________________
મહામંત્રના શુભ ધ્યાનના પ્રકારે મંત્રનું ધ્યાન પણ ભેદજ્ઞાનનું સાધક છે, માટે તેની આરાધના અજીવવિચય ધર્મધ્યાનસ્વરૂપ બને છે.
પ. વિપાકવિચય-કર્મના વિપાકનું ચિન્તન તે વિપાકવિચય છે. શ્રી અરિહંતની પદવીથી માંડીને નારકીની વિપત્તિ સુધી જેનું એકછત્રી સામ્રાજ્ય વર્તે છે, તે શુભાશુભ કર્મના મધુર-કક ફળને વિચાર કરે તે. વિપાકવિરાય છે. વળી જે કર્મ મૂલ–ઉત્તર પ્રકૃતિના ભેદે. અનેક પ્રકારનું છે. પુદ્ગલાત્મક છે, ક્ષીરનીરન્યાયે આત્માની સાથે અનાદિકાળથી સંબંધિત છે અને લોહાગ્નિન્યાયે આત્માને પીડાકારક છે, આવું ધ્યાન તે વિપાકવિચય છે. આ ધર્મધ્યાનથી કર્મજન્ય સાંસારિક ફળની અભિલાષાથી આત્મા નિવૃત્ત થાય છે અને આ ધ્યાન વૈરાગ્યભાવનું કારણ બને છે. શ્રી નમસ્કારમંત્રનું ધ્યાન કર્મવિપાકથી છેડાવનાર છે, તેથી આ ધ્યાન પણ તેની અંતર્ગત રહેલું છે.
૬. વિરાગરિચય–આ શરીર અશુચિ છે, શુકશેણિત રૂપી અશુચિથી ઉત્પન્ન થયેલું છે, મદિરાના ઘટની જેમ શુચિ ન થાય તેવું છે, વિનશ્વર છે, જેમાં જવા માત્રથી મિષ્ટાન્ન વિષ્ટારૂપ અને અમૃત પણ મૂવરૂપ થઈ જાય છે, અનિત્ય છે, અપરિત્રાણ છે, યમની પીડા વખતે પિતા, માતા, ભ્રાતા, ભગિની, ભાર્યા કે પુત્ર, કેઈથી પણ રક્ષણ ન થઈ શકે તેવું છે, જેમાંથી નિરંતર અશુચિ વહે છે અને નવ છિદ્રો વડે નિરંતર અશુચિ બહાર નીકળે છે, તેથી નકકી થાય છે કે–તેની અંદર સુંદર કાંઈ નથી. આ જાતિનો.
પણ રસ
નર અશુ િનરતર અભિ
છે કે તે
