ तस्स पच्चुत्तरदाणकुसलाए पण्णाए तुट्ठो नरिंदो तं मुद्दासयं तस्स च्चिय देइ एवं एसो हालिओ बुद्धिप्पहावेण रायमाणणिज्जो जाओ / / ___उवएसो हालियस्स कह एयं, परत्थेह य सोक्खयं / सुणित्ता 'भविया ! तुम्हे, पयत्तेह जहासुहं' / / 2 / / बुद्धिपहावोवरिं हालियस्स पण्णासइमी कहा समत्ता / / 50 / / -गुजरभासाकहाए एगपण्णासइमी भोगंतराए मम्मणसेट्ठिणो कहा - - - - - - - - - - - - - - - - पुव्वदाणपत्तभोगा वि, भोगतरायकम्मुणा / भुजिजंति न लोएहिं, जह मम्मणसेट्ठिणा / / 1 / / एगंमि नयरे एगो वणिओ आसि, सो भज्जारहिओ आसि / एगया तत्थ नयरे को वि धणड्ढो नियणाइवग्गे सुरहिगंधसंजुयलड्डुआण पहावणं अकासी / तेण वणिएण वि लड्डुओ एगो लद्धो / तेण 'अज्ज कल्लं वा खाइस्सं' ति वियारित्ता कत्थ वि भायणमझे ठविओ / अन्नदिणंमि एगो पंचमहव्वयधारी मासोववासी बहुलद्धिसंपण्णो समणवरो तस्स गेहंमि भिक्खणटुं समागओ / तं महामुणिं दट्ठण पाए वंदित्ता सो वएइ-'धण्णो अहं जओ मम Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 पाइअविनाणकहा-१ घरंमि महारिसी समागओ' एवं कहित्ता अन्नन्नाभावेण तं चिय साउरसं मोयगं विसुद्धभावणाए समप्पेइ / सो समणो सुद्धमाहारं दट्ठणं गिण्हेइ, धम्मलाहं च दाऊण तस्स घराओ निग्गओ / KAV तयणंतरं चेव कावि पाडिवेस्सिया तस्स समीवंमि आगंतूण कहेइ-'किं तुमए सो मोयगो खाइओ न वा?'। सो कहेइ-'मए सो भिक्खत्थमागयस्स मुणिवरस्स दिण्णो' / तया सा कहेइ-अरे मुरुक्ख ! सो लड्डुओ अभुत्तपुव्वओ सुरहिगंधसंजुत्तो सुरसो अवस्सं चक्खणिज्जो आसि / किं तुमए न खाइओ ? / तया सो भायणगयमोयगचुण्णं आसायंतो मोयगासायरसलुद्धो तं भक्खिउं इच्छंतो विस्सरिअदाणधम्मफलो लोहंधो धावमाणो तस्स मुणिवरस्स पिट्ठओ गओ, तं समणवरं पाविऊण कहेइ-'हे मुणिवर ! मए अप्पियं भोयगं पच्चप्पेहि / तया मुणी कहेइ-मुणिपत्ते पडियमन्नं कयावि न पञ्चप्पिज्जइ' त्ति एवं तं पडिबोहेइ / सो मोयगरसमूढो न मन्नेइ, तया 1. अन्यान्नाभावेन / / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ नायज्जणोवरिं जिणदत्तस्स कहा-५२ 137 सो मुणिवरो एसो अप्पिओ आहारो न कप्पेइ मम तह य न पञ्चप्पिज्जइ' एवं वियारित्ता तं लडुअं चुण्णिऊण रक्खाए परिट्ठवेइ / एवं विणटुं तं दद्वण सो तम्मि लुद्धो निरसो पच्छागओ / सो समणवरो वणंसि गंतूण निराहारो समभावो सज्झायज्झाणंमि संलीणो जाओ / सो वणिओ मुणिवरस्स अंतरायकम्मणा बद्धभोगंतरायकम्मो मच्चु लहिऊण मम्मणसेट्ठी संजाओ / एवं सुपत्तदाणेण पत्तबहुधणो वि भोगंतरायकम्मणा तिल्ल-चवलं विणा अन्नं किमवि साइउं न पारेइ / एवं अंतरायकम्मुणा लद्धभोगा वि न भुंजिजंति / / उवएसो भोगंतरायकम्मस्स, विवागं असमंजसं / पासित्ता अंतरायाओ, तुम्हे भवेह दूरओ / / 2 / / भोगंतराए मम्मणसेट्ठिस्स एगपण्णासइमी कहा समत्ता / / 51 / / -जणपरंपराओ दुपंचासइमी नायजणोवरिं जिणदत्तस्स कहा - - - - - - - - - - - - - 'नायनिप्पण्णदव्वस्स, परिणामो सुहो' जओ / धम्मिओ धीवरो जाओ, जिणदत्तस्स सद्धणा / / 1 / / एगया भोयनरिंदो रायजोग्गपासायं कारिउं नेमित्तियवराणं पुरओ खायमुहुत्तं पुच्छइ, जओ सुहदिणे आरंभिज्जमाणो पासाओ बहुवंसपरंपरं जाव चिट्ठइ / जोइसिआ वि सम्मं निरिक्खित्ता वेसाहसुद्धतइयादिणं अप्पेइरे। तंमि दिणे समागए महीवालो पहाणमंति-पुरोहिय-सेणावइ-सेट्ठिप्पमुहनयरपहाणपुरिसे बोल्लावेइ, जोइसिआ वि खायमुहत्तसमयंसि खायभूमीए विविहवरपुष्फाइवत्थूइं खिवंता नरवई वयंति-'जइ नायज्जियपंचजच्चरयणाई एत्थ पक्खिवीएज्ज तया इमीए भूमीए निम्मविओ पासाओ वाससहस्सं जाव अखंडिओ भवे' / नरिंदो कहेइ'मज्झ कोसागारे बहूई रयणाइं संति, ताणि गिण्हह' / नेमित्तिआ वयंति-'करभारपीलियपरयाहिंतो लद्धं दव्वं कहं नायनिप्पण्णं सुद्धं च सिया ?, अओ एत्थ सहामझूमि जे सुहिणो वावारिणो संति, तेहिंतो मग्गावेह' / नरिंदो सहाथिअ-सव्ववावारिवग्गेसुं दिहिँ देइ,किंतु सव्वे वावारिणो नियं दव्वं केरिसं, तं तु ते च्चिय जाणंति, अओ ते सव्वे हिट्ठमुहा चिटुंति, न किंपि वयंति / तया नरवई बोल्लेइ-'मज्झ नयरे किं नायमग्गदव्वज्जणसीलो Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 पाइअविनाणकहा-१ को वि वणिओ नत्थि ? / एवं सोच्चा एगो पुरिसो नरिंदं कहेइ-महाराय ! 'अप्पा नियं पावं, जणणी य पुत्तस्स पियरं जाणेइ' एवं एत्थ सव्वे वि वणिअवरा अणीइप्पिया चिअ नजंति, परंतु जह ‘सएसु जायए सूरो, सहस्सेसु य पंडिओ, वत्ता दससहस्सेसु' दाया लक्खेसु जायए तह कोडीसु वि नायसंपण्णविहवो कया कत्थ वि लब्भइ' अओ इमंमि नयरे जिणदत्तो नाम सेट्ठिवरो नायमग्गेण एव ववहरेइ / M WWW www 1 एवं सोच्चा भोयनरिंदो तं सेट्ठिवरं वाहणपेसणेण बोल्लावेइ / सो सेट्ठी रायदव्वं असुद्धमेव चिंतित्ता पाएहिं चिय नरिंदसहाए आगच्छेइ, निवं च पणमिऊण उवविट्ठो / नरिंदो पुच्छेइ-'तुम्हाणं समीवे नायसंपण्णदव्वं किमत्थि ' ? / जिणदत्तो ह त्ति भणेइ / तया नरिंदो खायमुहत्तटुं पंचविहरयणाइं मग्गेइ / जिणदत्तो कहेइनायदव्वं पावकज्जे अहं न देमि / एवं सोच्चा कुद्धो नरिंदो वएइ-'जइ न दाहिसि ता बलाओ वि गिहिस्सामि' / सेट्ठी कहेइ-'मम घरसव्वस्सं तुम्हकेरं, जहेच्छं तुम्हे गिण्हह' / तया जोइसिआ कहिंति-'हे नरवर ! एवं बलाओ Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ नायज्जणोवरिं जिणदत्तस्स कहा-५२ 139 गहणेण अणीई होज्जा, एरिसं दव्वं न कप्पइ' / तया नरवई वएइ-'एत्थ किं पमाणं ?' / जिणदत्तो वएइ महाराय ! परिक्खं कुणाहि' तया राया परिक्खाकए नियसंतियं सेट्ठिसंतियं च एगमेगं दीणारं सचिहं काऊण मंतिस्स देइ, कहेइ य मईओ दीणारो पवित्तपुरिसस्स दायव्वो, सेट्ठिणो य दीणारो पाविट्ठस्स अप्पियव्वो / तस्स केरिसो परिणामो होस्सइ, तं समए जाणिस्सं / सो मंती बीयदिणंमि पञ्चूसकाले बाहिरं गओ / तया संमुहमागच्छंतं मच्छवहगधीवरं पासित्ता वियारेइ-'सव्वत्तो अहमयमो पाविठ्ठयमो य अयं चिय, जो निरत्थयं निरवराहे मच्छे हणेइ त्ति चिंतित्ता सेट्ठिस्स दीणारं मच्छवहगस्स धीवरस्स देइ / अग्गओ गच्छंतो मंती कस्स वि तरुस्स हिढे पंचग्गिसेवगं झाणमग्गं ठिअं कंपि तवस्सिं दट्टण तस्स पुरओ पच्छण्णं रायसंतियं दीणारं ठविअ तस्स चरियं पेच्छंतो तरुस्स पच्छाभागे ठिओ। खणंतरे सो तवंसी झाणमुक्को समाणो सूरकिरणेहिं दिप्पंतं तं दीणारं दद्वृण चलचित्तो जाओ / सो वियारेइ-अपत्थणाए पत्तं दव्वं अवस्सं ईसरेण दिण्णं / मए आजम्माओ बम्हवयं पालियं, कया वि कामभोगा न भुत्ता, तओ एयाओ दीणाराओ ईसरेण किल कामसुहभोगाय पेरिओ हं, एवं सो असुद्धदव्वसंसग्गेण कलुसियचित्तो झाणभट्ठो. परंगणासु रत्तो वयभट्ठो संजाओ / एयारिसो अण्णायदव्वस्स परिणामो / __सो धीवरो सेट्ठिसंतियं दीणारं लहित्ता चिंतेइ-एणं कत्थ रक्खिस्सं, जिण्णवत्थत्तणेण तं दीणारं मुहे मुंचे। सेट्ठिदीणाररसासायणेण तस्स सुहो वियारो संजाओ / वियारेइ-केण वि धम्मिटेण धम्मटुं मज्झ दिणारो दिण्णो, एयस्स दीणारस्स पण्णरह रूवगा भविस्संति / जालगयमच्छविक्कएण एगदिणस्स वि कुटुंबनिव्वाहो न होहिइ / अज्जवि जालगयमच्छा जीवंति, तया एयाणं मच्छाणं रक्खणेण पुण्णफलं तस्स धम्मिट्ठस्स किं न देमि' ? त्ति वियारित्ता सव्वे मच्छे सरंमि पक्खिवित्ता नयरंमि समागओ / कस्स वि वणिअस्स हट्टओ एगेण रूवगेण धण्णाई किणिऊण घरंमि गओ / तस्स कुडुंबवग्गो वि धण्णेहिं सहियं सिग्घं आगयं धीवरं पासित्ता पुच्छेइ-'कुओ एयाई अदिट्ठपुव्वाई सुद्धधण्णाई लद्धाइं ' ति ? कहित्ता सो कुटुंबवग्गो कच्चे धण्णकणे खाइउं पउत्तो / सुद्धदव्वाहारत्तणेण सव्वस्स सुहपरिणामो जाओ / तस्स भज्जा वि पुच्छइ-'कुओ एयाई लद्धाइं?' सो धीवरो कहेइ-केणावि धम्मिएण मम एगो दीणारो अप्पिओ / तत्थ एगेण रूवगेण धण्णाई आणीयाइं / अवसिट्ठा चउद्दस रूवगा संति / ते दट्टण धण्णकणभक्खणेण य जायसुद्धभावा भज्जापुत्ताइणो कहिंति-एएहि रूवगेहिं दुमासं जाव कुटुंबनिव्वाहो होही / तओ एयं महापावकारणं निरवराहजीववहसरूवं निंदणिज्जं जीवणं चइऊण निद्दोसकम्मणा वित्ती सिया तो अईव सोहणं / एवं सोच्चा सो धीवरो पावमइं वित्तिं चइत्ता निद्दोसवावारेण ववहरिउं लग्गो / एवं नायनिप्पण्ण-दव्वप्पहावेण एसो धीवरो सपरिवारो सुही जाओ / मंती वि नायदव्वेण धीवरस्स लाहं, अणीइदव्वाओ य तवस्सिणो हाणिं दट्टणं भोयनरिंदस्स अग्गओ सव्वं कहेइ / राया वि नायनिप्पण्णदव्वस्स पहावं नच्चा णायदव्वज्जणे पउणो जाओ / एवं सुहकंखिणा जणेण नायदव्वज्जणंमि सइ पयट्टियव्वं ति / / Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 पाइअविनाणकहा-१ 4 (40SOM उवएसो नाय-अन्नायदव्वस्स, फलं नञ्चा सुहासुहं / 'नायज्जणे पयट्टेज्जा, जणा कल्लाणकंखिरा' / / 2 / / नायजणोवरिं जिणदत्तस्स दुपन्नासइमी कहा समत्ता / / 52 / / - भोयनरिंदकहाए Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तिवण्णासइमी भावभत्तीए पुलिंदस्स कहा दव्वभत्तिभराओ वि, भावभत्ती वरा मया / सिवभत्तिपरो विप्पो, पुलिंदो य नियंसणं / / 1 / / इह भरहे गउरीगिरी नाम महंतवित्थारो सेलो अत्थि / तस्स संनिहिम्मि उज्जाणमझे संनिहियपाडिहेरो सिवो नाम सुरो आसि / तंमि पव्वयवरे बहवो पुलिंदा निवसंति / ताणं एगो पुलिंदो सिवे देवे निञ्चलभत्तिमंतो पइदिवसं सिवं देवं पूइउं आगच्छइ / सो बाणधणुवामहत्थो दाहिणहत्थेणं कुसुमाइं घेत्तूण मुहकमलाणीअजलेण सिवं देवं भावओ पूएइ / स देवो तस्स निञ्चलभत्तीए संतुट्ठो समाणो सइ तं कुसलाइयं वत्तं परिपुच्छइ / Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 पाइअविनाणकहा-१ समीवगामवासी एगो विप्पो तत्थ आगंतूण तं सिवं देवं सविवेगं निच्चं आराहेइ, जहा निम्मल्लं ओसारेइ, निज्झरसलिलेण व्हावए, विणएणं चंदणचच्चिअगत्तं किच्चा सुगंधपुप्फेहिं पूएइ / अह अन्नदिणे अञ्चणाय माहणो आगच्छंतो सिवभुवणे संलावं सुणेइ, अवहियमाणसेण तेण नायं सयं सिवदेवो पुलिंदेण सह संलावं कुणेइ / तओ सो चिंतेइ-एसो मिलिच्छो विणय-विवेगेहि वज्जिओ असुइमयगत्तो अत्थि, एयंमि एसो देवो पसन्नो जाओ / अहो! अस्स सिवदेवस्स अइकडुओ विवेगो / किं चोज्जं, कलिकाले जं इह गुणवंता दुल्लहा हुँति / जं संकरो वि अइसुरहिं केयई परिच्चज्ज धत्तूरपुप्फाइं इच्छइ, किं एत्थ वोत्तव्वं ?, इच्चाइं चिंतिऊण तम्मि पुलिंदे गए समाणे सो माहणो अब्भंतरं गंतूण सोवालंभं सिवं भणेइ-'हे देव ! किं एसो नाओ ?, जं इह पुलिंदे तुमं सुपसाओ असि, किं मम भत्तिविसेसाओ एयस्स पुलिंदस्स पूआ अहिया ?, किं गंडूसजलेण अभिसेए हे सामि ! तव नेहतरू वियसिओ?। हुं नायं अरण्णे सहवासो, तेण पुलिंदोवरिं पेम्मं कुणेसि / अम्हाणं भत्ताणं देव ! आलावं न देसि, मिलेच्छं च सक्खं कुसलाइयं सव्वं पुच्छसि' एवं सो उवालंभं दाऊण उवसंतो जाओ / 'जं कहिए दुक्खे जीवो सुही होइ'। ___तओ सिवो देवो चिंतेइ-'अन्नायपरमत्थो अयं जं वा तं वा वएइ, अओ एसो बोहियव्वो' / एगया सिवो देवो पभाए ससत्तीए काणं अच्छि काउं ठिओ / माहणो तारिसं तं देवं दट्टण अईव रोएइ, वएइ अ केण अहम्मिणा पाविढेण मम देवस्स अच्छिविणासो हा हा !! कओ ? / तस्स हत्था गलंतु, रोगायंकेहिं अपसत्था हवंतु इच्चाई बहु पलवित्ता भुवणिक्कदेसे तुण्हिओ ठिओ / एत्थंतरे पुलिंदो सरधणुहेहिं वावडकरग्गो जलपुण्णवयणकलसो देवच्चणं काउं समागओ / सो सिवं देवं कणच्छिं पेच्छिऊणं चिंतेइ हा हा !! कट्टे कटुं देवस्स नयणं इमं नटुं / का देवे मह भत्ती ? को अणुरागो ?, को व बहुमाणो ?, हा हा !! जं देवो मम एगनयणो, महं दोण्णि नयणाई, एयं अजुत्तं, तओ सो साहसोल्लसिओ सरेण नियनयणं उक्खणेऊण देववयणे ठवेइ / तओ सो देवो महुरगिराए तं माहणं जंपेइ-हे माहणवर ! पेच्छसु पुल्लिंदस्सावि इमस्स बहुमाणभत्तिं अणुरागं नयणप्पयाणपयडीकीरंतं अंतरंगं भावं च / बहुमाणकणयकसवट्टमि नियनयणसमप्पणेण सुपरिक्खियकल्लाणपरंपरा दिण्णा होइ / जेण विइण्णा दिट्ठी तेण सव्वं सोहग्गमहग्घयं जीवियं विइण्णं / ___ तो एसो पुलिंदो वि हु विसेसविन्नाणावियलचित्तो वि जं दिढसत्तो रत्तो सुराणं पि पसायजोग्गो संजाओ। मणुयाणं निव्वडियकज्जसारं सब्भावं जाणित्ता सव्वायरेण देवा वि सुपसन्ना संभावं दिति / तो हे माहण ! एसो पुलिंदो सुरप्पसायस्स अजोग्गो त्ति मा भण, तुमए वि दिट्ठिदाणाओ जं एयस्स निच्चलसब्भावो जाणिओ' / एवं सिवदेवस्स नयणं सोच्चा असहणो वि सो माहणो सिवदेवस्स वयणसुहाए सित्तो ईसाए रहिओ पसन्नचित्तो सिवदेवं विन्नवेइ-'हे देव ! तुमं उद्दिसिऊण जं मए अविइपरमत्थेण अन्नाणदोसाओ जंपियं, तं इण् ितुच्छहिययस्स मज्झ खमियव्वं' एवं वोत्तूण तस्स पाए पुणो पुणो नमइ / तओ सिवदेवेण तस्स पुलिंदस्स अप्पणो य दिव्वाए सत्तीए जहावत्थं नयणं विहियं / एवं नयणसुंदरं सुयनाणं धम्मपहे वियरंताणं विहिणा देयं / / 1. स्पष्टीभूत० / / Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दव्वपूआए दुग्गयनारीए कहा-५४ 143 उवएसो नायं विप्प-पुल्लिंदाणं, सोचा तत्तावबोहगं / सया 'जत्तेण कायव्वा, भावभत्ती सुनिम्मला' / / 2 / / भावभत्तीए पुलिंदस्स तिपण्णासइमी कहा समत्ता / / 53 / / -जयंतीचरिआओ 54 चउपण्णासइमी दव्वपूआए दुग्गयनारीए कहा भावो वि दव्वपूआए, सग्गसोक्खपयायगो / .. दिटुंतो दुग्गया नारी, जिणपूअणमाणसा / / 1 / / एगया भयवंतो महावीरो गामाणुगामं विहरमाणो कार्यदि नयरिं समागओ / तत्थ उज्जाणे देवा समवसरणं अकरिंसु / समोसरणे उवविसित्ता चउम्मुहो सिरिमहावीरो देव-नर-तिरिय-परिसाए देसणं करेइ / कायंदीनयरीए नरवई जियारिभूवई उज्जाणपालगमुहाओ सिरिवीरपहुस्स आगमणं सोच्चा नयरीमज्झे आघोसणं कारवेइ-'भो भो लोगा ! लोगालोगपयासगो केवलनाणदिवागरो सिरिवीरो भयवंतो नयरीए उज्जाणे समवसरिओ, पञ्चूसे जियारिनरिंदो सव्विड्डीए वंदिउं वच्चिहिइ, तओ तुम्हेहिं पि सो तित्थयरो वंदणिज्जु' त्ति / इमं आघोसणं तन्नयरनिवासिणी आजम्मदालिद्ददुया जराजिण्णंगी एगा कावि दुग्गयनारी थेरी सोच्चा चिंतीअं / पुव्वभवे किंपि सुकयं न कयं, तेणेह भवे दुहिया जाया / इह भवे वि किंपि दाणाइसक्कम्मं न कयं, तेण परलोगे वि मज्झ दुहं चिय भविस्सइ, हा ! ! धिद्धि मं, भवकोडीसु वि दुल्लहं माणुसं जम्मं निब्भग्गाए मए हारिअं। अओ अज्ज वि सिरिमहावीरं नच्चा, धम्मं सोच्चा, तन्नयणसरोयं दट्टणं जम्मस्स फलं गिहिस्सं / परंतु तत्तो पञ्चायाया कहं भोयणं अहं काहं ?, हा नायं-'कट्ठभारिगाणयणविक्कएण भोयणं मे भविस्सइ' त्ति विचिंतित्ता गिरिनईसमीववट्टिगिरिणो पासंमि गंतूण कट्ठभारं गिण्हित्ता गिरिनई समागया / तत्थ हत्थपायं पक्खालिऊण चिंतेइ-सिरिमंतो जणा वरपुप्फेहि जिणवरं पूयंति, 'सिरीए सव्वं सिज्झइ' मम उ ताई नत्थि, अओ अहं मुहालब्मेहिं सिंदुवारेहिं तुच्छकुसुमेहिं सव्वण्णुं पूइस्सं' तओ नईतीरे ठियाई तुच्छपुप्फाइं उच्चिणित्ता वत्थंचले बंधिऊण वीरप्पहुं वंदिउं अग्गओ निग्गया / राया वि पञ्चूसे गयवरारूढो हयगय-पाइक्का-णीगेहिं समन्निओ सव्विड्डीए सिरिवीरवंदणाय निग्गओ, तह य नगरलोगा सपरिवारा सालंकारविभूसिया निग्गया / जियारिनरिंदो कट्ठभारसहियं सणियं सणियं गच्छंतिं तं दट्टणं पसण्णमणो जाओ, तेण नियसेणावई आइट्ठो-'मा एणं थेरिं को वि मद्देज्जा' / अह सा दुग्गयनारिआ वद्धमाणसुहभावा वद्धमाणजिणीसरं झायंती Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 पाइअविनाणकहा-१ समवसरणदुवारमुवागया समाणा नयणसुहंजणं चउरूवं धम्मं दिसंतं सिरिमहावीरं पेक्खइ / सुरासुरनरिंदेहिं सेविज्जमाणं वीरप्पहुं दट्ठण रोमंचंचियदेहा हरिसंसुपाविअनेत्ता झाएइ धण्णाऽहं कयपुण्णा हं, सुहगाऽहं च सव्वहा / अज्ज फलं च संपत्तं, जम्मणो जीवियस्स य / / 2 / / विस्सविस्सेसरो देवो, जं वीरो पासिओ मए / वंदिस्सं अञ्चइस्सं तं, धम्मं सोच्छामि तम्मुहा / / 3 / / इच्चाई उद्धमुही झायंती खलियपाया भूमीए पडिया, झीणाउसा अविमुत्तसुहज्झाणा मरणं पाविअ सोहम्मे देवो जाओ / जियारिनरिंदो भूमीए पडियं थेरिं दट्टणं मुच्छियं मन्नमाणो जलेण तं सिंचावित्था / निप्पंदत्तणेण 1. नयनसुधाञ्जनम् / / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ दव्वपूआए दुग्गयनारीए कहा-५४ 145 विवन्नं नञ्चा अग्गिणा सक्कार करावेसी / तओ समोसरणे पविसित्ता तिपयाहिणं किञ्चा नायउत्तं महावीरं वंदेइ, पच्छा सव्वे य साहुणो / तयणंतरं देसणासवणं अकासी / पच्छा विरइयंजली राया पुच्छित्था / हे पहु ! एसा वुड्डा मरिऊण कत्थ उप्पन्ना ? / महावीरो आह-एसा दुग्गयनारा मधुं पावित्ता सोहम्मे देवो होत्था / ओहिनाणेण पुव्वभवं णाऊण मं नमिउं एत्थ समागओ, तुज्झ पुरओ ठिओ महिड्डीए विरायमाणो एस देवो नायव्वो / पुणो नरिंदेण पुढे-'जावज्जीवं अणासेवियधम्मा कहं एसा देवत्तणं पत्ता' ? / पहू आह-'जिणपूआकरणभावणाए एसा थेरी दिव्वं देविड्डिं पत्ता' / एवं सोच्चा सव्वजणो विम्हयवियसियलोयणो अहो ! ! पूआकरणभावणा वि महाफल त्ति वएइ, / भयवंतो वि आह-मणागं पि सुपत्तविसयसुहभावो जणाणं फलपरंपरं देइ, जओ पुण्णाणुबंधिपुण्णाणुभावाओ इमीए थेरीए सुहभावविवडणं भाविवइयरं सुणेज्जा अयं थेरीजीवो पूआपुण्णेण सग्गसोक्खाई अणुभवित्ता, तओ चविअ कणयपुरंमि कणयधओ राया होही, अखंडसासणं रज्जं पालेयंतो एगया भुजंगमेण गसिज्जमाणं दडुरं, तं पि कुररेण, कुररं अयगरेण गिलिज्जमाणं निरिक्खित्ता जायसुद्धबुद्धी एवं भाविस्सइ-बलिणा वि दुब्बलो वरागो लोगो पीलिज्जइ' एवं झायंतो अप्पकम्मा जाईसरणं पाविस्सइ, तओ रज्जं चइत्ता पव्वजं गहिस्सइ, निरइयारं चारित्तं पालित्ता सग्गे गच्छिहिइ, तओ चइत्ता अउज्झानयरीए उच्चकुले जम्मं पावित्ता बालवयंमि संजमं लभ्रूण सक्कावयारचेइए केवलनाणं लहित्ता कमेण मोक्खसुहं पाविस्सइ / इअ सिरिवीरजिणवरस्स वयणं सोञ्चा-'अहो धम्मस्स माहप्पं' ति पसंसित्ता लोगा वीरपहुणो पासंमि जहसत्तिं वयनियमे अभिगिण्हित्था / तओ पहुं नच्चा नियं नियं ठाणं सव्वे गया / सिरिमहावीरजिणंदो वि अण्णत्थ विहरित्था / उवएसो नायं दुग्गयनारीए, वीरचाभावणोजलं / सोचा जिणचणे भव्वा ! उज्जमेह सुभत्तिओ' / / 4 / / दव्वपूआए दुग्गयनारीए चउपण्णासइमी कहा समत्ता / / 54 / / -सद्धदिणकिञ्चे 1. संस्कारम् / / 2. पक्षिविशेषः (टिटोडी) / / Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पण्णपण्णासइमी साहुजणसंसग्गे नंदनाविअस्स कहा - - - - - सुसाहुजणसंसग्गो, कास नोन्नइकारगो ? / चोजं दुढे वि तारेइ, नंदो एत्थ नियंसणं / / 1 / / पुरा धम्मरुई नाम अणगारो गंगानईए नावमारूढो / नंदो नाम नाविओ भाडयं मग्गेइ / मुणी कहेइ-'मुणीणं नत्थि धणं ' / नंदो वएइ-'मुण्ड ! जइ धणं नत्थि ता किं नावमारूढो' ? / मुणी कहेइ-'तुहं धम्मो होही' / नंदो साहेइ-'अत्थेण मम कजं, न उ धम्मेणं / तओ नंदेण विविहजायणाहिं उवसग्गिओ उवसमसारो वि अणगारो तेओलेसाए तं दहेइ / सो मरिऊण कंमि वि गामे सहाए घरकोइलो जाओ / धम्मरुई मुणी तं पावं 4 m M Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ साहुजणसंसग्गे नंदनाविअस्स कहा-५५ 147 आलोइयपडिक्कतो पच्छातावजुओ विहरमाणो कमेण तंमि गामे समागओ, जत्थ सो सण्णी घरकोइलो / सो मुणी भिक्खं घेत्तूण तत्थ सहाए आगओ / तया सो गिरोलिओ पुव्वभवब्भत्थदोसेण उवविट्ठस्स तस्स अणगारस्स उवरिं कयवरं खिवेइ / सो मुणी बीयकोणगे गओ, तत्थवि गंतूण एवं सो कयवरं खिवइ, एवं सो पुणो पुणो कुणेइ, तया कुद्धेण तेण सो दद्धो समाणो मयगंगातीराए हंसो जाओ / मुणी वि विहरंतो माहमासे तत्थ समागओ / नइं उत्तरित्ता इरियावहियं पडिक्कमेइ, तत्थ वि पुव्वदोसेण सो हंसो सीयजलेण उवसग्गं करेइ / 'सो अयं' ति चिंतित्ता सो अणगारो तं डहेइ / हंसो मरिऊण अंजणपव्वए सिंघो जाओ / घोरतवञ्चरणकम्मनिज्जरणो सो मुणी विहरमाणो तत्थ वणे समागओ / सो सीहो वि तं पासित्ता हंतुं धावेइ, मुणी वि तं सिंघं तेओलेसाए दहेइ / ___एवं अवरावरमरणेहिं अकामनिट्ठवियकम्मभरो वाणारसीए माहणसुओ जाओ / कमेण वड्डमाणो बालेहिं सह एगया कीलेड् / सो मुणी धम्मरुई आलोइयपडिक्कंतो परमं संवेगं आवन्नो कमेण विहरंतो वाणारसीए बाहिरुज्जाणे समागओ / भिक्खत्थं नयरे गच्छंतो तेण बडुएण दिट्ठो / तं मुणिवरं दट्टण पुव्वभवब्भासओ रोसेण धमधमंतो बालेहिं सह तं महप्पं अईव उवसग्गेइ / सिट्ठलोएण वारिज्जंतो वि मुणिं तज्जतो अणुगच्छेइ / मुणी अवि 'किं एसो नंदजीवोत्ति वियारित्ता तं डहेइ / सो बडुओ दुक्कम्मलेसनिज्जरणे सुहभावपरिणईए वाणारसीए निवो जाओ / सो धम्मरुई 'ते धण्णा सप्पुरिसा जे मोक्खमग्गं अणुपत्ता जीवाणं कम्मबंघस्स कारणं न हुंति' एवं चिंतमाणो सुद्धतवचरणो दुक्कडगरिहनिंदणेण हयपावकम्मो गामाणुगामं विहरेइ / जओ उत्तं— सव्वासिं पयडीणं, परिणामवसा उवक्कमो भणिओ। पायमणिकाइयाणं, तवसा, उ निकाइयाणं पि / / 2 / / एगया सो नरिंदो रायमगंमि कंमि वि मुणिम्मि दिढे जाईसरणं पत्तो / नाएसु नियमरणेसु राया आसणत्थो भणेइ लोगं गंगाए नाविओ नंदो 1, सभाए घरकोइलो 2 / हंसो मयंगतीराए 3 सीहो अंजणपव्वए 4 / / 3 / / वाणारसीए बडुओ 5, राया 6 एत्थेव संभूओ / एयं सद्धसिलोगं जो पूरेइ तस्स रज्जद्धं देमि / कयावि सो धम्मरुई अणगारो विहरमाणो तत्थ नयरीए समागओ, आरामे तरुमूले संठिओ / तया तत्थ अरहट्टवाहगमुहाओ तं सद्धसिलोगं सोचा मुणिणा सेसं कहियं जहा 'एएसिं घायगो जाओ, सो एत्थेव समागओ' / / सो अरहट्टवाहगो सिलोगद्ध सोच्चा नरिंदसहाए आगम्म रायपुरओ तं कहीअ / राया नियं मरणदुहं सरिउं मुच्छाए धरणीए पडिओ / सहाजणा तं अरहट्टगं हणिउं पउत्ता / सुद्धिपत्तेण नरिंदेण हम्मंतो अरहट्टगो रक्खिओ। 1. मृतगङ्गातीरे / / 2. - द्वेषेण / / Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 पाइअविनाणकहा-१ पुणो वि पुटुं-'कत्थ तुमए एयं लद्धं ?' / तेण वुत्तं-समणाओ / तत्तो निवेण निण्णीयं-'सो एसो मुणिवरो न संदेहो' / कह वि पुण्णजोएण लद्धाइं रज्जसुहाई, कुविए तंमि मुणिंदे, मरणे ताइं दूरीभविस्संति, तओ सयं परेहिं पि खामेयव्वो महासत्तो मुणी / पुव्वं तस्स हिययभावजाणणत्थं पहाणपुरिसे पट्ठवेइ / ते तत्थ गंतूण वंदित्ता संतप्पाणं मुणिदं नच्चा निवं जाणावेइ / नरिंदो सब्विड्डीए समागओ समाणो मुणिवरपयपंकयं नमित्ता नियावराह खामेइ, खामित्ता उवएसं च सोच्चा सम्मत्तं पत्तो गिहत्थजोग्गवयाइं गिण्हेइ, एवं सो राया निम्मलवयाराहणेण समाहीए कालं किच्चा कमेण देवलोगे गओ / कमेण सिवं गमिहिइ / / धम्मरुई वि अणगारो सव्वपावं आलोइत्ता पडिक्कमित्ता सग्गं गओ, कमेण सिज्झिहिइ / एवं दुज्जणस्सावि सुसाहुसंसग्गो परिणामे सुहदायगो होइ / / उवएसो सोचा नावियनंदस्स, भवे दुक्खपरपरं / आसायणं न कुव्वेजा, निग्गंथाणं महेसिणं / / 4 / / सुसाहुजणसंसग्गे नंदनाविअस्स पण्णपण्णासइमी कहा समत्ता / / 55 / / -जयंतीपयरणाओ पुण्णपट्टणे सिरिगोडीपासजिणीसरुवस्सए विक्कमस्स अग्गि-ससि-खं-नेत्त (२०१३)संवच्छरे अक्खयतइआदिणे आयरिअविजयकत्थूरसूरिविरइयाए पाइअविण्णाणकहाए पढमो भोगो / / सिरी अत्थू, सिवं होज्जा / / पसत्थि इइ सिरितवागच्छाहिवइ-सिरिकयंबप्पमुहाणेगतित्थोद्धारग-सासणप्पहावग ___आबालबंभयारि-सूरीसरसेहर-आयरिअविजयनेमिसूरीसर-पट्टालंकार-समयण्णु-संतमुत्ति आयरिअविजयविन्नाणसूरीसर-पट्टधर-सिद्धंतमहोदहि-पाइअभासाविसारयायरिअ-विजयकत्थूरसूरिविरइआए पाइअविनाणकहाए पढमो भागो समत्तो / Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्लोकानामकारादिक्रमेण सूचिः .. कथा | पृष्ठ | श्लोकादि 149 पृष्ठ 2 | श्लोकादि कथा | 55 26 147 67 44 106 गंगाए नाविओ नंदो गद्दहमञ्चुकाणंमि गयाणुगइओ लोगो गुरुणो लद्धमाहप्पगेहेसुरा जणा गेहे 74 49 13 133 41 अइचित्तं गहचरियं अउलं विणयस्सेवं अकिञ्चकारगं लोहं अञ्चंतासुहकम्मस्स अज्जबालगदिटुंतं अणासत्तयजोएण अणिग्गहीयजीहाए अणुग्गहीयलोगस्स अन्नाणं खलु कटुं अन्नाणावरिआ लोगा अमंगलमुहस्सेवं. अमंगलमुहो लोगो अवस्सं चिय भोत्तव्वं अवियारिअकज्जस्स अवियारियआएओ घयचम्मकिणंताणं घोरहिंसापसत्ताणं 107 121 चारित्तधम्मसंसत्त जइ वसइ विवेगी जामायर चउक्कस्स जारिसं दिज्जए दाणं जारिसो माणवो होइ जाव दव्वं विइण्णं न जिणदासस्स दिटुंतं उज्जमस्स फलं नञ्चा उज्जमेण हि सिज्झंति तक्काले दुक्खहेउं पि तिव्ववित्तपिवासाए एगोयरा पिहग्गिवा द 41 7 कत्थइ जीवो बलिओ कहं इलाइपुत्तस्स कालो गओ जो धम्ममि किवणा धणिणो केई किविणसेट्ठिणो नायं कुडुंबपरिपोसत्थं दक्खत्त-रूव-विन्नाणदक्खत्तणयं पुरिसस्स दक्खत्ताइगुणग्गामे दव्वं एगारसो पाणो दव्वपासं समुच्छेत्तुं दव्वभत्तिभराओ वि 128 53 141 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 |श्लोकादि कथा | पृष्ठ / दाणधम्मस्स वेलाए दाणसीलस्स सेट्ठिस्स दायव्वं निअहत्थेण दिटुंतं थेर-थेरीए दिटुंतं सिप्पिपुत्तस्स दिट्ठिरागेण अंधस्स दुग्गइद्दारभूयाए देव्वजण्णाविवत्तीओ श्लोकानामकारादिक्रमेण सूचिः ___ पृष्ठ | श्लोकादि ____ कथा परण्णभोयणे अञ्चापरस्स चिंतिअं जंतु . 