________________
સાગના
૨૦
જે ફળને ઉદ્દેશીને પ્રવૃત્તિ કરતા હોય, તે સ્થિર કેવા ફળને ઉદ્દેશીને કરે છે ? તિ, વણિક કે કામી જેમ વર્મા, અથ અને કામને ઉદ્દેશીને પ્રવૃત્તિ કરે છે, તેમ ઈશ્વર એ ત્રણમાંથી કાને ઉદ્દેશીને પ્રવૃત્તિ કરે છે.? ઈશ્વર કૃત્યત્ય હાવાથી એ ત્રણમાંથી એક પણ ઉદ્દેશ તેને ઘટતા નથી. તેથી ઈશ્વરવાદીઓ ઈશ્વરના એવા સ્વભાવ જ માને છે કેતે ફળનિરપેક્ષપણે જ પેાતાના સ્વભાવથી ક્રમ નુ ફળ આપવા માટે પ્રેરણા કરે છે. એ રીતે ઈશ્વર ઉપર નિષ્ફળ પ્રવૃત્તિ કરવાના કે અકૃતકૃત્યપણાના આવતા દોષ ટાળવા જતાં, ઈશ્વરને તેવા સ્વભાવ માનવામાં પ્રમાણશૂન્યતાના દોષ આવીને ઉભા રહે છે.
•
અચેતન કર્મ, કમ'નુ' નિયત ફળ પ્રદાન કરી શકે નહિ અને કૅના કર્તા આત્મા પણ કમ પરતંત્ર હોવાથી પ્રેાસામર્થ્ય ધરાવી શકે નહિ, એમ ઈશ્વરવાદીએ કહે છે તેમાં વ્યભિચારદોષ છે.
કર્તા આત્મા, કપરતંત્ર હૈાવા છતાં કમ કરવાનું સામ` ધરાવે છે. તે જ પ્રમાણે તે આત્મા કમલદાન પ્રેરણામાં પણ સામર્થ્ય ધરાવે, એમ માનવામાં શી દ્ઘાતિ છે ?
તેની સામે ઈશ્વરવાદી એ કહે છે કે ક્રમ પરતત્ર આમાં ક'ના કર્તા પણ નથી. કને કર્તા પણું ઈશ્વર છે. તા તેમને એ પ્રશ્ન છે કે—જ્ઞાની, દયાળુ અને વીગરાગ એવા ઈશ્વર
