________________
રાધના
સ્થાપનાધર્મ, દ્રવ્યધર્મ અને ભાવધર્મ. એ ચારમાં પ ભાવધર્મ એ જ ઉપાદેય છે. એ ભાવધર્મની પ્રાપ્તિ જીને મિથ્યાત્વમેહનીયાદિ કર્મના ક્ષપશમથી થાય છે. ભાવધર્મ આત્મસ્વભાવરૂપ છે અને એ આત્મસ્વભાવ મૈત્ર્યાદિ ભાવ અને પ્રશમાદિ લિંગથી ગમ્ય છે. મૈત્રી, પ્રમોદ, કારૂણ્ય અને માથ્થચ્ચ–એ ચાર પ્રકારના ભાવે, એ જેમ જીવોના. ભાવધર્મને જણાવનાર છે, તેમ શમ, સંવેગ નિર્વેદ, અનુકંપા અને આસ્તિક્યાદિ લિંગે પણ જીના ભાવધર્મને જણાવનાર છે. એ જાતિને મૈથ્યાદિ ભાવ અને પ્રશમાદિ. લિંગ ગમ્ય જીવસ્વભાવરૂપ ભાવધર્મની પ્રાપ્તિ જીવને તે જ ઘટે, કે જે જગતમાં જીવ હેય, કર્મ હોય તથા જીવ અને કર્મને સંબંધ પણ હોય. એ ત્રણમાંથી જે એકની પણ હયાતિ ન હોય, તે ભાવધર્મની હયાતિ પણ ન હોય. એ કારણે જીવ, કર્મ અને એ બેના સંગ તથા વિયેગનું સ્વરૂપ કેવા પ્રકારનું છે, તે જાણવું આવશ્યક થઈ પડે છે. ધમ કરનાર આમા *:
આત્મા છે, પરલેક છે અને પરલોકનું કારણ કર્મ છે, એમ તે પ્રાયઃ પ્રત્યેક આસ્તિક દર્શનકારે માને છે. 1 ચાર્વાકદર્શન માને છે કે જીવ શરીરથી ભિન્ન નથી. મંદિરાના અંગથી જેમ મદિર ઉત્પન્ન થાય છે, તેમ પાંચ ભૂતના સંયેગથી ચૈતન્ય ઉત્પન્ન થાય છે. જળથી જેમ પર-- પિટ અને અરણિથી જેમ અગ્નિ, તેમ ચૈતન્ય એ શરીરને ગુણ છે. છવ નથી માટે પરલોક અને પુણ્ય–પાપ- વગેરુ