38 परिणामं समिक्खित्ता पहाणो सव्वया होइ पावोदएण नस्संति पिउणा सिक्खिओ पुत्तो पिया लोए निय-प्पाणा पुण्णपावाण भंगीए पुण्णविक्कसंजुत्तं पुण्णोदएण सोक्खं वा पुत्तलीतिगदिटुंतं पुत्तेहिं पत्तवित्तेहिं पुव्वजम्मम्मि दाणेच्छा पुव्वदाणपत्तभोगा वि धणिपुत्तस्स दिटुंतं धण्णाहं कयपुण्णा हं धम्मनाणविहीणस्स धम्मस्सवणयाणंदो बुद्धि-किंकरकम्माणं 100 140 145 143 नागदत्तकहं सोच्चा नाणं निरत्ययं तस्स नाणब्भस्स मंतिस्स नाय-अन्नायदव्वस्स नायं दुग्गयनारीए नायं विप्पपुल्लिंदाणं नायनिप्पण्णदव्वस्स नारीणं भूसणं सीलं निग्गहो इंदियस्सेह निद्धणत्थिजणस्सेह निब्भग्गस्स कहं एयं नीए वि सुहकम्मेहिं नेव कुज्जा महालोहं भग्गहीणा न पेक्खंते . भज्जाइ रागमूढप्पा भवेच्छा जस्स विच्छिन्ना भावधम्मप्पहावेण भावो वि दव्वपूआए भोगंतरायकम्मस्स 137 109 मईए सयलकज्जेसु मए निसिनरिंदेणं 19 11 54 36 लच्छीदेवीपसाएण 56 / लोगस्स सारो धम्मो पमाइणो मिलिच्छस्स 20 46 125 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ कथा पृष्ठ कथा पृष्ठ | श्लोकादि / लोगाणुकंपणा लोए 45 48 2767 104 71 4 श्लोकानामकारादिक्रमेण सूचिः | श्लोकादि 108 सट्ठाणंमि वरा नेआ सत्थाहसुओ दक्खसद्धम्मस्सवणे जोग्गा सब्भावं च असब्भावं 33 सरीरमाहु नाव त्ति 147 सरूवं पुण्णपावाणं 43 103 सव्वासिं पयडीणं 11 . 35 सालिभदापुराजम्म 144 सीलवईअ दिटुंतं 11 सुंदरीवरदत्ताणं सुट्ठ नाणं सुहा लच्छीसुलहं भयवन्नामं सुवण्णगारदिटुंतं 21 57 सोच्चा नावियनंदस्स सोच्चा विउससिट्ठाणं वज्जकुडा मणीरामो वणिणो अत्थदाणेण वयणं भीमसेणस्स वाणारसीए बडुओ वाणिअस्स सहावो जं विरुद्धदंपईणं पि विस्सविस्सेसरो देवो विहिणा जं कयं कजं वुड्डतरुणमंतीणं वुड्डाए कारिमं नेहं .. 147 76 148 130 सज्जणो जीवियतेवि सञ्चनायपयाणंमि सञ्चनायस्स दाउणो सञ्चवईकहं सोच्चा 46 125 हालियस्स कहं एयं. 50 135 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 शब्द पहाणो आपुच्छिऊण ओलग्गिऊं सबलवाहणो खग्गखेडगकरो __चलणेसु अउल |-खीणयाए सोच्चा ک ک ک ک ک ک ک ک ک અપૂર્વ एगसरिसी खिप्पचडि खिविऊण वसवट्टिणी सद्दकोसो-१ (कथानुक्रमेण) शब्दार्थ कथा | पृष्ठ पंक्ति शब्द शब्दार्थ कथा | पृष्ठ पंक्ति कहा-१ |घय-चम्मवावारिणो धीमने यामान वेपारी 4 7 21 શ્રેષ્ઠ, પ્રધાન 1 3 2 नियंसणं दृष्टांत પુછીને, રજા લઈને 1 3 7 -विहूसिआ -विभूषित. सेवा ४२वाने, सेवाने 1 4 1 |-रंजिआ -प्रसन्न थयेत સૈન્ય-રથ સહિત -क्षय તલવાર તથા ઢાલ સહિત હાથવાળો 2 4 6 સાંભળીને ચરણોમાં झीणं ક્ષય થયું 104 1 4 11 पेमबद्धा પ્રેમથી બંધાયેલી 5 10 4 कहा-२ એક સરખી 5 104 ખીચડી 2 4 19 | तन्नेहपासबद्धा તેમના સ્નેહપાશથી બંધાયેલી છે ફેંકીને 2 423 | अचयंतो અશક્ત સ્વાધીન नियपासाए પોતાના મહેલમાં 5 10 9 कहा-३ जिण्ण[ 5 10 10 આ અભુતન્યાયમાં पवाहिआणि તણાઈ ગઈ 5 10 11 રાજાનો સુભટ अप्पीभूए અલ્પ થવાથી 5 1014 મરેલો દુર્બળ . 3 6 6 खुहापीलिआणं क्षुधाथ. पीता 5 10 15 કોઈ જીવ વડે नियविसयाओ पोताना सवाटथी. 1016 પ્રરૂપણા કરાઈ बुहुक्खादुक्खदिया जावानी 2011 :थी. हीन 5 10 17 બોલાવાયો - य॥ 5 1023 દૂર કરવા માટે लभ्रूण भगवान ___5 1023 સ્થૂલ કાયાવાળો 3 710 पारद्धे ભાગ્યમાં 5 10 -સમર્થ 3 713 भवियव्वयानिओगेण भवितव्यताना नियोगथी. कहा-४ दवीभूए દ્રવીભૂત, પીગળેલો समीक्षा उरीन-वियारीने 4 7 19 |नाऊण જાણીને کک ک ک 3 अब्भुयनायंमि 1 रायसुहडो - मयं किसीभूएण पण्णविअं आहूओ अवणयणत्थं WWWWWWWW चणगे थूलो -समस्सियं Mmsr 5 5 11 12 समिक्खित्ता Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दार्थ कथा | पृष्ठ पंक्ति तालणा 5 1910 5 1915 ک 19 16 ک 19 19 ک તાડન, માર ખાવું - दंतव्य, भाई ४२वा योग्य બળાત્કારે, પરાણે . ઉપકાર વશથી વરસાદ પડ્યે છતે પ્રભાવ વ્યવહારથી નિર્વિઘ્નપણે नहुने ટુકડો કર્યો ખુશ થાય નિર્માણ કરાયા-બનાવાયા વળતા રાજ્ય ખરીદી-વેચાણ નાંખજે અપરાધ વિના પોતાના વસ્ત્રમાં શીધ્ર भने 2 मोन। समूथी નિચ્ચેષ્ટ વિષ વ્યાપ્ત મૃતદેહને ભાગ્ય વડે सद्दकोसो-१ (कथानुक्रमेण) कथा | पृष्ठ पंक्ति शब्द शब्दार्थ 5 12 5 मयकिच्चं મરણોત્તરક્રિયા 5 12 11 मरणक्कियोवक्खरं भ२५॥त्तरम्यानी सामग्री 5 1226 पक्खिवेइ 6 यो 5 1227 नीसरणं निर्गमन ચાબુકના પ્રહારથી 13 4 परुप्परं પરસ્પર 13 7 संलावं વાતચીત 5 13 9 खणंतरेण ક્ષણ વારમાં 5 14 3 कत्थ ક્યાં 5 14 7 परिमग्गेमि શોધું 5 14 11 पच्चुवकरणे પ્રતિ ઉપકારને વિશે 5 14 13 मग्गणत्थं શોધવા માટે 5 14 19 | अपातो ન મળતા 5 14 29 | अहिवो અધીપ, રાજા 5 15 9 गयंदो ગજેન્દ્ર 5 16 2 करेण સૂંઢ વડે 5 17 16 | मंतिमुहा મંત્રીઓ पउरजणा નગરજનો 5 1724 अहिसिंचंति અભિષેક કરે છે. -गवेसणत्थं -तपास. भाटे 5 18 3 चरपुरिसा ગુપ્તચરો 5 19 1 पउत्ती ભાળ, ખબર 5 19 1 | उवलद्धा પ્રાપ્ત થઈ 5 19 2 |सएव સદૈવ खंतव्वो बलक्कारेण उवरोहवसेण संजायवुट्ठीए पहावो -ववहारेण निबिग्घेण कन्दविअस्स हट्टे खंडीकओ रुइया निम्मविया वलंतस्स रज्जं कयविक्कयं पक्खिवेज्जाहि . विणावराहेण नियवत्थे सिग्धं अणेगकूरपाणि- -गणभीसणा निच्चेटुं विसमइअदेहं दइवेण 1920 1924 1925 1928 1929 20 1 ک ک ک ک ک ک ک ک ک ک ک ک . کک ک ک ک ک ک 42ornm3ww 99 0 ک ک 5 20 5 5 206 5 207 5 ک ک ک ک ک ک ک 20 8 20 8 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ کی کو 2114 154 शब्द शब्दार्थ -दाणाय -हान भाटे पत्थेइ પ્રાર્થના કરે છે अट्टज्झाणेण આર્તધ્યાન પૂર્વક उवढिओ ઉત્પન્ન થયો जहोइयं યથોચિત -उवक्खरं -સામગ્રી पत्थाणदिणे પ્રશસ્ત-શુભ દિવસે वसणढक्किअ- वस्त्र दीनअहिययरो અધિકતર समहं મહોત્સવ સહિત किलाह ખરેખર હું लक्खिज्जसि તું લાગે છે समीवत्थो પાસે રહેતો सण्ण ઈશારો वायाजुद्धं વાક્યુદ્ધ पहंमि રસ્તામાં सुत्थं સારુ सागयं સ્વાગત जवणियब्भंतरे ५४ानी मं२ परुसक्खरेहिंमाश भया अपाठे अकम्हा मास्मि दक्खिणसीलयाए क्षयताना स्वभावथी उक्कंठिओ 38, मातुर खंधावारो स्तमा५५, 55 ک ک ک ک सद्दकोसो-१ (कथानुक्रमेण) कथा | पृष्ठ पंक्ति शब्द 5 21 5 -परिहीणा 5 21 5 निब्भग्गा 5 21 12 सहलो थण्णझरंतथणा 2115 सहरिसं 21 17 निब्बंधेण 2118 उवविसिअ 2118 5 21 21 माहणा 2122 / वइस्सा 5 2126 / खत्तिया 2129 सुद्दा 22 2 गद्दहं गद्दह 5 22 2 लगुडं 22 7 गविट्ठो निव्वाहो 5 23 |विणस्सरो 5 23 11 हिययगयभावं 5 23 20 वट्टा 5 2325 अंतट्ठिएण 5 23 28 कोहाउलो 5 24 1 | हट्ट 5 24 3 | भोत्तणं शब्दार्थ कथा पृष्ठ पंक्ति -२रित 5 25 3 નિર્ભાગ્યવાન 5 25 3 સફળ 5 25 4 स्तनमाथी. 254aa दूधवाजी 5 25 હર્ષ સહિત 5 256 આગ્રહથી 5 25 12 બેસીને 5 25 13 कहा-६ બ્રાહ્મણો 6 26 5 વૈશ્યો 6 26 5 ક્ષત્રિયો 6 26 5 શુદ્રો 6 26 5 ગર્દભ પર 6 26 6 6 26 6 कहा-७ ગર્વિષ્ઠ 7 27 19 નિર્વાહ 7 2725 विनश्वर . 7 28 હૃદયગત ભાવને 7 28 7 વાર્તા 7 29 . અંદર રહેલા ક્રોધાકુલ 7 29 3 7 29 4 લાકડી wn oG દુકાને 9 999 ભોજન કરીને Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 कथा पृष्ठ पंक्ति 9 9 9 9 33 9 33 9 33 13 33 14 34 4 10 10 सद्दकोसो-१ (कथानुक्रमेण) शब्द शब्दार्थ कथा पृष्ठ पंक्ति शब्द शब्दार्थ न जाओ ४न्थ्यो नथी. 7 29 5 पासत्थिअं પાસે રહેલા उवस्सए ઉપાશ્રયે 7 29 8 अज्जेअं અજેય. उप्पत्ती ઉત્પત્તિ 7 29 18 जेउं सत्ती | જિતવાને શક્તિ धम्माभिमुहोघात्मिभुज 7 29 19 / | अच्छेजुत्तेण - माश्यर्थ यति पेरिज्जमाणावि પ્રેરિત કરતે છતે પણ 7 2925 नीइसत्थे | નીતિ શાસ્ત્રમાં विउसीए વિદુષી 7 30 1 कहा-१० जहत्थवयणं યથાર્થ વચનને 7 30 1 | सज्जाए પથારીમાં कहा-८ वाहिपीलिअं વ્યાધિથી પીડાતા नियडिकुसला કપટમાં કુશલા 8 30 11 | अपिहिअदारे ઉઘાડા બારણે जच्चतुरंगमो જાત્ય અશ્વ 8 30 13 | पाउअवत्थस्स ઓઢેલા વસ્ત્રનો महायणं મહાજનને 8 3015 | अंचलं છેડાને निओइयव्वं नियोति ७२।य-१५२॥य 8 30 16 | जाइसहावेण જાતિના સ્વભાવથી आसस्स અશ્વનો 8 3025 कित्तिमो કૃત્રિમ वंचिओ છેતરાયો 8 31 2 नियत्थसाहणपरा नि४ स्वार्थमा तत्५२ अइलुद्धत्तणेण . मतितामयी परत्थविमुहा પરાર્થથી વિમુખ अट्टरोद्दज्झाणपरा मार्त-रौद्रध्यानमा तत्५२८ 31 3 |चइऊण ત્યજીને कहा-९ सत्थभंसो | સ્વાર્થના ધ્વંસમાં जुहिट्ठिल- યુધિષ્ઠિર 9 32 3 कहा-११ पविट्ठो પ્રવેશ્યો 9 32 5 ખાતર-ધાડ પાડતી વેળા पंडवा પાંડવો सुत्तइत्थीदुगाणं सूतवी बन्ने स्त्रीमान आउहसालाए मायुधशाणाम 9 32 7 | | परावट्टणं પરાવર્તન विजयढक्का જિતનગારુ 9 32 7 उबिग्गा કંટાળેલ वाइज्जइ વાગે 9 33 1 पसण्णा પ્રસન્ન महोगज्जणारवो भागठना, नाम 9 33 2 | पमाणीकयं પ્રમાણભૂત કર્યું 34 5 35 3 35 3 35 3 10 35 6 نه به 10 35 7 10 खत्तपयाणे 11 11 11 11 11 11 3520 35 21 35 21 35 21 35 22 36 3 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ _ कथा पृष्ठ पंक्ति 12 40 12 12 40 13 12 40 19 13 41 4 .13 424 13 156 सद्दकोसो-१ (कथानुक्रमेण) शब्द शब्दार्थ | कथा | पृष्ठ पंक्ति शब्द कहा-१२ सत्तक्खेत्तेसु कक्करोविisरी 59 / 12 37 7 | सगासे चित्तगरे ચિત્રકાર 12 37 7 चिच्चा पेरणं कुणंतं પ્રેરણા કરતા 12 37 12 उस्संगे ખોળામાં 12 37 16 | सुवण्णयारो कीलेइ 2. छ 12 37 16 | खत्तियाणीए निरवज्जं નિરવદ્ય 12 37 16 पियसही पओअणं પ્રયોજન 12 37 22 वत्थभूसं रायपहे રાજપથ પર 12 3724 जामो मुल्लं મૂલ્ય 12 3727 | परिहाय कम्मगरेहिं નોકરોએ 12 37 28 नाइदूरे अयस्स कण्णं (५७२।नी) छान 12 38 1 | संवरिअ निद्दओ નિર્દયી 12 38 1 |इओ तओ बारत्तयं त्रए। वा२ 12 38 8 मउणेण आउसं આયુષ્ય 12 39 6 निब्भच्छेइ अप्पकेरासब्भपउत्तिं पातानी असभ्य प्रवृत्तिने . 12 39 10 | अकम्हा पोग्गलिअसुहपसत्तेण पौसि सुपनी सासतिथी 12 39 11 रुधिओ जारपरिसो प्रेमी पु३५ 12 3920 | सन्नाए घरुवक्खरजुअ- १२वमरी युत- 12 3922 सोणि -पुंछलीए -पु३षनो 71 ४२नारी 12 3924 तुरिअं -तिहाए -તૃષ્ણાથી 12 3927 पिहाहि अणीईए અનીતિથી 12 3928 संचिऊण સંચય કરીને 12 3928 | अववरगे लोहंधेण લોભથી અંધ 12 40 3 न मनिअं शब्दार्थ સાત ક્ષત્રમાં સમીપે પાસે છોડી દઈ कहा-१३ સોની ક્ષત્રિયાણીના પ્રિયસખી વેશભૂષા પ્રહર પરિધાન કરીને અતિદૂર નહિ, નજીક બંધ કરીને આજુ -બાજુ મૌન વડે બીવડાવે છે આકસ્મિક અવરોધાયેલો સંજ્ઞાથી લોહી ઝડપથી બંધ કરી 13 13 42 7 42 7 P3 w99 . 8 न30 13 13 42 9 42 10 42 10 42 11 4211 13 13 42 12 13 42 18 13 4220 13 4223 13 4223 13 4224 13 4227 | तालगं uj બીજા ઓરડામાં માન્યું નહિ Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्द थेणा पक्खालणाय एगारसो 14 43 सुमिणे -सहिरे काव दियपि | सुत्ती गत्ताए दीणाराणं अंजलिं पिउसंति रोएज्जा न वच्चिस्सं सम्मुहं लवेइ इओ अवसरसु रायसंतिअं उवाणहाजुत्तपाएण सक्खं उच्चारपासवणाई परिचएज्ज तिव्वधणासत्तीए सद्दकोसो-१ (कथानुक्रमेण) 157 शब्दार्थ कथा पृष्ठ पंक्ति शब्द शब्दार्थ कथा पृष्ठ पंक्ति ચોરો 13 42 28 / कहा-१५ પીઠના ભાગમાં 13 42 29 | रज्जसंतिकारगो यति माह वि५ 42 / 2 15 દેહ ધોવા માટે 13 43 4 | विउसमाहणपुत्ताणं विद्वान् प्रामए। पुत्रीने. कहा-१४ पारद्धो , प्रारंम थयो. 15 4515 અગિયારમો 43 16. | पुण्णे विवाहे विवाह पू[ थये छते 15 4517 સ્વપ્નમાં 14 43 17 चिटुंतु 2 . 15 4519 સહન કરે છે 14 43 17 खज्जरसलुद्धा ખાદ્યરસના લાલચ 15 45 19 ફૂટી કોડી પણ 14 43 18 | परुप्परं પિરસ્પર 15 45 19 હર્ષથી ઘેલો 43 21 સુક્તિ, કહેવત 15 4520 ખાડાની 43 25 वाइऊण વાંચીને 15 45 21 मोमो मरीन हीना२। 44 2 सिलोगपायस्स શ્લોકના પદની 15 4522 પિતાની સંપત્તિ 44 3 | पायत्तिगं ત્રણ પાદ-ચરણ 15 4522 ઠીક લાગે 44 3 खरतुल्लो ગધેડા સમાન 15 4525 જઈશ નહિ 44 5 साऊभोयणरया | સ્વાદિષ્ટ ભોજનમાં આસક્ત 5 સન્મુખ 14 44 6 जुत्तीए યુક્તિથી 15 46 2 લવારો કરે છે 14 4410 वज्जकुडो - વજ જેવા કઠણ 15 46 4 અહીંથી શ્રેષ્ઠ 15 46 7 ખસીજા 14 45 1 अणुण्णं અનુજ્ઞા રાજ સંપત્તિ 14 45 2 तिलतेल्लेण तराना तथा 15 47 3 ५॥२युत 5 // 43 14 453 उपरग्गिदीवणेण ४४२॥ग्नि प्रहीत ४२वाथी 15 સાક્ષાત્ 45 4 लद्धवाओ ઉપાય પામેલો 15 479 भण-भूत्र 14 45 4 सयणाय શયન માટે 15 47 9 परित्याग 2 14 45 8 पिहिअं બંધ 15 47 12 त धननी सासस्तिवमा 14 45 9 ।रविंति બૂમ પાડે છે. 15 47 12 45 1 | सेयं 15 47 2 orm wor Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दार्थ 158 शब्द शब्दार्थ मोणेण थिओ भौन 26 // अत्थरणाभावे य॥६२न। मभाव -सीयबाहिया -31थी. ४ता तुरंगपिट्ठच्छाइअवत्थं घोडानी पी8 52 2 सावमाणं અપમાન સહિત उइ ઉચિત सुहसज्जा સુખશયા भूलोट्टणं ભોયપર આળોટવું मुक्को મુક્યો હતો असच्चवाइ અસત્યવાદી पाव પાપી. धिट्ठ ધૂર્ત निवसहाए રાજસભામાં एवंविहदुहाणं આ પ્રકારે દુ:ખના भायणं ભોજન कहा-१६ विइण्णं न વહેચ્યું નથી वेमणस्सभावेण वैमनस्य भवथा वारगो વારો जेटुसं જ્યેષ્ઠ પુત્રના कणिट्ठस्स કનિષ્ઠ પુત્રના अहिलं दिणं આખો દિવસ थीणं સ્ત્રીની अक्खितेयं આંખોનું તેજ सद्दकोसो-१ (कथानुक्रमेण) कथा पृष्ठ पंक्ति शब्द 15 47 14 तिरक्करिओ 15 47 15 | कच्छुट्टियं 15 47 15 | निक्कासेइरे 5 / 529j 15 47 15 | मंसुं दाढियं च 15 4716 | उवहसिंति 15 4716 | रुक्खं 47 16 | निव्वहिस्सं 15 4717 | नित्थरणुवायं 15 47 22 विणिओगं 47 23 | मोइस्सं 4723 | रणरणयारपुव्वं 4723 / दाउमिच्छामि 15 4729 | पच्चप्पइ 15 486 नाइजणं 15. अंधाइओ 48 13 सणेत्तो 16 4816 16 4817 नच्चासण्णे 16 4817 | सोहग्गकारणे 48 18 | हियद्विणो 16 48 19 16 48 20 वहाइटेण 16 4822 | भूमीसो कथा पृष्ठ पंक्ति તિરસ્કૃત 16 4823 74. 