________________
સાધના
સ્વભાવ ઘડાવવામાં જીવને અધ્યવસાય નિમિતકારણ થાય છે અને એ જ જીવનું ક્નત્વ છે. એ પ્રતિનિયત સ્વભાવનું પરિણામી કારણ કમ છે. કઈ પણ કાર્ય પરિણમી અને ઇતર મરણ વિના હેતું નથી. કર્મને (અમુક પ્રકારના ફળને અનુભવ કરાવનાર) પ્રતિનિયત સ્વભાવ થવામાં કર્મ ઉપાદાનકારણ છે અને જીવવીય, જીવપરિત ણામ અથવા જીવને અધ્યવસાય નિમિત્તકારણ છે. યુક્તિથી અને શ્રી જિનેશ્વરદેવેના આગમથી પણ એ વાત સિદ્ધ થાય છે. શ્રી જિનેશ્વરદેવાનું આગમ ફરમાવે છે કે
... जाव णं एस जीवे एयइ, वेयइ, परिप्कूरइ, ताव में एम सतविहबंधए वा।
અર્થ-જ્યાં સુધી આ જીવ હાલે છે, ચાલે છે અને કંપાયમાન થાય છે, ત્યાં સુધી તે સાત અથવા આઠ પ્રકારનાં કર્મને બાંધે છે. આત્માનું જ્વત્વ:
જીવને અવકર્મને કર્તા માન્યા બાદ જે કર્મનો ભોક્તા ન માનવામાં આવે, તે કૃતવૈફલ્ય નામને દેષ પ્રાપ્ત થાય છે તથા સ્વસંવેદન સિદ્ધ શાતા-અશાતાના અનુભવને પણ જીવને આકાશની જેમ અ૫લાપ થાય છે. શાતા-અશાતા વેદનીયાદિ કર્મવિપાકના અનુભવરૂપ જીવની વિચિત્ર પરિશુતિ, એ જ જીવની ભેગક્રિયા છે.
