________________
સાધના
૨૩૯
પણ લાકે ચાહે છે, તેથી આત્માના હજ સ્વભાવ સુખમય છે એમ સાખીત થાય છે. એ સહજ સ્વભાવમાંથી ઉદ્દભવતુ આત્મિક સુખ પ્રાપ્ત કરવાના ઉપાય યજ્ઞ-યાગાદિ અનુષ્ઠાનેા નથી, કિન્તુ વિષયસુખથી આત્માને વિમુખ મનાવી, સમ્યદગ્દર્શનાદિ આત્મગુણાની પ્રાપ્તિના ઉદ્યમમાં જોડનાર, નિરવદ્ય એવી આવશ્યકાદિ ક્રિય આ અને જ્ઞાનાદિ આચારનું પાલન છે. *
સાંખ્યમતવાળા કહે છે કે-આત્મા શુદ્ધ ચૈતન્યસ્વરૂપ છે, કિન્તુ એક સળીને પશુ વાંકી વાળવા તે અશક્ત છે, માટે અકર્તા છે. તે સાક્ષાત્ ભગવનાર પણ નથી. એ આત્મા જડ અને ક્રિયા કરનારી પ્રકૃતિને સમાશ્રિત છે અને તેથી જ તેના ઉપર અજ્ઞાનનું અંધારૂ' પથરાઈ રહેલું છે મને એમ છે માટે જ, જે સુખ વગેરે મૂળ પ્રકૃતિમાં રહેનારૂપ છે, તેનુ પ્રતિબિંબ પાતામાં પડે છે તેને પાતે પેાતાનુ' માની લે છે. એવા મેાહુને લીધે પ્રકૃતિને સુખસ્વભાવવાળી માનતા આત્મા સંસારમાં ભટકે છે. એને જ્યારે
* આવશ્યક છ છે. સામાયિક, ચતુર્વિશતિસ્તવ, વંદન, પ્રતિક્રમણ, કાર્યાત્સગ અને પ્રત્યાખ્યાન.
આચાર પાંચ છે. જ્ઞાનાચાર, દર્શનાચાર, ચારિત્રાચાર, તપાચાર અને વીર્માંચાર.
એના વિસ્તાર માટે જુએ સવિવરણ થી પચપ્રતિક્રમણ સૂત્ર. '