16 4824 जेथे छ 16 4824 मूंछ भने हाढीन. 4824 ઉપહાસ કરે છે. 16 49 1 રૂક્ષ 16 49 1 નિર્વાહ કરીશ 49 2 નિસ્તારનો ઉપાય 16 49 3 વિનિયોગ भूडीश 16 499 રણકાર પૂર્વક 16 49 9 આપવાને ઈચ્છું છું 16 50 10 પાછા આપે છે 16 50 11 જ્ઞાતિ માણસને 16 5014 कहा-१७ धनुं अनु४२५॥ ४२तो 17 નેત્રસહિત 17 51 3 નિર્વાહ કરે છે 17 ___51 4 पहुन नडि सौभाग्यन। // 29 // 35 17 52 डित वाणा 17 52 10 कहा-१८ qधाहेश पामेर पु३५ वडे 18 52 16 રાજા 52 16 16 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 कथा | पृष्ठ पंक्ति 19 54 6 19 54 7 19 54 7 19 54 7 19 55 2 19 55 3 पहरिअं 52 20 | शब्द | मुद्धो नरवइणावि पक्खिवइ अहिलंमि नयरे परचक्कभएण हलबोलो चिच्चा कारुणिओ बुद्धिनिहाओ दंसेइ वहत्थंभे सिरिमंताणं नायरा निसेहिऊण धीमया होह 52 23 5224 सद्दकोसो-१ (कथानुक्रमेण) शब्दार्थ कथा | पृष्ठ पंक्ति शब्द शब्दार्थ મુગ્ધ 18 5217 | अंगीकुणंते समाणे स्वी२ ते छते 25% 43 59 / 18 52 18 खलिओ સ્કૂલના . 18 52 20 मोग्गरेण દાંડા વડે આખા નગરમાં 18 5220 . प्रहार यो ५२यना भयथा अजुत्तं અયોગ્ય, ગેરવ્યાજબી કોલાહલ 18 5220 एगोणं એક ન્યૂન છોડીને 18 52 21 पण्णाविहूसिआ था विभूषित કરૂણાવાન कहा-२० બુદ્ધિનધાન सावहाणस्स સાવધ માણસને દેખાડે છે 18 5225 मिलिच्छस्स સ્વેચ્છની વધસ્તંભ ઉપર 18 5226 मोग्गलिएण મોગલ. શ્રીમંતોનું 18 |कोणमि ખૂણામાં નગરજનો 18 53 4 निई નિદ્રા નિષેધ કરીને | विआरिअमुहे ઉઘાડેલા મુખમાં બુદ્ધિમાને 18 53 6 ઊંચો થાઓ 53 7 निद्दमुवगओ નિદ્રા પામ્યો 53 7 धम्मपत्ती ધર્મની પ્રાપ્તિ કાર્યસાધક 18 53 7 | परिवज्जह छोडी हो कहा-१९ कहा-२१ મંત્રાલયમાં, મીલમાં 19 54 4 अज्जबालगो આર્ય બાળક विद्युत् प्रवाह म28 ४थी 19 54 4 अंबाइ માતા વડે કારીગરને 19 54 5 | पाढिओ ભણાવાયો લઈને 19 54 6 ડંખ મારીને ચાલુ કરી આપીશ 19 54 6 जएइ પ્રયત્ન કરે છે 20 55 11 20 55 12 20 5515 20 55 16 20 5517 20 5518 20 55 19 20 5522 20 5522 20 56 3 मईए બુદ્ધિથી कज्जसाहगा जंतालए निस्संचारेण सिप्पिं गिहिऊण संचालिस्सं 21 21 21 21 21 57 4 57 5 57 5 57 7 57 7 3399 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ कथा | पृष्ठ पंक्ति 22 59 2 22 59 2 22 59 23 60 23 / 23 61 23 21 584 23 सेयं 61 160 सद्दकोसो-१ (कथानुक्रमेण) शब्द शब्दार्थ कथा | पृष्ठ पंक्ति शब्द शब्दार्थ तप्पीडं તે પીડાને 21 58 1 चित्तचमक्किओ माश्यर्य यति थयो अगणितो અવગણતો 58 2 | पसंसिऊण પ્રશંસા કરીને रयगो ધોબી 21 58 3 3 सेट्ठयरं શ્રેષ્ઠતર जयंमि જગતમાં 21 58 3 कहा-२३ -विसमइअ- - री 21 58 4 | भवियव्वयाजोगेण भवितव्यताना योगथा जंतुद्धरणत्थं જીવના ઉદ્ધાર માટે 21 58 4 हच्चाजायपावं हत्याथी उत्पन्न थतुं 5 / 5 उज्जमेसि ઉદ્યમ કરે છે अज्जजाव ' આજ સુધી खुद्दोवि - શુદ્ર પણ आयव्वयनामाई मा4 - 04.न कहा-२२ मउणं મૌન साडियण्णपयाणंमि सदा अन्नन। महान विशे कुहिये કોહવાયેલા लिहणपरो લેખનમાં લીન पच्चक्खं પ્રત્યક્ષ वत्तालावं વાર્તાલાપ परमत्थविआरणा ५२भार्थ विया२५॥ 22 58 19 कज्जाउलो કામમાં વ્યગ્ર सुनत्तणेण શૂન્યતાથી 22 5819 कज्जसमत्तीए કાર્ય સમાપ્ત થયે अजुत्तं અયોગ્ય 22 5819 जामद्धे / અર્ધો પ્રહર बोहेयव्वो બોધ પમાડવો જોઈએ आसीसपायं મસ્તકથી પગ સુધી सूवगारस्स રસોઈઆને अप्पाणं પોતાને परिवेसेइ પીરસે છે. 58 23 आवरिऊण ઢાંકીને पासिऊण જોઈને 22 5824 संतप्त, थाईल निस्साओ બે સ્વાદ 5825 पायसंवाहणं ( પગચંપી अब्भासं અભ્યાસ ટેવ 59 1 कम्मकरं નોકરને रोइहिइ ગમશે, ભાવશે 59 1 | सहेज्जगेरा - સહેલ કરતા सरहस्सं રહસ્ય સહિત कहा-२४ सुवयणं સદ્ધચન 2 | कलद्धिणो કાળરૂપી સમુદ્રનો 61 5 61 5 61 5 61 6 61 6 23 23 23 23 23 23 23 23 23 23 23 23 23 or or mp3 3 3 ww vvvor or 58 19 5820 618 61 8 61 9 61 61 10 6115 24 62 2 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 પાસે शब्द अंगओ सरिच्छो AN सगासंमि सिलाह खलणं सोहणयरं कलं 63 2 सुमिणो पहावसालिणी निम्मवगो धण्णयमो सलाहणिज्जो खुण्णं न तरिस्ससि सहं मंदूसाहेण गुणगणप्पयं पुज्जाणं पडिऊलं सद्दकोसो-१ (कथानुक्रमेण) शब्दार्थ कथा | पृष्ठ पंक्ति शब्द शब्दार्थ कथा पृष्ठ पंक्ति - પુત્ર 24 62 3 पवहणं વહાણ 25 65 1 સરખો, સમાન ____24 62 5 निबुड्ढे ડુબી ગયું 25 65 1 24 62 5 पत्तकालंमि પ્રાપ્ત કાળમાં 25 65, 6 - साधा-प्रशंसा 24 63 1 कहा-२६ સ્કૂલના, ભૂલ 24 - गयाणुगइओ तानुगति 26 65 11 અતિસુંદર 24 63 2 परमटुं પરમાર્થનો 26 65 11 કળાને 24 63 3 |सहित्तणं સખીપણું 26 65 13 સ્વપ્ન 24 63 6 | वल्लहा પ્રિય 26 65 14 प्रभावशाली 24 63 7 सेयरूवो શ્રેષ્ઠ રૂપવાળો 26 65 15 નિર્માતા 24 63 10 नूणं નક્કી 26 65 18 ધન્યતમ. 24 63 10 वइएसिगो વિદેશી 26 6523 પ્રશંસનીય 24 63 10 | अणच्चा જાણ્યા વિના 26 67 1 જરા પણ 24 63 11 कहा-२७ शक्तिमान 262 नलि 24 63 14 सोयरा શ્રોતા 27 67 10 સુંદર 24 63 15 | विउसा વિદ્વાનો 27 67 12 મંદ ઉત્સાહ વડે 24 6316 | विउसवरालंकियं श्रेष्ठ विद्वानोथी संत 27 67 13 ગુણગણપ્રદ 24 63 19 मुल्लंकणटुं भूल्य 425 / भाटे 27 67 13 પૂજ્ય પુરૂષોના 24 63 20 | समुच्च-वण्ण-रूवं समान याs-qgl-३५वाणी२७ 67 14 | વિપરીત 24 6320 | उइअं ઉચિત 27 67 15 कहा-२५ विजयंकंकिआ वि४यन। यिस्थी मात 27 67 16 પગ ચૂકતાં 25 64 4 लक्खचंदगा લાખ ચંદ્રકો 27 67 વળીને 25 64 5 णिहसेण કસોટી વડે 27 67 18 ભાગ્ય 25 64 6 मणिगारा સોની 27 67 18 અવળા મુખવાળું 25 64 6 तुलाए ત્રાજવામાં 27 67 18 खलिअपाओ निवट्टिऊण दइव्वं परंमुहं Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दार्थ कथा 29 29 29 29 .29 पृष्ठ पंक्ति 71 13 7117 7121 7122 72 1 72 1 162 शब्द अंकेह मुल्लनिरूवगा निरूविंति न तीरंती महईए परिसाए - तणुगं सलागं - अच्छेरमग्गा - अणुमयं विसमं अप्पहियगरं सयं हियए ओइण्णा उवउत्ता पराइओ 27 68 1 29 72 शब्दार्थ આંકો भूख्य नि३५ो नीरजे छ, तपासे छ સમર્થ થતાં નથી મોટી સભામાં ઘાસની સળી આશ્ચર્ય મગ્ન અનુમાન અસમાન આત્મહિતકારી સ્વયં हृयम उतरी 5 ઉપયોગપૂર્વક પરાજિ ત થયેલો कहा-२८ 2ii पुत्रयारय बुद्धिना निधान 29 29 29 72 3 72 6 73 3 27 69 2 सद्दकोसो-१ (कथानुक्रमेण) कथा | पृष्ठ पंक्ति शब्द 27 67 18 घडिआलयं ઘડિયાળ 27 6719 મુધા-ફોગટ ગયો 27 6720 नावगच्छेज्जा જાણતો નથી 27 67 21 | पाओणजीवणं पोए ॐ00 27 67 21 | अण्णवमझंमि भरिये वाओ પવન 27 68 4 सयसिक्करं સો કકડા 68 4 | आहीणं આધીન, વશમાં 68 5 | सिलप्फालिअ- शी। साथे भटपाथी२७ 68 8 महेसिणो મહર્ષિઓ कहा-३० 27 69 4 मइच्चुओ મતિભ્રષ્ટ 27 69 5 सूणावई 27 69 9 | अब्भहियं અધિક विवरीए વિપરીત 28 69 19 અનુભવે છે 28 . 69 19 वाहिपडियारं - વ્યાધિનો પ્રતિકાર 28 6922 | रई રતિ, હર્ષ 28 6923 |समज्जिअं बांध्यु छ 28 6924 उइण्णं ध्यम भाव्यु छ 28 70 1 सयणेहिं સ્વજનો વડે 28 70 4 | अंगीकुणेहि स्वी२ 12 28 71 2 | नियजणगववसायं पोताना पितानो व्यसाय न तरामि હું સમર્થ નથી કસાઈ 30 30 30 30 73 11 73 12 73 13 7314 30 73 14 કહીને पाडिलिउत्त- चउबुद्धिनिहाणो वोत्तूण मुरुक्खसेहर नागया लत्ताए चरपुरिसो रच्छासु 30 30 30 30 7316 7316 7317 7317 भूशिरोम ન આવી સોટીથી ગુપ્તચર પુરૂષો શેરીઓ कहा-२९ 30 7321 ३०७३र 30 73 21 30 73 22 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तिह 32 77 8 31 75 7 . सद्दकोसो-१ (कथानुक्रमेण) शब्दार्थ कथा | पृष्ठ पंक्ति शब्द शब्दार्थ कथा पृष्ठ पंक्ति सोढुं સહન કરવા માટે . 30 73 22 खणमेत्तं ક્ષણમાત્ર 32 77 5 ति 30 73 23 न तोलिओ ताज्यो-2श्यो नथी 32 77 5 आरसंतेण બૂમ પાડતા 30 7323 गणणं ગણના 32 776 विभइऊण વિભાગ કરીને 30 7324 |-सामत्थ- -सामर्थ्य, पणसंकमेज्ज સંક્રમણ થાય 30 | नियतणुमेत्तसहाया . निड भात्री सहायथा 32 77 8 तुण्हिक्का મૌન 30 दिणद्धसमए पोरे 32 77 9 कहा-३१ ओइण्णा तय, 26 // 32 ण्हुसाओ પુત્રવધૂઓ 31 75 4 आवणे દુકાને 32 77 12 कोडीसरो કોટીશ્વર 31 75 5 पडण्णं પ્રતિજ્ઞા 32 7717 संमुहं સામે 31 75 7 सोहग्गियजणेसु सौभग्यवंत सोडमा 32 7717 मयंधा મદથી અંધ धूया પુત્રી 32 77 18 गव्वंधा ગર્વથી અંધ 31 75 9 अक्खित्त- આકર્ષાયેલા 32 77 19 नालवेइ બોલતી નથી सतोसचित्ता પ્રસન્ન ચિત્તવાળી 32 7720 नाइजेमणं જ્ઞાતિજમણ 75 12 अमच्चसुओ અમાત્ય પુત્ર 32 7722 वायायणाओ બારીમાંથી 31 7519 विण्णत्तिं વિનંતિ 32 77 23 ओयरतो ઉતરતો 31 7523 नियडि- ७५टी 32 7724 निविडयरउवघाएण भी२. धातथी 31 7524 अणुमन्निएण અનુમતિ અપાયેલા 32 78 तक्खणे તે ક્ષણે 31 7524 | उवट्ठवेह હાજ૨ કરો 32 78 पायसभत्तं ખીરનું ભોજન 31 75 26 अणिमित्तं નિમિત્ત વિના 32 78 कहा-३२ कहा-३३ मुल्लंमि મૂલ્યને વિષે 32 77 1 परिणयबुद्धिए परिव-परित बुद्धि 33 79 13 दक्खत्तक्षता, होशीयारी- 32 77 2 मणा થોડું પણ 33 7914 कलाकलावविउणो विविध 4 // niaunu 32 77 4 मइभंस- મતિભ્રષ્ટ 33 79 16 अन्नोनપરસ્પર 32 77 5 | सुहुयहुयासणे सारी रीत. पणता निभा 33 79 19 31 75 11 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 सुपक्कं 34 सद्दकोसो-१ (कथानुक्रमेण) शब्द शब्दार्थ कथा पृष्ठ पंक्ति शब्द निच्छिऊण નિર્ણય કરીને 33 79 21 | पयच्छाहि कहा-३४ सगिहं ससिणेहं સ્નેહપૂર્વક 34 82 1 फासुयमेसणिज्जं સારી રીતે પકાવેલા 34 82 1 | अणवज्जवंजणं શાક 82 7 आयन्निऊण कहा-३५ | संविग्गाए नायगं દૃષ્ટાંત पव्वइउं પ્રવ્રજ્યા લેવા માટે 35 83 5 इच्छामेत्तेण पियरे માતા-પિતાને न लित्तो न विसज्जति રજા આપતા નથી 83 5 अणासत्तो दुप्पडियाराणि प्रत्यु५७२. वणव हु४२ वा 35 . 84 1 सुसाहए जणयाणि ४न्महात। -पानी. 35 84 1 | कहमवमन्नेमिमा भ. 3? 35 84 1 | विउसेहिं किसिकम्माइववसाए दृषिभ-तीन व्यवसायमा 35 | तस्सत्थो वयग्गहणेक्कचित्तो व्रतयए। भाटे मेयित्त-तत्५२ 35 84 3 नावगओ एगभत्तेहिं सuथी 84 3 इयंतं दक्खिन्नसारयाए पक्षियताथी मुहा - भज्ज - ભાર્યા-પત્નીને 35 84 4 धिरत्थु दीणाणणा દીન મુખવાળી | दिणत्तएण छेत्तं ક્ષેત્ર, ખેતર अक्कंतो અધિરાઈ 84 10 चिंताउलोम्हि पच्चक्खं પ્રત્યક્ષ 84 14 पच्चूससंपहारिऊण વિચારીને 35 84 15 पासायवरस्स एक्कसि એક વાર 35 84 18 चउक्किआए 35 853 शब्दार्थ कथा पृष्ठ पंक्ति महान 72. 35 84 18 પોતાના ઘરે 35 84 19 प्रासु भने अषय-निष 35 84 અનવદ્ય, નિર્દોષ 35 84 21 સાંભળીને 35 8425 સંવેગ-વૈરાગ્યથી 35 8425 દાક્ષિણ્યતાના મહોદધિ-સાગર રૂફ 84 રક ઈચ્છામાત્રથી 35 8428 લેપાયા નહિ 35 8429 અનાસક્ત પણે સાધવા જોઈએ कहा-३६ વિદ્વાનો વડે 36 85 13 તેનો અર્થ 36 85 13 જણાયો નહિ 36 85 13 આટલો 36 8514 મુધા, ફોગટ 36 85 15 ધિક્કાર હો 36 85 15 ત્રણ દિવસમાં 36 8516 આકુળ 36 8516 ચિંતાથી આકુળ છું 36 85 प्रत्मात 36 86 2 "શ્રેષ્ઠ મહેલના 36 863 ચોકમાં 36 86 4 or 84 m m m 35 84 4 35 84.4 84 8 अधिइं" Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 कथा | पृष्ठ पंक्ति 38 89 21 38 8922 38 38 2. 