________________
સાધના
ot
આત્મા સિવાય · ત્રીજા પદાર્થોં મેળવવાથી દુઃખની નિવૃત્તિ થાય છે, તે પણ તે નિવૃત્તિ અનિવૃત્તિ સ્વરૂપ જ છે, કારણ કે-એક દુઃખની નિવૃત્તિ થવા છતાં અન્ય અનેક દુ:ખેાની અનિવૃત્તિ તે જ સમયે રહેલી હોય છે. જગતના ખાદ્ય પદાર્થા પ્રાપ્ત થવાથી સુખ મળે છે, તેમાં તે પદાર્થાને મેળવવામાં સહવા પડતાં દુઃખાને ન ગણીએ, તે પણ તે સુખ, દુઃખની આત્યન્તિક નિવૃત્તિ નહિ કરાવનાર હૈાવાથી દુઃખરૂપ જ છે. એ ખાદ્ય પદાર્થોથી મેળવેલુ સુખ અતૃપ્તિ સ્વભાવવાળું હોય છે, તેથી તે મળ્યા પછી બીજું સુખ મેળવવા માટે મન તલસ્યા જ કરે છે અને તે મળેલુ સુખ ગમે તેટલેા વખત ટકે તે પણ અનન્તકાળની અપેક્ષાએ તા ક્ષણિક જ છે. તથા ભાગકાળે પણ વિયેગની ચિન્તાદિનાં દુઃખથી મિશ્રિત છે અને પરિણામે પણ કના બંધ કરાવી જન્માદિનાં અનંત દુઃખની વૃદ્ધિ કરાવનાર જ થાય છે. કહ્યું છે કે
“જે સુખની પછી દુઃખ રહેલું છે, તે સુખ સુખ નથી પણ દુઃખરૂપ છે. જે આરહણ ફેર અવરેાહણ કરાવનાર છે, એ આરેહણુ આરહણુ નથી, કિન્તુ અવરહણ-પતન જ છે.”
ત્રણ ભુવનના સર્વ પદાથે પ્રત્યેની અભિલાષાને જ્યારે સથા વિલય થાય છે, ત્યારે તે આત્માની સઘળી ઉત્સુકતા ટળી જાય છે અને એ ઉત્સુકતાનેા અભાવ થયા “પછી પ્રત્યેાજનના અભાવે હિતકર–અહિતકર કાર્યામાં પ્રવૃત્તિનિવૃત્તિ રહેતી નથી. એ પ્રવૃત્તિ-નિવૃત્તિને અભાવ થવાથી
