________________
સાધના કરીને મોક્ષ મેળવે છે. એ વગેરે પ્રમાણસિદ્ધ પ્રસિદ્ધ વ્યવહાર છે, તે ક્ષણિક એકાન પક્ષમાં કેવી રીતે ઘટી શકે? ક્ષણિક એકાન્ત પક્ષમાં કર્મ કરનાર અન્ય, ફળ ભેગવનાર અન્ય, મોક્ષ માટે પ્રયાસ કરનાર અન્ય અને મોક્ષ મેળવનાર પણ અન્ય કરે છે. જે એમ ન માને અને અન્વય માને, તે ક્ષણિક્તાને સિદ્ધાન્ત ટો નથી, કારણ કે-અનય નિત્યતાની સિદ્ધિ કરે છે. - “આ તે જ છે”—એવું પ્રત્યભિજ્ઞાન થવા માટે વસ્તુ અને તેને દષ્ટા ઉભયની અવયિતિ આવશ્યક છે. ક્ષણિક એકાન્ત પક્ષમાં એ જાતિનું પ્રત્યભિજ્ઞાન કે સ્મરણ વગેરે કદી પણ ઘટે નહિ.
આત્માનું કર્તુત્વ :
આત્માનું ક્ષેતૃત્વ માનવું અને કર્તુત્વ ન માનવું, એથી કૃતનાશ અને અકૃતાગમ રૂપી દો * ઉપસ્થિત થવા ઉપરાત લેકવિધ આદિ બીજા પણ અસંખ્ય દોષો ઉત્પન્ન થાય છે. “આ માણસ પિતાનું કરેલું કર્મ ભોગવે
* Breach of the law of the Conservation of moral values. The law of Conservation of moral values means that there is no loss of the effect of work done and that there is no happening of events to a person, except as the result of his own work.
