________________
સાધના
રૂ. સિદ્ધોનું સુખ અવ્યાબાધ છે. તેનું ત્રીજું કારણ સિદ્ધના જીવોને સદાકાળ સુક્યની નિવૃત્તિ છે. સંસારનાં સુખને અનુભવ પણ જીવને સુય કે અભિલાષની નિવૃત્તિથી જ થાય છે. પરંતુ ઈન્દ્રિયવિષયેના ભાગ પર્યને થનારી સુજ્ય નિવૃત્તિ સ્વલ્પ કાળ માત્ર રહેવાવાળી છે. એટલું જ નહિ પણ એક નિવૃત્તિ અન્ય વિષયની અભિલાષા અને ઉત્સુકતા ઉભી કરીને જ જાય છે અને તે ઉસુકતાની પરંપરાઓ જ્યાં સુધી નિવૃત્તિ થતી નથી, ત્યાં સુધી દુઃખ કાયમ રહે છે. સિદ્ધના જીવને તે નિવૃત્તિ સાર્વકાલિકી હોય છે. સર્વ કાળ માટે સર્વ અભિલાષની નિવૃત્તિ, એ જ સિદ્ધપણું છે. તેથી તેનું સુખ સર્વ સંસારી જીનાં સર્વ સુખે કરતાં પણ અનનગુણું અવિક બને છે. સિદ્ધોનું અનન્ત સુખ આ રીતે અનુભવ, યુક્તિ અને આગમ આદિ સર્વ પ્રમાણેથી સિદ્ધ છે. પરંતુ ત્રણેય ભુવનમાં તે સુખની કેાઈ જેડી નહિ હોવાથી તેનું યથાર્થ કથન કોઈ પણ ઉપમા વડે થઈ શકતું નથી. સર્વજ્ઞ ભગવાને પણ વાણી દ્વારા એ સુખનું યથાસ્થિત કથન કરી શકતા નથી. તેટલા માત્રથી તે સુખને આ જગતમાં અભાવ છે, એમ કહેવું તે મિથ્યા છે. મેક્ષસુખનું વર્ણન અશક્યઃ
જે સર્વજીને અનુભવગમ્ય એવું વૈષયિક સુખ પણ અન્યની આગળ કથન કરી શકાતું નથી, તે પછી સિદ્ધાત્મા-ઓનું પક્ષ આત્મિક સુખ વાણુના વિષયમાં ન ઉતરે એમાં આશ્ચર્ય જ શું છે? કહ્યું છે કે