38 90 5 38 906 38 906 38 90 8 38 90 9 38 91 2 8 91 5 सद्दकोसो-१ (कथानुक्रमेण) | शब्द शब्दार्थ कथा पृष्ठ पंक्ति शब्द संठाइऊण सीने अल्हायगरा दीणाणाहजायगाणं होन-अनाथ यायोने 36 86 4 | अणुइअं -आइट्ठो -माहेश रायो 36 86 5 सवलिआ आवणवीहीए બજારમાં 36 86 6 | सीलभट्ठा -वसणासत्तो -व्यसनम मास 36 86 6 | अववरए -तक्कं -त, विया२ 36 87 1 | उच्चयरं जहारिहं યથાયોગ્ય રીતે 36 87 3 | पंचत्तं पत्ता महिवई મહીપતિ, રાજા 87 23 विलवेइ कहा-३७ इक्कारसंगधरो -परंमुहं -परागभुम-भवणाभुषवाणो 37 88 4 नाएण धणज्जणतल्लिच्छं धन भेगम तदान 37 884 अब्भासाओ कक्करो 37 वहोवायं जिण्णवत्थंमि જીર્ણ વસ્ત્રમાં 37 8 महुररवंमि लोहग्गत्थो લોભથી ગ્રસ્ત 37 89 5 सुहत्थिणो समंता ચારે બાજુથી 37 89 5 पराणिटुं भिण्णं ફાટી ગયું 37 898 अवणमिऊण નીચે નમીને नियइवाई 37 89 9 अलसा निब्भग्गसेहरो નિર્ભાગ્ય શિરોમણી 37 8910 |पमाइणो माणसे માનસમાં 37 8912 | दक्खाए रसो कहा-३८ पडेण सस्सं અવશ્ય 38 8917 दइव्ववाई धुवं નિચ્ચે 38 8917 |घंसेइ चंदुव्व ચંદનની પેઠે 38 89 20 | आयासेण a mo 5 w wars un o 8 , शब्दार्थ આલ્હાદક, શીતળ અનુચિત સમડી શીલથી ભ્રષ્ટ અભરાઈ ઉપર મોટેથી મરણ પામ્યો વિલાપ કરે છે अध्यार अंगना घा२४ ન્યાયથી અભ્યાસ-સંસ્કારથી વધનો ઉપાય મીઠા શબ્દમાં સુખના અર્થી બીજાનું અનિષ્ટ-બુરું कहा-३८ નિયતિવાદી આળસુ પ્રમાદથી દ્રાક્ષનો રસ આવરણથી ભાગ્યવાદી ઘર્ષણ કરે છે પ્રયત્ન વડે 38 91 38 38 38 9210 9210 37898 ઉપર 39 39 39 9218 9219 9221 39 39 93 3 93 4 93 7 39 93 9 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 शब्द WW.WW अइक्कंता जत्तं दइववसाओ कोणगे रंधमज्झट्ठिओ ___ मूसओ गाढयरतमेण पच्छण्णठाणे कज्जनिष्फत्ती पडनिप्पायण नीइसत्थे सद्दकोसो-१ (कथानुक्रमेण) कथा | पृष्ठ पंक्ति शब्द ___ शब्दार्थ कथा पृष्ठ पंक्ति 39 94 2 अवगयपरमत्थो ५२भार्थ. तो 40 95 20 39 94 3 શોક કરીને 40 95 22 39 94 8 अणलं माणे અગ્નિ લાવવા માટે 40 9523 39 94 8 खड्डाओ ખાડામાંથી 40 9524 39 94 9 मओ व्व મૃતની જેમ 40 9525 39 94 9 | अणेण पगारेण અનન્ય પ્રકારે 40 9527 39 94 10 कहा-४१ 39 94 12 -थूभસ્તંભ 41 97 4 39 94 19 | दोवारिएण બે વાર 41 97 5 39 94 20 नेमित्तिओ નૈમિત્તિક 41 976 39 9423 મહેચ્છા રાખે છે 41 976 39 9423 लद्धाणुन्नेण અનુજ્ઞા મેળવેલ |सकोउगेण કૌતુક સહિત 41 97 7 40 95 1 थोवदिणमज्झे - થોડા દિવસમાં 41 97 7 40 95 4 | अटुंगनिमित्त- અષ્ટાંગ નિમિત્ત 40 95 8 | सत्थविउसेण શાસ્ત્રના પંડિત વડે 41 97 8 40 95 14 | निउरंब સમૂહ 41 97 18 धूमजालाहिं ધૂમાડાથી 41 97 18 | पलओ નાશ 41 40 95 15 वसणं सं32 41 97 40 95 15 धीरिमं ધીરજને 41 97 25 40 95 16 तसियव्वं 2j न हो 41 97 25 40 95 19 | मुक्ककुपहगमणाणं 2 माथा. (2 २३सामान 41 97 26 40 95 19 | सीसगमुद्दाओ સીલ કરવામાં 41 98 5 शब्दार्थ પસાર થયા યત્ન ભાગ્યવશાત્ ખૂણામાં દરની અંદર રહેલો મૂષક, ઉદર અતિગાઢ અંધકારથી ગુપ્ત સ્થાનમાં કાર્યની નિષ્પત્તિ ५टना निभान- નીતિ શાસ્ત્રમાં દરિદ્રતા कहा-४० -पोयटनी ધનાઢય પર-બીજાના ભાવને પર્યન્ત, છેલ્લે બીજાના અભિપ્રાયને જાણવામાં કુશળ આંખો મીંચીને બે-ત્રણ વાર નિશ્ચલ નિચ્ચેષ્ટ दालिदं 41 97 -सुगाणं धणड्डो परभावण्णू पज्जंते पराभिप्पायनाणकुसलो. अच्छीइं निमीलिऊण दोच्चं तच्चं निच्चलो निच्चेट्ठो 15 15 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 सद्दकोसो-१ (कथानुक्रमेण) शब्द शब्दार्थ कथा पृष्ठ पंक्ति शब्द शब्दार्थ कथा | पृष्ठ पंक्ति पाहरिआयोडीहार 41 98 6 हाविओ હજામ 43 103 6 कोवानलारुणिअदेहो अपानलथी दाद हेडवाणो 41 99 4 दिवाकित्ती હજામ 43 104 1 वेढिऊण વીંટાળીને 41 99 5 | हत्थलहुत्तणेण वा थे 43 104 1 करालच्छा भयं४२ वा 41 99 7 मउययरं मतिना 43 104 1 जमभडसमा यम२॥४॥ सुमटो वा 41 99 7 पच्चुप्पण्णमई 5o. पाणवानी शुद्धिवाणो 43 104 3 भडा બહાદુર 41 99 8 दुवालस आणगाइं पार माना 43 104 4 निभालंति જુવે છે 41 100 6 अणुवमो અનુપમ 43 104 5 सज्झसं ભયને 41 100 7 भयदवंतं ભયભીત થયેલ 43 104 11 वियाणगो વિનાશક 41 100 9 वच्छत्थले છાતી પર 43 104 14 धारणओ દેવાદાર 41 100 19 उवहारो ઉપહાર, ભેટ 43 104 15 कहा-४२ वइसस्स વાણિયાના 43 104 17 खणणेण ખોદકામથી 42 101 10 दुद्दसं દુર્દશા 43 104 19 निही નિધાન 42 101 10 कहा-४४ तुलाए સંકટમાં 42 101 12 44 106 5 सिरिं - લક્ષ્મીને 42 101 12 एगसुणगसवठवणत्थं नु सेव२ भुजवा भाटे 44 106 6 पोढपुन्नपब्भारो प्रौढ पुश्यना मारवाणो 42 101 13 जामे પ્રહરમાં 44 106 7 वितहो વિતથ, ખોટો 42 10117 -कडेवरं કલેવર 44 106 9 आमलगथूलमुत्ता- भाभमान 4 // माहणत्तणं બ્રાહ્મણત્વ 44 106 12 -हलुब्भडो મોટા મોટા મોતીનો 42 10126 लंगूलं પૂંછડું 44 10614 तुडिओ તૂટી ગયો 42 10127 सउयवओ કુળવાન 44 106 18 पोइज्जउ પરોવીને 42 101 28 कहा-४५ पगुणों પ્રગટ 42 102 1 जहत्थनामा યથાર્થ નામવાળો 45 107 4 कहा-४३ पोढवयપ્રૌઢ-પુખ્ત વય 45 107 6 निवुत्तो 43 103 5 धूलिधूसरिअंगो धूथ मिश्रित वाणो 45 107 6 गीयट्ठ ગીતાર્થ નિવૃત્ત Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 शब्द शब्दार्थ હાટ, દુકાન દુષ્ટ ભાગ્ય વડે પ્રેરિત दुट्ठदइब्वेण पेरिओ निरग्गलं सुहासीसं कथा | पृष्ठ |पंक्ति 46 113 6 46 113 19 46 113 21 46 11327 46 113 29 46 114 8 46 114 46 114 15 46 पेम्मपराणं ऊसंगे चिराउसो जलहीणमच्छीव सत्थचित्ता तुण्णं अट्टज्झाणोवगया सिविणंमि कयत्थो खणंतरेण अवयारु पयापालो पयाभक्खओ अवच्चरहिया पमोयंतो गहिलो न आगरिसंति बज्झओ ઘણું શુભાશિષ कहा-४६ प्रेम 52 / / ખોળામાં દીર્ધાયુ 5 विनानी मा७८ 4 સ્વસ્થ ચિત્તવાળી જલ્દીથી मार्तध्यान पामेवी સ્વપ્નમાં કૃતાર્થ ક્ષણમાત્રમાં અપકાર પ્રજાપાલક પ્રજાભક્ષક બાળક રહિત પ્રમોદ કરતો ગાંડો આકર્ષતી નથી બહારથી सद्दकोसो-१ (कथानुक्रमेण) कथा पृष्ठ पंक्ति शब्द 45 108 1 | मज्जायं 45 108 2 |दलेइ 45 108 3 अवसिट्ठो 45 1088 वज्जरेइ 108 23 | सिवालए मज्जपाणंपि 46 109 7 / | विणासयाले 46 109 11 | पप्प 46 10914 | पिययमो 46 109 22 वज्जेण घडियं 46 10926 सहस्सहा 46 10926 रायहच्चा 10927 अग्गिसक्कारं 46 110 1 निवेयंति 46 110 8 46 111 5 खत्तं 46 111 5 निरंभंति 111 9 भयाउरा 46 111 9 46 111 17 थेणा 46 111 20 46 11125 गणिगा 46 112 9 | आहीणा 46 113 4 | अच्चब्भुयरूवेण शब्दार्थ મર્યાદા આપે છે. डी. (२यो) રજુ કરે છે શિવાલયે મદ્યપાન પણ વિનાશ કાળે પામીને પ્રિયતમ पथ्थरथी घडायेदु એકદમ २०४हत्याઅગ્નિસંસ્કાર નિવેદન કરે છે पंथने ખાતર, ધાડ અટકાવે છે ભયથી આકુળ બીજા રસ્તે સ્તન, ચોરો દુ:ખોની શ્રેણીને ગણિકા આધીન अति महत्भुत३५थी 46 46 46 46 46 46 115 7 115 7 115 8 115 9 1517 115 46 115 उप्पहे 46 46 116 4 46 116 7 46 117 4 46 117 13 46 117 13 46 117 22 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ पाविट्ठो कलुणं 46 सद्दकोसो-१ (कथानुक्रमेण) शब्दार्थ कथा पृष्ठ पंक्ति शब्द वेसावित्तिं वेश्यानो व्यवसाय 46 11724 | तुज्झोयरे पडघराई 5. 52, तंषु 46 118 5 जम्मणं वारंगणासयसामिणी सो वेश्यामोनी स्वामिनी 46 118 11 लभ्रूण सिरिमंतो . श्रीमंत 46 118 12 अप्पघायं આપઘાત 46 118 19 चियाए आहारो આધારે 46 11820 निद्दयाए सुहसूयगं શુભના સૂચકરૂપે 46 119 1 पच्चुत्तरं वामनयणं ડાબું નેત્ર 46 119 1 दाहिस्सं फुरियं ફરક્યું 46 119 1 पाउन्भूओ પ્રગટ થયો 46 119 8 | अंकंमि जायक्खोहा ક્ષોભ પેદા થયેલા 119 13 निरंभन्ति खणं ક્ષણ વાર 119 13 | पयंडो आगिईए આકૃતિથી 46 119 18 | वासाजलभएण તુરંત 46 119 20 इओ तओ सोयरुप्पन्नुव्व સથે ઉત્પન્ન થયેલા પેઠે 46 222 રક उप्पण्णकरुणो जम्मदायारे જન્મદાતા 46 119 25 ससत्तसरीरा अवसउणाणि અપશુકનોને 46 119 28 सिणेहारिहा विवहकुयक्कं विविध दुर्भा 46 11928 संघरिसेण किं कुविओसि? तुंभ 5 छ? 46 120 3 वइरीव દુમનની જેમ 46 120 3 | रोयणं संखेवेण સંક્ષેપથી 46 121 2 | पूरिस्सामि आवयाए આપદામાં, મુસીબતમાં 46 121 8 |जहारिहसक्कारं धरणीपीढंमि ધરતીના પેટાળમાં 46 121 9 | अवसरुइअं हिययाघाएण હૃદયાઘાતથી 121 9 पाउब्भवंति शब्दार्थ कथा पृष्ठ पंक्ति તારા ઉદરમાં 46 121 16 જન્મ 46 121 16 મેળવીને 46 121 16 પાપીષ્ઠ 46 121 17 'ચિતામાં 46 121 21 નિર્દયતાથી 46 122 2 પ્રત્યુત્તર 46 122 3 આપીશ 46 122 3 કરુણ રીતે 46 122 10 ખોળામાં 46 122 10 અટકાવે છે 46 122 20 પ્રચંડ 46 12224 १२साहना पीना भयथा 46 122 25 આમ-તેમ 46 122 25 उत्पन्न येदी ४२९॥वाणो 46 123 16 સશક્ત શરીરવાળો . 46 123 22 સ્નેહને યોગ્ય 46 123 22 સંઘર્ષથી 46 124 3 સ્ત્રીઓનું 46 124 7 46 124 7 પૂરી પાડીશ. 46 124 21 यथायोग्य सत्।२ 46 124 23 અવસરને ઉચિત 46 124 31 પ્રગટ થ 46 125 6 तुण्ण थीणं રૂદન 46 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ઈશ્વરના ઘરમાં कथा | पृष्ठ पंक्ति 47 127 16 47 12717 47 127 19 47 127 21 47 127 22 47 12724 47 12727 47 128 2 47 128 2 170 सद्दकोसो-१ (कथानुक्रमेण) शब्द शब्दार्थ कथा | पृष्ठ | पंक्ति शब्द शब्दार्थ नरिंदप्पमुहेहिं રાજા વગેરે 46 125 9 तायवंसो | પિતાના વંશને जहसत्ति યથાશક્તિ 46 125 9 ईसरघरंमि कहा-४७ कयपुण्णा કૃત પુણ્યવાળી सप्पहावाए સપ્રભાવશાળી 47 125 23 -खवगसेढिणो ક્ષપક શ્રેણી इब्भजुगलेण शे6-080 43 47 12524 अणाए એણી વડે ओवाइयदाणपुव्वं नपूर्व 47 12524 वागरेइ વર્ણન કરે છે दारगं पुत्रने 47 125 25 अवरुप्पर પરસ્પર पसवी જન્મ આપ્યો 47 125 26 जाइमयदोसेण જાતિમદના દોષથી देहोवचएण शरीरनी वृद्धि 43 47 125 26 | अहमकुले અધમ-નીચ કુળમાં चेडी नटी 47 126 2 कहा-४८ पुलोइआ જોવાઈ 47 126 2 छदसणविउणो ७शनमा विद्वान् अक्खित्तचित्तो વિક્ષિપ્ત ચિત્તવાળો 47 126 2 वेयवेयंगपारंगया वह-inमां पारंगत. वम्महपीलिओ કામથી પીડિત 47 126 2 पच्छण्णं धिइं ધીરજ 47 126 3 -पवालरासिं ५२वाणानो समूह वयंस મિત્રો 47 126 3 | सालीणं ચોખાની, ડાંગરની अइदुद्धरा भात धर-दु: था. 2 42 / 5 तेवी 47 126 4 दुपोट्टलिगं બે પોટલી मयणावत्था કામાવસ્થા . 47 126 5 मक्कडो - ચોકીદાર मायंगजलं ચંડાલના પાણીને 47 1266 | परबाहं બાજાની બાધા-વિઘ્નો -विज्जाठाणपारगो विधास्थानोमा पारंगत 47 126 6 कहा-४९ विविहकीलाहिं विविध मोथी. 47 127 8 ગ્રીસ દેશમાં सयखंडो સો ટુકડા 47 127 9 અધ્યાપક पिच्छियवाओवाथी.. 47 127 11 रायनीइवियक्खणो 2 / 4 नतिम वियए। वंससिहरट्टिओ iसन। शि५२ 2.38 47 127 12 परिस्सम પરિશ્રમ भयन। इस वो श्वेत 47 127 16 | पबलूसाहजुओ प्रथम उत्साउथी युत છૂપી રીતે 48 12814 48 128 15 48 128 19 48 12820 48 128 21 48 128 21 48 128 22 48 130 2 अज्झावगो 49 130 11 49 130 12 49 130 12 49 130 16 49 130 16 कैदधवलो Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 कथा पृष्ठ पंक्ति 51 136 7 51 137 2 51 137 3 52 137 16 52 137 22 सद्दकोसो-१ (कथानुक्रमेण) शब्दशब्दार्थ -कथा पृष्ठ पंक्ति शब्द शब्दार्थ चित्तक्खोहकारिणिं चित्तने मोम पहा२नारी 49 130 19 | पच्चप्पेहि પાછું આપો विविहविगप्पे विविध विडयो 43 131 4 | रक्खाए। રાખમાં अवियला अविर 49 132 6 विणहूँ। વિનાશ પામેલો सद्धा શ્રદ્ધા 49 132 6 | खायमुत्तं ખાતમુહૂર્ત अज्झप्पचिंतणपरो सामर्थितनम तत्५२ 49 132 12 | नायनिप्पण्णं न्यायथा निष्पन्न, विसयउम्मीओ विषयोनी भि 49 13214 નીતિથી મેળવેલું तुरंगीभूअ ઘોડો થઈને 49 13227 कहा-५२ घोडगीभूअ ઘોડો થઈન 49 13227 नायसंपण्णविहवो न्याय संपन्न वैभव सत्तिमंता શક્તિમાન 49 132 30 | अणीई અનીતિ कहा-५० न कप्पड़ કલ્પ નહિ हालियं ખેડૂત 50 133 20 सचिण्हं ચિહ્ન સહિત रिणमोक्खत्थं ઋણમુક્તિ માટે 50 133 22 | मच्छवहगधीवरं भत्स्यनो 15 42 ना२, करिसग 50 134 2 માછીમાર विराएइ શોભે છે, વિરાજે છે 50 134 3 पंचग्गिसेवगं પંચાગ્નિ સેવક - अण्णह અન્યથા, નહિ તો 50 134 8 तवस्सिं તપસ્વીને पण्णाए પ્રજ્ઞાથી. 50 135 11 चरियं पर्तन, या रायमाणणिज्जो ने माननीय 50 135 12 | पेच्छंतो જોતો कहा-५१ ईसरेण ઇશ્વર વડે नियणाइवग्गे पोताना तिमिi 51 135 22 | परंगणासु પરસ્ત્રીઓમાં पहावणं પ્રભાવના 51 135 23 | पउणो પ્રગુણ, હોંશિયાર भायणભાજન પાત્રમાં ___51 135 24 कहा-५३ अन्नन्नाभावेण અપૂર્વ ભાવથી 51 136 | सेलो પર્વત पाडिवेस्सिया પાડોસી 51 136 3 | पुलिंदा ભીલો आसायंतो આસ્વાદ લેતો 51 136 6 / सोवालंभं उपम-४५७ सहित 52 138 3 52 139 1 52 139 1 52 139 3 ખેડૂત 52 139 52 139 7 52 139 8 52 139 8 52 139 8 52 139 10 52 139 12 52 13927 53 141 4 53 141 5 53 142 7 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 सद्दकोसो-१ (कथानुक्रमेण) शब्द शब्दार्थ कथा | पृष्ठ | पंक्ति शब्द / शब्दार्थ कथा पृष्ठ पंक्ति गंडूसजलेण भोढामा भरेव पाएन गाथा 53 142 8 | भुजंगमेण સર્પ વડે 54 145 10 अच्छिं આંખ 53 142 12 | गसिज्जमाणं ગળાતા 54 145 10 रोगायंकेहिं रोगना मतिथी-डुमाथी 53 142 13 | कुररेण ટીંટોડી 54 145 10 सरधुणहेहिं ધનુષ્ય-બાણ વડે 53 142 15 | गिलिज्जमाणं ગળાતા 54 145 10 कहा-५४ चइत्ता ચ્યવીને 54 145 12 आघोसणं ઘોષણા 54 143 12 | अउज्झानयरीए अयोध्या नगरीमा 54 145 13 आजम्मदालिद्ददुया मान्म हरिद्र-दु:जी. . 54 143 15 अण्णत्थ અન્યત્ર . 54 145 16 जराजिण्णंगी જરા-ઘડપણથી જીર્ણ कहा-५५ અંગવાળી 54 143 15 | भाडयं माई 55 146 4 दुग्गयनारी नारी 54 143 15 | विवहजायणाहिं विविध यातनामा 43 55 146 6 सिंदुवारेहिं सिंवारना (तु७ पुष्पो 43) 54 143 22 घरकोइलो ગીરોળી. 55 146 7 उच्चिणित्ता ઉંચકીને 54 143 23 | खिवेइ नाणे छ 55 147 3 -पाइक्काणीगेहिं जामो सहित. 54 14324 | मयंगतीराए मृत तारे 55 147 4 सणियं ધીમે 54 14325 | अवरावमरणेहिं मे पछी म भ२५।थी. 