________________
સાધના શ્રી જૈનશાસને જગતમાં જે સાધનાને માર્ગ દર્શાવ્યો છે, તે એર્થ, કામ કે તેવી જ કોઈ પગલિક વસ્તુઓની સાધનાને નહિ, કિન્તુ જેમાં સર્વ પગલિક વસ્તુઓની સાધનાને પરિત્યાગ છે એવી આત્મિક સાધનાને માર્ગ દર્શાવ્યા છે. આત્મિક સાધના એટલે આત્મગુણોની સાધના અને આત્મગુણેની સંપૂર્ણ સાધના, સર્વકર્મના ક્ષયથી નિષ્પન થતા મોક્ષ સિવાય શક્ય નથી. તેથી શ્રી જૈનદર્શનની સાધનાનું પ્રધાન લક્ષ્ય મેક્ષ યાને સર્વકર્મરહિત અવસ્થા છે. કર્મ રહિત અવસ્થામાં જે સુખ છે, તે જ શાશ્વત, નિશાઆધ અને સંપૂર્ણ છે. એ અવસ્થાનું બીજું નામ સિદ્ધવસ્થા છે. શ્રી જૈનશાસને મેક્ષની સાધનાને જે માર્ગ પ્રરૂપે છે તેને વિચાર કરતાં પહેલાં, તે મિક્ષ સંબંધી આ જગતમાં કેવા કેવા પ્રકારની માન્યતાઓ ચાલી રહી જેવી અવસ્થા માટે કેણ વિદ્વાન પ્રયત્ન કરે ? કાળ અનંત થયા છે અને મોક્ષમાર્ગ સદા ચાલુ છે, તે આજ પહેલાં સંસારને વિલય કેમ ન થ? એક સ્થાને વ્યાપક જીવને મુક્તિસ્થાન જુદું કેવી રીતે હોય? જે મુક્તિસ્થાન જુદું હોય, તે પણ પરિમિત સ્થાનમાં અનંત જી કેવી રીતે રહી શકે? પહેલે ભવ કે પહેલે મોક્ષ જો મુક્તિમાં પહેલું કેઈ ન હોય, તે તેને પ્રારંભ કેવી રીતે થય? જયાં ગીત નહિ, નૃત્ય નહિ, વાજિંત્ર નહિ, હાવભાવ નહિ, શૃંગાર-વિલાસ નહિ અને હાસ્ય-કુતુહલ નહિ, તેવા મુક્તિથાનમાં જવા કરતાં જંગલના શિયાળ થવું શું ખોટું?
