________________
સાધના
વિચાર થાય, તે પણ વસ્તુના સ્વરૂપની પિછાન થઈ શકે છે. અર્થની એ મુખ્ય અવસ્થાઓને વિચાર કરતાં એમાંની એક પણ અવસ્થા સ્વપપકારક સાબીત થતી નથી, કિન્તુ રવે-પરહિતેપઘાતક સાબીત થાય છે. અર્થના કારણ તરીકે સામાન્ય રીતે અસિ, મસિ, કૃષિના વ્યાપાર, વિવિધ પ્રકારનાં વાણિજ્ય અને શિલ્પ, વિચિત્ર પ્રકારનાં ધાતુવાદ અને ૨સાયણે તથા સામ, દામ, દંડ, ભેદાદિ નીતિઓને ગણાવી શકાય. એમાને કઈ પણ પ્રકાર એ નથી, કે જેમાં હિંસાદિ પાપનું ઓછું-વધતું સેવન ન હોય. કેઈને કઈ પ્રકારના પાપસેવન વિના લક્ષમીનું ઉપાર્જન થઈ શકતું નથી. હિંસાદિ પાપોનું સેવન એ જીવની દુર્ગતિમાં પરમ નિમિત્ત છે. આ થઈ અર્થના કારણ(Cause)ની વિચારણા.
1-Arts of fighting, writing and farming. commerce and mechanics, minerals and chemicals, engineering and politics. કહ્યું છે કે
उत्तम प्रणिपातेन, शूरं भेदेन योजयेत् । । नीचमल्यप्रदानेन, सदृशं च परक्रमैः ॥१॥
ઉત્તમને પ્રણિપાત એટલે “શામ નીતિ વડે, “શુરને ભેદનીતિ વડે, “નીચ અને અલ્પપ્રદાન એટલે થોડું આપવા રૂપ “દામ નીતિ વડે અને “સદશ”એટલે સમાનને પરાક્રમ એટલે “દંડનીતિ વડે જોડી શકાય છે, અર્થાત્ વશ કરી શકાય છે. આ બાબતને વધુ સ્પષ્ટ કરવા નીચે મુજબ એક શિયાળનું દૃષ્ટાન્ત રજુ કરવામાં આવે છે. .