55 147 9 मद्देज्जा | મર્દન 54 143 26 | बडुएण બ્રાહ્મણપુત્ર 55 147 11 नयणसुहंजणं नयनसुधां४ 54 144 1 | पुवभवब्भासओ पूर्वभवन अभ्यासथा हरिसंसुपाविअनेत्ता निशनथी पवित्र नेत्रवाणी 54 144 2 સંસ્કારથી 55 147 11 सुहगा સૌભાગ્યશાળી . 54 144 3 | सिट्ठलेएण શિષ્યલોક વડે 55 147 12 सोहम्मे सौधर्म हेवलोभ 54 144 7 दुक्कडगरिहनिंदणेण हुकृत पडना निंथी . 55 147 15 निष्फंदत्तणेण निस्पंहनथा | हयपावकम्मो भान तो 55 147 15 अग्गिणा सक्कारं मग्निसंस्७२ 54 145 1 | सद्दसिलोगं सो सो 55 147 23 तिपयाहिणं ત્રણ પ્રદક્ષિણા 54 145 1 रज्जद्धं અર્થે રાજય 55 147 23 देसणासवणं शन। श्रव। ' રેંટ ચલાવનારને 55 147 28 विम्हयवियसिय- विस्मयथा विसित- 54 6 | पुण्णजोएण પુણ્યયોગથી 55 148 2 54 145 2 अरहदा Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 शब्द अ अइक्कता अइदुद्धरा अइलुद्धत्तणेण अउज्झानयरीए अउलं अंकंमि अंकेह अंगओ अंगीकुणेहि अंगीकुणंते समाणे अंचलं अंतट्ठिएण अंधाइओ अंबाइ अकम्हा अकम्हा अक्कंतो अक्खितेयं अक्खित्तअक्खित्तचित्तो अगणितो अग्गिणा सक्कारं सद्दकोसो-१ (अकारादिक्रमेण) शब्दार्थ | कथा | पृष्ठ पंक्ति शब्द शब्दार्थ कथा | पृष्ठ पंक्ति अग्गिसक्कारं मग्निसं२७२ 46 115 9 પસાર થયા 39 94 2 | अचयंतो सशस्त. 5 10 9 भतिध२-६:पेथी 2 ४२राय तवी 47 126 4 | अच्चब्भुयरूवेण मति महमुत३५थी 46 117 22 અતિલોભથી 8 31 2 | अच्छिं આંખ 53 142 12 अयोध्या नगरीमा 54 145 13 | अच्छीइं , मांगो 40 95 15 અપૂર્વ 1 4 11 | अच्छेजुत्तेण આશ્ચર્ય ચકિત 9 33 13 ખોળામાં 46 122 10 अच्छेरमग्गा આશ્ચર્ય મગ્ન 27 68 4 આંકો 27 67 18 / अजुत्तं અયોગ્ય, ગેરવ્યાજબી 19 55 2 પુત્ર 24 62 3 | अजुत्तं અયોગ્ય 22 58 19 સ્વીકાર કરી 30 73 21 | अज्जजाव આજ સુધી ____23 61 1 स्वी॥२ ४२।तेछते. 19 54 6 अज्जबालगो આર્ય બાળક 21 57 4 છેડાને 10 35 3 | अज्जे અજેય 9 33 9 અંદર રહેલા 7 29 2 | अज्झप्पचिंतणपरो मात्मचिंतनम तत्५२ 49 132 12 धनु अनु४२५॥ ४२तो 17 51 3 | अज्झावगो अध्या५४ 49 130 12 માતા વડે 21 57 5 | अट्टज्झाणेण मार्तध्यान पूर्व 5 21 12 આકસ્મિક 5 23 25 | अट्टज्झाणोवगया मार्तध्यान पामेली. 46 109 27 આકસ્મિક 13 42 11 | अट्टरोद्दज्झाणपरा मात-रौद्रध्यानमा तत्५२. 8 31 3 આકુળ - 36 85 16 अटुंगनिमित्तसत्थ मष्ट निमित्त આંખોનું તેજ 16 48 22 -विउसेण शास्त्रना पंडित 3 41 97 આકર્ષાયેલા 32 77 19 | अणच्चा જાણ્યા વિના विक्षिप्त यित्तागो 47 126 2 | अणलं माणेउं सग्नि व भाटे 40 95 23 અવગણતો 21 58 2 | अणवज्ज- सन, निर्दोष 35 84 21 भग्निसं२४२ 54 145 1 | अण्णवमझंमि मध हरिये 29 72 1 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 59 म 174 सद्दकोसो-१ (अकारादिक्रमेण) शब्द शब्दार्थ कथा | पृष्ठ पंक्ति शब्द अणाए એણી વડે 47 127 22 | अप्पघायं अणासत्तो અનાસક્ત પણે 35 85 3 | अप्पहियगरं अणिमित्तं નિમિત્ત વિના 32 78 10 | अप्पाणं अणीई અનીતિ 139 1 अप्पीभूए अणीईए અનીતિથી 12 39 28 अब्भहियं अणुइअं અનુચિત 38 89 22 | अब्भासं अणुण्णं . અનુજ્ઞા 15 47 2 | अब्भासाओ अणुमन्निएण અનુમતિ અપાયેલા 32 78 3 | अब्भुयनायंमि अणुमयं અનુમાન 27 68 4 | अमच्चसुओ अणुवमो અનુપમ 43 104 5 | अयस्स कण्णं अणेगकूरपाणि- मने 2 अरहट्टगं -गणभीसणा मोन। समूथी 5 18 3 अल्हायगरा अणेण पगारेण अनन्य भरे 40 9527 अलसा अण्णत्थ અન્યત્ર 54 145 16 | अवगयपरमत्थो - अण्णवमझमि भव हरिये 29 72 1 अवच्चरहिया अण्णह અન્યથા, નહિ તો 50 134 8 | अवणयणत्थं अत्थरणाभावे ચાદરના અભાવમાં 15 47 15 अवणमिऊण अधिइं અધિરાઈ 35 84 10 अवयारु अन्नन्नाभावेण અપૂર્વ ભાવથી 51 136 1 | अवरावरमरणेहिं अनोत्रપરસ્પર 32 77 5 | अवरुप्परं अपावंतो ન મળતા 5 20 1 | अववरए अपिहिअदारे ઉઘાડા બારણે 10 35 3 | अववरगे अप्पकेरासब्भपउत्तिं पोताना असभ्य प्रवृत्तिने 12 39 10 / अवसउणाणि शब्दार्थ कथा | पृष्ठ पंक्ति આપઘાત 46 118 19 આત્મહિતકારી 27 68 8 પોતાને 23 61 8 અલ્પ થવાથી અધિક 30 અભ્યાસ, ટેવ અભ્યાસ-સંસ્કારથી 38 91 5 અભુતન્યાયમાં અમાત્ય પુત્ર 32 77 22 ते (५.४२।न1) आन 12 38 1 રેંટ ચલાવનારને 55 147 28 આલ્હાદક, શીતળ 38 89 21 આળસુ 39 92 19 પરમાર્થ જાણેલો 40 95 20 બાળક રહિત 46 111 17 દૂર કરવા માટે નીચે નમીને 37 89 8 અપકાર 46 111 5 मे पछी में भ२४थी 55 147 9 પરસ્પર 47 127 27 અભરાઈ ઉપર 38 90 5 ' બીજા ઓરડામાં 13 42 24 અપશુકનોને 46 119 28 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्द शब्दार्थ सद्दकोसो-१ (अकारादिक्रमेण) कथा | पृष्ठ पंक्ति शब्द 14 45 1 | आरसंतेण 46 124 31 | आवणवीहीए 46 113 21 आवणे अवसरसु अवसरुइअं अवसिट्ठो अवियला असच्चवाइ अहमकुले अहिययरो अहिलं दिणं अहिलंमि नयरे अहिवो अहिसिंचंति ખસીજા અવસરને ઉચિત नाही. (2) અવિહડ અસત્યવાદી અધમ-નીચ કુળમાં અધિકતર . આખો દિવસ આખા નગરમાં અધીપ, રાજા અભિષેક કરે છે शब्दार्थ બૂમ પાડતા 5 // 2i हुने , ढडीने मा५मi, भुसीबतमा અશ્વનો આસ્વાદ લેતો મસ્તકથી પગ સુધી આધાર આધીન, વશમાં આધીન બોલાવાયો कथा पृष्ठ पंक्ति 30 73 23 36 86 6 32 77 12 23 61 8 46 121 8 8 30 25 51 136 6 23 618 46 118 20 29 72 3 46 117 13 आ խ» -आइट्ठो -આદેશ કરાયો आउसं આયુષ્ય आउहसालाए. मायुधामi आगिईए આકૃતિથી आघोसणं ઘોષણા आजम्मदालिद्ददुया मान्म हरिद्र-दुःणी आपुच्छिऊण पुछीन, 2% लाईन आमलगथूलमुत्ता- भाभणाना / आयनिऊण सामजान आयव्वयनामाइं मा43 - 04नु नभु आयासेण प्रयत्न 49 132 6 आवरिऊण 15 47 23 | आवयाए 47 128 2 | आसस्स 5 21 21 | आसायंतो 16 48 19 | आसीसपायं 18 52 20 आहारो 5 20 2 आहीणं 20 7 आहीणा आहूओ 36 86 5 12 39 6 इओ 9 32 7 | इओ तओ 46 119 18 |इओ तओ 54 143 12 | इक्कारसंगधरो 54 143 15 | इच्छामेत्तेण 1 3 7 | इब्भजुगलेण | इयंतं 35 84 25 23 61 3 ईसरघरंमि 39 93 9 | ईसरेण અહીંથી આજુ-બાજુ આમ-તેમ अश्या२ मंगना घा२४ ઈચ્છામાત્રથી શેઠ-શેઠાણી વડે આટલો 14 45 1 13 42 9 46 122 25 38 90 9 35 84 28 47 125 24 36 85 14 ઈશ્વરના ઘરમાં ઇશ્વર વડે 47 127 17 52 139 10 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 176 शब्द لم उइअं उइअं उइण्णं उक्कंठिओ उच्चयरं उच्चारपासवणाई उच्चिणित्ता ऊसंगे उद्धं उद्ध उपरग्गिदीवणेण उप्पण्णकरुणो उप्पत्ती उप्पहे उवउत्ता -उवक्खरं उवट्ठवेह उवढिओ उवरोहवसेण उवलद्धा उवविसिअ उवहसिंति सद्दकोसो-१ (अकारादिक्रमेण) शब्दार्थ | कथा | पृष्ठ पंक्ति शब्द शब्दार्थ | कथा | पृष्ठ पंक्ति उवहारो ઉપહાર, ભેટ 43 104 15 ઉચિત 15 47 16 / उवस्सए ઉપાશ્રય 7 29 8 ઉચિત 27 67 15 उवाणहाजुत्तपाएण 5 // 2 // युत 50 43 14 45 ઉદયમાં આવ્યું છે 30 73 17 उविग्गा કંટાળેલ 11 35 ઉત્કંઠ, આતુર 5 24 1 | उस्संगे ખોળામાં 12 37 16 મોટેથી 38 90 6 भण-भूत्र 14 45 4 ખોળામાં 46 109 11 ઉંચકીને 54 143 23 ઉદ્યમ કરે છે 21 58 4 एक्कसिं એક વાર 35 84 ઊંચો 20 55 19 | एगभत्तेहिं એકાસણાથી 35 84 3 ઉપર 37 89 9 एगसरिसी એક સરખી 5 10 4 ४४२नि प्राप्त ४२वाथी 15 47 6 एगसुणगसवठवणत्थं मेनु सेव२ भुवा भाटे 44 106 6 ઉત્પન્ન થયેલી કરુણાવાળો 46 123 16 | एगारसो અગિયારમો 14 43 16 ઉત્પત્તિ 7 29 18 | एगोणं એક ન્યૂન 19 55 3 બીજા રસ્તે 46 116 4 | एवंविहदुहाणं // 5 // 2 हुन। 15 48 6 ઉપયોગપૂર્વક 27 69 5 -સામગ્રી 21 17 હાજ૨ કરો 78 3 ओइण्णा तया, 26 / 32 77 10 ઉત્પન્ન થયો ओण्णा ઉતર્યા, રહ્યા 32 77 10 ઉપકાર વશથી 5 1227 / | ओयरंतो ઉતરતો 31 75 23 પ્રાપ્ત થઈ 5 20 8 ओलग्गिऊ सेवा ४२वाने, सेवाने 1 4 1 બેસીને 25 13 | ओवाइयदाणपुव्वं नपूर्व 47 125 24 ઉપહાસ કરે છે. 16 49 1 / ओ 21 14 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 शब्दार्थ कलुणं सद्दकोसो-१ (अकारादिक्रमेण) कथा पृष्ठ पंक्ति | शब्द शब्दार्थ | कथा पृष्ठ पंक्ति કરુણ રીતે 46 122 10 37 89 4 कसापहारेण यामुना प्रहारथी 5 19 ,16 , 12 37 7 कहमवमन्नेमि साभ ? 35 84 1 16 48 24 काणवराडियंपिडूटी जोडी ५ए। 14 43 18 39 94 19 / कारुणिओ . ३५॥वान 18 52 23 23 61 6 | किं कुविओसि? तुंभ औ५ 43 छ? 46 120 3 18 53 7 કૃત્રિમ 61 5 किलाहं ખરેખર હું 5 21 26 44 106 9 किसिकम्माइववसाए दृषिभ-तीन व्यवसायमा 35 84 3 16 48 18 | किसीभूएण. કોઈ જીવ વડે ____5 19 25 कीलेइ 12 37 16 ____5 14 3 कुंदधवलो भयन। इस वो श्वेत 47 127 16 23 61 10 ટીંટોડી 54 145 10 12 37 28 કોહવાયેલા 22 5817 46 110 8 कोडीसरो કોટીશ્વર 31 75 5 47 127 19 कोणंमि ખૂણામાં 20 55 16 ખૂણામાં 39 94 99 7 | कोवानलारुणिअदेहो पानी र वाणो 41 / 50 134 2 कोहाउलो 7 29 कक्करो कक्करोवि કાંકરી પણ कच्छुट्टियं કાછડી कज्जनिप्फत्ती કાર્યની નિષ્પત્તિ कज्जसमत्तीए કાર્ય સમાપ્ત થયે कज्जसाहगा કાર્યસાધક कज्जाउलो કામમાં વ્યગ્ર -कडेवरं કલેવર कणिदुस्स કનિષ્ઠ પુત્રના कत्थ ક્યાં કંદોઈની દુકાને कम्मकरं નોકરને कम्मगरेहि નોકરોએ कयत्थो हतार्थ कयपुण्णा કૃત પુણ્યવાળી कयविक्कयं ખરીદી-વેચાણ करालच्छा ભયંકર આંખવાળા करिसग ખેડૂત करेण સૂંઢ વડે कलं કળાને कलद्धिणो કાળરૂપી સમુદ્રનો कलाकलावविउणो विविध 51 २मेछ कुररेण | कुहिये | कोणगे 41 ક્રોધાકુલ 24 63 3 | खंडीकओ 24 62 2 खंधावारो 32 77 4 | खंतव्वो ટુકડો કર્યો स्तंभा२५९, 51 क्षतव्य, भाई ४२वा योग्य 5 5 5 14 7 24 12 11 m Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ कथा 178 | शब्द खग्गखेडगकरो खज्जरसलुद्धा शब्दार्थ શુદ્ર પણ સુધાથી પીડાતા | कथा | पृष्ठ पंक्ति 21 58 5 5 10 15 खड्डाओ 119 13 51124 5 20 सद्दकोसो-१ (अकारादिक्रमेण) शब्दार्थ | कथा | पृष्ठ पंक्ति शब्द तपा२ ढाल सारित वाणो 1 4 6 खुद्दोवि ખાદ્યરસના લાલચ 15 45 19 खुहापीलिआणं | ખોડામાંથી 40 95 24 ક્ષણ વાર गंडूसजलेण ક્ષણ વારમાં -गणभीसणा ક્ષણમાત્રમાં गणणं ખોદકામથી 42 101 10 गणिगा ક્ષણમાત્ર 32 77 5 गत्ताए ખાતર, ધાડ 46 115 23 गद्दह ખાતર-ધાડ પાડતી વેળા 22 गयंदो ક્ષત્રિયો 6 26 5 गयाणुगइओ ક્ષત્રિયાણીના 13 42 4 -गवेसणत्थं ગધેડા સમાન गव्बंधा અલના, ભૂલ 24 63 2 गविट्ठो પગ ચૂકતાં 25 64 4 गहिलो સ્કૂલના गसिज्जमाणं ક્ષપક શ્રેણી 47 127 21 गाढयरतमेण ખાતમુહૂર્ત 52 137'16 गाढयरतमेण ખીચડી 2 4 19 गिण्हिऊण ફેંકીને 2 4 23 | गिलिज्जमाणं નાખે છે 55 147 3 गीयट्ठ- .. -क्षय -5 9 6 गीसविसए જરા પણ 24 63 11 |गुणगणप्पयं खणं खणंतरेण खणंतरेण खणणेण खणमेत्तं खत्तं खत्तपयाणे खत्तिया खत्तियाणीए खरतुल्लो खलणं खलिअपाओ खलिओ -खवगसेढिणो खायमुहुत्तं खिप्पचडिअं खिविऊण खिवेइ 5 45 25 भोम भरेवा न ाथी 53 142 8 प्र मोन। सभूउथ 5 18 3 ગણના 32 77 6 ગણિકા 46 117 13 ખાડાની 14 43 25 ગર્દભ પર 6 26 6 ગજેન્દ્ર ગતાનુગતિક 26 65 11 -તપાસ માટે ગર્વથી અંધ 31 75 9 ગર્વિષ્ઠ 7 27 19 ગાંડો 46 111 25 ગળાતા 54 145 10 અતિગાઢ અંધકારથી 39 94 10 અતિગાઢ અંધકારથી 39 94 લઈને 19 54 6 ગેળાતા 54 145 10 ગીતાર્થ 44 106 5 ગ્રીસ દેશમાં 49 130 11 ગુણગણપ્રદ 24 63 19 54 7 -खीणयाए खुण्णं Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 घ छेत्तं G www < G सद्दकोसो-१ (अकारादिक्रमेण) शब्द शब्दार्थ कथा | पृष्ठ पंक्ति शब्द शब्दार्थ कथा पृष्ठ पंक्ति चित्तगरे ( ચિત્રકાર 12 37 7 घंसेइ घर्षए। 72 छ 39 93 7 चित्तचमक्किओ माश्यर्य यति थयो 22 59 2 घय-चम्मवावारिणो घी मने याम।न। वेपारीओ४ 7 21 चियाए ચિતામાં 46 121, 21 घडिआलयं घडिया 29 71 13 | चिराउसो દીર્ધાયુ 46 109 14 घरकोइलो रोजी 55 146 7 चेडी नटी 47 126 2 घरुवक्खरजुअ- ५२१५२री युत- 12 39 22 - घोडगीभूअघोडी थर्छन 49 132 27 छइंसणविउणो छ शनमा विद्वान 48 128 क्षेत्र, तर 35 84 चइऊण ત્યજીને 10 35 8 चइत्ता ચ્યવીને 54 145 जएइ પ્રયત્ન કરે છે 21 57 7 चउक्किआए ચોકમાં 36 86 4 जंतालए મંત્રાલયમાં, મીલમાં 19 54 4 चउबुद्धिनिहाणो यारेय बुद्धिन। निधान 28 69 जंतुद्धरणत्थं જીવના ઉદ્ધાર માટે 21 58 4 चंदुव्व ચંદનની પેઠે 38 89 20 जच्चतुरंगमो જાત્ય અશ્વ 8 30 13 चणगे ચણા जणयाणि ४न्मता भा-पानी 35 84 चरपुरिसा ગુપ્તચરો 5 20 8 जत्तं યત્ન 39 94 3 चरपुरिसो | ગુપ્તચર પુરૂષો ___28 70 4 जमभडसमा यम२।४। सुभटो वा 41 99 7 चरियं વર્તન, ચર્યા 52 139 8 जम्मणं જન્મ 46 121 16 चलणेसु ચરણોમાં 1 4 7 जम्मदायारे જન્મદાતા 46 119 25 चिंताउलोम्हि ચિંતાથી આકુળ છું | जयंमि જગતમાં 21 58 3 છોડી દઈ 12 40 19 | जराजिण्णंगी °४२-५४५४थी ए[ मंगवाणी 54 143 15 છોડીને 18 52 21 / जलहीणमच्छीव 5 विनानी माछी भ४६ 109 22 चिटुंतु 15 45 19 जवणियब्भंतरे पानी 62 5 23 11 चित्तक्खोहकारिणिं वित्तने क्षोभ प.