________________
નમસ્કાર મનુષ્યના સ્વભાવસિદ્ધ ધર્મ
પાતાથી મહાન, પવિત્ર અને નિળ આત્માઓને નમસ્કાર કરવાની પ્રથા માનવસૃષ્ટિમાં નવી નથી, કિન્તુ અનાદિકાળથી ચાલી આવેલી છે. મહાપુરુષેાના પવિત્ર વ્યક્તિત્વનું આકષ ણુ જ કેાઈ એવુ હાય છે કે-ભક્તિશીલ વ્યક્તિ આપે આપ તેઓના ચરણકમળેામાં ઝકી પડે છે, નમસ્કારના રૂપમાં સર્વસ્વ સમર્પણ કરવા તૈયાર થઈ જાય છે અને આમૈાન્નતિની સાધના માટે ઉત્કૃતિ સાધકના હૃદયમાં આત્મનિષ્ઠ મહાપુરુષા પ્રત્યે ભક્તિ અને સમર્પણના ભાવ સ્વયમેવ જાગ્રત થઈ જાય છે. જ્યાં સુધી ઇષ્ટતમને નમસ્કાર કરી ન લે, ત્યાં સુધી તેના આંતર્મનને શાન્તિ થતી નથી. આરાઘ્યતમ આત્માઓને નમતાંની સાથે આરાધક આત્માના અંતરાત્મામાં ક્રિષ્ય શાન્તિ પથરાઈ જાય છે અને સ’સારના તાકાનેથી ક્ષુબ્ધ થયેલું. અંતઃકરણનમનીયને નમવાથી સ્વસ્થ અને હલકુ બને છે. આથી એ નક્કી થાય છે કેઉત્તમ આત્માએને નમસ્કાર કરવા એ કેવળ ધાર્મિક રિવાજ કે ઔપચારિક સભ્યતા જ નથી, કિન્તુ મનુષ્યપ્રકૃતિની ભીતરમાં રહેલા એક ઉત્તમ સ્વભાવસિદ્ધ સહજ ધમ છે.
શ્રી જિનાગમેમાં પરમેષ્ઠિ નમસ્કારને મહાશ્રુતસ્કંધ તરીકે વધુ વેલા છે અને પ્રત્યેક શાસ્ત્રની આદિમાં તેને સ્થાન
1