४२ नारी 49 130 19 जहत्थनामा यथार्थ नामवाणो 45 107 4 5 10 23 23 36 85 19 चिच्चा चिच्चा Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 | शब्द जहत्थवयणं जहसत्ति जहारिहं जहारिहसक्कारं जहोइयं जाइमयदोसेण जाइसहावेण जामद्धे जामे जामो जायक्खोहा जारपुरिसो जुत्तीए जुहिट्ठिलजिण्णजिण्णवत्थंमि जेउं सत्ती जेट्ठस्स शब्दार्थ યથાર્થ વચનને યથાશક્તિ યથાયોગ્ય રીતે यथायोग्य सा२ યથોચિત જાતિમદના દોષથી જાતિના સ્વભાવથી અર્ધો પ્રહર પ્રહરમાં પ્રહર ક્ષોભ પેદા થયેલા પ્રેમી પુરૂષ યુક્તિથી युधिष्ठिर®[જીર્ણ વસ્ત્રમાં - જિતવાને શક્તિ જ્યેષ્ઠ પુત્રના सद्दकोसो-१ (अकारादिक्रमेण) | कथा | पृष्ठ पंक्ति शब्द शब्दार्थ कथा पृष्ठ पंक्ति 7 30 1 तणुगं सलागं ઘાસની સળી 27 68 1 46 125 9 |तनेहपासबद्धा તેમના સ્નેહપાશથી બંધાયેલી 6 20 36 87 3 | तप्पीडं। તે પીડાને 21 58 1 46 124 23 तवस्सि તપસ્વીને 52 139 8 5 21 15 तसियव्वं ડરવું ન જોઈએ 41 97 25 47 128 2 तस्सत्थो તેનો અર્થ 36 85 13 10 35 3 | तायवंसो પિતાના વંશને 47 127 16 23 61 6 तालणा તાડન, માર ખાવું 5 12 5 44 106 7 तिह-. ति९। 30 73 23 13 42 6 |-तिण्हाए -તૃષ્ણાથી 12 39 46 119 13 तिपयाहिणं ત્રણ પ્રદક્ષિણા 54 145 12 39 20 | तिरक्करिओ તિરસ્કૃત 16 48 15 46 2 तिलतेल्लेण તલના તેલથી 15 47 3 9 32 3 | तिव्वधणासत्तीए तीव्र धननी सासतिपणा 14 45 9 5 10 10 तुज्झोयरे તારા ઉદરમાં 46 121 16 37 89 4 | तुडिओ તૂટી ગયો 42 10127 33 9 तुण्णं જલ્દીથી 46 109 48 17 तुण्णं 46 119 20 तुण्हिक्का મૌન 30 74 5 10 4 तुरंगपिट्ठच्छाइअवत्थं घोडानी पीठ 52 २॥णेल પાથરણું 15 47 15 36 87 1 तुरंगीभूअ ઘોડો થઈને 49 132 27 31 75 24 |तुरिअं ઝડપથી 13 42 20 તુરંત झ झीणं ક્ષય થયું -तक्कं तक्खणे -તર્ક, વિચાર તે ક્ષણે Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 तुलाए तुलाए -दाणाय पुत्रने 125 25 थण्णझरंतथणा थीणं थीणं 94 23 36 85 यूला थेणा थेणा थोवदिणमज्झे सद्दकोसो-१ (अकारादिक्रमेण) शब्दार्थ | कथा | पृष्ठ पंक्ति शब्द शब्दार्थ | कथा | पृष्ठ पंक्ति ત્રાજવામાં 27. 67 18 दवीभूए દ્રવીભૂત, પીગળેલો 5 11 5 સંકટમાં 42 101 12 | दाउमिच्छामि पवाने छु 16 50 10 -हान भाटे 5 21 5 स्तनमाथी 243 / दूधवाणी 5 25 6 दारगं 47 / સ્ત્રીની 16 48 20 दालिदं દરિદ્રતા 39 સ્ત્રીઓનું 46 124 7 | दाहिस्सं આપીશ. 46 122 3 સ્તંભ 41 97 4 दिणत्तएण / हिवसभा સ્થૂલ કાયાવાળો 3 7 10 दिणद्धसमए पारे 32 77 9 ચોરો 13 42 28 दिवाकित्ती म 43 104 1 સ્તન, ચોરો 46 116 7 दीणाणणा हीन भुभवाणी 35 84 4 થોડા દિવસમાં 41 97 7 | दीणाणाहजायगाणं हीन-अनाथ यायाने 36 86 4 दीणाराणं अंजलिं पोषो मरीन हान२ ____14 44 2 ભાગ્યવશાતું. 8 | दुक्कडगरिहनिंदणेण हुकृत पनि निथी. 55 147 15 ભાગ્ય વડે 2 दुग्गयनारी नारी 54 143 15 ભાગ્યા 25 64 6 | दुट्ठदइव्वेण हुष्ट भाग्य 43 45 108 2 ભાગ્યવાદી 39 93 4 | दुद्दसं દુર્દશા 43 104 19 દેખાડે છે 18 52 25 | दुपोट्टलिगं બે પોટલી 48 128 21 हक्षता, डोशीयारी- 32 77 2 | दुप्पडियाराणि प्रत्यु५४४२ वाणको દ્રાક્ષનો રસ 39 93 1 દુષ્કર એવા 35 84 क्षियताना स्वभावथ. 5 23 28 | दुवालस आणगाइं पार साना 43 104 4 शक्षियताना महाधि-स॥॥२. 35 84 25 | दुहरिछोलिं गीनी श्रेएन 46.117 4 क्षिएयताथी 35 84 4 | देसणासवणं शन। श्रव। 54 145 2 सापेछ 46 113 19 | देहपक्खालणाय धोवा माटे 13 43 4 दइववसाओ दइवेण दइव्वं दइब्बवाई दंसेइ दक्खत्तदक्खाए रसो दक्खिणसीलयाए दक्खिन्नमहोयही दक्खिन्नसारयाए दलेइ Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ कथा पृष्ठ पंक्ति 17 52 5 7 29 5 30 73 22 27 67 21 32 77 5 13 42 27 54 144 1 35 84 29 14 44 5 धणड्डो 40 19 182 सद्दकोसो-१ (अकारादिक्रमेण) शब्दार्थ कथा पृष्ठ पंक्ति शब्द शब्दार्थ देहोवचएण શરીરની વૃદ્ધિ વડે 47 125 26 नच्चासण्णे બહુ નજીક નહિ दोच्चं तच्चं બે-ત્રણ વાર 40 95 16 न जाओ જન્મ્યો નથી दोवारिएण - બે વાર 41 97 5 न तरामि હું સમર્થ નથી न तीरंती સમર્થ થતાં નથી धणज्जणतल्लिच्छं धन भेजाम लीन 4 न तोलिओ तीज्यो- यश्यो नथी ધનાઢય 4 न मनिअं માન્યું નહિ धण्णयमो ધન્યતમ 24 63 10 नयणसुहंजणं નયનસુધાંજન धम्मपत्ती ધર્મની પ્રાપ્તિ 20 55 22 न लित्तो લેપાયા નહિ धम्माभिमुहो ધર્માભિમુખ 7 29 न वच्चिस्सं જઈશ નહિ धरणीपीढंमि ધરતીના પેટાળમાં 46 121 9 न विसज्जंति / રજા આપતા નથી धारणओ દેવાદાર 41 100 19 | नायसंपण्णविहवो न्याय संपन्न वैभव धिइं 47 126 3 नरवइणावि 20% 43 55 धिहूँ ધૂર્ત 15 47 23 | नरिंदप्पमुहेहिं 24 वगेरे ધિક્કાર હો 36 85 15 नाइजणं જ્ઞાતિ માણસને બુદ્ધિમાને 18 53 6 नावगओ જણાયો નહિ धीरिमं ધીરજને 41 97 25 निओइयव्वं નિયોજિત કરાય-વપરાય धुवं નિચ્ચે 38 89 17 निक्कासेइरे ખેંચે છે. धूमजालाहिं ધૂમાડાથી 41 97 18 निच्चलो નિશ્ચલ धूया पुत्री 32 77 18 | निच्चेटुं નિચ્ચેષ્ટ धूलिधूसरिअंगो धूगथी मिश्रित अंगवणो 45 107 6 निच्चेट्ठो | નિચ્ચેષ્ટ निच्छिऊण નિર્ણય કરીને न आगरिसंति આકર્ષતી નથી 46 112 9 न तरिस्ससि શક્તિમાન થઈશ નહિ કલ્પ નહિ 52 139 1 | नित्थरणुवायं નિસ્તારનો ઉપાય ધીરજ धिरत्यु धीमया 48 24 52 138 18 52 18 46 125 9 16 50 14 36 85 13 8 30 16 .16 40 95 5 19 1 40 95. 19 33 79 21 24 63 14 16 49 3 न न कप्पइ Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 37 सद्दकोसो-१ (अकारादिक्रमेण) शब्द शब्दार्थ | कथा | पृष्ठ पंक्ति | शब्द | शब्दार्थ | कथा पृष्ठ पंक्ति निद्दओ નિર્દયી 12 38 1 नियवत्थे પોતાના વસ્ત્રમાં 5 17 18 निदं निद्रा . .. 20 55 17 | नियविसयाओ પોતાના વસવાટથી 5 10 16 निद्दमुवगओ નિદ્રા પામ્યો 20 55 22 निरग्गलं ઘણું 45 108 8 निद्दयाए નિર્દયતાથી 122 2 | निरवज्जं ..निरव 12 37 16 निब्भग्गसेहरो निमग्य शिरोभए। | निरंभंति અટકાવે છે 46 115 26 निब्भग्गा નિર્ભાગ્યવાન 5, 25 निरंभन्ति અટકાવે છે 46 122 20 निब्भच्छेइ બીવડાવે છે 13 42 10 निरूविंति નીરખે છે, તપાસે છે 27 6720 निप्पंदत्तणेण નિસ્પંદનથી 54 144 निवट्टिऊण વળીને 25 64 5 निबुटुं ડુબી ગયું 25 65 1 निवसहाए રાજસભામાં 15 47 29 निब्बंधेण આગ્રહથી 5 25 12 निविडयरउवघाएण भी२ धातथी. 31 75 निभालंति જુવે છે 41 100 6 निवृत्तो निवृत्त 43 103 5 निमीलिऊण મીંચીને 40 95 15 निवेयंति નિવેદન કરે છે 46 15 17 निम्मवगो નિર્માતા 24 63 10 निव्वहिस्सं નિર્વાહ કરીશ निम्मविया निभाए। २।या-नावाया 5 14 13 निव्वहेइ નિર્વાહ કરે છે 17 51 4 नियइवाई નિયતિવાદી 39 92 18 निव्वाहो નિર્વાહ 7 27 25 દૃષ્ટાંત निविग्घेण નિર્વિઘ્નપણે नियजणगववसायं पोताना पितानो व्यसाय 30 73 21 निसेहिऊण નિષેધ કરીને 18 53 नियडि५टी 32 77 24 निस्संचारेण વિદ્યુતું પ્રવાહ અટકી જવાથી૧૨ 14 4 नियडिकुसला ५टभ मुशक्षा 8 30 11 निस्साओ બે સ્વાદ 22 58 25 नियणाइवग्गे पोताना तिमि 51 135 22 निही નિધાન 42 101 10 नियतणुमेत्तसहाया नड भात्रनी सडायथी 32 77 8 नीइसत्थे નીતિ શાસ્ત્રમાં 9 33 14 नियत्थसाहणपरा नि स्वार्थमा तत्५२. 10 35 7 नीइसत्थे નીતિ શાસ્ત્રમાં 39 94 23 नियपासाए પોતાના મહેલમાં 5 10 9 नीसरणं નિર્ગમન 5 19 15 16 49 22.05 नियंसणं Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 शब्द नूणं नेमित्तिओ कथा | पृष्ठ पंक्ति 39 94 12 48 128 19 40 95 14 46 39 94 20 24 63 39 93 પ્રતિજ્ઞા सद्दकोसो-१ (अकारादिक्रमेण) शब्दार्थ | कथा | पृष्ठ पंक्ति शब्द शब्दार्थ નક્કી 26 65 18 पच्छण्णठाणे / ગુપ્ત સ્થાનમાં નૈમિત્તિક 41 97 6 | पच्छण्णं / છૂપી રીતે पज्जते પર્યન્ત, છેલ્લે 32 77 17 | पडघराई પડાવ ઘર, તંબુ પ્રગુણ, હોંશિયાર 52 139 27 पडनिप्पायण પટના નિર્માણનાભાળ, ખબર 5 20 8 पडिऊलं વિપરીત નગરજનો 5 20 6 पडेण / આવરણથી પ્રયોજન 12 37 22 पण्णविअं પ્રરૂપણા કરાઈ | પંચાગ્નિ સેવક 52 139 7 |पण्णाए પ્રજ્ઞાથી મરણ પામ્યો 38 90 6 |पण्णाविहूसिआ प्रथी विभूषित પાંડવો 9 32 5 पत्तकालंमि પ્રાપ્ત કાળમાં 18 52 20 | पत्थाणदिणे પ્રશસ્ત-શુભ દિવસે કેદ કર્યો 5 19 13 पत्थेइ પ્રાર્થના કરે છે નાંખજે 5 16 2 પામીને પ્રગટ 42 102 1 | पबलूसाहजुओ प्रण उत्साउथी युत પ્રત્યક્ષ 22 58 17 |पमाइणो / પ્રમાદથી પ્રત્યક્ષ 35 84 14 | पमाणीकयं अमराभूत પાછા આપે છે 16 50 11 | पमोयंतो પ્રમોદ કરતો પાછું આપો 51 136 7 पयंडो / પ્રચંડ પ્રત્યુત્તર 46 122 3 | पयच्छाहि પ્રદાન કરો ५६तो वणवानी बुद्धिवाणो 43 104 3 |पयापालो પ્રજાપાલક प्रति उ५७१२ने विशे 5 19 29 पयाभक्खओ 'પ્રજાભક્ષક प्रभात३६ 86 2 | परंगणासु પરસ્ત્રીઓમાં 50 135 11 19 55 25 65 5 पइण्णं पउणो पउत्ती पउरजणा पओअणं पंचग्गिसेवगं पंचत्तं पत्ता पंडवा पक्खिवइ पक्खिवेइ पक्खिवेज्जाहि पगुणो पच्चक्खं पच्चक्खं पच्चप्पइ पच्चप्पेहि पच्चुत्तरं पच्चुप्पण्णमई पच्चुवकरणे पच्चूस 21 5 21 46 114 15 49 130 39 92 11 46 111 20 46 122 24 35 84 18 46 111 9 46 111 9 52 139 12 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दार्थ નાશ 185 कथा पृष्ठ पंक्ति 41 97 20 25 65 1 48 128 20 5 10 11 9 32 5 35 83 5 22 59 11 35 47 125 26 3. 40 95 परमटुं 2665 पहं 46 115 सद्दकोसो-१ (अकारादिक्रमेण) शब्द - शब्दार्थ | कथा पृष्ठ पंक्ति शब्द परंमुहं सा भुमपाj 25 64 6 पलओ -परंमुहं -५२मुम-मवणाभुजवाणो३७ 88 4 पवहणं परचक्कभएण ५२43ना भयथी 18 52 20 |-पवालरासिं परत्थविमुहा ५२र्थथा विभुम 10 35 7 पवाहिआणि परबाह पानी पाधा-विघ्नो 48 130 पविट्ठो परभावण्णू ५२-७00ना भावने. पव्वइउं ५२भार्थना 26 65 पसंसिऊण परमत्थविआरणा ५२मार्थ विया२५॥ 22 58 19 पसण्णा पराइओ પરાજિત થયેલો 27 69 9 पसवी पराणिटुं બીજાનું અનિષ્ટ-બુરું 38 92 10 परावट्टणं પરાવર્તન 11 35 21 | पहंमि पराभिप्पायनाणकुसलोन मभिप्रायने 1914/Hi मुशण 40 95 15 | पहरिअं परिचएज्ज परित्याग 2 14 45 पहाणो परिणयबुद्धिए ५२७१-परित शुद्धि 33 79 13 | पहावणं परिमग्गेमि શોધું 5 19 28 | पहावसालिणी परिवज्जह છોડી દો 20 56 3 | पहावो परिवेसेइ પીરસે છે 22 58 23 -पाइक्काणीगेहिं परिस्सम પરિશ્રમ 49 130 16 पाउअवत्थस्स परिहाय પરિધાન કરીને 13 42 7 पाउब्भवंति -परिहीणा -२हित | पाउन्भूओ 5 25 3 | पाउब्भूओ परुप्परं પરસ્પર 5 19 19 | पाओणजीवणं परुप्परं પરસ્પર 15 45 19 पाडिलिउत्त- परुसक्खरेहि આક્રોશ ભર્યા અવાજે 5 23 20 | पाडिवेस्सिया વહાણ પરવાળાનો સમૂહ તણાઈ ગઈ 'પ્રવેશ્યો પ્રવ્રજ્યા લેવા માટે પ્રશંસા કરીને પ્રસન્ન જન્મ આપ્યો પંથને રસ્તામાં પ્રહાર કર્યો શ્રેષ્ઠ, પ્રધાન પ્રભાવના प्रमाणी પ્રભાવ पासपी सहित ઓઢેલા વસ્ત્રનો પ્રગટ થાય છે गट थयो પોણી જીંદગી પાટલી પુત્ર 5 22 8 19 54 51 135 23 24 63 7 5 13 4 54 143 24 10 35 3 46 125 6 46 119 8 29 71 22 28 69 19 51 136 3 પાડોસી Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्द 61 9 पारद्धो 186 शब्दार्थ पाढिओ ભણાવાયો पायत्तिगं ત્રણ પાદ-ચરણ पायसंवाहणं પગચંપી पायसभत्तं ખીરનું ભોજન पारद्धे ભાગ્યમાં પ્રારંભ થયો. पाव પાપી पाविट्ठो પાપીષ્ઠ पासत्थिअं પાસે રહેલા पासायवरस्स શ્રેષ્ઠ મહેલના पासिऊण જોઈને पाहरिआ ચોકીદાર पिउसंतिअं પિતાની સંપત્તિ पिच्छियवाओवाथी पिट्ठदेसे પીઠના ભાગમાં पिययमो પ્રિયતમા पियरे માતા-પિતાને पियसही પ્રિયસખી पिहाहि બંધ કર पिहि बंध -पुंछलीए -५३षनो छ ७२नारी पुज्जाणं પૂજ્ય પુરૂષોના पुण्णजोएण પુણ્યયોગથી सद्दकोसो-१ (अकारादिक्रमेण) कथा पृष्ठ पंक्ति शब्द शब्दार्थ | कथा पृष्ठ पंक्ति 21 57 5 पुण्णे विवाहे विवाह पूर्ण थये. छते 15 45 17 15 45 22 पुलिंदा ભીલો 53 141 5 23 | पुलोइआ જોવાઈ 47 126 2 75 26 भासओ पूर्वमवना अभ्यासथी सं२७।२थी 55 147 11 10 25 पूरिस्सामि પૂરી પાડીશ. 46 124 21 45 15 | पेच्छंतो तो 52 139 8 47 23 | पेमबद्धा પ્રેમથી બંધાયેલી 5 10 4 121 17 पेम्मपराणं પ્રેમ પરાયણ 46 109 7 33 3 पेरणं कुणंतं 25 // ४२त। 12 37 12 36 86 3 | पेरिओ प्रेरित 45 108 3 22 58 24 पेरिज्जमाणावि प्रेरित ७२ते. छते 55 7 29 25 41 98 6 | पोइज्जउ પરોવીને 42 101 28 14 44 3 पोग्गलिअसुहपसत्तेण पौसि सुपनी मासास्तिथी 12 39 11 47 127 11 | पोढपुन्नपब्भारो प्रौढ पुयना मारवाणो 42 101 13 42 29 पोढवय- प्रौढ-पुप्त वय 45 107 6 46 115 5 35 83 5 फासुयमेसणिज्जं मासु भने अषय- निष३५ 84 20 42 4 ફરક્યું 46 119 1 42 23 15 47 12 बज्झओ 'हारथी 46 113 4 12 39 24 બ્રાહ્મણપુત્ર 55 147 11 24 63 20 बलक्कारेण 'पणारे, 52 5 12 26 55 148 2 बारत्तयं ત્રણ વાર 12 38 8 फ 13 | फुरियं बडुएण Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भ डा सद्दकोसो-१ (अकारादिक्रमेण) 187 शब्द शब्दार्थ | कथा | पृष्ठ पंक्ति शब्द शब्दार्थ कथा पृष्ठ पंक्ति बुद्धिनिहाओ बुद्धिनिधान 18 52 24 मउणेण મૌન વડે 13 42 10 बुहुक्खादुक्खद्दिया पावानी छाना हुथी. हीन५ 10 17 मउययरं અતિનાજુક 43 104 1 बोहेयव्वो मोघ ५भावो मे 22 58 19 मओ व्व મૃતની જેમ 40 95 25 मंतिमुहा મંત્રીઓ 5 20 6 -भज्जं ભાર્યા-પત્નીને 35 84 | मंदूसाहेण મંદ ઉત્સાહ વડે 24 63 16 भडा બહાદુર 41 99 8 मंसुं दाढियं च मूंछ भने हाढीन. 16 4824 भयदवंतं ભયભીત થયેલ 43 104 11 ચોકીદાર 48 128 22 भयाउरा ભયથી આકુળ 46 115 28 मग्गणत्थं शोधवा माटे 5 20 1 भवियव्वयाजोगेण भवितव्यताना योगथी 23 60 4 मच्छवहगधीवरं मत्स्यनी 15 42 // 2 भाछीमा२ 52 139 5 भवियब्वयानिओगेण भवितव्यताना नियोगथी 5 11 3 मज्जपाणंपि મદ્યપાન પણ 46 114 8 भाडयं मा 55 146 4 मज्जायं મર્યાદા 46 113 6 भायणભાજન પાત્રમાં 51 135 24 मणा થોડું પણ 33 79 14 भायणं ભોજન 15 48 6 | मणिगारा સોની 27 67 18 भिण्णं ફાટી ગયું 37 89 8 | मद्देज्जा મર્દન 54 143 26 भुजंगमेण સર્પ વડે 54 145 मयं મરેલો દુર્બળ भूमीसो 18 52 16 मयंगतीराए મૃત ગંગા તીરે 55 147 4 भूलोट्टणं ભોયપર આળોટવું 15 47 | मयंधा મદથી અંધ 31 75 7 9 भोत्तूणं ભોજન કરીને 7 29 4 मयकिच्चं મરણોત્તરક્રિયા मरणक्कियोवक्खरं भ२५॥त्तयिानी सामग्री 5 19 10 मइच्चुओ મતિભ્રષ્ટ 30 73 11 मयणावत्था आभावस्था 47 126 5 मइभंसभतिभ्रष्ट 79 16 महईए परिसाए मोटी सभामा 27 67 21 मईए 18 53 મહાજનને 8 30 15 मउणं મૌન 4 महिवई મહીપતિ, રાજા 36 87 23 રાજા બુદ્ધિથી महायणं 23 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ कथा पृष्ठ पंक्ति 20 55 15 30 73 16 मुक्को -188 सद्दकोसो-१ (अकारादिक्रमेण) | शब्द शब्दार्थ कथा | पृष्ठ पंक्ति शब्द शब्दार्थ महुररवंमि મીઠા શબ્દમાં 38 92 3 | मोग्गलिएण મોગલ महेइ મહેચ્છા રાખે છે महेसिणो મહર્ષિઓ 29 73 3 | रई ति, हर्ष - महोगज्जणारवो भागठन, न 9 33 2 -रंजिआ -પ્રસન્ન થયેલ माणसे માનસમાં 37 89 12 रंधमज्झट्ठिओ | દરની અંદર રહેલો मायंगजलं ચંડાલના પાણીને 47 126 6 | रक्खाए રાખમાં माहणत्तणं બ્રાહ્મણત્વ 44 106 12 | रच्छासु શેરીઓમાં माहणा બ્રાહ્મણો 6 26 5 રાજ્ય मिलिच्छस्स બ્લેચ્છની 20 55 12 रज्जद्धं અર્થે રાજય मुक्ककुपहगमणाणं 5 माथि२ २३वासाने 41 97 26 रज्जसंतिकारगो यनी शति 42 // 2 મુક્યો હતો 15 47 22 | रणरणयारपुव्वं 252 पूर्व - मुद्धो મુગ્ધ 18 52 17 ધોબી मुरुक्खसेहर भूशिरोभए . 28 69 23 | रविंति बूम / छ मुल्लं મૂલ્ય 12 37. 27 | रायनीइवियक्खणो 24 नीलिम वियक्षए। मुल्लंकणटुं મૂલ્ય કરવા માટે 27 67 13 | रायपहे - રાજપથ પર _मुल्लंमि મૂલ્યને વિષે 32 77 1 | रायमाणणिज्जो ने माननीय मुल्लनिरूवगां भूख्य नि३५७ . 27 67, 19 | रायसंतिअं. २।४संपत्ति मुहा મુધા, ફોગટ 36 85 15 रायसुहडो રાજાનો સુભટ मुहा गओ | મુધા-ફોગટ ગયો 29 71 17 | रायहच्चा- २४त्यामूसओ મૂષક, ઉદર 39 94 9 रिणमोक्खत्थं ન ઋણમુક્તિ માટે मोइस्सं મૂકીશ 16 49 9 रुइया - ખુશ થાય मोणेण थिओ " મૌન રહ્યા 15 47 14 रुधिओ અવરોધાયેલો मोग्गरेण દાંડા વડે 19 54 7 रुक्खं 39 94 9 51 137 2 28 71 2 5 14 29 55 147 23 15 45 15 16 49 9 21 58 3 15 47 12 49 130 12 12 37 24 50 135 12 14 45 2 46 115 8 50 133 22 5 14 11 13 42 11 / 16 49 1 2 ક્ષ Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 शब्द रोइहिइ रोएज्जा रोयणं रोगायंकेहिं 7 29 2 लंगूलं लक्खचंदगा लक्खिज्जसि लगुडं लत्ताए लद्धाणुनेण लडुवाओ लभ्रूण लभ्रूण लवेइ सद्दकोसो-१ (अकारादिक्रमेण) शब्दार्थ | कथा पृष्ठ पंक्ति शब्द शब्दार्थ कथा पृष्ठ पंक्ति मशे, मावशे 22 59 1 वच्छत्थले छाती 52 43 104 14 ઠીક લાગે 14 44 3 वज्जकुडो व ठेव। 449 // 15 46 4 ३६न 46 124 7 वज्जरेइ 24 छ 46 113 27 रोगना id:थी-डुमाथी 53 142 13 वज्जेण घडियं . पथ्थरथी घडायेj 46 115 7 वट्टा વાર્તા પૂંછડું . 44 106 14 |वत्तालावं वाता५ 23 61 લાખ ચંદ્રકો 27 67 16 वत्थभूसं. वेशभूषा 13 42 તું લાગે છે 5 21 29 वम्महपीलिओ मथा पारित. 47 126 2 લાકડી 6 26 6 वयंस / भित्री 47 126 3 સોટીથી 28 70 1 वयग्गहणेक्कचित्तो प्रतsel माटे भेऽयित्त-तत्५२ 35 અનુજ્ઞા મેળવેલ 41 97 6 | वलंतस्स વળતા 5 14 19 ઉપાય પામેલો 15 47 9 | वल्लहा પ્રિય 26 મેળવીને 5 10 23 |-ववहारेण व्यवहारथी. મેળવીને 46 121 16 | वसणं સંકટ 41 97 21 લવારો કરે છે . 14 44 10 वसणढक्किअ- वस्त्र दान 5 21 18 -वसणासत्तो -व्यसनम मास 36 86 6 વિદેશી 26 65 23 | वसवट्टिणी સ્વાધીન 2 5 2 દુશ્મનની જેમ 46 120 3 वहत्थंभे વધસ્તંભ ઉપર 18 5226 વૈશ્યો 6 26 5 | वहाइटेण वधाहेश पाभेद पु३५ 43 18 52 16 વાણિયાના 43 104 17 वहोवायं વધનો ઉપાય 38 91 8 છેતરાયો 8 31 2 | वाइऊण વાંચીને 15 45 21 શાક 34 82 7 | वाइज्जइ વાગે 33 1 वासना शि५२ २४सो 47 127 12 | वाओ પવન 29 72 1 29 33 or me वइएसिगो वइरीव वइस्सा वइसस्स वंचिओ वंजणं वंससिहरढिओ Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्दार्थ 190 सद्दकोसो-१ (अकारादिक्रमेण) शब्द कथा | पृष्ठ पंक्ति शब्द वागरेइ વર્ણન કરે છે 47 127 24 | विणिओगं वामनयणं ડાબું નેત્ર 46 119 1 | विण्णत्तिं वायाजुद्धं વાક્યુદ્ધ 5 22 7 वितहो / वायायणाओ બારીમાંથી 31 75 19 विभइऊण वारंगणासयसामिणी सो वेश्यामोनी स्वामिनी 46 118 11 | विम्हयवियसिय- वारगो वारी 16 48 17 | वियाणगो वासाजलभएण १२साहना पाएन। भयथा 46 122 25 | विराएइ वाहिपडियारं व्याधिनो प्रतिभा२ 30 / 73 16 |विलवेइ वाहिपीलिअं વ્યાધિથી પીડાતા 10 34 5 | विवरीए विआरिअमुहे ઉઘાડેલા મુખમાં 20 55 18 | विवहकुयक्कं | विइण्णं न વહેચ્યું નથી 16 | विवहजायणाहिं विउसमाहणपुत्ताणं विद्वान् प्राम। पुत्रीने 15 16 | विविहकीलाहिं विउसवरालंकियं श्रेष्ठ विद्वानोथी मत 27 / 13 | विविहविगप्पे विउसा વિદ્વાનો 27 67 12 -विसमइअविउसीए વિદુષી 7 30 1 विसमइअदेहं विउसेहि विद्वानो डे 36 85 13 | विसमं विजयंककिआ वियना यिस्थी हित 27 67 16 विसयउम्मीओ विजयढक्का तिनगर 9 32 7 -विहूसिआ -विज्जाठाणपारगो विधास्थानोमा पारंगत 47 126 6 वेएइ વિનાશ પામેલો 51 137 3 वेढिऊण विणस्सरो વિનશ્વર ____7 28 1 वेमणस्सभावेण विणावराहेण અપરાધ વિના 5 17 16 वेयवेयंगपारंगया विणासयाले વિનાશ કાળે 46 114 10 / वेसावित्तिं शब्दार्थ વિનિયોગ વિનંતિ वितथ, पोटो વિભાગ કરીને विस्मयथा विसितविनाश शोमे छ, वि२।४ छ વિલાપ કરે છે . વિપરીત વિવિધ કુકર્મો विविध यातनामी 3 વિવિધ ક્રીડાઓથી | વિવિધ વિકલ્પો -ॐरीવિષ વ્યાપ્ત મૃતદેહને અસમાન विषयोनी भि -વિભૂષિત अ नुभव छ वाणीने वैमनस्य भवथा / वेह-वेini परंत વેશ્યાનો વ્યવસાય कथा पृष्ठ पंक्ति 16 49 8 32 77 23 42 101 17 30 73 24 54 145 6 41 100 9 50 134 3 38 90 8 30 73 14 46 119 28 55 47 127 8 49 131 4 21 58 4 27 68 5 49 132 14 30 41 16 48 73 14 99 5 48 16 128 15 46 117 24 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | शब्द वोत्तूण शब्दार्थ કહીને ભયને सउयवओ सएव संकमेज्ज खेवेण संघरिसेण संचालिस्सं संचिऊण संजायवुट्ठीए संठाइऊण संतो संपहारिऊण संमुहं संलावं संवरिअ संविग्गाए सकोउगेण सक्खं सगासंमि सगासे सगिहं सचिण्हं કુળવાન સદૈવ સંક્રમણ થાય સંક્ષેપથી સંઘર્ષથી ચાલુ કરી આપીશ સંચય કરીને વરસાદ પડ્યું છતે બેસીને સંતપ્ત, થાકેલ વિચારીને સામે વાતચીત બંધ કરીને સંવેગ-વૈરાગ્યથી કૌતુક સહિત સાક્ષાત્ પાસે સમીપે પાસે પોતાના ઘરે ચિહ્ન સહિત सद्दकोसो-१ (अकारादिक्रमेण) कथा | पृष्ठ पंक्ति शब्द 28 69 22 | सज्जाए सज्झसं 44 106 18 | सणियं 5 20 8 | सणेत्तो 30 73 25 / सणं 46 121 2 | सण्हं 46 124 | सतोसचित्ता 19 54 6 | सत्तक्खेत्तेसु 12 39 28 सत्तिमंता 5 13 1 | सत्थचित्ता 36 सत्थभंसो 23 61 9 | सद्दसिलोगं सद्धा 31 75 7 | सनाए 5 19 20 सप्पहावाए 13 42 9 सबलवाहणो समंता 41 97 7 -समस्सियं 14 45 4 | समहं 24 62 5 | समज्जि 12 40 13 | समिक्खित्ता 35 84 19 समीवत्थो 52 139 3 | समुच्च-वण्ण-रूवं 191 शब्दार्थ कथा पृष्ठ पंक्ति પથારીમાં 10 34 4 41 100 7 ધીમે 54 143 25 નેત્રસહિત 17 51 3 2 // 2 // 5 22 2 સુંદર 24 63 15 પ્રસન્ન ચિત્તવાળી 32 77 20 સાત ક્ષત્રમાં 12 40 12 શક્તિમાન 49 132 30 સ્વસ્થ ચિત્તવાળી 46 109 26 સ્વાર્થના ધ્વંસમાં 10 35 11 અર્ધા શ્લોક 55 147 23 श्रद्धा 49 132 6 સંજ્ઞાથી 13 42 12 સપ્રભાવશાળી 47 125 23 સૈન્ય-રથ સહિત 1 4 4 ચારે બાજુથી 3789 5 -સમર્થ 3 7 13 महोत्सव सहित 5 21 22 બાંધ્યું છે 30 73 17 समीक्षा शन-वियारीने 4 7 19 પાસે રહેતો 5 22 2 समान याs-qg-३५वाणी 27 67 14 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 सद्दकोसो-१ (अकारादिक्रमेण) शब्द शब्दार्थ कथा | पृष्ठ पंक्ति शब्द सम्मुहं સન્મુખ 14 44 6 -सामत्थसयं સ્વયં 27 69 2 सालीणं सयखंडो સો ટુકડા 47 127 9 सावमाणं सयणाय શયન માટે 15 47 9 | सावहाणस्स सयणेहिं સ્વજનો વડે 30 73 21 | सिंदुवारेहि सयसिक्करं સો કકડા 29 72 सिग्धं सरहस्सं રહસ્ય સહિત 22 59 2 | सिट्ठलेएण सरधुणहेहिं ધનુષ્ય-બાણ વડે 53 142 15 सिणेहारिहा सरिच्छो સરખો, સમાન 24 62 5 सिप्पिं सलाहणिज्जो પ્રશંસનીય 24 63 10 | सिरिं सवलिआ સમડી 38 89 23 सिरिमंताणं ससत्तसरीरा સશક્ત શરીરવાળો सिरिमंतो ससिणेहं સ્નેહપૂર્વક 34 82 1 सिलप्फालिअ- सस्सं અવશ્ય 38 89 17 सिलाह सहलो સફળ 25 4 सिलोगपायस्स सहस्सहा એકદમ सिवालए सहित्तणं સખીપણું सिविणंमि | सहरिसं હર્ષ સહિત 5 25 6 -सीयबाहिया सहिरे સહન કરે છે 14 43 17 सहेज्जगेरा સહેલ કરતા 23 61 15 | सीसगमुद्दाओ साऊभोयणरया स्वादिष्ट भोनमा मासत. 15 46 2 सागयं સ્વાગત 5 23 9 | सुत्तइत्थीदुगाणं साडियण्णपयाणंमि सदा अन्नन महान विशे. 22 58 15 / सुत्ती शब्दार्थ कथा | पृष्ठ पंक्ति -सामर्थ, 5 32 77 8 योपानी, 3॥२नी 48 128 21 અપમાન સહિત 15 47 16 સાવધ માણસને 20 55 11 सिंपारन(तु२७ पुष्पो 43) 54 143 22 શીધ્ર 5 1724 શિષ્યલોક વડે 55 147 12 સ્નેહને યોગ્ય 46 123 22 કારીગરને 19 54 5 લક્ષ્મીને 42 101 12 श्रीमंतान 18 53 3 શ્રીમંત 46 118 12 शी। साथे मटstalथीલાઘા-પ્રશંસા 24 सोना पहना 15 45 22 શિવાલયે 46 113 29 સ્વપ્નમાં 46 110 1 -30थी. ४ता 15 47 15 શીલથી ભ્રષ્ટ 38 90 2 सील ७२वामi -पोयटनी 40 95 1 सूतवी मन्ने स्त्रीमान 11 3521 सुमित, उक्त 15 45 20 22 29 115 7 65 13 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ शब्द सुत्थं सुद्दा सुन्नत्तणेण सुपक्कं सुमिणे सुवण्णयारो सुवयणं सुसाहए सुहगा सुहत्थिणो सुहसज्जा सुहसूयगं सुहासीसं सुहुयहुयासणे सूणावई सूवगारस्स દુકાને सद्दकोसो-१ (अकारादिक्रमेण) शब्दार्थ | कथा | पृष्ठ पंक्ति शब्द शब्दार्थ | कथा पृष्ठ पंक्ति सार 5 22 8 सोढुं सहन ७२१भाटे 30 73 क्षुद्री 6 26 5 सोयरा શ્રોતા 27 67, 10 शून्यताथी 22 58 19 | सोयरुप्पनुव्व सथे उत्पन्न थये। पे४ 46 119 25 सारी रीत. ५वेला 34 82 1 | सोवालंभं / 64म-४५४ सहित 53 142 7 સ્વપ્નમાં 14 43 17 सोहग्गकारणे સૌભાગ્યના કારણરૂપ 17 52 10 સોની 13. 41 4 सोहग्गियजणेसु સૌભાગ્યવંત લોકોમાં 32 77 17 સદ્ધચન 22 59 2 | सोहणयरं અતિસુંદર / 24 63 2 સાધવા જોઈએ 35 85 3 | सोहम्मे सौधर्म हेभि 54 144 7 સૌભાગ્યશાળી 54 144 3 સુખના અર્થી 38 92 10 हच्चाजायपावं त्याथी उत्पन्न यतुं 55 23 61 1 સુખશયા 15 47 16 हट्टं 7 29 4 શુભના સૂચકરૂપે 46 119 1 હાટ, દુકાન 45 108 1 શુભાશિષ 45 108.23 हत्थलहुत्तणेण वा थे 43 104 1 सारी रीते पणता अग्निमा 33 79 19 | हयपावकम्मो पापभान डोसो 55 147 15 કસાઈ 30 73 12 | हरिसंसुपाविअनेत्ता टिनशनथी पवित्र नेत्रवाणी 54 144 રસોઈઆને 22 58 20 हरिसुम्मत्तो थी घेतो 14 43 શ્રેષ્ઠતર 22 59 3 | हलबोलो કોલાહલ 18 52 20 શ્રેષ્ઠ 15 46 7 हालियं 50 23 61 4 -हलुब्भडो મોટા મોટા મોતીનો 42 101 26 શ્રેષ્ઠરૂપવાળો 26 65 15 | हियए ओइण्णा हृयमा उतरी 2 27 69 4 પર્વત 53 141 4 | हियट्ठिणो હિતઈચ્છાવાળાએ __17 52 'શોક કરીને 40 95 22 | हिययगयभावं હૃદયગત ભાવને સાંભળીને 5 9 10 | हिययाघाएण હૃદયાઘાતથી 46 લોહી 13 42 18 / होह 18 53 सेट्टयरं पेडूत सेयं सेयं सेयरूवो सेलो सोइऊण सोच्चा सोणि થાઓ Page #223 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री समवसरण मंदिर - पालिताणा CHALLLL Forgeog TRONITIकबहामासाirtun 10000loototoo.comolde0.0000 Tum BHARAT GRAPHICS, Ahmedabad-1.Ph. : (M) 9925020106, (079)22134176